Samorządy terytorialne
Aby rząd w imieniu państwa realizował swoje cele, niezbędne jest posiadanie odpowiednich środków finansowych. W tym celu tworzony jest budżet państwa. Jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki rządowe związane z realizacją przyjętej polityki społecznej i gospodarczej. Jest on sporządzany na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym jego realizację, czyli gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków.
Za najważniejsze funkcje budżetu uznaje się zazwyczaj: funkcję fiskalną, która polega na gromadzeniu dochodów (pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań; funkcję redystrybucyjną, umożliwiająca dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak zmniejszanie nadmiernych różnic w wysokości dochodów różnych grup społecznych czy tworzenie warunków bezpieczeństwa społecznego dla grup najuboższych; realizację tej funkcji umożliwia system podatkowy(progresywne opodatkowanie dochodów ludności, ulgi i zwolnienia podatkowe, zróżnicowanie stawek podatków pośrednich nakładanych na dobra konsumpcyjne itp. ) oraz wydatki budżetowe głównie w postaci tzw. transferów, czyli świadczeń społecznych zwiększających dochody ludności bez potrzeby świadczenia w zamian żadnych usług (renty, emerytury, zasiłki dla bezrobotnych, zasiłki chorobowe) ; funkcję stymulującą, polegającą na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne.
Dużą uwagę należy jednak zwrócić na charakter budżetu państwa-strumieniowy charakter. Strumieniowość budżetu oznacza bowiem, że jest on funduszem, do którego bez przerwy wpływają i wypływają środki pieniężne. Wynika to m.in. z ogromnej liczby podmiotów, które uczestniczą w redystrybucji i alokacji środków budżetowych. Z jednej strony podatników i innych osób dokonujących różnych wpłat na rzecz budżetu, a z drugiej strony- ogromnej liczby jednostek budżetowych i innych jednostek sektora finansów publicznych. Strumieniowość budżetu polega zatem na rzeczywistym przepływie strumieni pieniężnych oraz na tworzeniu przesłanek, powodujących przepływ tych strumieni w przyszłości. Rzeczywisty przepływ strumieni oznacza to, iż środki pieniężne muszą znaleźć się na rachunku budżetowym, bo w przeciwnym razie nie będzie można dokonywać żadnych wypłat.
W wieloszczeblowej strukturze organizacyjnej budżetu państwa bardzo istotny jest podział dochodów i wydatków budżetowych między poszczególne stopnie budżetów terenowych. W tym zakresie obowiązują podobne kryteria jak w przypadku podziału zadań między budżetem centralnym i budżetami terenowymi. Dlatego, też zasięg terytorialny zadań powinien głównie decydować o tym, z jakiego budżetu mają być one finansowane. Bardzo ważne znaczenie ma tu także przepływ środków pieniężnych wewnątrz sektora publicznego, a dokładnie między budżetem państwa, jednostkami samorządu terytorialnego. To budżet państwa, jako plan gromadzenia i podziału scentralizowanego funduszu pieniężnego państwa zbiera informacje o warunkach działania jednostek, które mają być objęte budżetem, a także o stopniu zaspokojenia potrzeb tych jednostek. Bo tak naprawdę podstawowym zadaniem planowania budżetowego jest zapewnienie optymalnego wykorzystania zasobów ludzkich i materialnych w celu coraz pełniejszego zaspokajania potrzeb społeczeństwa. W Polsce, podobnie jak w innych współczesnych państwach, oprócz organów centralnych funkcjonują także organy terenowe, które zakresem swej działalności obejmują określone części terytorium państwowego. Oprócz terenowych organów administracji rządowej są nimi organy samorządu terytorialnego. Zgodnie z art.5 ustawy o finansach publicznych do sektora finansów publicznych zaliczamy m.in. jednostki samorządu terytorialnego i ich organy.
Charakterystyka Samorządu Terytorialnego.
Samorząd terytorialny stanowi integralną część składową sektora publicznego, którego ośrodkiem jest państwo, a uzupełnieniem – inne samorządy terytorialny związki publicznoprawne, jak samorząd zawodowy lub kościelny. Ustrojowa odrębność od państwa związków publicznoprawnych w postaci samorządu terytorialnego przesądza o konieczność zróżnicowanego podejścia do wielu spraw związanych z całym mechanizmem zarządzania w państwie. Na plan pierwszy wysuwa się tu problem autonomii władz lokalnych oraz prawidłowego kształtowania się stosunków między państwem a samorządem terytorialnym. Bowiem wyodrębnienie ustrojowe samorządu terytorialnego z sektora publicznego nie oznacza całkowitego zerwania jego stosunków z państwem. Przeciwnie, stosunki te muszą się rozwijać w kierunku prawidłowej koordynacji obu segmentów sektora publicznych. W wielu dziedzinach konieczna jest koordynacja planów terenowych z planami centralnymi. Umożliwia ona bowiem zharmonizowanie zamierzeń organów centralnych i terenowych w celu racjonalnego i efektywnego wykorzystania zasobów lokalnych, wszechstronnego rozwoju terenu i lepszego zaspokajania potrzeb ludności. W polskim ustawodawstwie wyróżniamy trzy szczeble sektora publicznego: województwo, gmina oraz powiat. podstawową formę działalności finansowej zarówno państwa, jak i samorządu terytorialnego stanowi gospodarka budżetowa. Dochody i wydatki publiczne są więc ujmowane w budżecie państwowym oraz w budżetach samorządu terytorialnego. Do form publicznej gospodarki finansowej należą też tzw. fundusze parabudżetowe, łączące w sobie określone rodzaje dochodów publicznych(podatki celowe, opłaty, składki) z określonymi kierunkowo wydatkami publicznymi.
W państwach współczesnych samorząd terytorialny jest niewątpliwie silnie uzależniony od państwa, nie powstaje bowiem swobodnego aktu decyzyjnego członków-założycieli, lecz z mocy decyzji państwa, które w trybie ustawy określa zadania samorządowe oraz źródła ich finansowania, a także formy prawne nadzoru nad działalnością samorządową. „Samorząd staje się zatem swoistym partnerem państwa, wykonującym część zadań publicznych.” Wyodrębniane, tworzone z mocy prawa związki samorządu terytorialnego powołane są do samodzielnego wykonywania określonych zadań publicznych dzięki wyodrębnieniu tzw. mienia komunalnego oraz przyznaniu przez państwo określonej części danin publicznych jako podstawy finansowania działalności lokalnej. tak zwane zadania własne, finansowane ze środków, których szczegółowym rozdysponowaniu władze lokalne decydują samodzielnie, koncentrując się tradycyjnie wokół tzw. gospodarki komunalnej, tj. urządzeń i instytucji zaspokajających potrzeby wynikające z faktu zamieszkiwania ludzi na określonych terenach oraz podstawowych usług socjalnych w zakresie oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej. „Problematyka źródeł finansowania zadań lokalnych zależy od najbardziej newralgicznych fragmentów wszelkich dyskusji i sporów o prawidłowy kształt prawny i ekonomiczny gospodarki lokalnej.” Dość powszechne jest lansowanie tezy o potrzebie takiego kształtowania instytucjonalnego źródeł dochodowych samorządu terytorialnego, by zapewnić mu pełne samofinansowanie. upowszechnia się jednak co raz bardziej rozumienia pojęcia samodzielności, którego istotę stanowi swoboda podejmowania różnych form aktywności gospodarczej, zwłaszcza wykorzystywania możliwości, jakie stwarzają rozwinięte i sprawnie funkcjonujące rynki kapitałowe. Samorząd terytorialny powinien prowadzić określone przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, nie nastawione na osiąganie zysku, lecz zaspokajające pewne typy potrzeb publicznych, do których zaspokajania przedsiębiorstwa sektora prywatnego nie są predestynowane i nie wykazują zresztą na ogół skłonności do podejmowania takiej działalności. ponadto może być uzasadnione powoływanie przedsiębiorstw samorządowych w celu tworzenia nowych miejsc pracy, lub w celu wspomagania rozwoju gospodarki prywatnej na danym terenie przez tworzenie warunków sprzyjających temu rozwojowi. Takie działania, mające charakter perspektywiczny, obliczone są na pośrednie korzyści płynące ze wzrostu zamożności mieszkańców gminy.
W tak ogólnym zarysie można zauważyć, że związek między budżetem państwa i jednostkami samorządu terytorialnego jest bardzo duży, a szczególną uwagę zwrócić należy na ten charakterystyczny przepływ środków pieniężnych, który między nimi zachodzi.
W tak ogólnym zarysie można zauważyć, że związek między budżetem państwa i jednostkami samorządu terytorialnego jest bardzo duży, a szczególną uwagę zwrócić należy na ten charakterystyczny przepływ środków pieniężnych, który między nimi zachodzi.
Najważniejszym źródłem dochodów budżetu są: podatki i opłaty, cła, dywidendy, wpłaty z zysku NBP, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek skarbu państwa, a także dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe. Gromadzone w budżecie dochody w pewnym okresie wypływają z niego w formie wydatków. Mogą to być wydatki bieżące naczelnych organów władzy i administracji państwowej, państwowych jednostek budżetowych, także dotacje przedmiotowe, podmiotowe, subwencje ogólne dla gmin, wydatki inwestycyjne oraz dotacje dla gmin na zadania celowe administracji państwowej
Podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego jest uchwała budżetowa . Może to być prowizorium budżetowe lub projekt uchwały budżetowej. Projekt uchwały budżetowej może być podstawa prowadzenia działalności gospodarki finansowej do czasu uchwalenia uchwały budżetowej, nie dłużej jednak niż do dnia 31 marca roku budżetowego. Wg. art.111 ustawy o finansach publicznych jednostka samorządowa może realizować :
1. zadania własne
2. zadania zlecone przez państwo
3. zadania przejęte realizacji w drodze umowy lub porozumienia
4. zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego
5. pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego , określaną przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego
Wydatki budżetów samorządowych dzielą się na bieżące, majątkowe i związane z obsługą długu.
Uchwała buetowa, tak samo jak ustawa budżetowa, ma charakter roczny tz,. nie zrealizowane kwoty wydatków zamieszczonych w budżecie jednostki samorządu terytorialnego wygasają z upływem roku budżetowego, z wyjątkami przewidzianymi w ustawie. organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ustala wykaz wydatków, do których stosuje się zasady roczności wydatków budżetowych, oraz określa ostateczny termin dokonania każdego wydatku ujętego w tym wykazie.
Zarząd jednostki samorządowej, w terminie 21 dni od dnia uchwalenia uchwały budżetowej, ma obowiązek opracować układ wykonawczy budżetu, w szczegółowości określonej w ustawie. Przekazuje jednocześnie podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach ich dochodów i wydatków oraz wysokości dotacji i wpłatach do budżetu. opracowuje tez plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych, które podlegają przekazaniu do budżetu państwa.
Spośród jednostek sektora finansów publicznych dotowane przedmiotowo mogą być zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze. Kwoty dotacji są określane w uchwale budżetowej i kalkulowane według stawek jednostkowych. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych, odpowiednio do przypadających im zadań. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych .Źródłem wpływów samorządów terytorialnych mogą być kredyty, pożyczki oraz emitowane papiery wartościowe. Z pożyczek tych mogą być finansowane wydatki nie znajdujące pokrycia w dochodach jednostki samorządowej. Głównym źródłem finansowania zasilania budżetów samorządowych stały się subwencje ogólne (około 34% dochodów) oraz dotacje celowe z budżetu państwa (około 21%)
Wydajnym podatkiem zasilającym budżety gminne i miasta na prawach powiatu jest podatek od nieruchomości. Podatkiem tym są obciążone osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.
podatnikami podatku od nieruchomości mogą być osoby fizyczne, prawne i nie posiadające osobowości prawnej. Zobowiązane są one do samoobliczania podatku, a także do co miesięcznego wpłacania należnej kwoty podatku na rachunek budżetu właściwej gminy. Z podatku od nieruchomości zwalnia się np. nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów i administracji samorządu terytorialnego i inne, przy czym rada gminy może wprowadzić inne zwolnienia niż wymienione w ustawie.. Stawki podatku ustalane przez gminę nie mogą być niższe 50% stawki określonej w ustawie.
To, co dla jednostki samorządu terytorialnego jest dochodem, tj.:dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej, dotacje na inne zadania zlecone jednostkom samorządu terytorialnego ustawami oraz subwencjami ogólne, w wydatkach budżetu państwa jest wykazywane jako wydatki. Wielkość dotacji i subwencji przyznanych jednostkom samorządu terytorialnego określa ustawa budżetowa. W 1999 r. sfinansowano około 34% dochodów budżetów samorządowych.
Subwencja ogólna składa się z trzech części:
1. subwencji podstawowej, w skład której wchodzą:
a. kwota wyrównawcza
b. pozostała część kwoty podstawowej, która jest rozdzielana między gminy, proporcjonalnie do przeliczeniowej liczby mieszkańców
2. subwencji oświatowej
3. subwencji rekompensującej
Subwencja ogólna dla powiatów i województw składa się z:
a. subwencji oświatowej
b. subwencji drogowej
c. subwencji wyrównawczej
Dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego na zadania z zakresu administracji rządowej oraz inne zlecone ustawami ujmuje się w ustawie budżetowej w podziale na poszczególne stopnia jednostek samorządu terytorialnego, części budżetowe, z których przekazywane są dotacje oraz działy klasyfikacji budżetowej. Dotacje te nie wykorzystywane w danym roku, podlegają zwrotowi do budżetu państwa w części, w jakiej zadania nie zostały wykonane.
GMINA
Przepisy dotyczące dochodów samorządowych mają charakter tymczasowy. Zgodnie z art. 3 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000, dochodami gminy są:
1. 27,7% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy; przed 1999r. wskaźnikiemwynosi 17%
2. 5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, mających siedzibę na terenie gminy,
3. wpływy z podatków:
a. od nieruchomości
b. rolnego
c. leśnego
d. od środków transportowych
e. od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacanej w formie karty podatkowej
f. od spadków i darowizn
g. od posiadania psów
4. wpływy z opłat:
a. skarbowej
b. eksploatacyjne
c. lokalnych
5. subwencje i dotacje
6. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych gmin
7. dotacje celowe z budżetu państwa
8. odsetki od środków finansowych gmin gromadzonych na rachunkach bankowych
9. dochody z majątku gminy
Oprócz tego dochodami gminy mogą być:
1. dotacje celowe na zadnia realizowane przez gminę na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub z innymi jednostkami samorządu terytorialnego
2. dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych gminy
3. dotacje celowe z budżetu państwa na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego
4. dotacje z funduszów celowych
5. spadki zapisy i darowizny
6. odsetki z różnych tytułów dochodowych
Gmina, w art.164 Konstytucji RP, została ustanowiona podstawową jednostką samorządową. Wykonuje ona wszystkie zadania samorządu terytorialnego. Mieszkańcy gminy wybierają radę gminy na czteroletnią kadencję. Radnych możne być od 15 do 45 lub więcej w gminach powyżej 200tyś. mieszkańców. rada gminy natomiast wybiera zarząd, na czele którego stoi wójt, w gminach miejskich zwany burmistrzem , a w miastach wojewódzkich prezydentem.
tworzenie, łączenie, podział i znoszenie gmin, ustalenie ich granic i nazw oraz siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia rady Ministrów, po konsultacji z mieszkańcami. Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. jednostką pomocniczą może również położone na terenie gminy miast.
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1. ładu przestrzennego, gospodarki terenami i ochrony środowiska
2. gminnych dróg, ulic, mostów, placów
3. wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości itp.
4. lokalnego transportu zbiorowego
5. ochrony zdrowia
6. pomocy społecznej
7. komunalnego budownictwa mieszkaniowego
8. oświaty
9. kultury
10. kultury fizycznej
11. targowisk i hal targowych
12. zieleni komunalnej i zadrzewień
13. cmentarzy komunalnych
14. porządku publicznego i ochrony przeciwpożarowej
15. utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych
16. zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej
Spośród rozlicznych i ważnych celów inwestycyjnych występują takie, które wywołują szczególnego rodzaju efekt mnożnikowy. Należą do nich inwestycje, które przyciągają kapitał tworzący nowe miejsca pracy. Niechęć do angażowania się kapitału zewnętrznego wynika zazwyczaj z braku odpowiedniej infrastruktury( sieć telekomunikacyjna, uzbrojenie terenów pod zabudowę, itp.). Infrastruktura ma większe znaczenie niż taniość siły roboczej.
Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji. gmina oraz inna komunalna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie. W celu wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony wspólnych interesów, gminy mogą tworzyć stowarzyszenia, zgodnie z przepisami ustawy Prawo o stowarzyszeniach.
Organami nadzoru gmin są: prezes Rady ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw budżetowych-regionalna izba obrachunkowa.
Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu gminy. Budżet jest uchwalany na rok kalendarzowy. Statut gminy określa uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy.
Projekt budżetu przygotowuje zarząd, zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych. Subwencje ogólne są ustalane dla gmin według zobiektywizowanych kryteriów, które określa odrębna ustawa. Minister finansów ustala wysokość i rozdziela subwencje ogólne na rzecz każdej gminy bezpośredni z budżetu państwa.
Gospodarka finansowa gminy jest jawna. Wójt lub burmistrz niezwłocznie ogłasza uchwałę budżetową i sprawozdanie z jej wykonania w trybie przewidzianym dla przepisów gminnych. Za prawidłową gospodarkę finansową gminy odpowiada zarząd. Obsługą kasową gminy prowadzi bank wskazany przez jej radę, z tym że wyłącza się możliwość wskazania Narodowego Banku Polskiego. Rada gminy może wskazać więcej niż jeden bank. Zarząd informuje mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu, kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz wykorzystywaniu środków budżetowych.
POWIAT
Powiat jest jednostką podziału terytorialnego drugiego stopnia. Władzę w powiecie sprawuje rada powiatu i zarząd ze starostą . Do kompetencji powiatu należy oświata ponadgminazjalna, bezpieczeństwo publiczne, lecznictwo, szpitale, drogi i komunikacja powiatowa, walka z bezrobociem, bezpieczeństwo publiczne. Kadencja rad powiatów wybranych w pierwszych wyborach rozpoczyna się w dniu wyborów do rad gmin, przeprowadzonych w 1998r. i wygasa jednocześnie z upływem kadencji rad gmin.
DOCHODY POWIATU
Dochodami powiatu są:
1. 1% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie powiatu
2. subwencja ogólna
3. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe powiatu oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych powiatu
4. dotacje celowe z budżetu państwa na realizację zadań służb, inspekcji i straży. o których mowa w ustawie o samorządzie powiatowym
5. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat na podstawie odrębnych ustaw
6. dotacje celowe z budżetu państwa na finansowanie zadań własnych powiatu
7. odsetki od środków finansowych powiatu
8. dochody z majątku powiatu
Oprócz tego dochodami mogą być:
1. dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych powiatu
2. dotacje celowe z budżetu państwa na usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego
3. dotacje z funduszów celowych
4. dotacje na zadania realizowane przez powiat na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub z innymi jednostkami samorządu terytorialnego
5. spadki, zapisy i darowizny
6. odsetki, dochody z kar, grzywien i inne należne na podstawie odrębnych przepisów
WOJEWÓDZTWO
Samorząd wojewódzki jest największą jednostką podziału terytorialnego. jego mieszkańcy tworzą regionalną wspólnotę samorządową. Samorządowe władze to sejmik województwa liczący minimum 45 radnych i zarząd województwa na czele z marszałkiem. na tym poziomie ma się decydować o rozwoju regionalnym, świadczyć wysoko kwalifikowane usługi publiczne (np. szkolnictwo wyższe, służbę zdrowia itp.). W województwie urzęduje także wojewoda, który jest przedstawicielem rządu i może uchylać wadliwe uchwały samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich.
Dochodami województwa są (art.11 ustawy o dochodach o jednostek...):
1. 1,5% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa
2. 0,5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, ale mających siedzibę na terenie województwa
3. subwencja ogólna
4. dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe województwa oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych województwa
5. dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez województwo na podstawie odrębnych przepisów
6. dotacje celowe z budżetu państwa finansowanie zadań własnych województwa
7. odsetki od środków finansowych województwa
8. dochody z majątku województwa
9. datacje celowe na dofinansowanie zadań własnych województwa
10. dotacje celowe na zadania realizowane przez województwo na podstawie porozumień z organami administracji rządowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego
11. datacje celowe dla państwowych uczelni zawodowych utworzonych na wniosek sejmiku województwa
12. dotacje z funduszów celowych
13. spadki, zapisy i darowizny
14. odsetki, dochody z kar, grzywien i inne należne na podstawie odrębnych przepisów art..12 ustawy o dochodach jednostek
Kontrola i sprawozdawczość jednostek samorządu terytorialnego.
Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są: prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych , regionalne izby obrachunkowe na wniosek prezesa Rady Ministrów Sejm może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli rażąco narusza Konstytucję RP lub ustawy.
Działanośćzarządu jednostki i samorządu terytorialnego jest poddawana ścisłej kontroli organu stanowiącego i regionalnej izby obrachunkowej. Po upływie półrocza przedstawia on, w terminie do 31 sierpnia, informacje o przebiegu wykonania budżetu oraz po upływie roku, w terminie do dnia 31 marca następnego roku, sprawozdanie z wykonania budżetu. Zakres i formę informacji określa organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Takie sprawozdanie roczne musi zawierać w swej treści zestawnienie dochodów i wydatków wynikające z zamknięć rachunków budżetów jednostki samorządu terytorialnego, w szczegółowości nie mniejsze niż w uchwale budżetowej(art.. 135-136 ustawy o finansach publicznych). Wykonanie budżetów samorządowych podlega też kontroli sejmu. W sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa, przedkładanym przez Radę Ministrów Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli, musi znaleźć się informacja o wykonaniu budżetu samorządterytorialnego, sporządzana odrębnie dla każdego stopnia jednostki samorządu terytorialnego, która zawiera:
a. zestawienie dochodów wg, ważniejszych źródeł
b. zestawienie wydatków wg. działów
c. zestawienie wydatków wg, ważniejszych rodzajów wydatków
d. zestawienie przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych, środków specjalnych, a także funduszy celowych
e. omówienie wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego
Warto zwrócić uwagę na szczególną rolę kontrolną pełnioną przez regionalne izby obrachunkowe
kontrola ta dotyczy między innymi możliwości sfinansowania deficytu przedstawionego przez jednostki samorządu terytorialnego oraz prawidłowości załączonej do budżetu prognozy kwoty długu jednostki samorządu terytorialnego, ze szczególnym uwzględnieniem zapewnieniem przestrzegania przepisów ustawy dotyczących uchwalania i wykonywania budżetów lat następnych.
Reasumując powyższe stwierdzenia należy zdawać sobie sprawę z tego iż wprowadzenie w pełni zobiektywizowanego systemu dotowania budżetów lokalnych wymagać będzie modernizacji, a zwłaszcza automatyzacji prac ewidencyjno obrachunkowych, co jest w naszym kraju wciąż jeszcze sprawą przyszłości.
Bibliografia
1. S. Owsiak „Finanse Publiczne” Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa1997
2. H.Kuzińska „Finanse Publiczne” Wydawnictwo Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im.Leona Kożmińskiego, Warszawa 2001
3. H. Sochacka-Krysiak „Finanse Lokalne”Szkoła Główna Handlowa, Poltext, Warszawa 1995
4. T. Łukosz „Prawo dla ekonomistów
5. J. Kaleta „Gospodarka budżetowa”
Adam Mickiewicz "Dziady część III"