Wyszukiwarka:
Artykuły > Studia >

SYTUACJA FINANSOWA BANKÓW

SYTUACJA FINANSOWA BANKÓW W 1999 R. 1. Zakres analizy i uwagi metodologiczne Opracowanie stanowi syntezę analizy sytuacji ekonomiczno – finansowej banków w 1999 r. Przedstawiono w nim strukturę własnościową banków, w tym udział kapitału zagranicznego w systemie bankowym oraz krótką informację o sytuacji makroekonomicznej w 1999 r. Omówiono pozycje bilansowe i pozabilansowe, ich strukturę jakościową oraz utworzone przez banki rezerwy celowe i na ryzyko ogólne, a także kształtowanie się funduszy własnych banków i współczynnika wypłacalności. Scharakteryzowano sytuację finansową banków, osiągnięte przychody, poniesione koszty i zrealizowane wyniki oraz efektywność działania. Analizę przeprowadzono na podstawie danych sprawozdawczych banków dostępnych w dniu 7 lutego 2000 r. i objęto nią 77 banków komercyjnych i 781 banków spółdzielczych. 2. System bankowy w Polsce Sektor bankowy jest największym i najbardziej rozwiniętym segmentem rynku finansowego w Polsce. Na koniec 1999 r. aktywa netto systemu bankowego stanowiły blisko 90% aktywów regulowanego sektora finansowego (banków, domów maklerskich, funduszy emerytalnych, zakładów ubezpieczeń oraz funduszy powierniczych i inwestycyjnych). Były one około 13-krotnie wyższe niż aktywa zakładów ubezpieczeń, drugiego co do wielkości segmentu rynku finansowego. Udział banków w kapitalizacji Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie stopniowo maleje, jednak wciąż jest bardzo wysoki. Na koniec 1999 r. wynosił on 28,1% (wobec 32,1% na koniec 1998 r.). Dodajmy, że wśród 20 spółek mających największy udział w kapitalizacji giełdy znajduje się 10 banków . W 1999 r. nastąpiło przyspieszenie prywatyzacji i znaczne nasilenie procesu konsolidacji banków. Przypomnijmy, że Ministerstwo Skarbu Państwa sfinalizowało prywatyzacje 4 banków: · w styczniu (na mocy umowy zawartej w październiku 1998 r.) Bayerische Hypo -und Vereinsbank AG nabył od Skarbu Państwa pakiet 36,7% akcji Banku Przemysłowo-Handlowego SA , a po odkupieniu akcji od innych akcjonariuszy przejął nad nim kontrolę; · w sierpniu (na podstawie umowy zawartej ze Skarbem Państwa w czerwcu) konsorcjum UniCredito Italiano SA i Allianz AG objęło większościowy pakiet (52,09%) akcji Banku Polska Kasa Opieki SA; · we wrześniu (w następstwie umowy zawartej ze Skarbem Państwa w czerwcu) AIB European Investments Limited objął 80% akcji Banku Zachodniego SA; · w sierpniu inwestorzy zagraniczni związani z duńskim Unibankiem weszli w posiadanie pakietu kontrolnego akcji Banku Własności Pracowniczej SA (wcześniej bank był pośrednio kontrolowany przez Skarb Państwa). Banki w Polsce, podobnie jak w innych krajach, w coraz większym stopniu są zainteresowane konsolidacją . W 1999 r. doszło do następujących fuzji i przejęć: · z dniem 1 stycznia nastąpiła największa w polskim sektorze bankowym fuzja – połączyły się 4 banki tworzące Grupę Pekao SA (Powszechny Bank Gospodarczy SA, Pomorski Bank Kredytowy SA i Bank Depozytowo - Kredytowy SA z Bankiem Polska Kasa Opieki SA), w wyniku czego powstał drugi co do wielkości bank w Polsce; · Powszechny Bank Kredytowy SA nabył przedsiębiorstwo bankowe Pierwszy Komercyjny Bank SA i z dniem 1 lipca włączył jego placówki w swoją strukturę; · z dniem 22 listopada Bank Energetyki SA połączył się z Bankiem Inicjatyw Społeczno - Ekonomicznych SA ; · doszło do konsolidacji 3 należących do Bayerische Hypo -und Vereinsbank AG banków, a mianowicie nowa emisja akcji Banku Przemysłowo - Handlowego SA została opłacona przez akcjonariusza wkładem niepieniężnym w postaci prawa własności 100% akcji HYPO-BANKU Polska SA i HypoVereinsbanku Polska SA. Następnie drugi z banków został (z dniem 11 listopada) połączony z Bankiem Przemysłowo - Handlowym SA, a HYPO-BANK Polska SA (z dniem 1 grudnia) przekształcony w bank hipoteczny . Organy statutowe Banku Handlowego w Warszawie SA i BRE Banku SA prowadziły prace zmierzające do fuzji obu banków. Koncepcja tej fuzji miała akceptację KNB m.in. dlatego, że prowadziła do powstania jednego z największych banków w tej części Europy oraz gwarantowała najstarszemu w Polsce bankowi - działającemu od 1870 r. – nie tylko dynamiczny rozwój, lecz także zachowanie osobowości prawnej i pozostawienie zarządzania bankiem polskiej kadrze. Z powodu zdecydowanego sprzeciwu dwóch akcjonariuszy (PZU i Skarbu Państwa) do fuzji jednak nie doszło. Procesy konsolidacyjne w polskim sektorze bankowym jeszcze się nie zakończyły. Można oczekiwać, że w nieodległej przyszłości dojdzie do połączenia Banku Austria Creditanstalt Poland SA z Powszechnym Bankiem Kredytowym SA oraz Gliwickiego Banku Handlowego SA z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym SA. W dalszej perspektywie z dużym prawdopodobieństwem można sądzić, że Allied Irish Bank European Investments Ltd. doprowadzi do fuzji kontrolowanych przez siebie banków (Banku Zachodniego SA z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym SA). Nasilające się fuzje banków w Europie przyspieszą łączenie się banków w Polsce – mogą np. zostać połączone Bank Własności Pracowniczej – Unibank SA i Bank Komunalny SA, co będzie naturalną konsekwencją zakupu duńskiego Unidanmark przez fińsko – szwedzką grupę MeritaNordbanken . Dodajmy, że Deutsche Bank AG, systematycznie zwiększający swoje zaangażowanie w BIG Banku GDAŃSKIM SA, zapowiedział, że z czasem doprowadzi do połączenia kontrolowanych przez siebie banków . Fuzji należy oczekiwać także w grupie banków regionalnych i zrzeszających banki spółdzielcze. W wyniku konsolidacji liczba banków komercyjnych zmniejszyła się z 83 na koniec 1998 r. do 77 na koniec 1999 r. Powstał wprawdzie jeden nowy bank (RHEINHYP - BRE Bank Hipoteczny SA ), ale nie miało to wpływu na liczbę banków komercyjnych, gdyż została ogłoszona upadłość SAVIM Banku Depozytowo - Kredytowego SA. W 1999 r. istotnie zmieniła się struktura własnościowa banków komercyjnych, do czego -oprócz prywatyzacji i konsolidacji - przyczyniły się także następujące zdarzenia: · Skarb Państwa podniósł fundusz statutowy Banku Gospodarstwa Krajowego wnosząc do niego posiadany pakiet akcji Banku Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego SA, który w konsekwencji stał się pośrednio (był bezpośrednio) kontrolowany przez Skarb Państwa; · Bank Współpracy Regionalnej SA włączył do swojej sieci 5 placówek BWR Banku Secesyjnego SA (dzięki czemu zwiększyła się wartość jego aktywów i sieć placówek), a posiadany większościowy pakiet akcji banku sprzedał (31 maja br.) niemieckiej spółce DaimlerChrysler Services (debis) AG ; · w maju inwestorzy zagraniczni przejęli kontrolę kapitałową nad Kredyt Bankiem SA oraz pośrednio także nad PROSPER - BANKIEM SA; · zmieniła się struktura akcjonariatu BIG Banku GDAŃSKIEGO SA – udział kapitału zagranicznego zwiększył się do 47,8% , co przy dużym udziale kapitału rozproszonego (45,1%) oznaczało, że jego struktura własnościowa nie była stabilna i dlatego bank mógł być stosunkowo łatwo przejęty ; · Kredyt Bank SA nabył 18,6% akcji Banku Ochrony Środowiska SA; · belgijski Fortis Bank NV wszedł w posiadanie 98,4% akcji Pierwszego Polsko – Amerykańskiego Banku SA i tym samym przejął nad nim pełną kontrolę; · niemiecki DG Bank AG zwiększył (do 71,1%) swój udział w kapitale akcyjnym Banku Amerykańskiego w Polsce SA „AmerBanku”; · inwestorem strategicznym INVEST - BANKU SA została Telewizja „Polsat” SA, do której wraz z podmiotem zależnym należało na koniec grudnia 51,7% akcji banku; · Bank Pocztowy SA został inwestorem strategicznym w Wielkopolskim Banku Rolniczym SA, dzięki czemu bank został dokapitalizowany do wymaganego przepisami poziomu; · w grudniu kontrolę kapitałową nad Bankiem Komunalnym SA przejął Nordbanken wchodzący w skład fińsko – szwedzkiej grupy MeritaNordbanken. W wyniku prywatyzacji liczba banków z przewagą kapitału państwowego zmniejszyła się z 13 na koniec 1998 r. do 7 na koniec 1999 r. (w tym liczba banków bezpośrednio kontrolowanych przez Skarb Państwa z 6 do 3). Aktywa banków z przewagą kapitału państwowego stanowiły na koniec 1999 r. mniej niż jedną czwartą (23,9%) , podczas gdy aktywa banków z przewagą kapitału prywatnego 71,8% aktywów sektora bankowego. Pozostała część aktywów (4,2%) przypadała na banki spółdzielcze (zob. tabela 1). Liczba banków z przewagą kapitału prywatnego wprawdzie nie zmieniła się, ale liczba banków z przewagą kapitału zagranicznego zwiększyła się z 31 do 39 . Na koniec grudnia grupa tych banków obejmowała: 3 oddziały banków zagranicznych, 16 spółek akcyjnych ze 100% udziałem kapitału zagranicznego, 17 spółek z większościowym udziałem kapitału zagranicznego oraz 3 banki, które inwestorzy zagraniczni kontrolowali pośrednio. Fundusze i aktywa netto banków z przewagą kapitału zagranicznego - świadczące odpowiednio o potencjalnym i faktycznym ich udziale w rynku usług bankowych stanowiły 50,2% i 47,2% odpowiednio funduszy i aktywów netto systemu bankowego. Dodajmy, że banki te zgromadziły 45,7% depozytów sektora niefinansowego, a udzieliły 50,9% kredytów . Biorąc pod uwagę, że Powszechny Bank Kredytowy SA (z zależnym Górnośląskim Bankiem Gospodarczym SA), Bank Handlowy w Warszawie SA (z CUPRUM – BANKIEM SA), BRE Bank SA oraz BIG Bank Gdański SA (z BIG BANKIEM SA) są już - wobec znacznego udziału kapitału rozproszonego - faktycznie kontrolowane przez inwestorów zagranicznych oraz że Deutsche Bank Polska SA przejmie kontrolę kapitałową nad Bankiem Współpracy Regionalnej SA (z BWR REAL BANKIEM SA), należy mieć świadomość, że udział w rynku banków kontrolowanych przez kapitał zagraniczny przekracza 70% (zob. tabela 5). Wniesiony przez inwestorów zagranicznych kapitał akcyjny odpowiadał równowartości 4 089,1 mln zł i stanowił 56,0% kapitału akcyjnego banków komercyjnych na koniec 1999 r. Najwięcej w polski system bankowy zainwestowały instytucje niemieckie i amerykańskie, odpowiednio 1 075,8 mln zł i 945,9 mln zł. Nakłady przekraczające 200 mln zł poniosły podmioty z Holandii, Francji, Irlandii i Austrii – odpowiednio 538,7 mln zł, 343,1 mln zł, 290,4 mln zł oraz 273,5 mln zł (zob. tabela 6). W 1999 r. banki komercyjne uruchomiły 743 nowe placówki (w tym 371 oddziałów). Pomimo to liczba pracujących w bankach komercyjnych zwiększyła się zaledwie o 571 osób (o 0,4%) - zob. tabele 2 i 3. Nowo uruchamiane placówki są zazwyczaj niewielkie, oferują standardowe pakiety usług i mają na ogół zainstalowany co najmniej jeden bankomat, co pozwala na zatrudnianie niewielkiej liczby osób . Dzięki nowym technologiom informatycznym, wzrost liczby placówek (o 7,8%) nie oznacza wprost proporcjonalnego wzrostu liczby zatrudnionych. W niektórych bankach wystąpiła nawet tendencja odwrotna – placówek przybyło, a zatrudnienie zmniejszyło się. Sytuacja taka wystąpiła w szczególności w grupie 8 banków poprzednio z przewagą kapitału polskiego, nad którymi w 1999 r. kontrolę przejął kapitał zagraniczny. W tej grupie banków zatrudnienie zmniejszyło się o 511 osób , pomimo że zwiększyła się liczba ich oddziałów (o 80) i innych placówek (o 86). Racjonalizacji zatrudnienia w bankach sprzyja niewątpliwie wzrost liczby bankomatów i placówek handlowo - usługowych akceptujących płatności kartą, a także towarzyszący mu wzrost liczby klientów korzystających z kart bankowych (bankomatowych i płatniczych) . Coraz więcej banków oferuje dostęp do niektórych usług za pośrednictwem telefonu, a kilka także za pośrednictwem Internetu. Sektor bankowy w Polsce charakteryzuje się stale rosnącą koncentracją. Na koniec grudnia do 5 największych banków należało 47,7% (na koniec 1998 r. 42,9%), a do 15 największych 79,0% (75,1%) aktywów systemu bankowego. Banki te zgromadziły odpowiednio 55,4% i 83,5% depozytów, a udzieliły 46,0% i 77,4% kredytów dla sektora niefinansowego. Liczba banków spółdzielczych zmniejszyła się z 1 189 do 781, tj. o 408 banków, ponieważ w sektorze spółdzielczym doszło do rekordowej liczby fuzji. W 1999 r. 406 banków spółdzielczych (256 w I, 29 w II, 83 w III i 38 w IV kwartale) połączyło się z innymi bankami spółdzielczymi, 1 bank postawiono w stan likwidacji na podstawie uchwały nadzwyczajnego zebrania przedstawicieli i 1 bank, po uprzednim zawieszeniu jego działalności, został na mocy decyzji KNB przejęty przez bank komercyjny. Banki spółdzielcze zgromadziły 5,0% depozytów sektora niefinansowego, udzieliły 5,1% kredytów netto dla sektora niefinansowego i wypracowały 5,7% wyniku finansowego brutto systemu bankowego. Blisko cztery piąte działalności tego sektora koncentrowało się w 379 bankach. Dodajmy, że w bankach spółdzielczych pracowało ponad 25 tys. osób, tj. 14,4% ogółu zatrudnionych w sektorze bankowym. Na jednego zatrudnionego w bankach spółdzielczych przypadało blisko czterokrotnie mniej aktywów netto (614 tys. zł) niż na jednego zatrudnionego w bankach komercyjnych (2 332,4 tys. zł). Na koniec grudnia 780 banków spółdzielczych było zrzeszonych w 11 strukturach, z których 629 (zrzeszonych w 9 bankach) należało do Krajowej Grupy Banków Spółdzielczych. Poza Krajową Grupą pozostawały 152 banki, w tym 1 działający samodzielnie . 3. Sytuacja makroekonomiczna w 1999 r. W 1999 r. tempo wzrostu gospodarczego w Polsce było niższe niż zakładano w ustawie budżetowej, a także niższe niż w roku poprzednim. Produkt krajowy brutto (PKB) wzrósł o 4,1% i wyniósł ok. 612 mld zł (zob. tabela 36). W I kwartale wzrost PKB (o 1,6%) był niższy niż w IV kwartale 1998 r. (o 2,8%), a wyraźne ożywienie nastąpiło dopiero w drugiej połowie roku (w II kwartale PKB zwiększył się o 3,0%, w III kwartale o 5,0% i w IV kwartale według wstępnych szacunków o ok. 6,2%). Na pogorszenie koniunktury gospodarczej wpłynęły zarówno czynniki o charakterze zewnętrznym, jak i wewnętrznym, spośród których należy wymienić: dalsze pogłębienie deficytu obrotów bieżących, wzrost inflacji, wyższe niż zakładano koszty reform społecznych, wyższy deficyt sektora publicznego oraz wzrost bezrobocia i spadek skłonności do oszczędzania. Dużo większy niż pierwotnie przewidywano okazał się wpływ kryzysu rosyjskiego na polską gospodarkę. Obniżenie dynamiki wzrostu gospodarczego w krajach UE, zwłaszcza w Niemczech sprawiło, że bariera popytu zewnętrznego okazała się większa niż spowodowana załamaniem polskiego eksportu do Rosji i innych krajów WNP. Zmniejszył się nie tylko eksport do krajów Europy Środkowej i Wschodniej (o blisko 20%), lecz także eksport do Niemiec, głównego od 8 lat partnera handlowego Polski (o 3,3%). W efekcie spadek eksportu (o 3,1%, do poziomu 27,4 mld USD) okazał się głębszy niż spadek importu (o 2,5%, do poziomu 45,9 mld USD), a ujemne saldo na rachunku obrotów bieżących wzrosło o kolejne 4,8 mld USD i przekroczyło 7,6% PKB. Wzrost polskiej gospodarki, wobec spadku eksportu, był stymulowany przez popyt krajowy, przede wszystkim konsumpcyjny, którego dynamika była wyższa niż dynamika PKB. Relatywnie wysoką dynamikę popytu konsumpcyjnego należy wiązać z obniżeniem skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania (depozyty złotowe osób prywatnych w systemie bankowym wzrosły realnie tylko o 3,2%) i wysoką dynamiką kredytów udzielonych osobom prywatnym (wzrosły o 53,4%, realnie o 39,7%). Gospodarstwa domowe starały się bowiem, pomimo niskiego wzrostu dochodów realnych, utrzymać poziom konsumpcji. W 1999 r. nastąpił gwałtowny wzrost cen paliw płynnych (o 52,7%). Wzrosły także ceny innych nośników energii (energii elektrycznej o 12,9%, gazu o 14,4%) oraz opłaty za najem mieszkań (o 21,5%). Ceny usług wzrosły średnio o 12,4%, w tym usług transportowych o 22,8%. Szybciej niż zakładano rosły ceny żywności (o 6%), przy czym najbardziej zdrożały warzywa (o 18,7%) i owoce (o 16,8%). W konsekwencji inflacja okazała się dużo wyższa niż zakładano w ustawie budżetowej i wyższa niż w roku 1998 r. Wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych mierzony indeksem XII 1999 / XII 1998 wyniósł 9,8% . Także ceny produkcji sprzedanej przemysłu rosły dwa razy szybciej niż w roku poprzednim (o 8,0% wobec 4,8%). W rezultacie spowolnienia wzrostu gospodarczego oraz wzrostu wydajności pracy w przemyśle zmniejszyło się zapotrzebowanie na pracę. W grudniu 1999 r. przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw (5 679 tys. osób) było o 90 tys. niższe niż w grudniu 1998 r, przy czym w przemyśle (2 940 tys. osób) niższe o 152 tys., a w budownictwie (568 tys. osób) niższe o 15 tys. osób. Na koniec grudnia 1999 r. w urzędach pracy było zarejestrowanych 2 349,8 tys. osób poszukujących pracy, a stopa bezrobocia wzrosła do 13,0% (o 2,6 pkt proc. w porównaniu z grudniem 1998 r.), tj. do poziomu z 1996 r. Dodajmy, że najwyższą stopą bezrobocia charakteryzują się województwa warmińsko – mazurskie (22,8%), lubuskie (17,5%) i zachodniopomorskie (17,5%), a najniższą mazowieckie (9,6%), śląskie (9,9%) i małopolskie (10,3%). Następstwem wyższej inflacji i niższej dynamiki dochodów z pracy i działalności gospodarczej oraz świadczeń społecznych była niska dynamika dochodów realnych gospodarstw domowych. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw (1 834,8 zł) było realnie o 3,1% wyższe, a przeciętna emerytura (pracownicza 931,7 zł, rolnicza 562,4 zł) o 3,3% wyższa niż w 1998 r. Zdecydowanie gorsze były wyniki finansowe przedsiębiorstw. Wynik finansowy brutto okazał się o 23,6%, a netto o 90,4% niższy niż w 1998 r. Poziom kosztów wzrósł z 98,1% do 98,8%, a rentowność obrotu brutto zmniejszyła się z 2% do 1,4%. Sektor bankowy stanowi integralną część każdej gospodarki, sytuacja banków zależy od kondycji gospodarki oraz realizowanej polityki i strategii gospodarczej. Osłabienie kondycji finansowej podmiotów gospodarczych, wzrost bezrobocia i w ślad za tym pogorszenie sytuacji gospodarstw domowych przyczyniły się do obniżenia jakości portfela kredytowego (wzrostu udziału należności zagrożonych). Zjawiskiem dotkliwym dla banków był również głęboki spadek dynamiki depozytów. Oznaczał bowiem zaostrzenie konkurencji o pieniądz nie tylko między bankami, lecz również ze strony innych instytucji finansowych. Nasilająca się konkurencja zmusza banki z jednej strony do stałego poszerzania zakresu oferowanych usług i podnoszenia ich jakości, a z drugiej do systematycznego poszukiwania możliwości obniżenia kosztów działania. 4. Sytuacja ekonomiczna banków w 1999 r. Sektor bankowy rozwijał się w 1999 r. znacznie wolniej niż przed rokiem. Aktywa netto (suma bilansowa) systemu bankowego wzrosły o 14,3%, realnie o 4,1% (w 1998 r. o 28,7%, realnie o 18,5%) i wyniosły na koniec grudnia 364,4 mld zł, co odpowiadało prawie 60% PKB. Relacja aktywów netto banków do PKB jest w Polsce, zarówno w porównaniu z krajami Unii Europejskiej, jak również z Czechami i Węgrami, nadal niska , pomimo że systematycznie zwiększa się. Na koniec grudnia aktywa netto banków stanowiły blisko 60% PKB, tj. o 10 pkt proc. więcej niż na koniec 1995 r. (zob. tabela 36). Realny wzrost aktywów netto miał miejsce w 53 bankach komercyjnych, przy czym w 47 bankach był wyższy od średniego (4,2%) dla banków komercyjnych. W 23 bankach nastąpił realny spadek aktywów, a 1 bank rozpoczął dopiero działalność w 1999 r. Średni realny przyrost aktywów netto banków spółdzielczych wyniósł 2,5%. Struktura bilansu banków komercyjnych uległa pewnym zmianom. W aktywach do najważniejszych należały: wzrost udziału należności od sektora finansowego (o 1,7 pkt proc., do 15,9%), niefinansowego (o 3,8 pkt proc., do 44,0%) i budżetowego (o 1,2 pkt proc., do 3,5%) oraz zmniejszenie udziału należności od NBP (o 3,6 pkt proc., do 2,8%) i papierów wartościowych (o 3,2 pkt proc., do 24,5%). Zmiany w strukturze pasywów były niewielkie i polegały głównie na zwiększeniu udziału zobowiązań wobec sektora niefinansowego (o 1,2 pkt proc., do 61,9%). Kredyty (brutto) banków komercyjnych dla sektora niefinansowego przyrosły o 31,1 mld zł, a tempo ich wzrostu (26,1%, realnie 14,9%) znacznie wyprzedzało tempo wzrostu aktywów netto i depozytów. Dynamika kredytów była o 2 pkt proc. wyższa (realnie o 3,0 pkt proc. niższa) niż w 1998 r. Ponad trzy czwarte (76,6%) portfeli kredytowych banków stanowiły kredyty dla podmiotów gospodarczych, jednak ich dynamika (118,7%, realna 108,1%) była niższa niż kredytów dla osób prywatnych (154,1%, realna 140,4%). W konsekwencji udział kredytów dla podmiotów gospodarczych w zadłużeniu sektora niefinansowego w bankach komercyjnych zmniejszył się o 4,8 pkt proc. (do 76,6%), a kredytów dla osób prywatnych zwiększył się o 4,0 pkt proc. (do 22,3%) w porównaniu z końcem 1998 r. Stosunkowo niskie tempo wzrostu dochodów realnych oraz dążenie do utrzymania dotychczasowego poziomu konsumpcji, przyczyniły się do zwiększenia popytu osób prywatnych na kredyty konsumpcyjne. W 1999 r. wzrosły one o 47,9% (realnie o 34,7%), a były głównie przeznaczone na zakup importowanych dóbr trwałego użytku (samochodów oraz sprzętu gospodarstwa domowego). Bardzo wysoką dynamiką charakteryzowały się także kredyty związane z kartami płatniczymi, jednak ich udział w kredytach ogółem był nadal niewielki. Na koniec 1999 r. kredyty konsumpcyjne stanowiły 82,9% (86,4% w 1998 r.) zadłużenia osób prywatnych. Pozostałe zadłużenie tej grupy kredytobiorców stanowiły kredyty mieszkaniowe, które od kilku kwartałów charakteryzują się najwyższą dynamiką. W 1999 r. wyniosła ona 193,6% (realnie 176,3%), w efekcie udział tych kredytów w kredytach dla osób prywatnych podwyższył się do 17,1% (z 13,6% na koniec 1998 r.). W strukturze walutowej kredytów dla sektora niefinansowego dominowały kredyty udzielone w złotych (78,7% zadłużenia ogółem wobec 76,6% na koniec 1998 r.). Przyrost kredytów denominowanych w dewizach wynikał głównie z deprecjacji złotego w stosunku do walut obcych. Portfel papierów wartościowych zwiększył się zaledwie o 0,9% (realnie zmniejszył się o 8,1%). Obligacje NBP zakupione przez banki za środki uwolnione w wyniku obniżenia stóp rezerwy obowiązkowej (o wartości 13,4 mld zł) nie zrekompensowały zmniejszenia kwoty bonów pieniężnych (o 17,1 mld zł, tj. o 60,9%, realnie o 64,4%). W konsekwencji w portfelu papierów wartościowych zmniejszył się o 4,6 pkt proc. (do 28,5%) udział papierów emitowanych przez NBP, a podniósł o 1,9 pkt proc. (do 63,5%) udział papierów emitowanych przez Skarb Państwa. Papiery emitowane przez Skarb Państwa i NBP stanowiły łącznie 92% portfela papierów wartościowych. Podstawowym źródłem finansowania działalności banków komercyjnych pozostawały depozyty i fundusze, stanowiące 68,5% pasywów (66,7% w grudniu 1998 r.). Depozyty banków komercyjnych od sektora niefinansowego wzrosły o 32,2 mld zł, tj. o 18,1% (realnie o 7,6%). Najwyższy przyrost depozytów (o 5,6%) miał miejsce w IV kwartale 1999 r., podczas gdy w I, II i III kwartale zwiększyły się odpowiednio: o 4,2%, 2,1% i 5,2%. W 1998 r. depozyty wzrosły nominalnie o 29,9% (realnie o 19,6%). W wyniku dysproporcji między tempem przyrostu kredytów i depozytów pogorszyła się relacja kredytów do depozytów, która na koniec 1999 r. wyniosła 71,5% (wzrosła o 4,5 pkt proc. w porównaniu z 1998 r.). W 1999 r. utrzymywała się niska skłonność gospodarstw domowych do oszczędzania. Depozyty osób prywatnych przyrosły o 15,5% (z tego w I kwartale o 7,9%, w II o 2,0%, w III o 3,8%, a w IV zaledwie o 1,1%), podczas gdy w poprzednim roku o 23,0% (w kolejnych kwartałach odpowiednio o: 7,1%, 6,6%, 7,8% i 5,8%). Po raz pierwszy depozyty podmiotów gospodarczych odznaczały się wyższym wzrostem (o 24,6%, realnie o 13,5% w porównaniu z 1998 r.) niż depozyty osób prywatnych. Zmiany w strukturze podmiotowej depozytów polegały na obniżeniu (o 1,6 pkt proc., do 70,8%) udziału depozytów osób prywatnych oraz zwiększeniu się (o 1,3 pkt proc., do 25,9%) udziału depozytów podmiotów gospodarczych. Pod wpływem szybszego wzrostu depozytów bieżących (wzrost o 20,6%, realnie o 9,8%), w następstwie upowszechnienia się rachunków oszczędnościowo - rozliczeniowych oraz stosunkowo niewielkiej różnicy w oprocentowaniu lokat krótko- i średnioterminowych, zaszły także zmiany w strukturze terminowej depozytów. Depozyty bieżące stanowiły 27,8% depozytów przyjętych od sektora niefinansowego, natomiast depozyty terminowe i zablokowane, które wzrosły o 17,2% (realnie o 6,8%) stanowiły 72,2% (72,8% na koniec 1998 r.) depozytów ogółem. W strukturze walutowej depozytów sektora niefinansowego przeważały depozyty złotowe (80,3%), ale ich udział obniżył się (o 0,5 pkt proc. w porównaniu z 1998 r.). Po raz pierwszy od kilku lat wzrosło zainteresowanie lokatami walutowymi, zwłaszcza ze strony osób prywatnych. W warunkach silnych wahań kursu złotego oraz utrzymywania się tendencji do jego deprecjacji, aktywa dewizowe banków komercyjnych rosły w 1999 r. szybciej niż pasywa dewizowe. W rezultacie niedopasowanie aktywów i pasywów dewizowych banków komercyjnych zwiększyło się z 3,1 mld zł do 8,5 mld zł i stanowiło 2,4% (1,0% w 1998 r.) sumy bilansowej. Należy zaznaczyć, że utrzymywanie przez banki przewagi aktywów nad pasywami dewizowymi w warunkach spadającego kursu waluty krajowej było działaniem racjonalnym, pozwalającym na ograniczanie ryzyka walutowego i realizowanie zysków z tytułu różnic kursowych. W 1999 r. suma pozycji pozabilansowych systemu bankowego wzrosła do 260 803,7 mln zł, tj. o 62,1% (realnie o 47,6%). Pozycje pozabilansowe wykazywały praktycznie tylko banki komercyjne, bowiem udział banków spółdzielczych w operacjach pozabilansowych wyniósł zaledwie 0,3%. Od 1997 r. systematycznie zmniejsza się udział pozabilansowych zobowiązań warunkowych udzielonych na rzecz zobowiązań związanych z realizacją operacji kupna/sprzedaży, charakteryzujących się relatywnie wyższym ryzykiem. W 1999 r. ich udział zwiększył się o kolejne 6 pkt proc. (do 22,5%). Wprawdzie największy udział (47,5% wobec 56,3% w 1998 r.) w strukturze pozycji pozabilansowych miały nadal operacje walutowe, ale w efekcie bardzo wysokiej dynamiki (570,3%) wzrosło znaczenie zobowiązań z tytułu operacji instrumentami finansowymi, których udział powiększył się do 20,2% (z 5,7% na koniec 1998 r.). W 1999 r. banki komercyjne przejawiały dużą aktywność na krajowym rynku walutowym. Z tytułu operacji wymiany walutowej banki komercyjne osiągnęły przychody (28 192,3 mln zł) i poniosły koszty (26 436,1 mln zł) odpowiednio o 94,3% i 106,2 % (realnie o 77,0% i 87,8%) wyższe niż w 1998 r. Pomimo to zrealizowane zyski z tytułu wymiany walutowej okazały się tylko o 4,1% wyższe (realnie o 5,2% niższe) niż rok wcześniej. Liberalizacja prawa dewizowego, zmiany w polityce kursowej oraz nowa formuła fixingu spowodowały, że sytuacja na rynku walutowym charakteryzowała się większą niż poprzednio zmiennością. Wzrost ryzyka walutowego przyczynił się do tego, że banki w większej skali korzystały z instrumentów terminowych i pochodnych, z jednej strony zabezpieczając się przed ryzykiem, a z drugiej zawierając transakcje o charakterze spekulacyjnym, które stwarzały możliwość realizacji potencjalnie większych zysków z operacji walutowych. Z analizy pozycji walutowych wynika, że pomimo wzrostu o 36,7% (realnie o 24,5%) pozabilansowych operacji walutowych, banki nie podejmowały zbyt dużego ryzyka. Większość banków (średnio 80%) utrzymywała bowiem pozycje walutowe całkowite w granicach 0% - 10% wartości funduszy własnych, co chroniło je przed nadmierną ekspozycją na ryzyko kursu walutowego. W okresach silnych wahań kursu złotego z tendencją do jego deprecjacji i niepewności co do rozwoju sytuacji na krajowym rynku walutowym banki wydłużały pozycje walutowe, a w okresach stabilizacji kursu złotego i oczekiwań na jego aprecjację, w związku np. z prowadzonymi procesami prywatyzacyjnymi, skracały je. Wartość transakcji pochodnych zawartych przez banki komercyjne zwiększyła się w II półroczu 1999 r. o 22,5%, przy czym większość z nich (ponad 80%) stanowiły transakcje spekulacyjne (transakcje zabezpieczające niecałe 20%). O ile terminowe transakcje walutowe stanowiły 93,2% transakcji zabezpieczających, to tylko 44,1% transakcji spekulacyjnych (47,3% przypadało na terminowe transakcje stopy procentowej). Wynik finansowy z tytułu zobowiązań pozabilansowych był 3-krotnie wyższy niż w 1998 r. Istotnej zmianie uległa również struktura tworzenia tego wyniku. O ile w latach 1997-1998 ponad 80% wyniku z tytułu zobowiązań pozabilansowych pochodziło z prowizji, to w 1999 r. już ponad połowa (58%) z operacji pochodnymi instrumentami finansowymi. Przychody i koszty z tytułu zobowiązań pozabilansowych zrealizowało 46 banków, z czego 40 banków osiągnęło zysk. Spośród 21 banków wykazujących wynik finansowy z tytułu operacji pochodnymi instrumentami, 14 banków zrealizowało zysk z tych operacji. Pomimo znacznego wzrostu wyniku z operacji pochodnymi instrumentami finansowymi, jego udział w wyniku na działalności bankowej utrzymywał się nadal na niskim (1,1%) poziomie. Na koniec 1999 r. należności brutto systemu bankowego od sektora niefinansowego wyniosły 163 119,3 mln zł, z czego 155 188,3 mln zł przypadało na banki komercyjne, a 7 931,0 mln zł na banki spółdzielcze. Należności brutto banków komercyjnych wzrosły w 1999 r. o 26,1% (o 7,0% w I kwartale, o 4,6% w II kwartale, o 7,9% w III kwartale i o 4,4% w IV kwartale). W bankach spółdzielczych przyrost ten był wyższy i wyniósł 30,5% (w poszczególnych kwartałach odpowiednio 11,3%, 9,3%, 4,5 i 2,7%). Przyrost należności brutto banków komercyjnych był o 1,6 pkt proc. niższy niż w 1998 r. Należności zagrożone stanowiły 12,9% należności brutto systemu bankowego od sektora niefinansowego (13,4% w bankach komercyjnych, a 3,6% w bankach spółdzielczych). Udział należności zagrożonych w należnościach banków spółdzielczych utrzymał się w zasadzie na niezmienionym poziomie (wzrósł o 0,1 pkt proc.), a w bankach komercyjnych podwyższył się o 2,5 pkt proc., gdyż dynamika należności zagrożonych w 1999 r. w tej grupie banków była aż o 29,1 pkt proc. wyższa od dynamiki należności brutto. Systematyczny wzrost udziału należności zagrożonych w bankach komercyjnych obserwuje się od IV kwartału 1998 r. Na koniec września 1998 r. wynosił on 9,7%, na koniec grudnia już 10,9%, a następnie podniósł się do 11,4%, 12,0%, 12,3% i 13,4% odpowiednio na koniec I, II, III i IV kwartału 1999 r. Udział należności zagrożonych wyższy od średniego (13,4%) odnotowało 29 banków komercyjnych, w tym 14 banków do kategorii zagrożonych zakwalifikowało ponad jedną czwartą swoich należności. W pozostałych bankach udział należności zagrożonych był niższy niż średni, przy czym w 18 z nich należności zagrożone stanowiły mniej niż 5% należności brutto. Na pogorszenie jakości portfela należności banków komercyjnych większy wpływ miały należności od podmiotów gospodarczych niż od osób prywatnych. Udział należności zagrożonych w należnościach od pierwszej grupy kredytobiorców wzrósł do 15,4% (o 3,5 pkt proc.), a od drugiej grupy do 6,6% (o 0,1 pkt proc.). Stopniowo zmniejsza się portfel należności powstałych do końca 1994 r. Na koniec 1999 r. stanowiły one już tylko 5,6% należności brutto od sektora niefinansowego. Nadal jednak duży był udział pochodzących z tego okresu należności straconych - wynosił on 38,1% należności straconych ogółem (51,5% na koniec 1998 r.). Pogorszyła się nie tylko jakość należności powstałych w okresie największej ekspansji kredytowej, lecz również w ostatnim roku. Banki komercyjne uznały za zagrożone 9,2% należności powstałych w 1999 r. (w tym 1,3% za stracone), podczas gdy przed rokiem 6,9% (1,2%) należności powstałych w 1998 r. Ponadto część (7,0%) należności powstałych w 1999 r. została zaklasyfikowana przez banki do kategorii pod obserwacją. Dwie nowe kategorie należności wymagające (od końca czerwca 1999 r.) tworzenia rezerw celowych, tj. klasyfikowane jako normalne kredyty konsumpcyjne dla osób prywatnych oraz należności pod obserwacją, stanowiły odpowiednio 16,9% i 6,2% należności brutto od sektora niefinansowego. Należności pod obserwacją (w kwocie 9 685,1 mln zł) posiadało w swoich portfelach 55 banków (o 8 więcej niż na koniec czerwca). Kwota normalnych kredytów konsumpcyjnych wyniosła 26 197,8 mln zł. Rezerwy celowe na zagrożone oraz pod obserwacją należności i udzielone zobowiązania pozabilansowe, a także zakwalifikowane do kategorii normalnych kredyty konsumpcyjne dla osób prywatnych stanowiły łącznie 8 701,0 mln zł (8 517,1 mln zł w bankach komercyjnych i 183,9 mln zł w bankach spółdzielczych). Z kwoty rezerw celowych utworzonych przez banki komercyjne, 8 197,1 mln zł przypadało na rezerwy na zagrożone należności i udzielone zobowiązania pozabilansowe (w tym na należności od budżetu państwa 46,9 mln zł, a na należności od budżetów terenowych 11,8 mln zł), 190,1 mln zł rezerwy na kredyty konsumpcyjne dla osób prywatnych zaklasyfikowane do kategorii normalnych, a 129,9 mln zł rezerwy na należności i udzielone zobowiązania pozabilansowe pod obserwacją. Rezerwy celowe utworzone na należności i udzielone zobowiązania pozabilansowe poniżej standardu, wątpliwe, stracone i pod obserwacją oraz zaklasyfikowane do normalnych kredyty konsumpcyjne dla osób prywatnych stanowiły odpowiednio 21,3%, 54,9%, 100,7%, 1,7% i 0,9% (wobec wymaganych 20,0%, 50,0%, 100,0%, 0,5% i 0,5%) podstawy tworzenia. Rezerwy na ryzyko ogólne utworzone przez 35 banków powiększyły się o 212,3 mln zł (o 22,2%) i osiągnęły kwotę 1 166,7 mln zł. Suma funduszy podstawowych i uzupełniających systemu bankowego wynosiła 31 mld zł (w tym banków komercyjnych 29,6 mld zł) i w porównaniu do 1998 r. zwiększyła się o 4,0 mld zł, tj. o 14,7% (przed rokiem o 27,2%). Realny wzrost funduszy (o 4,5%) był najniższy od 1994 r., co było głównie związane z osiągnięciem przez banki słabych wyników finansowych w 1998 r., a tym samym przeznaczeniem w 1999 r. relatywnie mniejszej kwoty zysku na zwiększenie funduszy własnych. W IV kwartale suma funduszy w zasadzie się nie zmieniła. Fundusze własne systemu bankowego osiągnęły poziom 25,8 mld zł, w tym w bankach komercyjnych 24,6 mld zł. Charakteryzowały się one nieznacznie wyższym tempem wzrostu niż suma funduszy podstawowych i uzupełniających. W 1999 r. uległo pewnej poprawie bezpieczeństwo systemu mierzone współczynnikiem wypłacalności. Zdecydowana większość banków komercyjnych posiadała współczynnik na poziomie wyższym niż 8%, a wszystkie banki prowadzące działalność przez okres krótszy niż dwa lata na poziomie wyższym od 12% i 15%. Współczynniki wypłacalności 8 banków komercyjnych były na koniec 1999 r. niższe od wymaganego poziomu 8% (w tym 5 banków ujemne). Obecnie 1 bank został postawiony w stan upadłości, a pozostałych 7 realizuje programy postępowania naprawczego. Współczynnikiem niższym od 8% charakteryzowały się ponadto 43 banki spółdzielcze, w tym 6 współczynnikiem ujemnym. W porównaniu z końcem 1998 r. ich liczba zmniejszyła się odpowiednio o 59 i 10 banków. Wynik finansowy brutto systemu bankowego (5 651,9 mln zł) był o 21,4% (realnie o 13,1%) wyższy, a wynik netto (3 491,3 mln zł) prawie dwukrotnie (o 91,3%, realnie o 78,3%) wyższy niż w 1998 r. Dynamika wyniku finansowego i aktywów netto kształtowała się odmiennie w porównaniu z 1998 r., w którym rozwój sektora był znacznie szybszy niż wzrost zrealizowanych wyników. Jeżeli jednak pominąć bank, którego szczególna sytuacja miała decydujący wpływ na niski wynik systemu bankowego w 1998 r., okaże się, że wynik finansowy brutto praktycznie nie zwiększył się (wzrósł zaledwie o 1,1%), a realnie był nawet niższy (o 5,8%). Natomiast bez uwzględnienia również banku o dużej stracie (którego upadłość została ogłoszona na początku 2000 r.), wynik finansowy brutto pozostałych banków był wyższy od ubiegłorocznego o 6,3% (realnie niższy o 0,9%). Spośród 77 banków komercyjnych objętych analizą 68 banków zakończyło 1999 r. zyskiem brutto (w wysokości 5 875,8 mln zł), a 9 banków stratą (w wysokości 547,8 mln zł). W sektorze spółdzielczym 775 banków osiągnęło zysk brutto (łącznie 324,7 mln zł), natomiast 6 banków poniosło stratę (0,9 mln zł). Połowa banków komercyjnych (34) osiągnęła zysk brutto wyższy niż w 1998 r., w tym 1 bank prawie 13-krotnie, kolejny 4,5-krotnie, a 7 banków ponad 2-krotnie wyższy. Sytuacja pozostałych banków była również zróżnicowana: 4 banki poprawiły wynik finansowy z ujemnego w 1998 r. na dodatni, 14 banków wypracowało ponad 60%, a 16 banków mniej niż 50% ubiegłorocznego zysku. Spośród 9 banków, które poniosły stratę, 5 banków wykazywało ją również na koniec 1998 r., 3 banki zamknęły ubiegły rok zyskiem brutto, natomiast 1 bank rozpoczął działalność operacyjną w 1999 r. Przychody systemu bankowego wyniosły 79 125,7 mln zł (banków komercyjnych 76 517,4 mln zł), a koszty całkowite 73 473,8 mln zł (banków komercyjnych 71 189,4 mln zł). Dynamika kosztów całkowitych (122,9%) i przychodów ogółem (122,8%) była zbliżona, podczas gdy jeszcze w 1998 r. różnica w dynamice wynosiła 12,5 pkt proc. Wynik na działalności bankowej banków komercyjnych ukształtował się na poziomie 20 224,4 mln zł (banków spółdzielczych 1 403,2 mln zł) i w porównaniu z 1998 r. wzrósł o 16,4%, realnie o 8,4% (banków spółdzielczych odpowiednio o 15,3% i o 7,4%). Systematycznej zmianie ulega struktura tworzenia wyniku. Podstawowym jego źródłem pozostawały nadal odsetki (63,0% w bankach komercyjnych, 74,2% w spółdzielczych), jednak udział wyniku z tytułu odsetek zmniejszył się (o 6,7 pkt proc. w bankach komercyjnych, o 4,3 pkt proc. w spółdzielczych) w porównaniu z 1998 r. W 1999 r. utrzymała się spadkowa tendencja marży odsetkowej. O ile bowiem w całym 1998 r. zmniejszyła się ona o 0,7 pkt proc. (do 4,68%), to w okresie trzech kwartałów 1999 r. o dalsze 0,8 pkt proc. (do 3,92%). W IV kwartale nastąpił wprawdzie wzrost marży o 0,1 pkt proc., do czego przyczyniło się dwukrotne podwyższenie (we wrześniu i w listopadzie) podstawowych stóp NBP oraz obniżenie stóp rezerwy obowiązkowej. Wydaje się jednak mało prawdopodobne, by zahamowanie spadku marży miało charakter trwały. Zawężanie się marż odsetkowych wpływa na obniżenie zyskowności działania i zmusza banki do poszukiwania innych źródeł przychodów oraz obniżania kosztów. Znalazło to odzwierciedlenie w szybkim wzroście (o 42,4%) wyniku pozaodsetkowego. Coraz większego znaczenia nabiera wynik z tytułu prowizji, który wzrósł o 35,4% i stanowił 19,9% (17,1% w 1998 r.) wyniku na działalności bankowej. Wynik na operacjach finansowych zwiększył się w rekordowym tempie (aż o 336,9%), a jego udział w wyniku na działalności bankowej podniósł się do 4,1% (z 1,1%). Wzrosły również (o 115,2%) przychody z posiadanych przez banki akcji, udziałów i innych papierów wartościowych i stanowiły 4,4% (2,4%) wyniku na działalności bankowej. Pomimo znacznej aktywności banków na rynku walutowym, wynik z pozycji wymiany powiększył się zaledwie o 4,1%, a jego udział w wyniku na działalności bankowej obniżył się do 8,7% (z 9,7%). W 1999 r. banki komercyjne poniosły koszty działania (11 374,0 mln zł) o 18,5%, a banki spółdzielcze (976,0 mln zł) o 12,4% wyższe niż w 1998 r. Koszty działania banków spółdzielczych wzrosły wolniej, natomiast banków komercyjnych nadal szybciej od wyniku na działalności bankowej, ale ich dynamika była wyraźnie niższa niż w 1998 r. (131,8%). Pochłonęły one 56,2% (55,2% w 1998 r.) wyniku na działalności bankowej banków komercyjnych i odpowiednio 69,6% (71,3%) wyniku banków spółdzielczych. Przyczyną wzrostu kosztów działania banków komercyjnych był wzrost o 22,1% kosztów eksploatacyjnych, które stanowiły około 40% kosztów działania banków. Koszty wynagrodzeń (łącznie z narzutami) wzrosły o 16,3%, czyli wolniej niż w 1998 r. (o 30,3%), co spowodowało zmniejszenie o 1,1 pkt proc. (do 55,8%) ich udziału w kosztach działania banku. Nadal zmniejsza się różnica między kosztami działania banku a wynikiem odsetkowym. Koszty działania banku stanowiły 89,3% wyniku z tytułu odsetek, podczas gdy w 1998 r. jeszcze 79,2%. Wynik z tytułu prowizji pokrywał coraz większą część kosztów działania banków komercyjnych (35,3% wobec 30,9% w 1998 r.) Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (1 595,4 mln zł) nadal charakteryzowała się szybkim wzrostem (o 32,7%). Na wzrost amortyzacji wpłynął m.in. rozwój sieci placówek oraz wydatki wynikające głównie z konieczności wymiany lub zabezpieczenia istniejących systemów informatycznych przed problemem Roku 2000, dzięki czemu operacja zmiany daty przebiegała w bankach bez zakłóceń. W 1999 r. odpisy (koszty) z tytułu rezerw celowych, rezerw na ryzyko ogólne i aktualizacji majątku finansowego banków komercyjnych były wyższe niż przychody z ich rozwiązania, a saldo wynosiło 2 554,5 mln zł (2 450,6 mln zł w 1998 r.) i stanowiło 12,6% (14,1%) wyniku na działalności bankowej. Wzrost należności zagrożonych w portfelu kredytowym banków spowodował, że największy wpływ na wysokość tego salda miało zwiększenie się rezerw na należności zagrożone, których saldo stanowiło 64,4% całego przyrostu rezerw. Do pogłębienia się przewagi kosztów z tytułu rezerw celowych nad przychodami przyczynił się również przyrost rezerw na ryzyko ogólne (11,6% całego przyrostu rezerw). W 1999 r. rentowność brutto i poziom kosztów w zasadzie nie zmieniły się. Poprawiła się natomiast średnia efektywność banków komercyjnych mierzona rentownością netto oraz zwrotem z aktywów i kapitału. Rentowność netto była o 1,7 pkt proc. wyższa niż w 1998 r. i wyniosła 4,6%. Rentowność aktywów (ROA) podniosła się o 0,37 pkt proc. (do 1,04%), a rentowność funduszy podstawowych (ROE) o 5,06 pkt proc. (do 14,23%). Zwrotem z kapitału wyższym od wskaźnika średniej rocznej inflacji wykazały się 43 banki komercyjne. Mimo poprawy średniej rentowności aktywów, połowa banków charakteryzowała się ROA nie większym niż 0,82%, podczas gdy w 1998 r. połowa banków osiągnęła ROA wyższy niż 1,35%. ROA powyżej 2%, co można uznać za dobry poziom w warunkach inflacji, osiągnęło 11 banków wobec 25 w 1998 r. W 1999 r. zróżnicowanie banków pod względem efektywności wyraźnie się zwiększyło, a biorąc pod uwagę nasilającą się konkurencję, można oczekiwać jego dalszego pogłębienia, co będzie sprzyjało przyspieszeniu konsolidacji polskiego sektora bankowego. Opracował: Wydział Analiz Systemu Bankowego w Biurze Analiz Systemu Bankowego GINB Aprobowała: Ewa Śleszyńska - Charewicz Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego Spis tabel i załączników Tabela 1 Liczba banków w Polsce oraz udział grup banków w systemie bankowym Tabela 2 Liczba zatrudnionych w systemie bankowym (bez placówek zagranicznych) Tabela 3 Liczba placówek banków komercyjnych w kraju (bez centrali i przedstawicielstw) Tabela 4 Struktura własnościowa banków komercyjnych Tabela 5 Aktywa netto i kapitał wyróżnionych grup banków komercyjnych Tabela 6 Kapitał akcyjny zagraniczny według kierunku pochodzenia Tabela 7 Struktura aktywów (netto) banków komercyjnych Tabela 8 Struktura pasywów banków komercyjnych Tabela 9 Aktywa netto systemu bankowego Tabela 10 Banki komercyjne według aktywów netto Tabela 11 Udział największych banków w systemie bankowym Tabela 12 Udział kredytów, papierów wartościowych oraz depozytów w sumie bilansowej Tabela 13 Struktura portfela papierów wartościowych banków komercyjnych Tabela 14 Należności brutto banków komercyjnych od sektora niefinansowego Tabela 15 Należności brutto banków komercyjnych od podmiotów gospodarczych i osób prywatnych Tabela 16 Należności zagrożone brutto banków komercyjnych od sektora niefinansowego Tabela 17 Pokrycie należności i zobowiązań pozabilansowych rezerwami celowymi Tabela 18 Udział należności zagrożonych w należnościach brutto od podmiotów niefinansowych Tabela 19 Struktura należności brutto banków komercyjnych od sektora niefinansowego Tabela 20 Struktura rodzajowa kredytów mieszkaniowych systemu bankowego Tabela 21 Zobowiązania banków komercyjnych wobec sektora niefinansowego Tabela 22 Suma funduszy podstawowych i uzupełniających banków Tabela 23 Fundusze własne banków Tabela 24 Struktura banków komercyjnych według współczynnika wypłacalności Tabela 25 Struktura banków spółdzielczych według współczynnika wypłacalności Tabela 26 Pozycje pozabilansowe w systemie bankowym Tabela 27 Relacja pozycji pozabilansowych do aktywów netto i funduszy własnych Tabela 28 Pozabilansowe operacje walutowe w bankach komercyjnych Tabela 29 Przychody ogółem, koszty całkowite oraz wynik finansowy banków Tabela 30 Poziom kosztów oraz rentowność (brutto i netto) Tabela 31 Wybrane wskaźniki charakteryzujące efektywność banków komercyjnych Tabela 32 Koszty działania banków komercyjnych Tabela 33 Rachunek zysków i strat banków w 1999 r. Tabela 34 Rachunek zysków i strat banków w 1998 r. Tabela 35 Sektor spółdzielczy na tle systemu bankowego Tabela 36 Produkt krajowy brutto i aktywa netto systemu bankowego w Polsce Tabela 37 Podstawowe informacje o bankach w przeliczeniu na euro Załącznik 1 Lista banków w Polsce Załącznik 2 Lista banków giełdowych Załącznik 3 Lista banków z mniejszościowym udziałem kapitału zagranicznego Załącznik 4 Wybrane akty prawne dotyczące systemu bankowego (stan prawny na dzień 31.12.1999 r.) Tabela 1 Liczba banków w Polsce oraz udział wyróżnionych grup banków w systemie bankowym Lp. Wyszczególnienie 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Liczba banków (bez banków w stanie upadłości i w likwidacji) 1 Banki komercyjne, z tego: 87 82 81 81 83 83 77 2 z przewagą kapitału państwowego, z tego: 29 29 27 24 15 13 7 - stanowiące bezpośrednio własność Skarbu Państwa 16 15 13 8 6 6 3 - stanowiące pośrednio własność Skarbu Państwa 11 11 11 13 8 7 4 - będące własnością NBP 2 3 3 3 1 0 0 3 z przewagą kapitału prywatnego, z tego z przewagą: 58 53 54 57 68 70 70 - kapitału polskiego 48 42 36 32 39 39 31 - kapitału zagranicznego 10 11 18 25 29 31 39 4 Banki spółdzielcze 1 653 1 612 1 510 1 394 1 295 1 189 781 5 System bankowy 1 740 1 694 1 591 1 475 1 378 1 272 858 Suma bilansowa (suma aktywów netto ) w % 1 Banki komercyjne, z tego: 93,4 94,7 95,2 95,4 95,5 95,7 95,8 2 z przewagą kapitału państwowego, w tym: 80,4 76,1 68,3 66,5 49,3 45,9 23,9 - stanowiące bezpośrednio własność Skarbu Państwa 76,1 70,8 63,0 51,1 38,2 36,7 22,2 3 z przewagą kapitału prywatnego, z tego z przewagą: 13,0 18,6 26,9 28,9 46,2 49,8 71,8 - kapitału polskiego 10,4 15,4 22,7 15,1 30,9 33.2 24,6 - kapitału zagranicznego 2,6 3,2 4,2 13,7 15,3 16,6 47,2 4 Banki spółdzielcze 6,6 5,3 4,8 4,6 4,5 4,3 4,2 5 System bankowy 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Kredyty netto w % 1 Banki komercyjne, z tego: 92,9 93,3 94,5 93,9 94,5 95,0 94,9 2 z przewagą kapitału państwowego, w tym: 79,3 73,0 63,7 61,3 43,2 38,8 21,4 - stanowiące bezpośrednio własność Skarbu Państwa 76,6 69,1 58,5 42,0 27,9 26,3 19,7 3 z przewagą kapitału prywatnego, z tego z przewagą: 13,6 20,3 30,8 32,6 51,3 56,2 73,5 - kapitału polskiego 10,9 15,9 25,0 16,6 33,1 34,3 22,6 - kapitału zagranicznego 2,7 4,4 5,8 16,0 18,2 21,9 50,9 4 Banki spółdzielcze 7,1 6,7 5,5 6,1 5,5 5,0 5,1 5 System bankowy 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Depozyty sektora niefinansowego w % 1 Banki komercyjne, z tego: 92,4 94,1 94,5 94,5 94,8 94,8 95,0 2 z przewagą kapitału państwowego, w tym: 81,1 77,3 71,3 70,1 58,0 53,6 29,2 - stanowiące bezpośrednio własność Skarbu Państwa 75,6 71,6 65,6 57,2 49,5 46,4 27,9 3 z przewagą kapitału prywatnego, z tego z przewagą: 11,3 16,8 23,2 24,4 36,8 41,2 65,8 - kapitału polskiego 9,2 14,1 20,2 12,2 24,1 27,5 20,1 - kapitału zagranicznego 2,1 2,7 3,0 12,2 12,7 13,7 45,7 4 Banki spółdzielcze 7,6 5,9 5,5 5,5 5,2 5,2 5,0 5 System bankowy 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Suma funduszy podstawowych i uzupełniających w % 1 Banki komercyjne, z tego: 92,0 94,3 94,6 95,1 95,2 95,6 95,6 2 z przewagą kapitału państwowego, w tym: 76,8 72,6 61,4 55,9 34,0 33,2 16,4 - stanowiące bezpośrednio własność Skarbu Państwa 72,8 66,7 55,4 43,7 25,6 25,7 14,0 3 z przewagą kapitału prywatnego, z tego z przewagą: 15,2 21,7 33,2 39,2 61,2 62,4 79,2 - kapitału polskiego 13,0 18,0 25,6 18,3 37,2 37,7 29,0 - kapitału zagranicznego 2,2 3,7 7,6 20,9 24,0 24,7 50.2 4 Banki spółdzielcze 8,0 5,7 5,4 4,9 4,8 4,4 4,4 5 System bankowy 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Tabela 2 Liczba zatrudnionych w systemie bankowym (bez placówek zagranicznych) Stan na koniec System bankowy banki komercyjne bankispółdzielcze ogółem z tego z przewagą kapitału polskiego zagranicznego 1 2 = 3 + 6 3 = 4 + 5 4 5 6 1993 . 119 733 119 045 688 . 1994 . 128 705 127 708 997 . 1995 . 136 048 134 048 2 000 . 1996 169 721 144 201 129 102 15 099 25 520 1997 172 227 147 095 130 823 16 272 25 132 1998 174 043 149 067 131 266 17 801 24 976 1999 174 736 149 638 86 199 63 439 25 098 Tabela 3 Liczba placówek banków komercyjnych w kraju (bez centrali i przedstawicielstw) Stan na Banki komercyjne Banki koniec Wyszczególnienie Ogółem z tego z przewagą kapitału spółdzielcze polskiego zagranicznego 1 2 3 = 4 + 5 4 5 6 1993 Oddziały 1 436 1 426 10 . 1994 Oddziały 1 454 1 441 13 . 1995 Oddziały 1 501 1 472 29 . 1996 Oddziały 1 580 1 437 143 502 Inne placówki 7 981 7 888 93 634 1997 Oddziały 1 629 1 460 169 581 Inne placówki 8 023 7 808 215 674 1998 Oddziały 1 864 1 572 292 668 Inne placówki 7 615 7 385 230 730 1999 Oddziały 2 235 1 243 992 1 044 Inne placówki 7 987 6 939 1 048 798 Tabela 4 Struktura własnościowa banków komercyjnych Kwota w mln zł Struktura w % Lp. Wyszczególnienie 31.12.96 31.12.97 31.12.98 31.12.99 31.12.98 31.12.99 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Kapitał akcyjny (fundusz statutowy), w tym należący do: 4 465,0 5 930,1 7 172,8 7 305,9 100,00 100,0 2 - bezpośrednio Skarbu Państwa 1 366,0 1 303,8 1 351,0 1 036,8 18,84 14,19 3 - Narodowego Banku Polskiego 351,5 174,6 8,0 8,0 0,11 0,11 4 - państwowych osób prawnych 488,3 331,6 319,1 249,9 4,45 3,42 5 - pozostałych podmiotów krajowych 392,5 589,0 690,2 866,3 9,62 11,86 6 - podmiotów zagranicznych 1 330,0 2 462,4 3 561,4 4 089,1 49,65 55,97 7 - akcjonariatu rozproszonego 536,8 1 068,7 1 243,1 1 055,8 17,33 14,45 Tabela 5 Aktywa netto i kapitał wyróżnionych grup banków komercyjnych (stan na 31.12.1999 r.) Lp. Wyszczególnienie Liczbabankóww grupie Kapitał akcyjny (fundusz statutowy) Aktywa netto Ogółem w tym zagraniczny w mln zł w % w mln zł w % w mln zł w % 1 2 3 4 5 6 7=6 / 4 8 9 1 Banki z przewagą kapitału polskiego, z tego z przewagą: 38 3 095,8 42,4 497,4 16,1 176 921,9 50,7 2 - kapitału państwowego 7 1 143,5 15,7 0,0 0,0 87 204,4 25,0 3 - kapitału prywatnego 31 1 952,3 26,7 497,4 25,4 89 717,5 25,7 4 w tym: BRE Bank SA oraz PBK SA, Bank Handlowy SA, BIG Bank GDAŃSKI SA 8 1 053,2 14,4 460,9 43,7 75 872,6 21,7 5 Banki z przewagą kapitału zagranicznego, z tego: 39 4 210,1 57,6 3 591,7 85,3 172 100,0 49,3 6 - oddziały banków zagran. 3 415,1 5,7 415,1 415,1 5 671,3 1,6 7 - spółki akcyjne ze 100% udziałem kapitału zagran. 16 2 092,8 28,6 2 092,8 100,0 28 459,4 8,2 8 - pozostałe spółki akcyjne 20 1 702,2 23,3 1 083,8 63,7 137 969,3 39,5 9 Banki faktycznie kontrolowane przez kapitał zagraniczny (4+5) 47 5 263,3 72,0 4 052,6 77,0 247 972,6 71,0 10 Razem banki komercyjne 77 7 305,9 100,0 4 089,1 56,0 349 021,9 100,0 Tabela 6 Kapitał akcyjny zagraniczny według kierunku pochodzenia Kapitał akcyjny zagraniczny Lp. Pochodzenie kapitału Stan na koniec Kwota w mln zł Udział w kapitale akcyjnym należącym do osób zagranicznych (w %) Udział w kapitale akcyjnym banków komercyjnych (w %) 1 2 3 4 5 6 1 Niemcy 1997 818,3 33,23 13,80 1998 1 138,1 31,96 15,87 1999 1 075,8 26,31 14,73 2 USA 1997 470,2 19,10 7,93 1998 1 028,7 28,88 14,34 1999 945,9 23,13 12,95 3 Holandia 1997 434,3 17,64 7,32 1998 499,0 14,01 6,96 1999 538,7 13,17 7,37 4 Francja 1997 220,6 8,96 3,72 1998 324,4 9,11 4,52 1999 343,1 8,40 4,70 5 Irlandia 1997 55,4 2,25 0,93 1998 55,4 1,56 0,77 1999 290,4 7,10 3,97 6 Austria 1997 229,4 9,32 3,87 1998 256,7 7,21 3,58 1999 273,5 6,69 3,74 7 Belgia 1997 24,2 0,98 0,41 1998 32,0 0,90 0,45 1999 163,8 4,01 2,24 8 Portugalia 1999 110,6 2,70 1,51 9 Włochy 1999 72,8 1,78 1,00 10 Korea Płd 1997 60,4 2,45 1,02 1998 60,4 1,70 0,84 1999 60,4 1,48 0,83 11 EBOiR 1997 22,0 0,89 0,37 1998 46,9 1,32 0,65 1999 52,9 1,29 0,72 12 Czechy 1997 33,9 1,38 0,57 1998 33,9 0,95 0,47 1999 34,1 0,83 0,47 13 Wielka Brytania 1997 20,2 0,82 0,34 1998 19,1 0,54 0,27 1999 26,1 0,64 0,36 14 Pozostali 1997 73,4 2,98 1,24 1998 66,8 1,88 0,93 1999 101,0 2,47 1,38 15 Razem 1997 2 462,4 100,00 41,52 1998 3 561,4 100,00 49,65 1999 4 089,1 100,00 55,97 Tabela 7 Struktura aktywów (netto) banków komercyjnych Lp. Wyszczególnienie Wartość w mln zł Dynamika 12.1998=100 Struktura (w %) 31.12.1999 nominalna realna 12.98 12.99 1 2 3 4 5 6 7 1 Kasa, operacje z NBP 16 250,6 66,3 60,3 8,0 4,7 w tym: kasa 6 681,9 134,6 122,6 1,6 1,9 operacje z NBP 9 568,7 48,9 44,5 6,4 2,8 2 Należności od sektora finansowego 55 642,3 129,0 117,5 14,2 15,9 3 Należności od sektora niefinansowego 153 731,4 125,3 114,2 40,2 44,0 4 Należności od sektora budżetowego 12 335,9 174,0 158,5 2,3 3,5 5 Papiery wartościowe 85 350,5 100,9 91,9 27,7 24,5 6 Aktywa trwałe 16 288,3 124,9 113,8 4,3 4,7 7 Pozostałe aktywa 9 422,9 94,3 85,9 3,3 2,7 8 Razem aktywa netto 349 021,9 114,4 104,2 100,0 100,0 Tabela 8 Struktura pasywów banków komercyjnych Lp. Wyszczególnienie Wartośćw mln zł Dynamika 12.1998=100 Struktura (w %) 31.12.1999 nominalna realna 12.98 12.99 1 2 3 4 5 6 7 1 Operacje z bankiem centralnym 5 735,9 91,2 83,1 2,1 1,6 2 Zobowiązania wobec sektora finansowego 58 813,2 117,8 107,3 16,4 16,9 3 Zobowiązania wobec sektora niefinansowego 215 951,3 116,4 106,0 60,7 61,9 4 Zobowiązania wobec budżetu 12 674,5 112,8 102,7 3,7 3,6 5 Pozostałe pasywa 21 468,4 98,1 89,3 7,2 6,2 6 Kapitały (fundusze) 29 021,3 113,2 103,1 8,4 8,3 7 Wynik roku bieżącego 5 328,0 121,9 111,0 1,4 1,5 8 Wynik w trakcie zatwierdzania 29,3 x x 0,1 0,0 9 Pasywa razem 349 021,9 114,4 104,2 100,0 100,0 Tabela 9 Aktywa netto systemu bankowego Lp. Wyszczególnienie Wartość w mln zł Dynamika 12.1998=100 Udział w systemie (%) 31.12.1999 nominalna realna 12.98 12.99 1 2 3 4 5 6 7 1 Banki, nad którymi kontrolę przejęli inwestorzy zagraniczni w 1999 r. 102 989,9 108,4 98,7 29,8 28,3 2 Pozostałe banki z przewagą kapitału polskiego 176 921,9 112,6 102,6 49,3 48,5 3 Pozostałe banki z przewagą kapitału zagranicznego 69 110,1 130,5 118,8 16,6 19,0 4 Banki komercyjne (1+2+3) 349 021,9 114,4 104,2 95,7 95,8 w tym banki giełdowe 190 490,4 135,6 123,5 44,1 52,3 5 Banki spółdzielcze 15 409,6 112,5 102,5 4,3 4,2 6 System bankowy (4+5) 364 431,5 114,3 104,1 100,0 100,0 Tabela 10 Banki komercyjne według aktywów netto Aktywa netto stan na 31.12.1999 stan na 31.12.1998 Lp. w mln zł liczba banków aktywa netto (łącznie) struktura (w % ) liczba banków aktywa netto (łącznie) struktura (w %) 1 2 3 4 5 6 7 8 1 powyżej 10 000 11 257 431,9 73,8 11 209 346,3 68,6 w tym: 30 000 - 2 120 144,8 2 90 908,0 15 000 - 30 000 4 69 032,7 2 31 999,4 10 000 - 15 000 5 68 254,4 7 86 438,9 2 1 000 - 10 000 25 73 912,6 21,2 30 81 421,0 26,7 w tym: 6 000 - 10 000 3 25 808,2 4 29 991,8 2 000 - 6 000 10 29 696,4 7 25 577,2 1 000 - 2 000 12 18 408,0 19 25 852,0 3 poniżej 1 000 41 17 677,4 5,0 42 14 267,2 4,7 w tym: 500 - 1 000 16 11 755,4 12 7 850,2 300 - 500 8 3 208,2 9 3 514,9 100 - 300 13 2 557,7 15 2 526,0 - 100 4 156,1 6 376,1 4 Banki komercyjne 77 349 021,9 100,0 83 305 034,5 100,0 Tabela 11 Udział największych banków w systemie bankowym (w %) Stan na koniec 5 banków 10 banków 15 banków 1 2 3 4 w aktywach (netto) 1998 42,9 62,3 75,1 1999 47,7 67,7 79,0 w depozytach sektora niefinansowego 1998 51,0 66,7 78,7 1999 55,4 71,0 83,5 w kredytach (brutto) dla sektora niefinansowego 1998 35,7 60,7 72,9 1999 46,0 68,1 77,4 Tabela 12Udział kredytów, papierów wartościowych oraz depozytów w sumie bilansowej Stanna koniec Systembankowy Bankikomercyjne z tego z przewagą kapitału Banki spółdzielcze polskiego zagranicznego 1 2 3 4 5 6 Udział kredytów (netto) dla sektora niefinansowego w sumie bilansowej (w %) 1993 30,1 30,0 29,9 31,5 32,5 1994 27,7 27,3 26,9 38,4 35,2 1995 29,6 29,3 28,8 41,1 34,1 1996 34,2 33,7 32,6 40,0 45,0 1997 37,7 37,3 35,9 44,9 45,6 1998 37,5 37,2 34,7 49,4 43,3 1999 41,5 41,1 37,7 44,7 49,9 Udział papierów wartościowych (netto) w sumie bilansowej (w %) 1993 23,6 25,1 25,5 9,9 3,3 1994 28,2 29,7 30,2 14,3 2,9 1995 31,0 32,3 32,8 19,8 5,0 1996 31,4 32,6 34,6 20,5 8,0 1997 26,6 27,3 29,6 15,5 10,3 1998 26,9 27,7 29,7 18,2 8,5 1999 23,8 24,5 27,2 21,7 8,0 Udział depozytów sektora niefinansowego w sumie bilansowej (w %) 1993 55,7 55,1 55,4 46,5 64,3 1994 60,0 59,6 59,9 51,8 67,1 1995 57,0 56,6 57,3 42,1 65,3 1996 56,7 56,1 57,1 50,4 67,4 1997 58,3 57,9 59,7 48,4 67,4 1998 58,8 58,3 60,3 48,4 71,2 1999 60,7 60,2 61,6 58,6 72,0 Tabela 13 Struktura portfela papierów wartościowych banków komercyjnych Wartość Struktura Zmiana Lp. Wyszczególnienie w mln zł w % stanu 31.12.98 31.12.99 31.12.98 31.12.99 w mln zł 1 2 3 4 5 6 7 1 Papiery wartościowe z prawem do kapitału, 1 147,0 1 504,0 1,4 1,8 357,0 z tego emitowane przez: - podmioty krajowe 1 146,9 1 418,5 1,4 1,7 271,6 - podmioty zagraniczne 0,1 85,5 0,0 0,1 85,4 2 Papiery wartościowe dłużne, 83 621,8 83 964,8 98,5 98,1 343,0 z tego emitowane przez: - podmioty krajowe 82 563,4 81 927,9 97,3 95,7 -635,5 - Skarb Państwa, z tego: 52 283,8 54 403,2 61,6 63,5 2 119,3 - bony skarbowe 16 010,9 15 630,7 18,9 18,3 -380,1 - obligacje 36 273,0 38 772,4 42,7 45,3 2 499,5 - NBP, z tego: 28 056,1 24 366,4 33,1 28,5 -3 689,8 - bony pieniężne 28 056,1 10 975,8 33,1 12,8 -17 080,4 - obligacje - 13 390,6 x 15,6 13 390,6 - pozostałe podmioty krajowe 2 223,4 3 158,4 2,6 3,7 935,0 - podmioty zagraniczne 1 058,4 2 036,9 1,2 2,4 978,5 3 Pozostałe papiery wartościowe 89,0 148,4 0,1 0,2 59,4 4 Papiery wartościowe ogółem (brutto) 84 857,8 85 617,2 100,0 100,0 759,4 Tabela 14 Należności brutto banków komercyjnych od sektora niefinansowego (stan na 31.12.1999 r.) Lp. Wyszczególnienie Wartośćw mln zł Strukturaw % Dynamika 12.98 = 100 nominalna realna 1 2 3 4 5 6 1 Należności brutto, w tym: 155 188,3 96,4 126,1 114,8 - normalne kredyty konsumpcyjne 26 197,8 146,5 133,4 - należności pod obserwacją 9 685,1 x x - należności zagrożone, 20 795,0 155,2 141,3 w tym stracone 7 395,9 123,6 112,6 2 Odsetki, 5 100,2 3,2 107,7 98,1 w tym zagrożone 4 000,1 105,5 96,1 3 Należności z tytułu dopłat do oproc. kredytów preferencyjnych 222,9 0,1 49,0 44,6 4 Pozostałe należności 455,1 0,3 102,7 93,5 5 Należności ogółem (1+2+3+4) 160 966,5 100,0 125,0 113,8 Tabela 15 Należności brutto banków komercyjnych od podmiotów gospodarczych i osób prywatnych (stan na 31.12.1999 r.) Lp. Wyszczególnienie Kwota Struktura Dynamika w mln zł w % 12.98 = 100 1 2 3 4 5 1 Należności od podmiotów gospodarczych 119 420,0 77,0 118,9 2 Należności od osób prywatnych, 34 041,7 21,9 153,3 w tym kredyty konsumpcyjne 28 326,3 18,3 147,1 w tym kredyty ratalne 12 889,5 8,3 154,2 3 Należności od pozostałych jednostek niefinansowych 1 726,6 1,1 363,5 4 Należności od sektora niefinansowego (1+2+3) 155 188,3 100,0 126,1 Tabela 16 Należności zagrożone brutto banków komercyjnych od sektora niefinansowego (stan na 31.12.1999 r.) Należności zagrożone Udział należności Lp. Wyszczególnienie Kwota Struktura Dynamika zagrożonych w % w mln zł w % 12.98=100 31.12.98 31.12.99 1 2 3 4 5 6 7 1 Należności od podmiotów gospodarczych 18 426,0 88,6 154,2 11,9 15,4 2 Należności od osób prywatnych 2 250,2 10,8 156,5 6,5 6,6 w tym: kredyty konsumpcyjne 2 128,5 10,2 155,0 7,1 7,5 w tym: kredyty ratalne 1 116,7 5,4 149,3 8,9 8,7 3 Należności od pozostałych jednostek niefinansowych 118,8 0,6 912,2 2,7 6,9 4 Należności od sektora niefinansowego (1+2+3) 20 795,0 100,0 155,2 10,9 13,4 Tabela 17 Pokrycie należności i zobowiązań pozabilansowych rezerwami celowymi Rezerwy celowe (w procentach portfela) Lp. Kategoria należności wymagane utworzone 31.12.1998 31.12.1999 1 2 3 4 5 1 Normalne kredyty konsumpcyjne 0,5 - 0,9 2 Należności pod obserwacją 0,5 - 1,7 3 Poniżej standardu 20,0 22,4 21,3 4 Wątpliwe 50,0 53,9 54,9 5 Stracone 100,0 99,9 100,7 6 Ogółem 102,0 104,3 Tabela 18 Udział należności zagrożonych w należnościach brutto od podmiotów niefinansowych (w %) Udział należności zagrożonych w należnościach brutto Lp. Okres Ogółem w tym: poniżej standardu wątpliwe stracone 1 2 3 4 5 6 System bankowy 1 1993 30,1 7,3 6,1 16,7 2 1994 27,9 5,8 5,4 16,7 3 1995 20,4 5,2 3,4 11,8 4 1996 12,7 3,9 1,6 7,2 5 1997 10,2 3,8 1.2 5,2 6 1998 10,5 3,9 1,9 4,7 7 31.03.1999 11,0 4,2 2,2 4,6 8 30.06.1999 11,5 4,3 2,6 4,6 9 30.09.1999 11,8 4,2 3,1 4,5 10 31.12.1999 12,9 5,0 3,3 4,6 Banki komercyjne 1 1993 31,0 7,5 6,4 17,1 2 1994 28,5 5,9 5,7 16,9 3 1995 20,9 5,4 3,5 12,0 4 1996 13,2 4,1 1,7 7,4 5 1997 10,5 3,9 1,2 5,4 6 1998 10,9 4,0 2,0 4,9 7 31.03.1999 11,4 4,3 2,3 4,8 8 30.06.1999 12,0 4,4 2,8 4,8 9 30.09.1999 12,3 4,4 3,2 4,7 10 31.12.1999 13,4 5,2 3,4 4,8 Banki spółdzielcze 1 1993 24,4 5,5 4,1 14,8 2 1994 21,3 3,8 2,4 15,1 3 1995 11,7 1,9 1,1 8,7 4 1996 5,3 1,2 0,4 3,7 5 1997 3,7 1,1 0,4 2,2 6 1998 3,5 1,2 0,5 1,8 7 31.03.1999 3,3 1,2 0,4 1,7 8 30.06.1999 3,3 1,3 0,4 1,6 9 30.09.1999 3,4 1,3 0,5 1,6 10 31.12.1999 3,6 1,3 0,5 1,7 Tabela 19 Struktura należności brutto banków komercyjnych od sektora niefinansowego w tym: Udział należności Lp. Wyszczególnienie a) ogółem b) złotowec) dewizowe Należności bruttostan na 31.12.1999 należności pod obserwacją należności zagrożone ogółem w tym: zagrożone kredyty konsumpcyjne zagrożonych w należnościach (w %) kwota w mln zł dynamika 12.98 = 100 kwota w mln zł kwota w mln zł dynamika 12.98 = 100 kwota w mln zł dynamika 12.98 = 100 31.12.98 31.12.99 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 Banki z przewagą a 73 152,7 76,3 4 343,5 10 159,1 100,2 1 244,4 110,3 10,6 13,9 kapitału polskiego b 59 915,0 78,9 3 221,9 8 516,4 97,9 1 195,9 108,6 11,5 14,2 c 13 237,7 66,3 1 121,6 1 642,7 113,8 48,5 177,7 7,2 12,4 2 Banki z przewagą a 82 035,6 301,9 5 341,6 10 635,9 326,8 884,1 361,0 11,4 13,0 kapitału zagranicznego b 62 290,4 330,7 3 874,1 7 934,9 311,8 875,0 359,8 13,0 12,7 c 19 745,2 236,7 1 467,5 2 701,0 380,3 9,1 568,7 7,7 13,7 3 Banki komercyjne a 155 188,3 126,1 9 685,1 20 795,0 155,2 2 128,5 155,0 10,9 13,4 ogółem (1+2) b 122 205,4 128,9 7 096,0 16 451,3 146,3 2 070,9 154,1 11,8 13,5 c 32 982,9 116,5 2 589,1 4 343,7 201,7 57,6 199,3 7,4 13,2 Tabela 20 Struktura rodzajowa kredytów mieszkaniowych systemu bankowego (w mln zł) - stan na 31.12.1999 r. w tym: Lp. Wyszczególnienie Sektor niefinansowy zabezpieczone hipoteką i objęte wykupem odsetek1 inne objęte wykupem odsetek2 refinansowane przez Bud-Bank SA3 pozostałe Udzielone gminom 1 2 3 4 5 6 7 8 I. Kredyty dla osób prywatnych 1.1 Kredyty mieszkaniowe razem, w tym: 5 853,2 95,8 15,4 56,4 5 685,6 x 1.2 normalne 5 558,2 84,5 3,9 49,8 5 420,0 x 1.3 pod obserwacją 175,9 0,2 0,1 2,5 173,1 x 1.4 zagrożone 119,1 11,1 11,4 4,1 92,5 x 1.5 Udział kredytów zagrożonych w kredytach mieszkaniowych (w %) 2,0 11,6 74,0 7,3 1,6 x 1.6 Utworzone rezerwy celowe 43,9 5,8 4,2 1,0 32,9 x II. Kredyty dla podmiotów gospodarczych 2.1 Kredyty mieszkaniowe razem, w tym: 5 749,5 0,1 3 914,1 0,5 1 834,8 x 2.2 normalne 4 846,6 0,1 3 470,5 0,5 1 375,5 x 2.3 pod obserwacją 25,8 0,0 0,0 0,0 25,8 x 2.4 zagrożone 877,1 0,0 443,6 0,0 433,5 x 2.5 Udział kredytów zagrożonych w kredytach mieszkaniowych (w %) 15,3 0,0 11,3 0,0 23,6 x 2.6 Utworzone rezerwy celowe 194,3 0,0 113,7 0,0 80,6 x III. Ogółem 3.1 Kredyty mieszkaniowe razem, w tym: 11 602,7 95,9 3 929,5 56,9 7 520,4 111,2 3.2 normalne 10 404,8 84,5 3 474,6 50,3 6 795,4 111,2 3.3 pod obserwacją 201,7 0,2 0,2 2,5 198,8 0,0 3.4 zagrożone 996,2 1