System produkcyjny w gospodarce rynkowej
SYSTEM PRODUKCYJNY
System produkcyjny wybrany przeze mnie działa w Zakładzie Opieki Zdrowotnej. Dotyczy on świadczenia usług medycznych przez w/w instytucję. W tym przypadku bliżej przedstawię oddział wewnętrzny tegoż zakładu. Jest to największy oddział pod względem zajmowanego miejsca jak i ilości hospitalizowanych osób.
WEKTOR WEJŚCIA
Techniczne środki produkcji.
ZOZ gospodaruje przekazanymi w nieodpłatne użytkowanie nieruchomościami i majątkiem Skarbu Państwa. Zakład Opieki Zdrowotnej jako całość zajmuje teren o powierzchni ok. 4 ha. Kompleks ZOZ-u składa się z budynku szpitala oraz innych budynków gospodarczych.
Budynek główny szpitala – to budynek pięciopiętrowy, który mieści 8 oddziałów szpitalnych (ogółem 305 łóżek), izbę przyjęć, przychodnię rejonową z 23 poradniami, laboratoria, punkt krwiodawstwa, anatomię patologiczną, pracownie specjalistyczne (RTG, USG, EKG, protetyka), dział finansowo-księgowy, archiwum.
Oprócz tego w skład kompleksu wchodzą również:
- budynek gospodarczy w którym znajdują się: warsztat mechaniczny, elektryczny, hydrofornia oraz ciepłownia wraz ze spalarnią odpadów;
- budynek kuchni szpitalnej – praktycznie zintegrowany z budynkiem głównym (w skład budynku kuchni wchodzą: kuchnia ogólna, mleczna oraz magazyn żywnościowy);
- budynek sekcji zaopatrzenia w skład którego wchodzą: magazyn gospodarczy oraz magazyn medyczny;
- w skład kompleksu wchodzi także pralnia oraz portiernia.
Sam oddział wewnętrzny zajmuje jedno piętro budynku szpitala, tj. obszar o powierzchni ok. 1080 m2.
Na oddziale wewnętrznym znajduje się sprzęt medyczny potrzebny do prowadzenia działalności tegoż oddziału. Są to m.in. rzeczy tak oczywiste jak łóżka (92 sztuki) i szafki szpitalne; specjalistyczne urządzenia takie jak: ultrasonograf sercowo-naczyniowy (1 szt.), pompy infuzyjne (16 szt.), zestawy monitorowe (6 szt.), kardiomonitory (4 szt.), aparaty EKG, (3 szt.), butle ze sprężonym tlenem (20 szt.), pozostały drobny sprzęt medyczny i nie medyczny (stojaki, wózki na butle z tlenem), wózki inwalidzkie (3 szt.).
Laboratoria posiadają sprzęt do wykonywania badań na powierzonym materiale, odpowiednie odczynniki, itp.; anatomia patologiczna posiada stoły prosektoryjne oraz odpowiednie komory chłodnicze; pracownie specjalistyczne (RTG, USG, EKG, protetyka) posiadają odpowiednie aparaty RTG - 3szt, aparat USG-1szt, aparaty EKG – szt8; dział finansowo-księgowy dysponuje m.in. trzema komputerami klasy IBM PC oraz trzema maszynami do pisania.
Warsztat mechaniczny oraz elektryczny dysponuje odpowiednimi narzędziami i maszynami takimi jak maszyny stolarskie, szlifierskie, aparaty tokarskie, itp.
Ciepłownia wraz ze spalarnią odpadów. Ciepłownia wyposażona jest w piec grzewczy na olej opałowy, oraz w piec do spalania odpadów.
Kuchnia szpitalna wyposażona jest w kotły warzelne, patelnie, kuchnie elektryczne, lodówki, zmywarki do naczyń, itp.
Budynek sekcji zaopatrzenia posiada wózki transportowe.
Na wyposażeniu pralni znajduje się wirówka pralnicza, suszarka elektryczna oraz pralki.
Oprócz tego ZOZ dysponuje również takimi środkami transportu jak: samochód osobowy – Polonez, samochody dostawcze Polonez Truck oraz Lublin.
Przedmioty pracy.
Przedmiotami pracy w tym przypadku będą pacjenci, którzy poddawani są procesowi leczenia.
Czynniki energetyczne.
Oddział wewnętrzny szpitala korzysta z takich czynników energetycznych jak: woda, gazy techniczne (sprężony tlen), energia cieplna, energia elektryczna, materiały pędne. Wykorzystywana przez oddział woda bieżąca używana jest do celów spożywczych i sanitarnych. Gazem technicznym używanym na tymże oddziale jest sprężony tlen. Energia cieplna wykorzystywana jest do utrzymywania optymalnych warunków termicznych w poszczególnych pomieszczeniach oddziału. Energię tą oddział czerpie, tak jak cały szpital, z wspólnej ciepłowni opalanej olejem opałowym. Energia elektryczna znajduje zastosowanie praktycznie na każdym etapie prowadzonej działalności. Materiały pędne takie jak etylina, nie są co prawda bezpośrednio wykorzystywane w działalności oddziału, jednakże pośrednio oddział również z nich korzysta. Stosowane są w środkach transportu oraz agregatach prądotwórczych wykorzystywanych przez szpital.
Personel.
W Zespole Opieki Zdrowotnej ogółem pracuje 745 osób, z czego w działalności podstawowej 570, w tym 75 lekarzy, 13 stomatologów, 2 farmaceutów, 250 pielęgniarek i położnych, 114 salowych i niższego personelu medycznego, 78 techników medycznych, pozostały personel z wyższym wykształceniem – 9 osób, pozostały personel nie medyczny – 30 osób. W obsłudze i administracji pracuje ogółem 175 osób, z czego 45 w administracji oraz 130 jako pracownicy techniczni i gospodarczy.
Na oddziale wewnętrznym pracuje ogółem 48 osób, w tym: 8 lekarzy, 28 pielęgniarek, 11 salowych, 1 osoba w kancelarii ordynatora.
Oddział wewnętrzny szpitala stara się zapewnić możliwie jak najlepsze warunki dla pracy swojego personelu, jednakże niewystarczające środki finansowe często na to nie pozwalają.
Pacjenci wymagają nieustannej opieki i nadzoru, dlatego praca na oddziale wewnętrznym odbywa się na trzy zmiany. Wymaga tego specyfika prowadzonej działalności.
Informacje.
Celem prowadzonej przez oddział wewnętrzny szpitala działalności jest udzielanie stacjonarnych świadczeń zdrowotnych pacjentom, których stan wymaga hospitalizacji w zakresie chorób wewnętrznych. Klientami korzystającymi z tychże usług są mieszkańcy okolicznych miejscowości..
W tym przypadku „klientami” są pacjenci poddani hospitalizacji na w/w oddziale. Pacjenci którzy są poddani hospitalizacji oczekują poprawy stanu swego zdrowia w wyniku stosowania odpowiednich zabiegów i środków medycznych. Pacjenci oczekują od personelu medycznego jak najwyższego poziomu, jakości świadczonych usług medycznych. Natomiast w gestii dyrekcji i personelu medycznego leży zapewnienie takiegoż poziomu w miarę możliwości sprzętowych, finansowych i personalnych.
Oddział wewnętrzny dysponuje 92 łóżkami. Zespół Opieki Zdrowotnej gdy tylko uzyskał samodzielność zawarł kontrakty na świadczenia zdrowotne ze Świętokrzyską Kasą Chorych w zależności od przynależności pacjentów. ZOZ obsługuje 81 tysięcy mieszkańców. Z roku na rok rośnie liczba osób które są zmuszone do korzystania z pobytu tej jednostce. W roku 1999 Zespole Opieki Zdrowotnej hospitalizowanych było ogółem ok. 12 900 osób, z czego ok. 3 750 na oddziale wewnętrznym.
Planowany koszt własny został obliczony w odniesieniu do średniego kosztu jednego hospitalizowanego na podstawie obliczeń z czwartego kwartału roku ubiegłego i wyniósł ok. 1 189 zł.
Personel medyczny zatrudniony na oddziale wewnętrznym posiada odpowiednie wykształcenie i w większości przypadków doświadczenie zawodowe nabyte na innych oddziałach bądź w innych placówkach tego typu.
Kapitał.
Aktywa Zespołu Opieki Zdrowotnej Wynoszą 4 861 951 zł. Ogólna suma majątku trwałego to 3 925 237 zł (ok. 80% ogólnej kwoty aktywów), z czego na budynki i budowle przypada 3 104 752 zł., co stanowi ok. 79,35% kwoty majątku trwałego. W różnego rodzaju maszynach i urządzeniach zamrożone jest 174 858 zł., co stanowi 4,5% kwoty majątku trwałego. Środki transportu to 9 654 zł (0,25%). Inne środki trwałe – 524101 zł (13%), Inwestycje rozpoczęte – 97 600 zł (2,5%), wartości niematerialne i prawne 14 272 zł (0,4%).
Majątek obrotowy to 936 714 zł – ok. 20% ogólnej kwoty aktywów. W zapasach zamrożone jest 375 493 zł., co stanowi 40% wartości majątku obrotowego. Różnego rodzaju należności to 372 427 zł (40% wartości majątku obrotowego). Środki pieniężne to 188 794 zł - 20% wartości majątku obrotowego (z czego 1 985 zł znajduje się w kasie, a 186 809 zł na rachunku bankowym).
PROCES PRZETWARZANIA
Badanie i rozwój.
Poziom usług medycznych świadczonych przez ZOZ w głównej mierze zależy od środków finansowych pozostawionych do dyspozycji jednostki. O ile menedżerowie ZOZ-u nie mają większych problemów z pozyskaniem odpowiedniej kadry, o tyle większy kłopot bywa z środkami finansowymi. Oczywiście kadra menedżerska chciałaby zapewnić jak najszerszą gamę oferowanych przez Zakład usług, poszerzyć je o możliwość wykonywania badań, zabiegów dotychczas niedostępnych w tej jednostce; możliwość wykonywania ich najnowszymi metodami, przy użyciu nowoczesnego sprzętu, jednakże z powodu niewystarczających środków jest to z reguły nie możliwe.
Wraz z ewentualnym zakupem nowoczesnego sprzętu wiąże się również konieczność odpowiedniego przeszkolenia personelu który ma go obsługiwać. W zależności od stopnia złożoności obsługi, personel jest kierowany na szkolenia do producenta tego sprzętu, jednakże częściej personel odbywa szkolenia w innych szpitalach czy też klinikach, gdzie taki sprzęt już działa i można obejrzeć jego zastosowanie w konkretnych przypadkach. Odpowiednie osoby biorą również udział w różnego rodzaju sympozjach i konferencjach medycznych, gdzie poszerzają swoją wiedzę i umiejętności. Oprócz tego, bezpośrednio w zakładzie organizowane są inne szkolenia, np. z zakresu BHP.
Oddział wewnętrzny, podobnie jak i cały ZOZ do prawidłowego świadczenia swoich usług potrzebuje środków (lekarstwa, inne środki medyczne, żywność, urządzenia i narzędzia specjalistyczne) z zewnątrz. Zaopatrywanie w w/w środki odbywa się w zależności od ich rodzaju różnymi sposobami. Środki czystości oraz inne podstawowe artykuły medyczne zamawiane są w specjalistycznych hurtowniach lub bezpośrednio u producenta. Środki takie jak lekarstwa, jeżeli pochodzą od producentów krajowych są w miarę możliwości zamawiane bezpośrednio u producenta. Lekarstwa pochodzące od producentów zagranicznych są zamawiane w hurtowniach bądź u dystrybutorów lub przedstawicieli handlowych danych firm. Narzędzia oraz urządzenia medyczne są zamawiane i dostarczane prawie wyłącznie przez producentów zagranicznych, z tego powodu są dość drogie. W kraju jest stosunkowo mało producentów którzy mogliby zaoferować konkretny sprzęt. Są to środki bezpośrednio związane z prowadzoną przez oddział wewnętrzny ZOZ-u działalnością. Oprócz tego oddział ten korzysta także z kuchni szpitalnej do której żywność w postaci nieprzetworzonej dostarczana jest głównie przez okolicznych rolników, lub jeżeli są to inne produkty żywnościowe to są one dostarczane przez odpowiednie hurtownie. Oddział korzysta także z ciepła dostarczanego przez ciepłownię zakładową opalaną olejem opałowym który jest dostarczany poprzez specjalistyczną firmę.
Proces wytwarzania.
Usługi świadczone przez oddział chirurgiczny są oczywiście dobierane w sposób indywidualny dla każdego pacjenta w zależności od jego potrzeb. Sam proces leczenia polega głównie na wystawieniu diagnozy oraz podawaniu odpowiednich środków medycznych w postaci lekarstw, oraz stosowaniu konkretnych zabiegów medycznych. Niekiedy proces leczenia polega tylko na poddaniu pacjenta obserwacji medycznej. Końcowa forma leczenia polega na sformułowaniu dalszych zaleceń, ewentualnym skierowaniu pacjenta na inne leczenie.
Dystrybucja.
Proces dystrybucji usług odbywa się na terenie oddziału. Usługi lecznicze świadczone przez personel medyczny mają charakter stacjonarny.
WEKTOR WYJŚCIA.
Końcowy produkt.
Celem wykonania danej usługi medycznej jest z reguły poprawa stanu zdrowia pacjenta. Tak więc wykonywanie określonych zabiegów leczniczych, stosowanie odpowiednich lekarstw, obranie odpowiedniej metody leczenia ma na celu poprawę stanu zdrowia pacjenta, która w tym przypadku jest końcowym produktem. Końcowym produktem są również wyniki badań labolatoryjnych.
Szkodliwe odpady.
Prowadzenie każdej działalności przynosi końcowy efekt w postaci konkretnego dobra, ale również uzyskuje się różnego rodzaju odpady. Odpady te odpowiednio zagospodarowane mogą być jak najmniej uciążliwe dla otoczenia i środowiska. Również w przypadku oddziału wewnętrznego istnieje taki problem. W wyniku prowadzonej działalności oddział wewnętrzny produkuje odpady, głównie pochodzenia medycznego. Odpadem jest również zużyty sprzęt medyczny jednorazowego użytku. Odpadem są także ścieki. Część tych odpadów jest spalana w przyzakładowej spalarni, część (szczególnie niebezpiecznych dla środowiska) jest odbierana przez wyspecjalizowane instytucje i tam odpowiednio utylizowana. Ścieki są odprowadzane do miejskiej oczyszczalni ścieków.
Braki produkcyjne.
Każdy proces wytwórczy przynosi określone korzyści w postaci konkretnych dóbr, ale nie da się uniknąć różnego rodzaju wad i braków produkcyjnych. Podobnie jest również w przypadku świadczenia usług medycznych. Nie zawsze stosowane środki i metody leczenia są w stanie pomóc pacjentowi. Często pomimo zastosowania wszelakich dostępnych środków leczenie nie przynosi spodziewanych rezultatów. W takich przypadkach stan zdrowia pacjenta nie ulega poprawie, nie udaje się zahamować postępującego procesu chorobotwórczego lub w skrajnych przypadkach nie daje się uratować życia pacjenta.
Informacje o wyrobie.
Środki finansowe na działalność usługowo-medyczną od 01 stycznia 1999r. pochodzą ze składek zdrowotnych podatników, a ZOZ otrzymuje je ze Świętokrzyskiej Kasy Chorych. Obliczony szacowany średni koszt pobytu jednego pacjenta wyniósł ok. 1 189 zł. Jednakże koszt rzeczywisty okazuje się zwykle o kilka, kilkanaście procent wyższy. Wynika to głownie z otrzymywania do tej pory niewystarczających środków ze Świętokrzyskiej Kasy Chorych oraz z innych kas chorych których pacjenci są leczeni w tutejszym szpitalu. Obliczony koszt jest oczywiście kosztem średnim, dlatego też w przypadku jednego pacjenta będzie on porównywalny z rzeczywistym lub nawet nieco niższy, a w przypadku innego, którego leczenie będzie długotrwałe lub będzie wymagało użycia drogich środków - kilkakrotnie droższy.
Podobnie sytuacja przedstawia się jeżeli chodzi o jakość świadczonych usług medycznych. Bez odpowiedniego nowoczesnego sprzętu medycznego nie można mówić o wysokiej jakości świadczonych usług. Co prawda są w planie zakupy nowoczesnego sprzętu medycznego lecz przeważnie nie dochodzą do skutku z powodu braku funduszy. Z tego powodu pacjenci którzy wymagają wykonania jakiegoś bardziej specjalistycznego badania, czy zabiegu są kierowani do innych jednostek. Również posiadany sprzęt jest niejednokrotnie dość wyeksploatowany. W takim przypadku pomimo szczerych chęci niejednokrotnie nie udaje się zapewnić odpowiedniego poziomu leczenia. Jednakże jakość świadczonych usług jest na maksymalnym poziomie na jaki pozwalają warunki.
Jeżeli chodzi o doświadczenie załogi (głównie najwyższego personelu) wyniesione z różnego rodzaju kursów, szkoleń i sympozjów przydaje się w dalszej pracy. Dzięki zdobywaniu nowych doświadczeń przez załogę możliwa jest obsługa nowoczesnych urządzeń medycznych, czy też stosowanie nowych metod leczenia i zapobiegania.
ZARZĄDZANIE.
Planowanie.
Planowanie z ZOZ-ie polega na ustaleniu przez kadrę menedżerską zadań do realizacji w przeciągu najbliższych trzech lat. Zadania te są następnie konfrontowane z możliwościami finansowymi instytucji. Zadania określone jako najbardziej pilne są przeznaczone do realizacji w pierwszej kolejności. W ciągu najbliższych miesięcy będzie dokonana restrukturyzacja zatrudnienia. Nastąpi rotacja części personelu (głównie pomocniczego) pomiędzy poszczególnymi wydziałami. Planuje się również zwolnienie części personelu (głównie nie medycznego). W planach jest także zakup specjalistycznych urządzeń medycznych dzięki czemu będzie możliwe rozszerzenie gamy oferowanych usług oraz podniesienie ich jakości. W planach na lata 2000-2001 jest także remont elewacji, pokrycia dachowego, remont zbiorników wody.
Organizowanie.
Organizowanie w Zespole Opieki Zdrowotnej polega na możliwie jak najlepszym skoordynowaniu zasobów ludzkich oraz zasobów materialnych. Od kadry menedżerskiej oczekuje się odpowiedniego zagospodarowania i wykorzystania zasobów będących w posiadaniu tej organizacji. Jest to szczególnie ważne w obecnej sytuacji kiedy jest odczuwany brak odpowiednich środków finansowych. Ważne staje się możliwie jak najlepsze zagospodarowanie każdego posiadanego zasobu. Wszelakiego rodzaju transakcje, czy to związane z zakupem lekarstw, sprzętu medycznego czy też innych środków (żywność), dokonywane są na podstawie szczegółowej analizy przedstawionej oferty. Wybierane są oferty o możliwie najlepszej korelacji ceny do oferowanego produktu. Menedżerowie starają się nie zamrażać kapitału w dużych ilościach różnego rodzaju zapasów.
Odpowiednia polityka prowadzona jest również w stosunku do zatrudnionego personelu. Redukcji podlega część kadry, a ich obowiązki są przenoszone na inne osoby. Redukcja ta dotyczy głównie personelu nie medycznego.
Motywowanie.
Dla osób pracujących na oddziale wewnętrznym czynnikiem motywacyjnym jest głównie wdzięczność i zadowolenie pacjentów z przeprowadzonego procesu leczenia. Z powodu braku środków finansowych rzadziej bywa to nagroda w postaci materialnej.
Kontrola.
Proces kontroli ma na celu zapewnić właściwe funkcjonowanie jednostki. Do tego celu powoływane są kontrole wewnętrzne, które zajmują się głównie weryfikacją jednostek odpowiedzialnych za gospodarowanie zasobami finansowymi zakładu.
VI. ZADANIA MARKETINGU.
Zadania marketingu Zespołu Opieki Zdrowotnej opierają się głównie na zapewnieniu takich warunków leczenia, aby możliwie jak największa liczba potencjalnych pacjentów zechciała się leczyć w tejże jednostce. Po reformie służby zdrowia nie obowiązuje już rejonizacja, w związku z czym pacjent ma możliwość wyboru zakładu zdrowotnego w którym chce się leczyć. Wybierze oczywiście ten szpital który oferuje największe możliwości, dysponuje nowoczesnym sprzętem, itp. Z ilością pacjentów wiążą się oczywiście wielkość środków finansowych otrzymywanych z kas chorych.
Sprzężenia zwrotne.
Bardzo ważnym czynnikiem jaki występuje w tym systemie produkcyjnym jest zadowolenie pacjenta z przebiegu procesu leczenia, opieki, itp. Zadowolony pacjent jest w stanie przekonać innych ludzi (znajomych, kolegów, rodzinę), którzy zmuszeni są poddać się procesowi leczenia, do tego aby skorzystali z oferty tegoż szpitala.
Wiadomości płynące z wektora wejścia również wpływają na proces zarządzania. Takie czynniki jak ilość i kwalifikacje pracowników, warunki ich pracy, system motywacji pozawalają kierownictwu określić jakich pracowników zatrudniają, czy na każdym etapie produkcji jest zatrudniona ich odpowiednia ilość, czy dane warunki pracy i system motywacji są wystarczające do prawidłowego działania jednostki. Dzięki informacjom tym menedżerom jest łatwiej podjąć decyzje związane np. z wielkością zatrudnienia, zmiany systemu motywacji.
Wiadomości o kapitale pozwalają podjąć decyzję o ewentualnej zmianie jego struktury.
Informacje o jakości świadczonych usług, o oczekiwaniach pacjentów, o planowanym koszcie i ilości świadczonych usług pozwalają na lepsze dostosowanie swoich usług do wymagań pacjentów.
Dane na temat wyposażenia produkcyjnego oraz materiałów pozwalają na podjęcie decyzji przez menedżerów dotyczących zaopatrzenia się w odpowiednie materiały i wyposażenie produkcyjne, dostosować je do oczekiwań pacjentów.
Dane jakie docierają z procesu przetwarzania również mają wpływ na podejmowane decyzje. Menedżerowie otrzymując dane pochodzące z jednostki badawczo-rozwojowej są w stanie podjąć decyzje o zakupie potrzebnych do produkcji materiałów, o skierowaniu personelu na odpowiednie szkolenia. Mając dane o świadczonych przez zakład usługach, wyszkolony personel, oraz potrzebne materiały mogą odpowiednio zorganizować proces wytwarzania, umotywować załogę oraz odpowiednio nią sterować.
Informacje uzyskiwane z wektora wyjścia również oddziałują na decyzje menedżerskie. Dzięki informacjom o rzeczywistym koszcie wytworzenia danej usługi menedżer może oszacować, czy koszt ten jest wyższy czy niższy od planowanego, i dzięki temu będzie mógł w przyszłości wielkość tego kosztu odpowiednio skorygować, tak aby koszt planowany był jak najbardziej zbliżony do rzeczywistego.
Znając najczęstsze rodzaje braków produkcyjnych będzie można zredukować przyczyny ich powstawania w przyszłych cyklach produkcyjnych.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"