Wyszukiwarka:
Artykuły > Studia >

STRUKTURA BUDŻETU

STRUKTURA BUDŻETU Wykonywanie budżetu państwa polega na gromadzeniu dochodów oraz dokonywanie wydatków ustalonych w ustawie budżetowej w ramach zakreślonych klasyfikacją budżetową. Dysponenci środków budżetowych. Głównymi dysponentami środków budżetowych są podmioty budżetowe, których dochody i wydatki ujmuje się w ramach odrębnych części klasyfikacji budżetowej, do tego typu podmiotów należą przede wszystkim ministerstwa lub urzędy centralne zrównane z ministerstwami, aktualnie w Polsce także wojewodowie i inne jednostki, którym Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta głównego. Państwowe jednostki podległe bezpośrednio dysponentom głównym realizują dochody i wydatki jako dysponenci środków budżetowych drugiego stopnia, mogą oni być jednocześnie dysponentami trzeciego stopnia, jeżeli są bezpośrednimi wykonawcami zaplanowanych zadań. Dysponenci trzeciego stopnia bezpośrednio wydatkują otrzymane środki bez prawa ich dalszego przekazywania, Klasyfikacja budżetowa Układ (budowa) planu budżetowego jest określany przez tzw. klasyfikację budżetową. Klasyfikacja budżetowa, zwana także klasyfikacją dochodów i wydatków budżetowych. jest instytucją systemu budżetowego o długich tradycjach i dużym znaczeniu. Jest to odpowiednio skonstruowany układ dochodów i wydatków budżetowych stosowany w fazie sporządzania, uchwalania i wykonywania budżetu państwa. Klasyfikacja ta jest wyrazem zasady szczegółowości i związanych z nią zasad - przejrzystości i operatywności, o obowiązującym układzie dochodów i wydatków budżetowych decydują odpowiednie organy centralne (w Polsce - Minister Finansów), w drodze regulacji prawnej. Klasyfikacji budżetowej nie ustala się przy tym na okres roczny lecz z zamiarem trwałości w dłuższym okresie, zmiany układu dochodów i wydatków utrudniają bowiem porównywanie budżetów w czasie Do podstawowych kryteriów grupowania dochodów i wydatków w ramach klasyfikacji budżetowej zalicza się kryterium podmiotowe, przedmiotowe i rodzajowe. Kryterium podmiotowe wiąże się z zasadą operatywności, gdyż wymaga grupowania dochodów i wydatków budżetu jako planu finansowego państwa według podmiotów odpowiedzialnych za wykonanie tego planu. Układ podmiotowy klasyfikacji budżetowej wynika z istniejącej w danym kraju struktury organów państwowych oraz z ich kompetencji. Zgodnie z kryterium przedmiotowym dzieli się dochody i wydatki budżetowe ujmowane w układzie podmiotowym według przedmiotu finansowania, który może być rozmaicie wyrażany. Aktualnie dąży się do tego, aby dochody i wydatki grupowane zgodnie z kryterium przedmiotowym były wyrazem zadań, jakie realizują poszczególne podmioty systemu budżetowego. Kryterium rodzajowe skłania do wyodrębnienia poszczególnych rodzajów dochodów, np. podatków i opłat występujących w systemie budżetowym danego kraju oraz rodzajów wydatków, zagregowanych w ramach podziałek (przedziałek) poprzednio wymienione go układu podmiotowego i przedmiotowego. Konstrukcja klasyfikacji budżetowej wynika z funkcji i zadań spełnianych przez budżet państwa. Biorąc pod uwagę funkcję polityczną budżetu, klasyfikacja budżetowa powinna służyć określeniu, jakie podmioty gospodarki budżetowej są odpowiedzialne za wykonanie określonych zadań i zapewnić kontrolę ich wykonania. Klasyfikacja budżetowa występuje bowiem we wszystkich fazach gospodarki budżetowej, w jej ramach budżet jest opracowywany przez rząd, rozpatrywany i uchwalany przez parlament, a następnie wykonywany przez podmioty gospodarki budżetowej i kontrolowany przez upoważnione do tego organy, a szczególnie przez parlament. Na podkreślenie zasługuje znaczenie klasyfikacji budżetowej jako instrumentu oddziaływania na działalność jednostek gospodarki budżetowej - głównie jednostek budżetowych. Uchwalone wydatki budżetowe ujęte w ramach poszczególnych podziałek klasyfikacji budżetowej stanowią bowiem swoiste limity o oznaczające górną granicę wydatków, której podmioty budżetowe nie mogą przekroczyć. Inaczej należy podchodzić do podziałek klasyfikacji budżetowej odnoszących się do dochodów. Planowane dane zawarte w ich ramach informują bowiem tylko o przewidywanych dochodach, które w trakcie wykonywania mogą być wyższe lub nawet niższe od zaplanowanych, gdyż na ogół nie są to wielkości zależne od podmiotów gospodarki budżetowej. Dochody i wydatki budżetowe nie zawsze są ujmowane w układzie pełnej klasyfikacji budżetowej. Nie ma takiej potrzeby, a nawet byłoby to niewłaściwe w etapie przedstawiania budżetu parlamentowi do uchwalenia. Roczny plan finansowy Zasada rocznego planowania budżetowego (zasada tzw. jednoroczności) zapewnia periodyczne uchwalanie przez parlament budżetu. co odgrywa istotną rolę w umocnieniu funkcji politycznej budżetu. Koniec i początek roku budżetowego nie musi pokrywać się z rokiem kalendarzowym; w niektórych państwach rok budżetowy rozpoczyna się 1 kwietnia lub 1 lipca, a kończy - odpowiednio z dniem 31 marca lub 30 czerwca roku następnego. Jest to jednak dosyć trudne do pogodzenia z równoważeniem w tych okresach dochodów i wydatków budżetowych. Wynika to nie tylko z cykliczności rozwoju gospodarczego. przyczyniającej się do pojawiania się w niektórych latach nadwyżek, a w innych deficytów budżetowych. lecz także z obejmowania finansowaniem budżetowym zadań realizowanych w okresach kilkuletnich, jak zadania inwestycyjne (roboty publiczne). W związku z tym podejmowane są w niektórych krajach próby przejścia do kilkuletnich okresów planowania budżetowego. Z jednorocznością okresu budżetowego wiążą się również pewne trudności związane z uchwalaniem budżetu przez parlament przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego. Wzrost znaczenia funkcji ekonomicznej i socjalnej budżetu doprowadza do takiego rozbudowania jego treści, że coroczne opracowywanie i rozpatrywanie budżetu przez parlament znacznie wydłuża okres jego przygotowania i uchwalania. Właściwe zaprojektowanie dochodów i wydatków budżetowych wymaga przystąpienia do tej pracy w poszczególnych resortach rządowych i podporządkowanych im jednostkach organizacyjnych na kilka miesięcy (w praktyce: od 4 do 6 miesięcy) przed początkiem nowego roku budżetowego. Uniemożliwia to opieranie się w planowaniu budżetowym na wykonaniu budżetu w roku poprzedzającym rok planowany, a jeśli brałoby się przy tym pod uwagę przewidywane wykonanie budżetu w roku poprzedzającym rok planowany, należałoby je najpierw opracować co zwiększałoby i tak dużą pracochłonność planowania budżetowego. Wszystko to ogranicza, w mniejszej lub większej mierze, realność uchwalanego przez parlament budżetu, doprowadzając do szybkiej dezaktualizacji obejmowanych budżetem wielkości (już w uchwalanym przez parlament budżecie mogą one być częściowo zdezaktualizowane). Przyczynia się to do zwielokrotnienia zmian wprowadzanych do budżetów po ich uchwaleniu lub do uchwalania budżetów dodatkowych w trakcie roku budżetowego. Zasada roczności planowania budżetowego nie staje na przeszkodzie podziałowi okresu planowego na okresy krótsze, najczęściej kwartalne. Odgrywa to dużą rolę w planowaniu budżetowym. Terminy, w jakich wpływają dochody budżetowe, nie pokrywają się z reguły z terminami ponoszonych wydatków, nieuniknione jest więc pojawianie się w okresach krótszych od roku nadwyżek i niedoborów, które powinny się wyrównywać z końcem roku. Jeśliby trudności z równoważeniem dochodów i wydatków budżetowych powodowały pojawianie się w okresach kwartalnych nadmiernych nadwyżek lub, tym bardziej, niedoborów, zapowiadałoby to prawdopodobieństwo braku zrównoważenia budżetu z końcem roku.