Wyszukiwarka:
Artykuły > Studia >

STRES, FRUSTRACJA, AGRESJA

STRES, FRUSTRACJA, AGRESJA Stres jego źródła i przebieg: a) stres: niespecyficzna reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu wymagania środowiskowe lub zagrożenie jednostki. Lub jest to reakcja organizmu na tak zwaną sytuację stresową, czyli na działanie czynników (stresorów), które wywołują nadmierne obciążenie systemu samoregulacji psychologicznej i wzbudzają stan napięcia emocjonalnego b) przyczyny mogą być przyjemne albo nieprzyjemne c) wymagają zmiany przystosowania, czyli readaptacji. Biologiczna reakcja jest zwykle taka sama. Czasem jest ona szkodliwa i nie przystosowawcza. Pogorszenie się sytuacji organizmu ma charakter psychogenny i prowadzi do zaburzeń psychosomatycznych (gł.: choroba wrzodowa, wysokie ciśnienie krwi, nieżytu jelit, bólów krzyża, zapalenia skóry, otyłości, astmy) d) radzenie sobie ze stresem: - ogólny zespół adaptacyjny (Seyle): · reakcja alarmowa (mobilizacyjna) – zmiany fizjologiczne (biochemiczne), które są pierwszą odpowiedzią organizmu na zadziałanie czynnika wywołującego stres (stresora). · Stadium odporności – jeśli kontakt ze stresorem trwa nadal, to organizm wytwarza odporność na ten szczególny stresor. Objawy z pierwszego stadium zanikają, mimo że zakłócająca stymulacja trwa nadal. Procesy fizjologiczne wracają do normy. Wiąże się to z wydzielaniem przez przedni płat przysadki oraz kory nadnerczy (ACTH, kortykosterydy) · Stadium wyczerpania - Jeżeli stresor działa zbyt długo dochodzi do punktu, w którym organizm nie jest w stanie utrzymać swojej odporności. Nie możliwe jest dalsze wydzielanie hormonów i organizm nie potrafi dostosować się do stresu, dysfunkcje fizjologiczne pojawiają się ponownie. Przy ciągłym działaniu stresora często następuje śmierć - strategie poznawcze: to w jaki sposób osoba spostrzega sytuację i jaką emocję odczuwa znaczenie wpływa na redukowanie stresu. Ocena zagrożenia, pierwotna i wtórna (Lazarus) - strategie behawioralne: wszystkiego można się oduczyć, odłączenie bodxców od emocji (desensybilizacja, techniki relaksacyjne – oddechowe, trening odprężenia) 1. Stres biologiczny – ogólny zespół adaptacyjny Seley’go 2. Stres psychologiczny – szczególny rodzaj sytuacji (sytuacje stresowe) bądź czynników oddziaływujących na człowieka (stresory). – Stan wewnętrzny oznaczający napięcie emocjonalne o ujemnym znaku (stan stresu) – Zmiany w zachowaniu się zarówno pod względem sprawności jak i przejawów eksploracyjnych występujących na skutek oddziaływania sytuacji stresowej. a) sytuacja stresowa: - niebezpieczeństwa natury fizycznej - stresy społeczne: sytuacje, które stwarzają zagrożenie dla cenionych przez jednostkę wartości oraz dla jej potrzeb natury społecznej (ośmieszenie, kpina, utrata prestiżu) b) źródła stresu: czynnik stresowy (stresor) to taki element sytuacji, który powoduje nadmierne obciążenie systemu psychicznej regulacji zachowania się i w związku z tym narusza równowagę pomiędzy podmiotem a środowiskiem. Mogą to być (Reykowski): - zakłócenia: rozmaite elementy sytuacji, które utrudniając bądź uniemożliwiając jednostce sprawne realizowanie podejmowanych czynności. Brak przedmiotu lub informacji niezbędnej do wykonani określonej czynności, czy wystąpienie przeszkody, która może mieć charakter zewnętrzny lub wewnętrzny - zagrożenia: niebezpieczeństwo o charakterze fizycznym i społecznym, a więc sytuacje sygnalizujące możliwość utraty jakichś wartości cenionych. Istota sytuacji zagrożenia polega na tym, że człowiek antycypuje wystąpienie jakiejś przeszkody. Lazarus twierdził, że zjawiska stresu wiążą się ze zdolnością człowieka do przewidywania o planowania przyszłych zdarzeń i uwzględniani ich w swoim działaniu - deprywacje: występują wtedy, kiedy człowiek nie zaspokoił swoich potrzeb lub nie osiągnął zamierzonych celów 3. Charakterystyka stanu stresu. a) zmiany biologiczne – podwyższenie ogólnego poziomu aktywacji organizmu, wzrost pobudzenia. Związane to jest z czynnością układu siatkowatego pnia mózgu i innych struktur podkorowych, należących do tzw. emocyjnej części układu nerwowego mają dwojaki charakter: - zmiany o charakterze ośrodkowym: wzrost aktywacji kory mózgowej - zmiany typu obwodowego: podniesieni się poziomu elektrycznego przewodnictwa skóry, wzrost ogólnego napięcia mięśniowego skóry, przyspieszenie oddechu. b) zmiany psychologiczne: - pojawienie się silnych emocji o negatywnym zabarwieniu afektywnym (strach, niepokój, panika, złość) - pojawienie się elementu emocji pozytywnych (wyrażane w oczekiwaniu na sukces, nagrodę) - pojawienie się motywacji do przezwyciężenia stresu, która uruchamia odpowiednie czynności 4. Model reakcji na stres. (Reykowski) a) zmiany o charakterze niespecyficznym: względnie niezależne od rodzaju i lokalizacji stresora, a także od typu zdań wykonywanych przez jednostkę - faza mobilizacji: wzrost intensywności reakcji, podniesienie sprawności procesów intelektualno - poznawczych, przyspieszenie procesów myślowych, polepszenie pamięci. - faza rozstrojenia: poziom wykonania w zakresie rozmaitych czynności spada, a w zachowaniu pojawia się dezorganizacja, motoryka nie ma już takiej precyzji i zmniejsza się plastyczność w działaniu. Pojawiają się trudności w koncentracji uwagi, w przypominaniu i percepcji - faza destrukcji: zaburzenia organizacji działań i możliwości ich kontrolowania, człowiek nie potrafi już sprostać wymaganiom sytuacji i wykonywać w niej określonych zadań, pojawiają się reakcje przypadkowe, nieplanowane b) zmiany o charakterze specyficznym – polegają na uruchamianiu czynności, które umożliwiają jednostce radzenie sobie z sytuacjami trudnymi i osiągnięcie odporność na wywoływany przez tę sytuację stan stresu. - działania służące zwalczaniu stresu: za ich pomocą ludzie opanowują kłopoty i trudności, usuwają stan napięcia - działania o charakterze obronnym: zaprzestanie osiągania celu, uruchomienie mechanizmów obronnych (wyparcie, racjonalizacja, projekcja), ucieczka, lub wycofanie się z sytuacji stresowej, atak na źródło zagrożenia. Wycofanie może przybrać charakter symboliczny, polegający na zmianie obrazu rzeczywistości, nadaniu jej nowego, nie zagrażającego znaczenia c) zmiany w sferze ekspresji emocjonalnej: - fazie mobilizacji towarzyszy dyskretna manifestacja emocji i umiejętność dobrego kontrolowania ich zewnętrznych przejawów - w fazie destrukcji mechanizmy kontrolne ulegają czasowemu wyłączeniu i ludzie wykazują tendencję do gwałtownych wybuchów emocjonalnych 5. Mechanizmy oddziaływania stresu. a) w wyjaśnianiu wpływu stresu na czynności zwraca się uwagę na mechanizm aktywacji, obserwowane warunkach stresowych podwyższenie się poziomu ogólnego pobudzenia prowadzi do wzrostu czujności, zwiększenia się szybkości i energii działań. Zgodnie z hipotezą Hebb’a dzieje się tak dlatego, że wzrost wyładowań biegnących z niespecyficznego układu wzbudzającego (układu siatkowatego pnia mózgu) do kory mózgowej ułatwia przewodzenie impulsów nerwowych w korze, gdyż obniża próg wzbudzenia neuronów korowych, co z kolei ułatwia proces pobierania i przetwarzania informacji. b) Jednakże aktywacja nadmiernie wysoka upośledza działania i wywiera na nie wpływ dezorganizacyjny. Człowiek staje się nadmiernie reaktywny na bodźce zewnętrzne, bierze pod uwagę zarówno sygnały ważne jak i nieważne, zakłócające. Zachowanie traci swoją wybiórczość i selektywność i jednostka nie może utrzymać konsekwentnego kierunku działań. c) Odrębnym problemem jest wyjaśnienie wpływu stresu na tzw. zmiany specyficzne, tj. uruchamianie swoistych czynności korekcyjnych i obronnych. To zjawisko stresu psychologicznego jest wg Lazarusa dwufazowe: - faza I: człowiek spostrzega i interpretuje sytuację, w jakiej się znajduje, co może prowadzić do wytworzenia się stanu zagrożenia – pierwotna ocena zagrożenia - faza II: jednostka wykonuje różne zabiegi przystosowawcze, mające na celu zmianę sytuacji i obniżenie poziomu zagrożenia. Wybór jednego z nich uzależniony jest od wielkości zagrożeń wtórnych, związanych z określonymi działaniami. Jednostka wybiera te techniki walki ze stresem, które wymagają możliwie najmniejszych „kosztów psychologicznych” wywołując minimalne zagrożenia wtórne d) odporność na stres psychologiczny. - odpornością nazywa się fakt nie reagowania człowieka pobudzeniem emocjonalnym pomimo znajdowania się w sytuacji stresowej - zdolność do utrzymywania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania się pomimo występowania stresu. 6. Reakcja na frustrację: a) frustracja – agresja - frustracja jako przerwanie działań zmierzających do osiągnięcia celu rodzi tendencję do agresji - siła pobudzenia do agresji jest zależy od: · siły popędu leżącego u podstaw zablokowanej czynności · wielkość przeszkody · ilość kolejnych frustracji - agresja zmniejsza się kiedy człowiek antycypuje sobie karę za zastosowanie agresji na źródło frustracji. Powoduje to wzrost siły agresji przemieszczonej. Wiąże się to z niespecyficznymi czynnościami agresywnymi pozbawionymi kierunku, skierowanie agresji na inne obiekty czy osoby, a nawet akty agresji wobec samego siebie b) frustracja – fiksacja - frustracja występuje tu jako usztywnienie zachowania. Prowadzi do zachowań nie przystosowawczych, pozbawionych funkcji instrumentalnej c) frustracja – regresja - regresja to pojawienie się bardziej prymitywnych form zachowania, spotykanych we wcześniejszych okresach rozwojowych. - Przejawia się w obniżeniu sprawności funkcji intelektualnych, sprawności wykonania, obniżenia poziomu w sferze życia emocjonalnego i postaw społecznych - Może się objawić, gdy człowiek dorosły traci panowanie nad sobą, zachowuje ssie w sposób impulsywny 7. Źródła frustracji; a) zewnętrzne i wewnętrzne b) czynne i bierne 8. Frustracja jako popęd (czynnik motywacyjny) a) Brown – Farber: frustracja to stan popędowy pojawiający się gdy sekwencja zachowań ukierunkowanych na określony cel zostaje zahamowana 9. Frustracja jako emocja a) emocje towarzyszące sytuacjom frustracyjnym to emocje typu agresywnego (strach, niepokój, wstyd), zależą one m.in. od: - oceny przeszkody jako usuwalnej lub nieusuwalnej - subiektywnej oceny reaktywnej siły czynnika zagrażającego 10. Nastawienie wobec przeszkód może być zadaniowe albo obronne. 11. Fizjologiczne podłoże agresji 12. Agresja jako popęd nabyty. a) hipoteza frustracja – agresja: nabyty popęd jako reakcja na frustrację, wprawdzie nie każda sytuacja frustracyjna wywołuje agresję, zaznacza się tu przemieszczeni agresji b) rola bodźców wywołujących: prawdopodobieństwo, że ludzie dopuszczą się agresji zależy od ich wewnętrznej gotowości do zachowań agresywnych oraz sygnałów zewnętrznych, które wzbudzają agresję i dostarczają przedmiotu. Zewnętrzne bodźce wyzwalające mogą tłumaczyć zjawisko agresji skierowanej do mniejszości. Raz były obiektem ataków, to potem będą kojarzone z agresją i uprzedzeniami 13. Agresja jako zachowanie wyuczone społecznie a) agresja jest rezultatem norm, systemu nagród i kar oraz modeli, z którymi styka się jednostka b) może być wynikiem awersyjnych doświadczeń (przykrych) lub przewidywanych korzyści (podniet) 14. Konflikt (Coffer, Apley) a) konflikt typu mechanicznego – polegają na tym, że niezgodne ze sobą mięśniowe, czyli wewnętrzne reakcje ruchowe, wzajemnie się hamują b) niezgodność typu nerwowego – niezgodności między tymi procesami ośrodkowymi, które towarzyszą, poprzedzają bądź uniemożliwiają wybory motoryczne. Powstaje między tendencjami do reakcji na poziomie układu nerwowego. c) Niezgodność typu chemicznego – odnosi się do tych wypadków antagonizmów hormonalnych lub biochemicznych, które mogą objawiać się w przeżyciach emocjonalnych d) Niezgodność spostrzeżeniowa – polega na tym, że pewne formy reakcji spostrzeżeniowych dążą do uniknięcia bodźca skłaniającego do reakcji alternatywnej e) Niezgodności nabyte – te, które są wynikiem różnych procesów warunkowania albo treningu kulturowego, w rezultacie których początkowo zgodne reakcje stają się niezgodne na skutek obiektywnego kojarzenia ich z nagrodami lub karami. 15. Model zachowania zasobów Hobfoll’a a) ludzie dążą do utrzymywania ochrony i budowania zasobów, rozumianych jako cenione przez jednostkę przedmioty, właściwości osobiste, okoliczności lub czynniki sprzyjające. Stres psychologiczny definiuje się jako reakcję wobec otoczenia, w którym istnieje: - zagrożenie utraty zasobów - utrata zasobów 16. Skutki przewlekłego stresu: a) stres długotrwały – jeżeli człowiek znajduje się przez dłuższy czas w stanie napięcia emocjonalnego lub też sytuacji stresowej określonego rodzaju pojawiają się co pewien czas następstwa: - pozytywna adaptacja do stresorów - niekorzystny wpływ na społeczne i psychologiczne funkcjonowanie jednostki, prowadzące do pojawienia się rozmaitych zabrudzeń - pojawiają się lęki bezprzedmiotowe, fobie, konwersje histeryczne, stany depresyjne, zaburzenia psychosomatyczne - występują postawy bierności i skrajnej apatii - zmiany w hierarchii wartości, w systemie potrzeb, postaw i przekonań dotyczących własnej osoby - przy odpowiednim wzmaga się prawdopodobieństwo zachorowań na np. wrzód dwunastnicy, choroba nadciśnieniowa, astma, alergia, astma oskrzelowa, hiperwentylacja 17. Badanie stresu i radzenie sobie z nim. a) można badać stresory, reakcje na stres lub interakcje między nimi b) stresory mogą być silne, ale ograniczone w czasie