SPRAWDZIAN Z HISTORII
Sprawę polską na Kongresie Wiedeński podjął Aleksander I, mając nadzieje na jak największe nabytki w postaci ziem byłego Księstwa Warszawskiego i zamierzając wzmocnić swe wpływy rosyjskie w Europie. Wszedł w porozumienie z Fryderykiem Wilhelmem III – władcą Prus, któremu obiecał odszkodowanie w postaci części Saksonii. Opór przedstawiła mu Anglia i Austria. Spór zakończył się kompromisem :
- z większości ziem dawnego Księstwa utworzone zostało Królestwo Polskie pozostające w ścisłej unii personalnej z Cesarstwem Rosyjskim. Pierwszym władcą był Aleksander I
- Poznańskie, Bydgoskie z Toruniem i Wolne Miasto Gdańsk, a także 2/3 Saksonii zostało włączone do Prus. Z ziem dawnego Księstwa włączonych do Prus utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie z zagwarantowaną autonomią
- Kraków z ziemiami przyległymi to Rzeczpospolita Krakowska, która była pod kontrolą trzech mocarstw
- Kopalnie soli w Woliczce zostały włączone do Austrii
KONSTYTUCJA 27 XII 1815
- unia personalna z Rosją
- car rosyjski królem Polski
- w kraju króla zastępuje namiestnik – gen. Józef Zajączek
władza ustawodawcza : sejm i senat.
- Posłowie szlacheccy i mieszczaństwo na równych prawach
- Brak inicjatywy ustawodawczej
- Uchwalała prawa cywilne karne, administracyjne
- Obradowała nad budżetem
- Przekazywała petycje na ręce monarchy
- Sejm zwoływane co 2 lata na 30 dni
- Decydował o sprawach poboru do wojska
- Mógł pociągać ministrów i wyższych urzędników do odpowiedzialności konstytucyjnej przed sądem
władza wykonawcza
- rada stanu : zajmowała się kontrolą administracji państwowej, opracowywała projekty ustaw
- rada administracyjna : pięć komisji Rządowych działających pod przewodnictwem namiestnika
pozycja władcy
- władza wykonawcza
- prawo veta wobec uchwał sejmu
- zwołuje sejm i Senat
- może zmieniać konstytucje
- posiada inicjatywę ustawodawczą
- stał na czele armii
- mianował urzędników, namiestnika
Konstytucja przewidywała
- 30 tyś armię
- podział administracyjny na 8 województw
- gwarantowała prawa ( z wyjątkiem Żydów ) równość, wolność, nietykalność, tolerancję,
- wolność druku
- język polski urzędowy
- urzędy dla Polaków
Przykłady łamanie konstytucji
- rzadkie zwoływanie sejmu ( styczeń 1818, luty 1820, marzec 1825, kwiecień 1830 )
- sejm nie miał wpływu na budżet
- wprowadzono cenzurę
- zawieszono wolność druku
- zamykano niektóre czasopisma
- nie wpuszczano posłów na obrady
- fałszowano wybory
OPOZYCJA
Legalna
a) ugrupowanie „Kaliszanie” ( bracia Niemojowscy ) domagali się przestrzegania praw zawartych w konstytucji. Efekt : zastosowano areszt domowy, nie wpuszczono ich na obrady
b) działalność prasy liberalnej domagającej się przestrzegania prawa, wolności ( „Gazeta Codzienna”, „Kurier Warszawski” )
Nielegalna – spiski, młodzież licealna, studencka, wojskowa
Studenckie – „Oni wszyscy maluczcy, ale patrz w ich serce, najlepiej ogień zdusić dopóki w iskierce” – Nowosi.
- „Painta Coina” (wszystko wspólne) głosiła radykalne hasła przeciw wyzyskiwaczom
- Związek Młodych Polaków – głosiła hasła niepodległościowe ( Goszczyński, Heltman, Mochnacki )
- Filomaci ( przyjaciele nauki ) i Filareci ( przyjaciele cnoty ) T. Zan, A.Mickiewicz
Wojskowe
- Wolno mularstwo narodowe – major Walerian Łukasiński. Cel : utrzymanie łączności między Polakami z trzech zaborów, zjednoczeniem ziem polskich pod berłem cara. W 1821 przekształcone w Towarzystwo Patriotyczne : walka o niepodległość
- Sprzysiężenie Podchorążych w Szkole Podchorążych. Na czele stał Piotr Wysocki. Oni wywołali powstanie listopadowe
ROZWÓJ PRZEMYSŁOWY
Przemysł
Galicja
- Słabo rozwinięty, jedynie kopalnie soli w Wieliczce, Bochni;
- węgiel na Śląsku Cieszyńskim,
- przemysł włókienniczy oparty o produkcję chałupniczą
Zabór pruski
- Poznańskie, Pomorze, Warmia i Mazury – brak przemysłu, jedynie gorzelnie, młyny, krochmalnie, cukrownie
- Gdańsk – przemysł okrętowy, fabryka narzędzi ( Hapiolt Cegielski w Poznaniu )
- Na Śląsku : kopalnie, górnictwo, hutnictwo, gwałtowny rozwój miast ( Wałbrzych, Zabrze )
Rolnictwo
Galicja
- słabe gleby
- rozdrobnione gospodarstwa
- peryferyjne położenie
- brak rynków zbytu, niskie ceny zbóż
- zadłużenie gospodarstw
- jedynie uprawiano ziemniaka,
Zabór pruski
- większe gospodarstwa nastawione na zysk
- wprowadza się roślinność przemysłową : ziemniak, buraki, chmiel, konopie )
- rozwija się hodowla
- uwłaszczenie chłopów – 1823
OKRĘGI PRZEMYSŁOWE W KRÓLESTWIE
Okręg łódzki – Łódź, Zgierzch, Pabianice
- przemysł włókienniczy, bawełniany, sukiennicy
- kilka tysięcy tkaczy przybyło z okolic Śląska i Saksonii, otrzymali oni pożyczki, kredyty od rządu, zwolnienie z wojska
- zniesienie granicy celnej z Rosją
- przez Łódź przebiegała linia kolejowa
Staropolski – Między Kielcami, a Sandomierzem
- przemysł hutniczy, maszynowy, metalowy
Zagłębie dąbrowskie
- kopalnia cynku, węgla kamiennego
Okręg warszawski
- przemysł spożywczy, chemiczny, przetwórczy, maszynowy, obuwniczy
POWSTANIE LISTOPADOWE
PRZYCZYNY
Wewnętrzne
- łamanie konstytucji
- ożywienie spisku podchorążych
- pogarszała się sytuacja gospodarcza kraju
- wzrost nadziei Polaków na odzyskanie niepodległości
Zewnętrzne
- lipcowa rewolucja we Francji
- wywalczenie przez Belgię niepodległości
- możliwość interwencji wojsk Rosyjskich we Francji i w Belgii
Powstanie wybuchło 29 listopada 1830 r. skierowane było przeciw Polakom zasiadającym w sejmie
Przebieg nocy listopadowej
- wyjście na ulice Warszawy Podchorążych
- akcja na Belweder
- zdobycie arsenału z bronią ( poparcie powstania przez ubogą Ludność Powiśla i Starego Miasta
- wycofanie się księcia Konstantego z wiernymi wojskami do Wiebrza
Ukształtowanie się władz powstańczych
- 3 grudzień powołanie Rządu Tymczasowego pod Kierownictwem Adama Czrtoryskiego
- krótki okres dyktatury gen. Józefa Chłopickiego ( 5 grudnia – 17 stycznia )
- 25 styczeń 1831 powołanie Rządu Narodowego z księciem Czartoryskim na czele
Obozy patriotyczne
Ugodowy
Konserwatyści z czartoryskim na czele, przeciwni środkom rewolucyjnym – nie wierzyli we własne siły, czyli na pomoc mocarstw zachodnich, nie dostrzegali konieczności przeprowadzenia reform
Umiarkowani liberałowie
„Kaliszanie” – Niemojowscy, chcieli walczyć o niepodległość, przeciwni udziałowi chłopów w powstaniu, dostrzegali konieczność przeprowadzenia ograniczonych reform społecznych ( oczynszowanie chłopa )
Radykalny
„Towarzystwo Patriotyczne” dzieli się na prawicę (Lelewel, Mochnacki) oraz lewicę (Krępowski, Pułaski) walka o niepodległość w oparciu o wszystkie warstwy społeczne, pełne uwłaszczenie chłopów
25 stycznia 1831 – detronizacja cara przez sejm i wojna polsko rosyjska
- na czele armii rosyjskiej staną Iwan Dybicz – 115 tyś wojska
- na czele armii polskiej stanął Michał radziwł, Józef Skrzynecki, Józef Krukowiecki, Maciej Rybiński
Miejscowość Daty Dowódca Wynik
StoczekDobro 14 II J. DwernickiJ. Skrzynecki Zwycięstwo
Olszynka Grochowska 19-25 II M. Radziwiłł Remis
WawerDąb WielkiIganie III-IV Prądzyński Zwycięstwo
Ostrołęka 26 IV Skrzynecki Przegrana
Oblężenie Warszawy 6-7 IX Krukowiecki
Modlin 9 X Umiński
Zamość 21 X
Przyczyny upadku
- wojskowa przewaga rosyjska
- kunktatorstwo przywódców
- nieudolność przywódców
- nierozwiązana sprawa chłopska
- słabe uzbrojenie
- wypuszczenie z Polski wojsk Konstantego
- nie pozyskanie Korpusu Litewskiego
- nie zdobycie magazynu w Siedlcach
- nie rozbito Gwardii Rosyjskiej
- obojętność państw sąsiednich
STRATY
- duże straty ludnościowe
- wywózki w głąb Rosji
- wcielenie uczestników do wojsk rosyjskich
- konfiskata majątków szlacheckich
- represje wobec ludności cywilnej ( wprowadzono j. Rosyjski )
- utracono autonomię – statut organiczny
ZYSKI
- wyrobienie wizerunku Polaka rewolucyjnego
- inspiracja do rozwoju literatury
- ukazało siłę i wolę walki Polaków o niepodległość
- pokazało osiągnięcia polskiej sztuki wojennej
- uratowano państwa sąsiednie od interwencji rosyjskiej
- pokazano innym narodom, że można wystąpić przeciw zaborcy
- scalało rozbite społeczeństwo ( uczestniczyli w nim Polacy z różnych zaborów
PRZEBIEG POWSTANIA STYCZNIOWEGO
Branka – przymusowy pobór do wojska z 14/15 1863 r. ok. 10 tyś mężczyzn.
Manifest Tymczasowy Rządu wzywający wszystkie narody i ludy do walki przeciwko rządom carskim
Organizacja władz patriotycznych
- 17 II 63 r. dyktatorem Ludwig Mierosławski
- 10 III dyktatorem Marian Langiericz
- rola naczelnika Warszawy – Stefan Bobrowski ( 12 IV ginie )
- 10 V przekształcenie Tymczasowego Rządu Narodowego w Rząd Narodowy. Składa się z 6 wydziałów ( jakby ministerstwa ds. zagranicznych, wewnętrznych, wojny, skarbu, kasy, policji. Za granicą Rząd ten posiada agencje : Paryż, Sztokholm, Rzym, Wiedeń, Szwajcaria
- decyzje władz powstańczych były anonimowe a uwiarygodniała go pieczątka
- 18 X – 11 IV 64 r. dyktatorem Romuald Traugutt ( 5 VIII stracony na stokach Cytadeli )
- Aleksander Waszkowski – stracony w lutym 1865
Stosunek państw i narodów
- papież Pius IX – modlitwy za sprawę polską
- Anglia, Francja, Austria – noty dyplomatyczne proszące o nadanie Polakom autonomii
- Prusy – 8 II 1863 konwencja Alwensleben – Prusy ofiarują pomoc Rosji
- Angielscy, francuscy robotnicy 22 VII 63 r. strajki popierające sprawę Polską
Zasięg powstania
- Żmudź – Zygmunt Sierakowski
- Litwa – Konstanty Kalinowski
- Polesie – Romuald Traugutt
- Lubelszczyzna – kś. Stanisław Brzózka, Walenty Wróbelski
- Kraków – Marian langiewicz, Apolinary Kurowski
- Kielce – Józef Hauke-Bosek
- Wielkopolska – Ludwik Mierosławski
- Zygmunt Podlewski
Pomoc
- Galicja – napływ ochotników
- Warmia i Mazury – 300 osób
- Pomorze – 500 osób
- Wielkopolska – 3 tyś osób
Represje rosyjskie ( wprowadzane przez gen. Fiodora Berg i gub. Michała Murewicza
- kontrybucje
- odpowiedzialność zbiorowa
- konfiskaty majątków
- zsyłki na Sybir
- publiczne egzekucje
- wieszanie bez sądów
Dlaczego powstanie upadło ?
- represje rosyjskie
- przewaga militarna wroga
- zły moment wybuchu
- rozbicie na białych i czerwonych
- brak pomocy z zewnątrz
SKUTKI
Pozytywne
- 15 miesięcy walk
- 200 tyś osób przewinęło się przez armię
- stoczono 1200 pojedynków
Negatywne
- poległo 25 tyś żołnierzy
- 7 tyś do niewoli
- całe straty ludzkie – 250 tyś
- skonfiskowano 3454 majątków, 800 zabrano,
- 10 tyś osób wyemigrowało
- 40 tyś ludzi zesłano na Syberie