Rynek pierwotny
Rynkiem pierwotnym nazywamy proponowanie przez emitenta (lub jego przedstawiciela) usługowego nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych nowej emisji. Nowa emisja może zostać zakwalifikowana jako publiczna bądź niepubliczna. Emisja niepubliczna jest skierowana do imiennej grupy podmiotów zainteresowanych nabyciem nowych akcji. Ta sytuacja dotyczy głównie większych transakcji i z punktu widzenia przeciętnego inwestora giełdowego jest sytuacją marginalną. Bardziej interesujące i ważne są dla niego emisje publiczne. Są one zazwyczaj przeprowadzane przez pośredników np. biura maklerskie, którzy oferują je publicznie.
Warunki prawne
Emisja publiczna musi spełniać określone warunki przewidziane przez prawo państwa na terenie którego się odbywa. Na rynku papierów wartościowych najwięcej uwagi skupiają nowe emisje akcji
Cel emisji i cena papieru wartościowego
Celem emisji akcji jest dla ich emitenta zdobycie kapitału niezbędnego na pokrycie potrzeb lub zamierzeń inwestycyjnych spółki. Również dla rynku giełdowego każda większa emisja stanowi doniosłe wydarzenie. Inwestorzy chcąc zakupić nowe akcji spółki muszą część pieniędzy wycofać z rynku (sprzedać posiadane przez siebie akcje - autorzy pragną zwrócić uwagę na fakt występujących w przeszłości w Polsce osłabień koniunktury giełdowej podczas większych emisji) lub zdobyć je w inny sposób np. poprzez popularne kredyty bankowe. W tej sytuacji niezmiernie ważna jest dla nich cena nowych akcji i ich atrakcyjność. Również kondycja gospodarcza emitenta jest w pewien sposób zależna od ilości kapitału, który zdoła pozyskać a więc głównie od ceny jednostkowej akcji. Istnieją dwa sposoby na optymalne ustalenie ceny emisyjnej akcji :
cena stała - ustalona wcześniej przez emitenta, inwestor musi przekalkulować czy opłaca mu się zakup akcji z emisji czy też raczej powinien się wstrzymać z zakupem, w tym wariancie decyzja o zakupie jest obciążona mniejszym ryzykiem,
ceny minimalna - emitent ustala minimalną cenę emitowanych akcji po której kalkuluje mu się ta emisja, pozostawiając jednocześnie inwestorom możliwość zakupu akcji po cenie wyższej. Jest to więc cena zmienna, najczęściej ustala się również górne widełki ceny.
Book building
Obecnie coraz większą popularność wśród emitentów zyskuje zabieg budowania księgi zamówień (book building). W tej zostają ustalone widełki ceny emisyjnej, ale prospekt emisyjny zawiera jednocześnie formularz , który inwestor może wypełnić i wysłać do obsługującego emisję. W takim formularzu podaje ile akcji byłby skłonny kupić i po jakiej cenie. Złożenie tej deklaracji nie zobowiązuje do kupna akcji, a spółce pozwala dokładniej określić skalę zainteresowania ofertą. Niekiedy emitent aby skłonić inwestorów do uczestniczenia w book buildingu i w emisji, daje pewne preferencje przy przydziale akcji uczestnikom book buildingu.
Powodzenie emisji
Przeprowadzane nowe emisje akcji wiążą się z pewną niepewnością co do powodzenia oferty. Emisja może zakończyć się następującymi rezultatami :
może nie dojść do skutku np. gdy sprzedano mniej akcji niż przewidywał minimalny pułap ustalony przez emitenta,
może dojść do skutku gdy spełnione zostały warunki przewidziane w Prospekcie Emisyjnym. Jednak mimo tego trzeba ocenić powodzenie emisji. Najlepiej uczynić to określając jaki procent oferty został zrealizowany :
- sprzedano dokładnie tyle akcji ile oferowano. Sytuacja raczej teoretyczna,
- inwestorzy zapisali się na więcej akcji niż zaoferowano (dzieje się tak dosyć często) - wtedy emitent przydziela akcje częściowo, a za resztę zwraca pieniądze,
- inwestorzy zapisali się na mniej akcji niż zaoferował emitent - w tej sytuacji spółka emitująca akcje otrzymuje mniej środków finansowych niż planowała i może jej nie starczyć środków np. na planowane inwestycje.
Umowa z gwarantem
Na wypadek nie sprzedania całej oferty, emitent może się zabezpieczyć poprzez umowę gwarancyjną. Emitent podpisuje taką umowę z bankiem lub biurem maklerskim (najczęściej z tym, które prowadzi emisje), który zobowiązuje się nabyć część akcji w razie niepowodzenia emisji. Taka instytucja powszechnie zwana jest Gwarantem i świadczy swe usługi w zamian za :
w przypadku konieczności objęcia emisji lub jej części - pewne dyskonto do ceny emisyjnej, w praktyce Gwarant płaci kilka procent mniej za akcje w porównaniu z ceną emisyjną akcji,
opłatę za gotowość do zakupu określonej liczby akcji - pobiera w obu przypadkach (powodzenie lub niepowodzenie emisji).
Po emisji Gwarant zazwyczaj indywidualnie szuka chętnych na objęte przez siebie akcje i ewentualnie może zarobić sprzedając je powyżej ceny po której jej obejmował.
Umowa z Gwarantem jest dla emitenta korzystna, gdyż relatywnie niewielkim kosztem może zabezpieczyć się przed skutkami ewentualnego niepowodzenia emisji.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"