Ruchy społeczne stare i nowe
Ruchy społeczne są to zbiorowe dążenia ludzi do realizacji wspólnego celu. Dążenia te są świadome,
celowe i wspólne. Działania te są mniej lub bardziej zorganizowane.
Mechanizm powstawania ruchu społecznego:
- jeśli pewna ilość ludzi nie może zaspokoić swoich potrzeb
- rodzi to frustrację, niezadowolenie, zmobilizowanie energii na osiągnięcie środków pozwalających
zaspokoić potrzebę
- powstaje napięcie emocjonalne, ludzie porozumiewają się, uświadamiają sobie nawzajem swoje
położenie
- niepokój przeradza się w niepokój społeczny (szukanie kontaktów, dyskusje)
- to punkt wyjścia do rozwoju ruchów społecznych
3 rodzaje ruchów społecznych:
- reformatorskie – dążą do zmiany istniejącej sytuacji na drodze prawnej, legalnie, nie podważają
podstaw ustrojowych, przyjmują postać zrzeszeń dobrowolnych, dzielą się na ruchy o celach ogólnych
(ruch emancypacji kobiet) i szczegółowych (ruch antyalkoholowy).
- rewolucyjne – w początkowej fazie mogą być podobne do ruchów reformatorskich, nie dążą do
stopniowej zmiany istniejącej sytuacji społecznej, ale chcą ją obalić przy użyciu siły, przemocy, wbrew
prawu
- ekspresyjne – ich celem jest manifestacja i zaspokojenie potrzeb estetycznych, religijnych,
intelektualnych
Nowe ruchy społeczne to ruchy fizycznie nowe np.: ekologiczne, zainteresowanie nimi wypłynęło po 1968
roku. Uznaje się że nowe ruchy społeczne to bardzie trwała postać działania zbiorowego. Można wyróżnić 2
podejścia do NRS:
- amerykańskie – NRS to substytut w pełni ukonstytuowanych organizacji społecznych, ruchy potrafią
sięgać do takich zasobów, których organizacja nie potrafi uruchomić
- europejskie – NRS to narzędzie przez które ludzie pozbawieni tożsamości osiągają ją
Do NRS zalicza się także organizacje pozarządowe.
Koncepcja A. Touraine – w jego ujęciu ruch społeczny zaczyna zbiegać się z klasą społeczną rozumianą jako
system historycznego działania – aktor działający. NRS może być też traktowany jako pokolenie, bo gdy
spada dynamika procesu społecznego, jest on mniej konfliktowy – wtedy na pierwszy plan wysuwają się
pokolenia. Touraine wykazywał duże zainteresowanie mniejszościowymi ruchami społecznymi (aktywnymi
mniejszościami), traktowanymi jako katalizator zmiany społecznej (oczekiwanie, że stworzą one nowe
standardy życia społecznego). Im ruchy społeczne są mniej zasymilowane i bardziej marginalne, tym
większy niosą potencjał zmian. Przed wojną utożsamiano Touraine’a z siłami destrukcyjnymi, a po 1968 z
kontrkulturą.
Pod koniec lat 60 XIX w. zainteresowano się nowymi ruchami społecznymi. Pojawiły się podmioty i
zbiorowości społeczne, mimo iż lista wydawała się być już zamknięta (problem morfogenezy w życiu
społecznym).
Rilteberle – ruchy społ. to zbiory instytucji i organizacji kształtujące się w obrębie klas społ. w obronie
interesów ekonomicznych swoich członków.
Lata 80 – zbiory instytucji, organizacji występujące w obronie szerszych interesów (nowe ruchy protestu,
nowa polityka, neoromantyzm, antypolityka, nieortodoksyjne zachowania polityczne, polityka nieporządku,
działania polityczne konwencjonalne – legalne i niekonwencjonalne – nielegalne, polityka symboliczna: cel –
nowy wzór zachowań w kulturze).
Typy:
a) nastawione na jednostkę:
- alternatywne
- odkupieńcze
b) nastawione na społeczeństwo:
- wsteczne
- reformatorskie
- rewolucyjne
- reformatorskie
Cechy: ideologia, organizacja, taktyka
Fazy: powstanie, zjednoczenie, biurokratyzacja, schyłek
Teorie: upośledzenia, społeczeństwa masowego, napięcia strukturalnego, mobilizacji zasobów
Stare ruchy społeczne: formalna organizacja wewnętrzna ruchów (np. masoni); na zewnątrz
pluralistyczne lub korporacyjne uzgadnianie interesów, negocjacja, reguła większościowa.
Stare ruchy społeczne wg Heberle:
- ruch społeczny jako substytut organizacji politycznej
- ruchy są od organizacji politycznych bardziej amorficzne i płynne
- stanowią często fazę embrionalną partii politycznych
- ich celem jest otwarcie przestrzeni dla określonych działań
- związane są z wartościami materialnymi, ekonomicznymi, wzrostem gospodarczym, bezpieczeństwem
militarnym i społecznym
Nowe ruchy społeczne:
- nieformalność i spontaniczność, niski poziom pionowej i poziomej dyferencjacji ruchów
- na zewnątrz – polityka protestu i symbolu oparta na żądaniach formułowanych w terminach negacji
status quo
- trzy sfery życia społecznego: prywatna, polityki nieinstytucjonalnej i pol. instytucjonalnej
- wyraźnie postrzegana służba moralna (wyczucie ucisku i niesprawiedliwości)
- charakter cykliczny dynamiki zewnętrznej
- na Zachodzie podstawą nowych ruchów społ. jest klasa średnia
- podstawowy cel to uzyskanie autonomii
- czynnik transformacji społ. (mimo działań defensywnych)
- wieczyste interesy i potrzeby|
- różne stopnie dojrzałości:
1. I projekty indywidualne
2. II projekty kolektywne
3. III faza utopii (nieprawdziwa wiedza o rzeczywistości społ., I faza kształtowania własnej
tożsamości nowych ruchów społ.)
4. IV projekt
. 5. V faza rządności (analiza układu sił w społ., projekt jest wsparty koncepcją strategiczną)
- są niestety jednozadaniowe
- poprzez działania nowych ruchów społ. wyraża się działanie nowej klasy
Różnice między NRS a SRS:
- NRS działają w szerszym interesie, a SRS we własnym
- NRS zajmują się pokojem, ekologią, prawami człowieka, a SRS ekonomią i bezpieczeństwem
- NRS wyznają autonomię i tożsamość jednostki, a SRS wolność i bezpieczeństwo prywatnej konsumpcji
- NRS charakteryzuje nieformalność i spontaniczność a SRS formalna organizacja i reprezentanci
- NRS stosują politykę protestu, a SRS uzgadnianie, regułę większości