|
|
|
|
Tuż po odzyskaniu
niepodległości wśród pisarzy zapanował entuzjazm. Tematyka walki
niepodległościowej ustąpiła życiu codziennemu, do jakiego niejako
“zmuszeni" zostali Polacy. Jako
pierwsza uczyniła to grupa “Skamander". Jej twórczość kreowała wizję
świata żyjącego, ewoluującego, zaskakującego pięknem codzienności.
Cywilizacja akceptowana była w całej rozciągłości, będąc przejawem witalizmu
gatunku ludzkiego a także natchnieniem dla twórców z racji swojego kolorytu,
hałasu i niepowtarzalności. Wolnosć ojczyzny, odzyskana po długiej niewoli
pozwoliła śmielej i bez bagażu krzywd spojrzeć na rozwijające się wokół życie
miasta, dawniej postrzeganego jedynie jako siedlisko niesprawiedliwości
("Ludzie bezdomni" ). Takie utwory jak “Rany Julek" czy “Do
krytyków" najwyraźniej prezentują radosną sytuację twórcy i całego
społeczeństwa, które mogło wreszcie porzucić ramy określone przez zaborców.
Cywilizacja miejska nie oznacza w przypadku skamandrytów rezygnacji z dorobku
antyku czy innych epok; wzorując się na obrazie miasta oznacza symbiozę
gatunków i stylów. Warto zwrócić uwagę na komercyjny charakter sztuki
Skamandra, o czym świadczy choćby twórczość kabaretowa, skierowana do
przeciętnego obywatela, dla którego pod zaborami nie starczało często
rozrywki na odpowiednim poziomie. Kokietowanie “człowieka z tłumu" jest
także charakterystyczne dla znacznej części międzywojennych twórców. Choć w
dalszej swojej twórczości grupa radosnych poetów srodze zawiodła się na
prostych ludziach, którym brak było dojrzałości. Utwory Juliana Tuwima z lat
30-tych prezentują już nie miasto pełne harmonii, ale tandety, brzydoty i
widocznej na każdym kroku, dominującej polskiej biedy. Z kolei
formacja futurystów (Anatol Stern, Aleksander Wat, Bruno Jasieński, Stanisław
Młodożeniec) korzystając z szybkiego rozwoju miejskiej kultury postawiła na
prowokacyjny stosunek do dzieł ludzkich - pełno tutaj miejskiego zgiełku i
rekwizytów cywilizacji (Stanisław Młodożeniec “XX wiek"). Tak
według nich ma wyglądać odbiór rzeczywistości przez człowieka, dla którego
niedoścignionym wzorem ma być doskonale ekonomiczna i bezawaryjna maszyna.
Częste (zwłaszcza u Bruna Jasieńskiego) są motywy odchodzenia od dorobku
poprzednich pokoleń artystów; wręcz ich pogrzebu. Także forma wierszy,
pozbawiona zasad interpunkcji i ortografii wzorowana była na swoiście
pojmowanym niekontrolowanym rozwoju miast, zrywających z konwencjami XIX
wieku. Poeci futurystyczni dostrzegli w fakcie posiadania wolności zwrot ku
czasowi przyszłemu, który ostatecznie zerwać miał z patriotyczną i liryczną
tradycją polskiej poezji, ukształtowaną przez romantyków i klasyków. Poeci
futuryzmu przeciwstawiali się zbytniej logiczności świata, tworząc sztukę
prowokującą odbiorcę odrzuceniem stereotypów myślowych. (Bruno Jasieński “But
w butonierce") Na
stworzenie nowej formy poezji postawił również Julian Przyboś w tomach
“Śruby" i “Oburącz". Współczesne mu przemiany, atmosfera tworzenia
podwalin kraju spowodowały odejście od form klasycznych. Kultura dominująca
związana ma być z istotą procesu tworzenia dzięl monumentalnych, wzorowanych
na potędze przyrody. Nieco
inaczej spoglądał na kulturę Konstanty Ildefons Gałczyński. Choć była to
kultura przedmieść, daleka od patosu tworzenia, niosła ze sobą łatwą
przyswajalność, dostępność dla “codziennego" człowieka, być może
zmęczonego napiętym życiem w mieście i pracą. Kultura ta stanowić mogła azyl
dla człowieka związanego z naturą. Ten związek chciała zaś zniszczyć
nowoczesna cywilizacja, stąd głęboka do niej niechęć poety. Zakradająca się
podstępnie nowoczesność jest śmiertelnym wrogiem dla pięknego, choć prostego
w formach folkloru miast, świadczącego o niepowtarzalności mieszkających tam
ludzi. Cykl utworów o domu czy miłości miał za zadanie zwrócić uwagę na
destruktywny charakter cywilizacji, w której kontakty międzyludzkie oparte na
szczerych uczuciach ustępują materializmowi (wiersze “Ulica Towarowa",
“Kryzys w branży szarlatanów", “Wizyta", “O naszym gospodarstwie").
Zupełnie
odmienne poglądy prezentowali Żagaryści oraz Józef Czechowicz. Tutaj
cywilizacja, jej rozpęd i spowodowana tym wrogość ludzi przynieść miały
wojny, niszczące dorobek całych pokoleń. Niewątpliwie na autorów wpływ miały
niepokojące wydarzenia polityczne lat 30-tych, stawiające pod znakiem
zapytania pokój na świecie. Najbezpieczniejsze dla człowieka pozostawała
kontemplacja przyrody ("Na wsi", “Przez kresy" Józefa
Czechowicza) jej niepowtarzalnego piękna i harmonii współżycia. Wzorem mieli
stać się ludzie ze wsi - prości, bezpretensjonalni, uczciwi wobec drugiego
człowieka. Prozaicy XX-lecia stali na gruncie obrony człowieka przed wpływem cywilizacji, która zabijała jego indywidualizm i poczucie osobistej godności. Widzimy to w “Przedwiośniu" Stefana Żeromskiego, gdzie postęp znaczy często tyle, co rewolucja, niszcząca człowieka wraz z jego własnością. Dostrzegamy głęboki niepokój Żeromskiego co do przyszłości dziedzictwa kulturowego, gdy do władzy dojdą siły tak destrukcyjne i wrogie pięknu jak komuniści, czyli klasa robotnicza kierowana przez zaborczą grupę inteligentów. Podobny wydźwięk ma “Granica" Zofii Nałkowskiej. Tutaj rozwój człowieka w nowoczesnym świecie pokazany jest jako morderca sumienia, które odpowiada za traktowanie siebie oraz innych z godnością. To właśnie cywilizacja odpowiedzialna jest za powstanie podziałów materialnych i psychicznych, na warstwę posiadaczy i robotników, nie mających nic poza własnym i najbliższych cierpieniem. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach