Wyszukiwarka:
Artykuły > Wypracowania >

Romantyczna milosc i romantyczni kochankowie w swietle "Cierpien mlodego Wertera" i "Giaura"

Plan: I. Wprowadzenie: 1. Bohater - kochanek. 2. Dwaj romantyczni kochankowie - Werter i Giaur. II. Rozwiniecie: 1. Pierwszy kontakt z nowym typem bohatera: a.) Kim oni sa? b.) Co robia?r c.) Dlaczego i czym wyrózniaja sie od innych? 2. Uczucia wladaja swiatem. a.) Epoka, w której zyja. b.) Cel i motywacja dzialania: milosc. b.) Wzajemnosc uczucia. 3. Giaur i Werter - antagonizmy i cechy wspólne. 4. Oni, a ich poprzednicy. III. Zakonczenie: 1. Nowa sila i nowe motywy w literaturze. 2. Giaur i Werter bohaterowie, ale nie wzory osobowe. Milosc - slowo, które od poczatku istnienia sztuki jest inspiracja dla twórców. Od malarstwa po literature, w kazdym przejawie ludzkiej dzialalnosci artystycznej slowo to jest soczewka skupiajaca dazenia calej sztuki. Wypowiedziec, zobrazowac to, co nie istnieje w materialnym swiecie, co obce jest racjonalizmowi - to dawalo natchnienie nie naukowcom i badaczom, lecz wlasnie poetom, artystom. Uczucia nie mozna opisac w sposób oczywisty, tak jak robi sie to opisujac kwiat, narzedzie, zjawisko. Uczucie zawsze fascynowalo artystów, cóz bowiem bardziej moze fascynowac od checi poznania. Uczucie to nie tylko skomplikowany stan emocjonalny jednostki, to dla artysty jest cos wiecej - cos co potrafi kierowac i unicestwiac bohatera, popychac go do dzialan, niewytlumaczalnych, nie dajacych sie pojac, nie racjonalnych. Uczucie stanowi motor dzialania kazdego bohatera, to ono daje mu moc i sile. Jest wreszcie tym co przykuwa uwage widza, czytelnika, odbiorcy. Daje mu mozliwosc porównania swego stanu ze stanem bohatera. To bohater utworu on jest prawdziwym obiektem doswiadczen. To jego autor wystawia na próbe, on jest lacznikiem pomiedzy swiatem imaginacji, uczuc, wyobrazni autora, a swiatem odbiorcy - swiatem realnym, swiatem doznan. Romantyzm jest epoka, która najbardziej uwidacznia nam, czym jest uczucie. Jest to uczucie najpotezniejsze, ukazujace pelnie glebi ludzkiej psychiki - milosc. Róznorodne srodki sluzyly artystom do przelewania swych uczuc na papier. Najblizsza i wydajaca sie "naturalna" droga jest liryka. Ona bowiem daje bezposredniosc i bliskosc pomiedzy artysta, a odbiorca. Znacznie trudniejszym sposobem wyrazania uczucia jest epika. Tu nie dysponuje sie srodkami bezposrednimi. Cala sztuka polega na doborze i odpowiedniej kreacji bohatera. W przypadku uczucia milosci jest to bardzo trudne - bohater kochanek nie moze byc postacia "jasna i przejrzysta". Musi wyrazac swa osobowoscia i dzialaniem pelna game specyficznych, charakterystycznych tylko dla tego stanu emocji. Musza one wspólgrac z charakterem postaci. Dopiero polaczenie tych cech daje mozliwosc wykreowania bohatera niekonwencjonalnego i osobliwego - potrafiacego sprostac swemu literackiemu "zadaniu". By dokonac tego, artysta nie moze byc osoba przecietna, musi byc doswiadczony i wrazliwy. Takim autorem mógl byc jedynie romantyk. Werter i Giaur - dwie postacie, dwóch autorów dadza nam obraz kim byl, co robil romantyczny kochanek i czym bylo dla niego uczucie milosci. Na pierwszym miejscu nalezaloby sie zastanowic kim wlasciwie sa romantyczni kochankowie. Spróbujmy wiec pokrótce scharakteryzowac obie postacie. Nie wnikajmy na razie w warstwe dotyczaca ich uczucia milosci. Werter, bohater powiesci epistolarnej "Cierpienia mlodego Wertera" Johana Wolfganga von Goethe to czlowiek wielce wrazliwy, wybitna osobowosc. Nie jest jednak bynajmniej bohaterem, któremu wszystko sie w zyciu uklada, wprost przeciwnie. To postac bardzo skomplikowana. Warstwa jego przezyc emocjonalnych, tak bogata, nie moze pasowac wrecz do sytuacji w jakiej sie znalazl. Wrazliwosc poteguje jego zawody zarówno milosne jak i towarzyskie. Niskie pochodzenie uniemozliwia mu awans spoleczny, nie jest doceniany przez otoczenie, choc nie pozostaje niezauwazony. Propaguje nowe poglady, sprzeciwia sie niesprawiedliwemu podzialowi klasowemu, pragnie by ludzi oceniano po umiejetnosciach nie po pochodzeniu. Mozna wiec okreslic go jako buntownika, lecz jego dzialania nie swiadcza o jego buncie - to raczej bunt wewnetrzny. Przezywa go gdzies w glebi serca pozostajac malo aktywnym, a wrecz obojetnym wobec swiata realnego. Mozna zaryzykowac stwierdzenie, iz Weter to dusza i jej bogactwo, a cialo jego jest jedynie przejawem istnienia rzeczywistego, namacalnego. Cala atmosfera, jak i styl powiesci poteguja jeszcze bardziej to wrazenie. Listy, dzieki którym poznajemy Wetera stanowia forme kontaktu pomiedzy inna bratnia dusza - przyjacielem. Sa swoistym zapisem stanu emocjonalnego, nie odgrywajac wiekszej roli informacyjnej (nie to jest ich glównym celem). Niemoc bohatera wynika wlasnie z nadmiernej wrazliwosci, nie panuje nad swymi uczuciami dlatego nie dziala, wydaje sie byc zawieszony w bezkresnej przestrzeni wypelnionej marzeniami. Nie moze sie w niej poruszac jego cialo, lecz dusza wiruje w niej swobodnie, dotykajac coraz to innych doznan, emocji. Giaur to z kolei bohater powiesci poetyckiej Jerzego Byrona. Postac to niezwykle kontrowersyjna, podobnie jak sam autor. Giaur - to czlowiek bez imienia - okreslenie "niewierny" nie charakteryzuje go w zaden sposób. Europejczyk, który znalazl sie w swiecie obcej religii, czlowiek wyobcowany i samotny. Ucieka przed ludzmi. Jest w pelni swiadomy swych czynów, rzec by mozna dumny. Nie tylko nie wstydzi sie zbrodni, wrecz przeciwnie, sam szuka uzasadnienia dla niej. Szczególnie wyraznie dostrzegamy dynamizm postaci w czasie spowiedzi. Ten czlowiek nie jest sklonny, nie tylko zapomniec, on chce pamietac o swych czynach. Giaur to czlowiek czynu. Burza w jego sercu odbija sie silnym echem na swiecie zewnetrznym. On postepuje tak, by spelnic swoja wole, a raczej wole swego serca. Czesciowo to sprawia, ze wydaje sie byc egoista. Slowo "ja" jest tu kluczem do poznania jego uczuc. "Ja kocham", "Ja zabijam". Dwie sprzecznosci, tu maca sie w duszy bohatera. Sa energia dajaca mu pretekst do zemsty. Motyw zemsty za zabicie kochanki, w przypadku Giaura odgrywa ogromna role. Msci sie, lecz dopiero potem tak naprawde uswiadamia sobie, ze takie bylo prawo. W czasie zbrodni kieruja nim jednak tylko uczucia. Zreszta sam docenia swa milosc, wie, ze ten czyn - zbrodnia, byl wynikiem jego uczucia. Milosc i nienawisc, tak skrajne uczucia, staja sie w jego duszy jednym, dla niego kochac kobiete, to nienawidzic jej kata - Hassana. Warto zauwazyc, ze Hassan jest postacia "plaska" w sferze emocjonalnej, przypomina jedynie bezdusznego egzekutora, kierujacego sie prawem. Byc moze równiez to niezrozumiale dla duszy Europejczyka, stajace na drodze milosci w sposób tak okrutny i brutalny, prawo, jest przyczyna jego buntu. Mówi "nie", poniewaz nie moze walczyc o swa kochanke, postanawia sie zemscic. Jakze zupelnie odmienne sa czyny Wertera. W jego sercu równiez plonie bunt. Lecz tu jedyna droga okazywania tegoz buntu jest korespondencja. Werter nie dziala w sposób tak gwaltowny. Jest ograniczony swa pozycja spoleczna, nie moze walczyc sila miesni, nie chce sie stac w oczach innych szalencem. Zachowuje pozory "normalnosci". Bunt wewnetrzny podsyca ciagle przekonanie, ze jest ten drugi, którego nie moze wyeliminowac, bo taka byla wola rodzica. Kocha, choc tak naprawde nie wiemy czy ta milosc jest odwzajemniona. Z czasem bunt wywoluje w nim coraz gwaltowniejsze reakcje, powoli dazac do finalowego rozwiazania. Wybucha wreszcie, do samego konca pozostawiajac zatrzymujac reakcje zewnetrzna. Nawet prosba o pistolety, nie budzi zdziwienia. Do konca wiec byl dla innych "normalnym". Tymczasem ostateczne rozwiazaniem bylo samobójstwo. Samounicestwienie w opinii psychiatrów jest obecnie raczej wywolane choroba psychiczna. Czy w takim razie Werter byl chory? Moim zdaniem jego uczucia, polaczone z wrazliwoscia i glebokimi przezyciami, niemoznoscia, brakiem akceptacji doprowadzily go do glebokiego stanu depresyjnego. Uczucie nie bylo wiec jedyna przyczyna czynu Wertera. Wrecz przeciwnie stanowilo jedynie pretekst, a moze bylo swoistym "zapalnikiem", który wywolal cala lawine wyobrazen antagonistycznych wobec swiata zewnetrznego, nie mozliwych do realizacji. On kochal, lecz tak naprawde tylko na poczatku. Trudno nazwac przejawem milosci samobójstwo! Milosc przeksztalcila sie w wewnetrzny dylemat bohatera, bardziej przypominajacy filozoficzne zmagania nad sensem zycia, niz uczucie wobec kobiety. Kobieta byla jedynie realnym odzwierciedleniem jego marzen. Nie byla obiektem fizycznego pozadania. Stanowila dla Wertera cel, którego nie mógl zdobyc. Mysle, ze znalezienie teraz odpowiedzi na pytanie, czym sie bohaterowie ci wyrózniaja od zwyklych ludzi nie bedzie trudne, To wybitne osobowosci, ludzie, którzy zatracili peta racjonalizmu. Ich dusze nie byly ograniczone. Zarówno Werter, jak i Giaur to ludzie wrazliwi, szukajacy uzasadnienia swego zycia nie poprzez swiat racjonalny, lecz poszukujacy swego celu w glebi duszy. Uczucie jest pozywka dla ich wyobrazni, marzen, daje moc ich wlasnemu przezywaniu. Nie oznacza to bynajmniej, ze zyja jedynie w swiecie marzen. Nie, dla nich rzeczywistosc to odlegla, ale nie obca kraina. Brak akceptacji ze strony tej rzeczywistosci, powoduje osamotnienie, wyobcowanie, co z kolei rodzi bunt prowadzacy ich w metafizyczny swiat imaginacji, powoduje ucieczke od rzeczywistosci. Zródlem, co brzmi dosc paradoksalnie, ich wyobrazni jest swiat realny, a raczej brak korelacji pomiedzy dusza a realiami tego swiata. To powoduje rozkwit marzen i swiata irracjonalnego. Bohaterowie tkwia jednak w tymze swiecie, co daje rózne reakcje. W przypadku Wertera to samobójstwo, zerwanie z zyciem, dla Giaura to zemsta, zbrodnia. "Zwykli" ludzie nie decyduja sie na takie czyny. Wrócmy jednak do glównego tematu rozwazan. Znamy juz bohaterów, przed nami uwidacznia sie obraz ich dusz, charakterów. Ale jak oni kochali? Milosc - to slowo bliskie romantycznemu swiatopogladowi. Ona najbardziej chyba odzwierciedla irracjonalny swiat wyobrazni. Ona dla tego swiata jest ogniwem, dajacym energie i powodujacym rozkwit marzen. Romantyzm - tak, bardzo kojarzy nam sie z miloscia. Czesto mówimy romantyczna milosc. Romantyzm - swiat uczuc. Nie ma chyba bardziej zwiazanej z uczuciami epoki literackiej. Powiedzmy: w romantyzmie uczucia rzadza swiatem. Tak wiec i romantyczny bohater - to czlowiek bardzo uczuciowy i wrazliwy. Bohater-kochanek, bo uczucie milosci jest najglebsze, najmniej zrozumiale, najbardziej irracjonalne. Dlatego tak czesto poruszane przez romantyków. Romantyczna milosc - nie jest zwykla miloscia - to uczucie doprowadzone do perfekcji, jezeli w ogóle, mozna mówic o perfekcji w uczuciach. To uczucie najdoskonalsze, pozbawione calkowicie warstwy realiów, metafizyczne. Istniejace jedynie w wyobrazni. O ile mozna mówic o modelu literatury jaka stworzyl antyk, o modelu swiata realnego jaki stworzyli Newton i Einstain, tak modelem uczucia mozemy nazwac romantyczna milosc. Jej twórcami sa poeci i artysci romantyczni. Dla Giaura i Wertera milosc stanowila najwazniejszy element w zyciu. Ona byla tym pierwotnym doznaniem, które zmienilo Wertera w samobójce, a Giaura w zbrodniarza. Milosc kieruje ich zyciem, stanowi powód, dla którego uciekaja do fantazji, oddajac sie jedynie jej. Serce stanowi odrebna jednostke obca cialu. Nie kochaja i nie chca kochac fizycznie. Ich milosc to tylko sfera emocjonalna. Szczególnie w przypadku Wertera, widzimy, ze podporzadkowuje swa milosc swiatu zewnetrznemu. Milosc wywoluje skrajnie rózne reakcje od zemsty, nienawisci do podporzadkowania. Zmienia charakter, osobowosc i zachowanie. Werter chwilami zachowuje sie infantylnie. Traktuje milosc jako dar. Wrazliwosc poteguje uczucie. Dla Giaura milosc jest pretekstem zbrodni, kocha i wierzy w swe uczucia. Popelnia zbrodnie, jak sam twierdzi, w imie milosci. Obaj sa swiadomi, ze kochaja. Dla nich to uczucie jest naturalnym, choc tak komplikuje ich zycie w realnym swiecie, odrywajac od ludzi. Nalezy sie jednak zastanowic, co tak naprawde kocha Werter i Giaur? Czy to jest kobieta? A moze nie? To zastanawiajace, iz obaj twierdza, ze zyja dla milosci. Werter tworzy w swej wyobrazni obraz kochanki. Ten obraz stopniowo uzupelnia, wlasnymi wyobrazeniami, niekiedy odbiegajacymi od rzeczywistosci. Nie te sama kobiete pokochal, dla której popelnil samobójstwo. To dla tego fikcyjnego obrazu, iluzji traci umysl. Nie to nie ta sama kobieta. Giaur podobnie, tak bardzo pragnal swego idealu, ze traci dla niego glowe. Mysle, ze zupelnie inaczej wygladalaby milosc tych bohaterów, gdyby nie bylo przed nimi bariery niedostepnosci, oderwania, gdyby Werter mial szlacheckie pochodzenie, a prawo tureckie bylo bardziej europejskie. To ta bariera sprzyja tworzeniu tego idealu, który choc jest przez naszych bohaterów utozsamiany z konkretna osoba, pozostaje urojeniem. Oni kreuja w swej wyobrazni, to, czego nie moga posiasc, co nie jest dla nich dostepne. Giaur i Werter - dwaj kochankowie, a jakze odmienni. Dla obu milosc stanowi sens zycia. Jakze jednak odmienne reakcje wywoluje wewnetrzny niepokój. Giaur demonstruje swa sile, okazuje swój bunt, nie czuje wewnetrznych ograniczen, sumienie jest mu obce, ba nawet po dokonaniu zbrodni, kiedy mozna podejrzewac, ze przemyslal swój czyn i nie byl pod wplywem emocji, nadal uwaza, ze milosc jest dla niego usprawiedliwieniem. Werter wprost przeciwnie. On caly czas pozostaje zamkniety w sobie. Dopiero samobójstwo ujawnia prawdziwa motywacje jego dzialan, dopiero wtedy zostaje zauwazony. Nie jest porywczy, kazdy swój krok przemysli, nim sprzeciwi sie regulom swiata rzeczywistego. Milosc jest tematem tak popularnym w literaturze, ze nie sposób pominac wczesniejszych bohaterów-kochanków. Jednak ci okazuja sie byc calkowicie odmienni od romantycznego Wertera czy Giaura. Nigdy wczesniej nie mielismy do czynienia z tak specyficznym podejsciem do tematu milosci, nigdy wczesniej zaden utwór epicki nie zawieral tak intymnych, glebokich przezyc zwiazanych z analiza wewnetrzna bohatera-kochanka. Wczesniej ta warstwa byla pomijana lub jedynie zaznaczana. Milosc raczej kojarzono z czyms doczesnym. Choc np.: "Tristian i Izolda" - romans sredniowieczny byl w calosci poswiecony milosci, w wiekszosci utworów stanowil temat poboczny np.: "Powrót posla". Nie zajmowano sie gleboko analiza stanu psychiki bohatera. To wlasnie romantyzm zwraca uwage na te sfere zycia czlowieka. Romantyzm wnosi do literatury miedzy innymi wlasnie zwrócenie uwagi na stan emocjonalny bohatera. Milosc staje sie uczuciem nadrzednym - podporzadkowuje sobie cala postac, zakrywajac inne zyciowe cele. Zmienia sie równiez bohater - który przeistacza sie z patrioty, obroncy, rycerza, w postac skomplikowana. Brak jest prostoty. Emocje i przezycia zwiazane z uczuciem dominuja nad dzialaniem bohatera. Dzieki temu bohater staje sie bardziej dynamiczny, mniej prostolinijny, lecz wcale nie prowadzi to do jego naturalizacji, wprost przeciwnie - staje sie jednostka, odmienna od innych. Zreszta owe zwrócenie uwagi na bohatera odbywa sie kosztem fabuly utworu, zmieniajac go czesto w analize modelu reprezentowanego przez bohatera, pomniejszajac sama warstwe fabuly. Milosc w dziele romantycznym - to uczucie idealne, doprowadzone do maksymalnej jednosci, jednoczesnie pozostajace odrebnie dla kazdego bohatera, zalezne od jego psychiki. Nie ma wiec prób uogólnienia, jest tylko model indywidualnego rodzaju uczucia. Giaur i Werter jako romantyczni kochankowie, wyrózniaja sie sposród innych postaci literackich. Sa to postacie glebokie, nacechowane indywidualizmem. Dla kazdego uczucie jest indywidualnym przezyciem. Sa to postacie wrazliwe, dzieki czemu mozemy poznac ich uczucia w stopniu, dostarczajacym nam odpowiednia ilosc doznan, emocji wewnetrznych. Nie stanowia te postacie wzorów zachowan, nie maja one byc idealami. Obie postacie sa wyraznie aspoleczne. Nie po to zostaly wykreowane by byc wzorem, maja jedynie ukazac jak wielka jest sfera uczuc i jak jest ona skomplikowana. Mysle, ze mimo wszystko temat zwiazany z miloscia nigdy nie zostanie wyczerpanym, gdyz przezywanie tego uczucia jest bardzo indywidualne. Mysle, ze to wlasnie ukazuja nam postacie Giaura i Wertera.