Każdy człowiek choć raz w życiu przeżywa radość
istnienia, niezależnie od wieku, w którym się urodził. Jest to stan tak
fascynujący, że wielu poetów polskich poświęciło swoje utwory temu zagadnieniu.
Niektóre epoki literackie radość życia wpisywały w swój program, lecz każda z
nich czyniła to inaczej.
Już w epoce renesansu Mikołaj Rej i Jan Kochanowski
w swojej twórczości propagowali pewien sposób bycia człowieka: życie chwilą.
Szczególnie Jan Kochanowski, rozmiłowany w poezji rzymskiego poety Horacego,
carpe diem wpisał w swoją filozofię życiową.
W Żywocie człowieka poczciwego zawarł Rej opis
życia szlachcica–ziemianina, któremu gospodarowanie zapewnia dostatek i jest
źródłem radości z życia i satysfakcji. Byt ziemianina jest, według niego,
podporządkowany prawom natury i nakazom boskim. Poeta udziela wskazówek
szlachcie mieszkającej na wsi, jak
ma osiągnąć szczęście. W młodości zaleca
ćwiczenia związane z obyciem towarzyskim i rzemiosłem wojskowym. Każdy
mężczyzna musi mieć poczucie sprawiedliwości, stałości, roztropności, powinny
go cechować umiarkowanie, miłosierdzie, stateczność. Gdy młody szlachcic dorośnie,
powinien zająć się gospodarstwem i ożenić. Związek małżeński trzeba zawierać z
osobą równego
stanu i majętności. W ciągu roku przewidział
również Rej zajęcia dla gospodarza, który wiosną sadzi drzewa i krzewy w
ogrodzie, szczepi je, obcina gałęzie, zbiera mszyce itp.; latem można z tych
przygotowanych wiosną krzewów i drzewek mieć wspaniałe owoce. Są już wtedy
jabłka, gruszki, śliwki, ogórki, maliny. Latem gospodarstwo daje także masło,
ser świeże jaja, są też kury, jagnięta
i ryby. Wszystko dla dobra gospodarza i jego
rodziny. W lasach może odbywać polowania z przyjaciółmi, a także łowić ryby w
przeręblach, zastawiać sidła i potrzaski na zwierzęta futerkowe. W domu
wszystko przygotowane jest do biesiady. Z całorocznych zapasów szlachcic może
czerpać korzyści. Jednak i zimą należy doglądać gospodarstwa. Widzimy, że Rej
dba o wygodę szlachcica i pokazuje mu, jak wielką radość może osiągnąć z życia
na wsi.
Jan Kochanowski także podejmuje w swych utworach
tematykę ukazującą radość życia. W Czarnolesie powstało wiele pięknych tego
typu utworów. Na lipę – to wiersz o drzewie specjalnie przez poetę cenionym.
Autor zwraca uwagę na zalety lipy, miód, szept liści, cień, śpiew ptaków.
Wszystko to powoduje, że człowiek na–prawdę może cieszyć się życiem. Pieśń
świętojańska o Sobótceto utwór, w którym poeta przedstawił miłość jako jeden z
elementów szczęścia. W utworze rozbrzmiewają nuty radości. Jest mowa o miłości,
tańcu i śpiewie. Ostatnia panna w pieśni swej zawiera pochwałę życia
wiejskiego. Chwali wesołość i spokój wsi. Mówi, że wieśniak może, pracując na
roli, utrzymać siebie i rodzinę, a zawód jego jest znacznie spokojniejszy i
bezpieczniejszy niż marynarza, żołnierza czy pisarza. Pieśń świętojańska o
Sobótce jest odbiciem radości życia w czasie święta Sobótki, mającego swe
pogańskie tradycje.
W Lalce Bolesława Prusa też możemy dojrzeć różne
źródła i przejawy radości. Rzecki prezentuje w utworze pokolenie romantyków,
ale ma także przymioty pozytywisty: jest rzetelny, uczciwy, pracowity. Żyje
bardzo pracowicie, całe dnie poświęca na prowadzenie firmy Wokulskiego. Zamyka
się w sklepie, który daje mu poczucie bezpieczeństwa i spokoju. Jego świat odnajdujemy
na kartach pamiętnika. Poznajemy idee, którym służył i był wierny. Jedna z nich
to idea napoleońska, z którą wiązał nadzieje na odzyskanie przez Polskę niepodległości.
Ale tak naprawdę Ignacy Rzecki radość życia czerpał z najprostszych spraw codziennych
i one przynosiły mu satysfakcję.
W Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej radość życia
czerpią bohaterowie również i z pracy na roli. Sytuacja popowstaniowa, wysokie
podatki nałożone na majątki polskie zmuszają Benedykta Korczyńskiego do
ciężkiej pracy, do ciągłej troski o wydajność ziemi. Codzienne kłopoty uczyniły
z niego innego człowieka, odarły
ze złudzeń, zmusiły do porzucenia dawnych ideałów.
Przed wybuchem powstania bardzo były żywe kontakty dworu z zaściankiem. Mimo że
w jednym grobie leżą Andrzej Korczyński oraz Jerzy Bohatyrowicz, Benedykt
procesuje się z zaściankiem o szkody przez nich wyrządzone. Przynosi to jedynie
konflikty z własnym synem
Witoldem, młodym pozytywistą, który chce nieść w
lud wiedzę zdobytą na studiach rolniczych. Mimo trudnych chwil Benedykt
Korczyński radość życia czerpie z bliskich kontaktów z synem i z tego, że
gospodarstwo udaje mu się utrzymać w polskich rękach. Główna bohaterka tej
powieści Justyna Orzelska odnajduje szczęście w pracy, co bardzo zbliża ją do
Janka Bohatyrowicza. Przez długi czas mieszkała u Korczyńskich, ale zadowolenie
znalazła w pracy w ogrodzie, sadzie, na polu, zaś szczęście w kontaktach z
Jankiem Bohatyrowiczem, umiejącym czerpać radość życia z pracy własnych rąk.
Odrzuciła bogatego Teofila Różyca, gdyż właśnie w zaścianku ujrzała szansę na
prawdziwe, aktywne i pożyteczne życie. Jej decyzja spotyka się z uznaniem
Benedykta, Witolda, a przede wszystkim Marty, która kiedyś sama zrezygnowała z
małżeństwa z Anzelmem Bohatyrowiczem.
Radość życia ukazywał także w swoich utworach
młodopolskich poeta Leopold Staff, który jako jedyny przeciwstawił się
nastrojom dekadenckim. Twórczość tego autora cechuje afirmacja świata, pochwała
natury i całego stworzenia. I tak w utworze
Przedśpiew przewodnią myślą są słowa Terencjusza:
Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce. Staff wyjawia w tym
wierszu tajemnicę szczęśliwego życia i mądrej, dojrzałej poezji: Kochałem i
wiem teraz, skąd się rodzą pieśni. Smutne myśli, które towarzyszą człowiekowi,
poeta nazywa pogodnymi starcami w sadzie. Nie mogą one zaćmić radosnego obrazu
życia, osłabić miłości. Utwór ten jest wyrazem akceptacji i umiłowania świata
takim, jaki jest. Poeta prezentuje postawę stoicką, aprobuje życie, nawet jeśli
przynosi cierpienie.
Dwudziestolecie międzywojenne, a zwłaszcza
młodzi poeci z grupy Skamander, zrywa z nastrojami dekadenckimi i propaguje w
swoich utworach radość życia oraz witalizm. Wynika to również z faktu, że w
1918 roku Polska odzyskała niepodległość, co u ogromnej większości rodaków
wywołało nastroje entuzjazmu i wiary w lepszą przyszłość. Jan Lechoń w utworze
Herostrates odrzuca tradycję, która każe zajmować się sprawami narodowymi.
Poeta pisze o wiośnie, nie jako o momencie do powstania narodowego, ale czasie
szczęścia, miłości i radości. Inny skamandryta, Julian Tuwim, w swojej
twórczości ukazuje również, że właśnie rzeczy najprostsze, codzienne mogą
przynieść pełnię życia i szczęście. Poeta stwierdza, że poezja powinna zajmować
się rzeczami najprostszymi, które przynoszą człowiekowi satysfakcję, zaś
zrezygnować z niepotrzebnych polemik i rozważań filozoficznych. Poezja
skamandrytów wyraża również radość życia poprzez prosty potoczny język, którym
trafia do przeciętnego czytelnika. Odrzuca tradycje modernistyczne, nastroje
dekadenckie i głosi programowy witalizm.
Myślę, że programowo radość życia mogli głosić
poeci piszący w czasach niepodległości kraju. Najpełniej wyraził tego typu
poglądy poeta renesansu Jan Kochanowski, który żył w czasach potęgi i dobrobytu
I Rzeczypospolitej. Zafascynowany filozofią epikurejską i poezją Horacego,
pochwalał poświęcenie czasu wolnego na rozrywki i zabawy, z których można było
czerpać radość życia.
Przekonywał nawet swoich czytelników, że statek
powinien chodzić koleją z żartem. Natomiast poeci Skamandra w swojej twórczości
wyrażali nastroje entuzjazmu i radości życia, ponieważ wiązali nadzieje na
lepszy byt z odzyskaniem przez Polskę niepodległości.
Zielono
nam w głowie i fiołki w niej kwitną
Na
klombach mych myśli sadzone za młodu.
Pod
słońcem, co dało mi duszę błękitną.
I które mi
świeci bez trosk i zachodu.
W ciężkich czasach niewoli pisarze potrafili
czerpać radość życia z rzeczy najprostszych, a także z nadziei na poprawę
polskiego losu.
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach