ROZWÓJ TRAGEDII ANTYCZNEJ. JEJ CECHY I FUNKCJE - OMÓW ODWOŁUJĄC SIĘ DO WYBRANEGO PRZYKŁADU
Pierwszego aktora wprowadził Tespis, drugiego Ajschylos ("Prometeusz w okowach", "Persowie", "Oresteja") - ograniczając jednocześnie rolę chóru, na plan pierwszy wysunął partie dialogowe. Trzeciego aktora wprowadził Sofokles ("Antygona", "Król Edyp", "Elektra"),który również zróżnicował dialog dramatyczny, operował kontrastami charakterów postaci, stosował motywację psychologiczną i nagłe zmiany nastroju. Eurypides ("Andromacha", "Medea") pogłębił problematykę psychologiczną tragedii, zerwał z bezwzględna wiernością wobec fabuł mitologicznych, wprowadził pomyślne zakończenie.
Cechy tragedii na podstawie Antygony. (Nowy po śmierci Eteoklesa władca Teb, Kreon, zakazał pogrzebania Polinejka, jako zdrajcy i wroga ojczyzny. Zakazowi temu sprzeciwia się siostra zabitego - Antygona.)
- FATUM - bohaterowie tragedii są uwikłani w konflikt między własnymi racjami a siłami wyższymi: losem, prawami historii, interesem społecznym, normą moralną, ślepymi prawami natury. O sytuacji bohaterów decyduje fatum, przeznaczenie - ludzie starożytni wierzyli bowiem, że każdy ma przydzielony przez odwieczne prawo los, nad jego przebiegiem czuwały Mojry. Przeznaczeniem Antygony było przekleństwo, które ciążyło nad rodem Labdakidów.
- KONFLIKT TRAGICZNY - konflikt racji (miłość i posłuszeństwo prawom boskim kolidują z racją stanu). Konflikt tragiczny polega na istnieniu przeciwstawnych, równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać wyboru. Każde wyjście przynosi bohaterowi klęskę.
- IRONIA TRAGICZNA - w tragedii greckiej losy bohatera układają się tak, że popełnia on "nieszczęśliwe zbłądzenie" (Arystoteles). Bohater nie wie, że popełnia zbrodnię, lub czyn niegodny. Takie przeciwieństwo między samoświadomością bohatera a jego rzeczywistą sytuacją nazywamy właśnie ironią tragiczną. Np. Edyp zabija swojego ojca i żeni się z własną matką, mimo iż wiedząc od wyroczni o tej możliwości starał się jej za wszelką cenę uniknąć.
- TRAGIZM - kategoria estetyczna. Wywołuje tę jakość szczególny sposób konstrukcji losów bohaterów, usytuowanych w konflikcie tragicznym. Bohater niezależnie od siły charakteru, szlachetnych intencji, sprowadza na siebie zgubę, śmierć lub klęskę swoich idei.
- PODNIOSŁY JĘZYK - co łączy się z tragizmem.
- BUDOWANIE TRWOGI - poprzez konflikt tragiczny i ironię tragiczną. Trwogę bowiem budzi tylko nieszczęście człowieka, który jest do nas podobny.
- POSTACIE są symbolami pewnych postaw, idei. Kreon to racja stanu, Antygona to religia i miłość do brata.
- Starcie uczucia , rozumu i siły wyższej z wolnością człowieka (Antygona).
- Kontrasty i paralelizmy w świecie postaci.
- Każda postać tragedii antycznej cierpi (Kreon, Antygona, Hajmon - syn Kreona i narzeczony Antygony).
Cechy tragedii:
- jedność czasu, miejsca i akcji
- czas - 2 godziny
- miejsce - dom, lub przed domem
- akcja - jeden wątek
- tylko trzech aktorów, posłaniec powiadamia o innych wydarzeniach zbiorowych, które nie są pokazane.
- nigdy nie pokazywano śmierci.
- istnienie chóru => zadania.
- kowentyje, narracja i pointa.
- postacie monumentalne, uosabiające idee, nigdy nie zmieniają poglądów.
- przeplatanie wypowiedzi aktorów i chóru (zaczyna i kończy chór).
Budowa tragedii
- PROLOG - wprowadzenie
PARADOS - pieśń wejściowa chóru. W tej części następuje zapoznanie się z tematem utworu, przedstawienie bohaterów, kończy się wydarzeniem rozpoczynającym dalszy ciąg akcji.
- EPEJSODION - akt
STASIMON - pieśń chóru komentująca wydarzenia Te dwie części mogą się powtarzać do pięciu razy.
PERYPETIA - punkt kulminacyjny
KATASTROFA - rozwiązanie akcji
- AKSYDOS - epilog
Zakończenie z udziałem chóru.
Funkcje tragedii
KATHARSIS - oczyszczenie.
Dzieło antyczne miało celowo oddziaływać na odbiorców. Oczyszczać duszę i dawać jej pełne wyzwolenie. Arystoteles tę funkcję przypisał tragedii, działaniu akcji tragicznej, która wywołuje w widzu litość i trwogę.
Global QualityMit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach