"Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego w kontekście problemów społeczno-politycznych młodego państwa polskiego
|
|
|
|
Sytuacja w Polsce z
obrazu Żeromskiego jest tragiczna: nędza, bezrobocie, nieludzkie warunki
bytowania rzeszy robotników i chłopów nie pasują do szumnych zapowiedzi
poprawy bytu Polaków po odzyskaniu niepodległości. Przede
wszystkim pisarz przestrzega przed rewolucją, je utopijną propagandą i
złudnymi wizjami przyszłości. Tragiczny obraz Baku pozwala zrozumieć
mechanizm działania przewrotu, niszczącego prawa człowieka do poszanowania
własnej godności, własności prywatnej, a także kulturalnego dziedzictwa narodu.
Dzieje młodego Baryki mają uświadomić zło niesione przez bolszewizm, który
nie zna pojęcia dobra człowieka, a jedynie wspólny interes bezwolnych mas,
koniecznie podporządkowany korzyściom wodzów. Pisarz za pomocą
naturalistycznych obrazów życia rosyjskich miast i stolicy Polski polemizuje
ze zwolennikami przewrotu. Nie po to walczyły o wolną ojczyznę pokolenia
Polaków, aby teraz oddać ją obcemu reżimowi, w jeszcze dokładniejszy sposób
niż zaborcy niszczącemu świadectwa chwały polskiego patrioty. Obrazy
zawarte w powieści nie różnią się zbytnio od tych z utworów o 30 lat
wcześniejszych, co dowodzi trwania barier pomiędzy grupami społeczeństwa,
które miało rzekomo zjednoczyć się wokół koncepcji odbudowy polskiej
państwowości. Pełen goryczy jest autor opisując pańszczyźniane wręcz stosunki
panujące na wsi polskiej, ciemnotę żywicieli kraju i wyzysk autorstwa
patriotycznej na pozór dawnej szlachty. Autor
dostrzega jedynie szansę dla młodej, postępowej inteligencji, pełnej zapału i
dalekiej od uprzedzeń. Szansą jest jej zaangażowanie społeczne w kierunku
ucywilizowania polskiej mentalności. To właśnie na jej barkach spoczywać musi
obowiązek prowadzenia reform, gdyż kokietowana przez rewolucjonistów klasa
robotnicza jest zbyt biedna, schorowana i ograniczona, aby zaistnieć na
arenie międzynarodowej. W taki sposób porusza pisarz problem zdezorientowania
polityków w sytuacji społeczeństwa i ich przesadny, niczym nie uzasadniony
optymizm. Chłopi
natomiast, co pokazuje obraz posiadłości rodziny Henryka, tkwią nadal w
schematach pańszczyźnianych. Nie wykazują żadnej próby zbuntowania się,
dopominania się o prawa przysługujące im jako wolnym ludziom. Do zaktywizowania
ich nie wystarczą agitatorzy domagający się ziemi i władzy dla ludu, gdyż on
tego wcale nie pragnie, zajęty mozolną egzystencją. Mentalność chłopów
wskazuje na pogodzenie się z losem biednej polskiej wsi; tak, jakby zostało
to na wieki ukartowane. Nie
wprowadza niczego nowego program rządowy, prezentowany przez wychowanka
pozytywistów - Gajowca. Metoda małych kroków, choć na dalszą metę najbardziej
skuteczna, nie pozwoli na naprawienie krzywd, czego dopomina się u siebie, w
wolnej Polsce klasa robotnicza. Autor nie daje jednoznacznej odpowiedzi, czy
dalsza droga rozwoju ma być szybka i destruktywna, czy też budowanie
następować ma powoli, bez szybk widocznych efektów, choć w dobrym kierunku.
Patriocie Żeromskiemu jest najbliższy program pozytywistów takich, jak
Gajowiec, potrafiących dostosować własne działania do realiów życia, które w
niepokojonej wystąpieniami robotników Polsce zmieniają się szybko. Dowodzi
tego krytyczny stosunek do “rewolucji technicznej", której symbolem są
szklane domy, upadające wraz ze śmiercią marzącego o lepszej Polsce Baryki. Pisarz w końcowej scenie ponagla sfery rządzące, prezentując jeden z możliwych rozwojów sytuacji, gdy pominie się zdanie tych najbardziej przez zaborców pokrzywdzonych, a w wolnej Polsce, wywalczonej ich rękami, odrzuconych przez nową elitę władzy, stosującą stare metody. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach