Protekcjonizm i liberalizm gosp. władz Król. PL. na przykładzie Łódzkiego Okr. Przem. W 1816 zniesiono przymus cechowy w KP. W 1828 książę Ksawery Drucki-Lubecki założył skarb i Bank Polski w Wwie ściśle związane z procesem akumulacji pierwotnej na wsi. Był min. skarbu, chciał uzyskać korzyści z wojny celnej między Rosją a Prusami. Mostowski – min. spraw wewn. prowadził skrajnie odmienną politykę – liberalną. Uważał, że władze rządowe nie powinny wtrącać się do prywatnego życia gosp. Stanisław Staszic, min. przem., próbował ożywić stary okr. przem.związany ze staropolskim okr. przem. Miał wpływ na rozwój Łodzi. W KP dużą rolę w procesie rozwoju kapitalizmu odegrały czynniki instytucjonalne. Rząd podjął inicjatywę inwestycyjną w przem. ciężkim, udzielał kredytów na cele przemysłowe, przydzielano grunty rządowe i drewno budowlane, budowano własne przedsięb. oraz infrastrukt., obniżano lub zwalniano z opłat celnych za importowane surowce, ½fabrykaty oraz zapewniano fabrykantom zamówienia państwowe (gł. dla armii). ŁOP można utożsamiać z terytorium w kszt. trójkąta – w śr. Łódź, a na wierzchołkach Sieradz, Łęczyca, Tomaszów Maz. Pierwsze wzmianki o wsi Łodzi pochodzą z czasów, kiedy należała ona do biskupstwa włocławskiego. Do początku XIX mieszkańcy Łodzi zajmowali się roln. W okol. Łodzi istniało wiele prywatnych miast – Ozorków (zał. przez I. Starzyńskiego), Tomaszów Maz. (hr. Ostrowski), Zduńska Wola (Stefan Prawdzic-Złotnicki). O aktywności tych miast świadczy l. mieszk. Zd. Wola (1825-58) liczba ludn. wzrosła o 361% 1,5K=>5,5K. Miasta te rozwijały się, bo w 1809 władze Księstwa Warsz. umorzyły szlachcie długi, co oznaczało, że cz. szlachty mogła inwestować poza roln. To uczynili wł. w/w miast, org. osadnictwo przem., sprowadzając fachowców (tkaczy) z Wlkp., Śl., Saksonii. W ten sposób tworzyły się manufaktury. Łódź miała najw. szanse rozwoju, bo była miastem rządowym. Po III rozb. 1795 władze pruskie zaczęły organizować na terenie Łodzi kolon. niem. (Nowosolna) W 1820 dzięki wojewodzie maz. R. Rembielińskiemu Łódź uzyskała status miasta fabrycznego. Liczba mieszk. wynosiła 767 osób. W 1830 – 4.343, 1865 – 40.021. Łódź była miastem wielonarod. (1864 – PL 36,2%, NIE 44,3%, Żydzi 19,5%). Inwestorzy niem. w Łodzi i okol.: Karol Schlosser z Inowłodza, Beniamin Krusche z Pabianic, Repphau z Kalisza, Hever z Sieradza, Traugutt Grohmann, Ludwik Geyer, Zahert i Borst ze Zgierza. Ludwik Geyer przybył do Łodzi w 1829 z rodzicami. O jego bogactwie świadczy il. zatr. w fabryce – w 1845 było ich 715. Był on pionierem postępu techn. (silnik parowy, komin fabryczny). Zajmował się handlem, miał sady. Niemcy jako inwestorzy byli w uprzywilejowanej pozycji, bo wojewoda Rajmond Lubicz-Rembieliński zawarł umowę zgierską na mocy której mieli ulgi podatkowe, dostosowano do nich cło rządowe. Żydów było w 1820 99 a w 1964 8,5K. Najbardziej aktywni to Mamoth i Lande, obaj z Kalisza. W Łodzi otworzyli zakład na 160 osób. W 1850 władze carskie zniosły granicę celną. W 1. pł. XIX Łódź uzyskała połączenie kolejowe ze wschodem. W ożywieniu gosp. Łodzi brały udział okręgi staropolski, warszawski, częstochowski, dąbrowski. Leopold Kronenberg (1812-78) był inicjatorem gazowni łódzkiej, w 1872 przyczynił się do powstania Banku Handlowego i Towarzystwa Kredytowego Miasta Łodzi. Był też inwestorem przy budowie kolei fabrycznej, czyli połączenia Łodzi z Koluszkami a następnie z Ces. Ros. W latach ‘40 i ’50 XIX w ŁOP kapitał handl. brał aktywny udział w organiz. nakładu. Następnie wraz z rozwojem przędzalnictwa bawełny kupcy tworzyli scentraliz. manufakt. tkackie. Rozwój przemysłu i handlu powodował, że wzrosła rola lichwy w życiu gospodarczym. W KP po powst. list. udzielano pożyczek na b.wys. 24% rocznie. Gł. siedliskiem lichwy była W-wa.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"