Produkcyjne funkcje lasu
Produkcyjne funkcje lasu wyrażają się przede wszystkim wytwarzaniem siłami przyrody i pracą człowieka surowców drzewnych i innych produktów użytecznych i przyjaznych człowiekowi oraz będących podstawą wielu działów produkcji, zawodów, tradycji i kultur.
Potrzeby hodowlane, zasady regulacji struktury zasobów leśnych, zapotrzebowanie na drewno i wyroby z niego na cele gospodarcze oraz konieczność zapewnienia ekonomicznych warunków prowadzenia gospodarki leśnej uzasadniają wykorzystanie lasów jako odnawialnego źródła surowca drzewnego. Podstawą użytkowania lasu jest jego realizacja na poziomie określonym przyrodniczymi warunkami produkcji, wymogami hodowlanymi i ochronnymi, a przede wszystkim zasadą trwałości lasów i zwiększania ich zasobów.
Ustalany na 10 lat w planie urządzenia lasu (lub uproszczonym planie urządzenia), rozmiar pozyskania drewna (grubizny) określa się jako etat cięć. Wielkość pozyskania w drzewostanach dojrzałych do odnowienia, określana jako etat cięć rębnych, traktowana jest jako maksymalna dla nadleśnictwa. Wielkość przewidywanych do pozyskania w drzewostanach młodszych, w ramach zabiegów pielęgnacyjnych, tzw. użytków przedrębnych ma charakter orientacyjny (przybliżony) i może ulegać zmianie w zależności od bieżących ustalanych podczas wykonywania zabiegu, potrzeb hodowlanych i sanitarnych.
Dla celów statystycznych określa się roczne możliwości pozyskania drewna w skali całego kraju, jako sumę 1/10 etatów cięć rębnych i planowanych użytków przedrębnych ze wszystkich nadleśnictw Lasów Państwowych. Wielkość tak określona, służąca do analiz porównawczych ma charakter orientacyjny i nie powinna być utożsamiana z obowiązkową roczną normą dla całych Lasów Państwowych, przede wszystkim z uwagi na przybliżony sposób ustalania rozmiaru użytkowania przedrębnego oraz labilny stan lasu.
Przybliżone możliwości rocznego pozyskania drewna w Lasach Państwowych - oceniane według powyższych zasad - wynosiły w 1997 r. 21,3 mln m3 grubizny, w tym w użytkowaniu rębnym � 10,0 mln m3.
W roku 1997 pozyskano w Lasach Państwowych 19 941,9 tys. m3 grubizny, w tym w cięciach rębnych 7711,5 tys. (77,3% oszacowanego sumarycznego etatu) i w cięciach przedrębnych � 12 230,4 tys. (108,2%). W pozyskaniu drewna znaczny udział - 4128 tys. m3 miała miąższość posuszu, pozyskana w ramach sanitarnego porządkowania lasu, oraz miąższość złomów i wywrotów (rys. 16).
Porównania wieloletnie (tab. 6) wskazują, że w Lasach Państwowych w latach 1981-97 w użytkowaniu rębnym możliwości etatowe zostały wykorzystane w 82%. Natomiast wykonanie użytkowania przedrębnego, określonego w planach urządzenia lasu jako orientacyjne, wyniosło 141,6% i wahało się od 102,1 tys. m3 w 1990 r. do 213,6 tys. m3 w 1983 r. Miąższość pozyskana w ramach porządkowania stanu sanitarnego lasu w 1983 r. wynosiła 16,8 mln m3 i stanowiła 73,5% ogólnego pozyskania drewna. Znaczne przekroczenie rozmiaru użytkowania w cięciach przedrębnych w stosunku do orientacyjnych wytycznych planów urządzania lasu wynika przede wszystkim z nieuwzględniania w planowaniu cięć sanitarnych, które w latach 1981-97 stanowiły od 22,8% do 73,5 pozyskania ogółem. W pozyskaniu użytków przedrębnych przestrzega się zasady, by wysokość tego pozyskania nie przekroczyła 50% bieżącego rocznego przyrostu drzewostanów objętych zabiegami pielęgnacyjnymi (czyszczenia, trzebieże).
Nadal utrzymuje się tendencja zmniejszania się powierzchni zrębów zupełnych: z 43 tys. ha w 1980 r. do 25 tys. w 1997 (rys.17), z których pozyskano 5097,4 tys. m3, tj. 25,6% ogółu pozyskania grubizny.
Pozyskanie w lasach prywatnych według wielkości ujmowanych w statystykach wyraźnie odbiega od możliwości etatowych i stanu obserwowanego, co wskazuje przede wszystkim na brak pełnej informacji o stopniu użytkowania tych lasów, a tym samym o przestrzeganiu ustawowych wymogów zapewnienia trwałości lasów i ich funkcji.
Lasy polskie zaspokajają w zasadzie krajowe zapotrzebowanie na drewno. Ma to miejsce w sytuacji, kiedy zużycie drewna w Polsce wynosi około 0,5 m3 na 1 mieszkańca i jest wyraźnie niższe niż w krajach europejskich (0,8 m3). Stan ten sygnalizuje potrzebę uwzględnienia w realizacji polityki leśnej elementów polityki surowcowej, określającej kierunki łagodzenia deficytu drewna, szczególnie do przerobu celulozowo-papierniczego, który może pojawić się w najbliższych latach.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"