|
|
|
|
Utwory polskich
romantyków są nacechowane dużym patriotyzmem ze względu na sytuację w jakiej
znalazła się Polska po roku 1918. Z pośród utworów Mickiewicza należy
wymienić: "Grażynę", "Konrada Wallenroda", "Redutę
Ordona", "Dziady drezdeńskie", "Pana Tadeusza". "Grażyna"
- poemat z 1823r. - akcja w średniowiecznej Litwie, gdzie rządzi Książe
Litawor, który nie chce podporządkować się władzy księcia Witolda. Wzywa na
pomoc Krzyżaków, jednak jego piękna żona - Grażyna ("...niewiasta z
wdzięków, a bohater z ducha...") - aby zapobiec hańbie i zdradzie
przebiera się w zbroję męża i walcząc przeciw najeźdźcom na czele rycerzy
litewskich ginie. Zagrożenie narodowe - tutaj wiążące się z Krzyżakami, może
zostać odparte jedynie poprzez wspólną walkę ("Spólna moc tylko zdoła
nas ocalić"). Litawor uświadamia sobie jaki niegodny czyn chciał
popełnić i zadaje sobie śmierć przy zwłokach żony - w ten sposób Mickiewicz
ukazuje niegodziwość postępowania przeciw własnej ojczyźnie. Grażyna jest
uosobieniem bohatera, który w obronie ukochanej ojczyzny i honoru nie waha
się poświęcić to, co ma najcenniejszego - własne życie, dzięki czemu to jej
imię i sławę jej czynu pamięć ludu przekaże potomnym ("Dziś żadnego nie
znajdziesz w nowogródzkiej gminie. Co by ci nie zanucił piosenki o Grażynie.
Dudarze ją śpiewają, powtarzają dziewki dotąd pole bitwy zwą polem L i t e w
k i."). Pomimo, że wszystkie postaci zostały przez poetę stworzone, ich
twórca zadbał o ich literackie uprawdopodobnienie oraz wiarygodność
przywoływanych wydarzeń i realiów historycznych, aby stworzony poemat silniej
oddziaływał na odbiorców. "Konrad
Wallenrod - powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich" -
powieść poetycka z 1828r, nieznacznie tylko odbiegająca tematem od
"Grażyny". Bohaterem jest młody Litwin, uprowadzony w dzieciństwie
przez Krzyżaków i przez nich wychowany. Dzięki temu, że złożył śluby zakonne
i stał się mistrzem zakonu ma - jako jedyny ze swego narodu - możliwość
ocalić swą ojczyznę od zagrożenia, jakie stanowią Krzyżacy. Nie widząc innego
sposobu decyduje się Konrad Wallenrod na walkę poprzez podstęp i
zdradę("Jeden sposób, Aldono, jeden pozostał Litwinom Skruszyć potęgę
Zakonu: "Mnie ten sposób wiadomy. Lecz nie pytaj dal Boga! Stokroć
przeklęta godzina, W której od wrogów zmuszony chwycę się tego
sposobu"). Jednakże z tej sytuacji wynika tragizm tej postaci, która dla
dobra narodu, z którego się wywodzi musi poświęcić nie tylko szczęście
rodzinne i własne życie, ale także zrezygnować ze szczęścia wiecznego
("...Chcę znać zawczasu co mnie w piekle czeka"). Jednak dzięki
temu Mickiewicz ukazał jak ważny jest i powinien być problem walki o dobro
ojczyzny ("...Jam niebo za młodu poświęcił..."). Jednocześnie
postacią ślepego wajdeloty - Halaban, poeta określa miejsce należne poecie i
jego poezji, a mianowicie przypominanie w chwilach największego zwątpienia
celów i motywów walki z najeźdźcą. Halaban proponuje też ("...narodowy
kościół pamiątek...") co oznaczać ma nieśmiertelność w ustach ludu oraz
w literaturze. Dzięki "Konradowi Wallenrodowi" Mickiewicz
przekonuje, że w walce o niepodległość państwa nie liczą się żadne koszty,
ani środki służące osiągnięciu upragnionego celu. Ukazuje więc, że
dotychczasowe - nieskuteczne sposoby walki zgodne z etyką rycerską i prostotą
zadań żołnierskich, należy zastąpić sposobami skutecznymi, choć niekoniecznie
zgodnymi z etyką chrześcijańską. "Reduta
Ordona" to utwór powstały po upadku powstania listopadowego w celu
ilustracji wysiłków powstańczych i bohaterstwa ich uczestników. Stąd też
Mickiewicz wybrał do swych utworów dwie znamienite postacie: hrabiankę Emilię
Plater ("Śmierć pułkownika"), oraz Juliana Konstantego Ordona
("Reduta Ordona"). "Reduta..." to wiersz opowiadający o
dowódcy wolskiej placówki, który nie mogąc skutecznie przeciwstawić się
przewadze liczebnej wroga, w ostatniej chwili - gdy wróg już wdarł się do reduty
-wysadził się w powietrze zadając nieprzyjacielowi wielkie
straty.("...Widziałem go znowu! Widzę rękę - błyskawicę...|Wywija, grozi
wrogom, trzyma palną świecę...|Biorą go!... Zginął! - O nie! Skoczył w dół,
do lochów!(..)|Spojrzałem na redutę. - Wały, palisady, Działa, i naszych
garstka, i wrogów gromady -|Wszystko jak sen, znikło!...") Mimo, że
rzeczywisty pierwowzór przeżył powstanie i działał później na emigracji,
Mickiewicz w swym utworze uśmiercił go dla złożenia hołdu tym, którzy polegli
w czasie powstania, a także dla podkreślenia, że własne życie staje się mało
znaczące wobec wolności kraju ojczystego i rodaków. "Dziady
cz. III" - wielki dramat romantyczny z 1832r. bohater Gustaw odnajduje
sens życia i doznaje przemiany duchowej, co jest symbolicznie ukazane w scenie
w celi więziennej. ("Tu umarł Gustaw, narodził się Konrad").
Odrodzony Konrad odnajduje swe miejsce w życiu w roli bojownika o wolność
ojczyzny, który gotów jest poświęcić swe życie. Utwór ten powstał w wyniku
włączenia się romantyków do walki w powstaniu listopadowym i zapowiadał nową
fazę twórczości tego okresu. W utworze tym przedstawione są wydarzenia z
okresu procesu wileńskiego, prześladowania młodzieży polskiej i jej
cierpienia (Zan, Wasilewski, Rollinson). Ukazana została również jej gotowość
do najwyższych poświęceń w imię ratowania ojczyzny (piosenka Feliksa:
"Nie dbam, jaka spadnie kara"). W widzeniu księdza Piotra
wyjaśniona zostaje klęska powstania i jednocześnie rola narodu polskiego -
wybranego wśród innych narodów słowiańskich. Polska miała być uosobieniem
Chrystusa i jego mesjanistycznej misji (poświęcenie się za innych ludzi lub
narody). Konrad jest poetą, który żąda umożliwienia mu kierowania narodem, a
więc jest również bohaterem zaangażowanym w realizację celów narodowych.
("Chcę czuciem rządzić, które jest we mnie; Rządzić jak Ty wszystkimi
zawsze i tajemnie: Co ja zechcę, niech wnet zgadną, Spełnią, tym się
uszczęśliwią, A jeżeli się sprzeciwią, Niechaj cierpią i przepadną.").
Jest też w "Dziadach" zawarta krytyka części narodu polskiego,
który uległ wpływom zaborców i przestał dbać o zachowanie własnej tożsamości.
Dotyczy to arystokracji, która związana z dworem carskim troszcząc się
jedynie o własny interes, zapomina o losie ojczyzny. Przykłady tego
odnajdujemy w scenie "Salon warszawski" zamykanej wypowiedzią
Piotra Wysockiego: "Nasz naród, jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda,
sucha i plugawa, Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; Plwajmy na tę
skorupę i zstąpmy do głębi"!). "Pan Tadeusz - Ostatni zajazd na Litwie" to największa epopeja narodowa z 1834r. przedstawiająca wydarzenia w Soplicowie z okresu wyprawy napoleońskiej na Moskwę. Głównym, choć wcale nie tytułowym bohaterem jest Jacek Soplica, który splamiony zabójstwem stolnika Horeszki po odmowie ręki jego córki - Ewy, odkupienia swych win szukał w działalności politycznej, w bitwach pod Hohenlindem, Jeną, w wąwozie Samosierra gdzie "...Obok Kozietulskiego był ranny dwa razy...". Okazał się też ksiądz Robak (gdyż takie imię przybrał Jacek Soplica) emisariuszem, więźniem politycznym i cierpiętnikiem "za sprawę". ("Udało mi się nieraz do kraju przedzierać, Rozkazy wodzów nosić, wiadomości zbierać, Układać zmowy - znają i Galicyjanie Ten kaptur mnisi - znają i Wielkopolanie! Pracowałem przy taczkach rok w pruskiej fortecy, Trzy razy Moskwa zraniła mi plecy, Raz już wiedli na Sybir; potem Austriacy W Szpilbergu zakopali mnie w lochach do pracy..."). Biografia księdza Robaka jest modelowym żywotem patrioty Polski porozbiorowej, a może nawet żywotem symbolicznym. Jest on nie tyle indywidualnością co bohaterem uosabiającym losy narodu polskiego. Dzięki dobrze spełnionej misji Jacek Soplica odkupuje swe grzechy i pomimo tego, że umiera w wyniku odniesionych ran po powrocie do Soplicowa, "Pan Tadeusz" ma pozytywny wydźwięk, gdyż kończy się ślubem bohatera tytułowego - syna Soplicy co uświadamia odbiorcom, że siły spożytkowane dla dobra ojczyzny zwracają się z nawiązką. Jak zostało to zaprezentowane na przykładzie twórczości Adama Mickiewicza w wielu różnych utworach okresu romantyzmu możemy dostrzec problem walki narodowo - wyzwoleńczej. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach