Problem przestępstw giełdowych
Jak wiadomo tam gdzie są pieniądze tam pojawia się pokusa zdobycia ich w nielegalny sposób. Takim miejscem niewątpliwie jest także rynek kapitałowy. Przestępstwa giełdowe mają swoją długą historię, również w Polsce miały miejsce mniejsze i większe afery. Jest to zjawisko nieuniknione, ale system prawny stara się je ograniczyć. Musimy mieć świadomość, że każde przestępstwo gospodarcze uszczupla nasze środki finansowe, a zwłaszcza te giełdowe, gdy możemy mniej pieniędzy zyskać a nawet ponieść stratę. Ustanowione uregulowania bronią właśnie potencjalnie najsłabszych indywidualnych akcjonariuszy przed nadużyciami zarządzających spółek, maklerów lub dużych inwestorów. Warto jednak podkreślić, że skala tego typu przestępstw jest niewielka, wykrywalność duża a potencjalna kara za nadużycia jest proporcjonalna do zagrożenia.
Rodzaje przestępstw giełdowych
Istnieje wiele rodzajów przestępstw giełdowych, ale w polskich warunkach możemy wyróżnić ich trzy rodzaje :
nielegalne wykorzystywanie informacji - jak wiadomo we współczesnym świecie informacja odgrywa niezmiernie dużą rolę, jest to szczególnie widoczne na rynkach kapitałowych. Osoby mające do niej szybki dostęp uzyskują przewagę nad innymi inwestorami. Wszystko jest w porządku gdy dostęp do informacji jest równy, gdy duży bank inwestycyjny uzyska ją w tym samym momencie co mały inwestor-amator.
Przestępstwa związane z nielegalnym wykorzystaniem informacji :
- zatajanie informacji - gdy emitent lub biuro maklerskie zataja informacje istotne dla inwestorów - na przykład o poniesionych przez spółkę stratach,
- podawanie nieprawdziwych informacji - gdy emitent lub dom maklerski podając nieprawdziwe dane chce osiągnąć określony cel - np. podając nieprawdziwe dane o zamierzeniach inwestycyjnych (zawyżone) może skłonić inwestorów do kupna papierów wartościowych,
-wykorzystanie informacji :
a) przez samą osobę mającą do niej dostęp np. pracownik biura maklerskiego lub spółki notowanej na giełdzie wiedząc wcześniej, że spółka poniosła straty, sprzeda jej akcje zanim dowiedzą się o tym inwestorzy i kurs akcji zacznie spadać,
b)wykorzystanie powyższych informacji przez instytucję mającą dostęp do tej informacji np. biuro maklerskie, które może postąpić tak samo jak w powyższym przykładzie pojedynczy pracownik,
c)udostępnienie informacji przez spółkę lub inny podmiot informacji tylko wybranej grupie inwestorów - tego typu przestępstwa są szczególnie niebezpieczne dla poprawnego funkcjonowania giełdy i pozostałych inwestorów,
przeprowadzanie tzw. działań wyprzedzających - występuje wtedy gdy dany podmiot (biuro maklerskie, jego pracownicy, pracownicy funduszy inwestycyjnych i emerytalnych) wiedzą, że ich klient lub ich podmiot macierzysty przeprowadzi większą transakcję na giełdzie. W tej sytuacji znając tą decyzje mogą odpowiednio szybko zareagować i przeprowadzić transakcje, które przyniosą im zyski lub uchronią przed stratami. Np. gdy pracownik funduszu inwestycyjnego będzie wiedział, że fundusz zainwestuje w akcje spółki X może sam kupić jej akcje wiedząc, że duże zakupy funduszu podniosą popyt i cena walorów spółki X wzrośnie,
działania zmierzające do sztucznego zmieniania kursu papieru wartościowego - np. gdy grupa inwestorów działając świadomie przeprowadza między sobą transakcje kupna-sprzedaży tego samego waloru po coraz wyższej cenie. Dysponując odpowiednim kapitałem mogą wywindować kurs papieru wartościowego (najczęściej małej spółki) nawet o kilkaset procent. W pewnym momencie pozostali inwestorzy zaczynają wierzyć w nieskończony wzrost kursu akcji i wtedy też grupa przestępcza sprzedaje im posiadane papiery wartościowe notując olbrzymie zyski.
Przeciwdziałanie przestępstwom giełdowym
Przedstawiono powyżej przykłady to tylko niewielka część kreatywności ludzi zmierzających do zdobycia majątku nielegalnymi sposobami. Trzeba jednak przyznać, że wiele tego typu przestępstw jest wykrywanych. Oczywiście część przestępstw giełdowych nigdy nie zostanie wykryta, ale musimy mieć świadomość, że organy ścigania a szczególnie Komisja Papierów Wartościowych i Giełd monitorują przepływ informacji i większe transakcje zawierane na giełdzie. Na polskiej giełdzie mieliśmy doczynienia z przestępstwami giełdowymi, a ich liczba była niewielka, podobnie jak ich skala. Możemy zaryzykować stwierdzenie, że polska giełda również pod tym względem jest bezpieczna.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"