Artykuły >
Studia >
Prawo handlowe nie jest wyodrębnioną dziedziną prawa, jest gałęzią prawa cywilnego.
Prawo handlowe nie jest wyodrębnioną dziedziną prawa, jest gałęzią prawa cywilnego.
Prawo handlowe – zespół norm prawnych należących przede wszystkim do dziedziny prawa cywilnego (inaczej prywatnego), które regulują powstanie, ustrój i organizację przedsiębiorcy oraz czynności handlowe powstające pomiędzy tymi przedsiębiorcami oraz czynności handlowe powstające między przedsiębiorcami a innymi osobami w obrocie gospodarczym wewnętrznym i międzynarodowym.
Kodeks Spółek Handlowych (KSH) – ustawa z września 2000 roku, weszła w życie z dniem 1 stycznia 2001 roku.
Źródła Prawa Handlowego (wszystkie przepisy regulujące prawo handlowe)
1. Prawo stanowione (pisane):
a. Kodeks cywilny
b. Kodeks spółek handlowych
2. Przepisy szczegółowe (szczególne) dotyczące konkretnych spraw np.: ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, prawo spółdzielcze, ustawa o stowarzyszeniach
3. Prawo umowne – wzory umowy oraz regulaminy; wzory umów nie są normatywne – zależą od woli stron
4. Zwyczaj – normy prawne, które mają zastosowanie jeżeli przepis prawny do nich odsyła, przepis stosowany powszechnie na danym terytorium
5. Prawo zwyczajowe – w Polsce nie jest regulowane, stosowane tylko wtedy, kiedy występuje luka prawna
Osoba prawna – powstaje albo na mocy przepisów ustawy, albo na podstawie innego aktu prawnego (konstytutywne powstanie osoby prawnej np. sp. z o.o.)
Konsument – osoba, która zawiera umowę z przedsiębiorcą w celu nie związanym bezpośrednio z działalnością gospodarczą.
Incoterms – międzynarodowe reguły handlowe spisywane od 1934 roku, najnowszy jest z 2000 roku, jest to przepis względnie obowiązujący, należy do prawa zwyczajowego.
Przepis bezwzględnie obowiązujący – nie można go zmienić wola strony, przepis nakazujący nam coś.
Przepis względnie obowiązujący – przepisy, które mogą być zmienione wola strony.
Kolizje w stosowaniu źródeł prawa:
1. W przypadku kolizji norm względnie i bezwzględnie obowiązujących pierwszeństwo mają przepisy bezwzględnie obowiązujące
2. Jeżeli mamy kolizje norm prawnych względnie obowiązujących, ale wynikających z różnych źródeł prawa, pierwszeństwo maja postanowienia umowne.
3. Przepisy szczegółowe mają pierwszeństwo przed przepisami ogólnymi
4. Zwyczaj stosuje się tylko wtedy, gdy przepis prawa na to pozwala
Hierarchia źródeł prawa
1. Konstytucja
2. Ustawy
3. Międzynarodowe umowy ratyfikowane
4. Rozporządzenia wykonawcze
Ustawa „Prawo Działalności Gospodarczej” wprowadza zasady:
1. Zasada wolności gospodarczej – „co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone” – podlega ona ograniczeniom:
a. Podmiotowym – nie każdy może podjąć działalności w każdym zakresie
b. Przedmiotowym – koncesje i zezwolenia. Organem koncesyjnym są naczelne i centralne organy administracji rządowej. Obowiązek wydania zezwolenia musi wynikać z odrębnych ustaw. Zezwolenia wydaje organ samorządu terytorialnego.
2. Zasada równości przedsiębiorców – przedsiębiorcy wykonują działalność gospodarczą na równych prawach, a wszelkie spory rozstrzygają sądy
3. Obowiązek wykonywania działalności gospodarczej na zasadach uczciwej konkurencji, poszanowaniu dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów
4. Obowiązek wykonywania działalności gospodarczej w warunkach określonych przepisami prawa, a w szczególności dbać o ochronę zdrowia i życia, ochronę środowiska, a także moralności publicznej
5. Obowiązek wykonywania działalności gospodarczej przez osobę legitymującą się posiadaniem stosownych uprawnień zawodowych.
Działalność gospodarcza – działalność wytwórcza, handlowa, budowlana i usługowa, a także działalność w dziedzinie wydobycia zasobów naturalnych, działalność o charakterze zarobkowym wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, przepisów ustawy nie stosuje się do działalności w zakresie rolnictwa, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa, ogrodnictwa, agroturystyki i rybactwa śródlądowego.
Przedsiębiorca – osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
Przedsiębiorca:
Osoby fizyczne
Osoby prawne (sp. z o.o., sp. akcyjne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, podmioty, które mają osobowość prawną)
Osobowe spółki handlowe (sp. jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo-akcyjne)
Wspólnicy spółki cywilnej
Prowadzenie działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne w Polsce:
1. Jeżeli obywatele państw obcych mają w Polsce prawo osiedlenia się, korzystają wówczas z takich praw jak obywatele Polski
2. Na zasadzie wzajemności osoby zagraniczne mogą wykonywać działalność gospodarczą jak przedsiębiorcy mające miejsce stałego pobytu lub siedzibę w Polsce
3. W przypadku braku zasady wzajemności osoby zagraniczne mogą podejmować działalność gospodarczą w formie spółki komandytowej, spółki z o.o. i spółki akcyjnej prawa polskiego
4. Przedsiębiorcy zagraniczni mogą także otworzyć w Polsce oddziały dla swoich działalności, oddziały muszą być zarejestrowane w KRS (Krajowym Rejestrze Sądowym) oddział może prowadzić działalność tylko w zakresie przedmiotu działalności tegoż przedsiębiorcy za granicą
5. Przedstawicielstwo przedsiębiorców zagranicznych, które może obejmować wyłącznie reklamę i promocję przedsiębiorcy
Mały przedsiębiorca – to taki, który w poprzednim roku obrotowym zatrudniał mniej niż 50 pracowników, a także osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, usług oraz operacji finansowych nie przekraczający 7 milionów €, lub suma aktywów jego bilansu nie przekracza 5 miliomów €.
Średni przedsiębiorca – to taki, który w poprzednim roku obrotowym zatrudniał mniej niż 250 pracowników, osiągnął przychód netto nie przekraczający 40 milionów € luba suma aktywów jego bilansu nie przekroczyła 27 milionów €
Ustawa „Prawo działalności gospodarczej” – reguluje także samorząd gospodarczy, zrzeszanie się przedsiębiorców w samorządzie jest dobrowolne, w szczególności zrzeszają się oni w izbach gospodarczych i przemysłowych.
Przedsiębiorstwo
1. W znaczeniu podmiotowym możemy utożsamiać z przedsiębiorcą
2. W znaczeniu przedmiotowym – stanowi zespół składników materialnych i niematerialnych odpowiednio zorganizowanych do prowadzenia określonej działalności gospodarczej. W skład takiego przedsiębiorstwa wchodzą w szczególności:
a. Ruchomości
b. Nieruchomości
c. Prawo do firmy (nazwy)
d. Księgi handlowe
e. Prawo do klienteli itd. itp.
3. W znaczeniu funkcjonalnym – oznacza prowadzenie określonej działalności gospodarczej
Od 2001 roku ujednolicono system rejestracji przedsiębiorców, jest to KRAJOWY REJESTR SĄDOWY – rejestr ten składa się z 3 rejestrów:
Rejestr przedsiębiorców
Rejestr fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji społeczno – politycznych
Rejestr dłużników niewypłacalnych
KRAJOWY REJESTR SĄDOWY – prowadzony jest w systemie informatycznym przez sądy rejonowe, gospodarcze, mające siedzibę przy sądach okręgowych.
Dane o przedsiębiorcach i innych podmiotach wpisanych do KRS można uzyskać w centralnej informacji KRS.
Do rejestru przedsiębiorców wpisywane są wszystkie podmioty prowadzące działalność gospodarczą z wyjątkiem osób fizycznych. Osoby fizyczne do końca 2004 roku będą wpisywane do ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Urzędy Gminy.
Cechy rejestru przedsiębiorców:
1. zasada jawności formalnej – jest jawnością pełną, a nawet rozszerzoną, oznacza to, że każda osoba ma prawo wglądu do danych ujawnionych w rejestrze oraz do tak zwanych akt rejestrowych, dane wpisywane do rejestru podlegają ujawnieniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (jawność rozszerzona)
2. zasada jawności materialnej – ujawnia się w dwóch cechach tego rejestru, zupełność rejestru wyraża się w tym, że dane wpisane do rejestru są kompletne przy czym funkcjonują dwa domniemania:
a. domniemanie znajomości danych wpisywanych do rejestru
b. domniemanie nieznajomości danych nie wpisywanych do rejestru
3. zasada prawdziwości – dane wpisane do rejestru są prawdziwe, jeżeli osoba trzecia poniesie szkodę w skutek zarejestrowania nieprawdziwych danych przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność, chyba że wystąpił niezwłocznie o sprostowanie danych
Rejestr przedsiębiorców składa się z 6 działów
I. Informacje ogólne o przedsiębiorcy (np. nazwa, siedziba)
II. Sposób reprezentacji, organy nadzorcze
III. Sprawozdania i bilanse z prowadzonej działalności gospodarczej
IV. Zadłużenia spółki – jawność formalna i ograniczona
V. Powołanie kuratora
VI. Rozwiązanie spółki, ogłoszenie upadłości, likwidacja spółki
Rejestr dłużników niewypłacalnych – wpisuje się do niego osoby fizyczne w stosunku, do których ogłoszono upadłość; wspólników spółek osobowych w przypadku gdy ogłoszono upadłość np. spółki osobowej; osoby w stosunku do których sąd orzekł zakaz wykonywania działalności gospodarczej w związku z tym, że w odpowiednim terminie nie wystąpiły z wnioskiem o ogłoszenie upadłości; oraz każdą osobę fizyczną na wniosek swojego wierzyciela osobistego.
Inne system ewidencji przedsiębiorstw:
REGON
NIP
Systemy ewidencji osób fizycznych będących przedsiębiorcami prowadzone przez Urzędy Gminy
Warunki do podjęcia działalności gospodarczej:
1. Wpis w odpowiednim rejestrze
2. Uzyskanie numeru REGON
3. Uzyskanie numeru NIP
4. Oznaczenie zakładu na zewnątrz (nazwa firmy, zwięzły przedmiot działalności)
5. Oznaczenie towarów lub usług świadczonych przez przedsiębiorcę
6. Obowiązek dokonywania rozliczeń pieniężnych za pomocą rachunku bankowego (art. 13)
7. Obowiązek zawiadomienia Urzędu Skarbowego o posiadaniu rachunku bankowego związanego z wykonywaną działalnością gospodarczą, powiadamianie o każdorazowej zmianie konta (14 dni od zmiany)
8. Obowiązek uzyskania koncesji lub zezwolenia
Przedsiębiorcy mogą tworzyć samorząd gospodarczy w celu reprezentacji swojego środowiska, organizacjami samorządu zawodowego przedsiębiorstwa są na przykład izby gospodarcze, organizacje rzemiosła.
FIRMA – uregulowana w Kodeksie Spółek Handlowych, jest to nazwa spółki handlowej, w przypadku spółek osobowych w firmie musi się znaleźć nazwisko przynajmniej jednego wspólnika odpowiadającego osobiście. W firmie musi się znaleźć oznaczenie formy organizacyjno-prawnej.
1. Zasada prawdomówności firmy – nie powinna wprowadzać w błąd
2. Zasada wyłączności firmy – oznacza, że na danym terenie może znajdować się tylko jedna spółka o oznaczonej firmie
3. Firma może być zbyta (sprzedana) tylko łącznie z przedsiębiorstwem
Prokura – rodzaj pełnomocnictwa handlowego, którego może udzielić ( z wyjątkiem okresu likwidacji) tylko spółka handlowa, zakres prokury wynika z przepisów ustawy, z mocy prawa ma zatem prokurent prawo do dokonywania wszelakich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa; jego wydzierżawienie (prawo użytkowania) oraz zbycie i obciążenie nieruchomości wymaga specjalnego upoważnienia. Prokury może udzielić tylko spółka handlowa, nie można ograniczyć prokury ze skutkiem dla osób trzecich. Prokura może być odwołana w każdej chwili, podlega ujawnieniu w KRS.
Rodzaje prokury:
Prokura samoistna – oznacza, że prokurent może wykonywać wszystkie czynności prawne samodzielne
Prokura łączna – do ważności czynności prawnej konieczne jest współdziałanie wszystkich prokurentów
Pełnomocnictwo – umocowanie do dokonywania czynności prawnych w czyimś imieniu
Rodzaje pełnomocnictwa:
Ogólne – upoważnienie do dokonywania czynności nie przekraczających zwykłego zarządu
Rodzajowe – do dokonywania czynności określonego rodzaju
Szczególne – do dokonania konkretnej czynności prawnej
SPÓŁKA – przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu w szczególności przez wniesienie wkładu
RODZAJE SPÓŁEK
(I) Spółki handlowe – uregulowane w Kodeksie Spółek Handlowych
(I) Spółki cywilne – uregulowane w Kodeksie Cywilnym
(II) Spółki osobowe – zaliczamy do nich: sp. cywilną, sp. jawną, sp. partnerską, sp. komandytową, sp. komandytowo-akcyjną
(II) Spółki kapitałowe – sp. z o.o. i sp. akcyjne
(III) Spółki jednoosobowe
(III) Spółki wieloosobowe
Spółki osobowe Spółki kapitałowe
Opierają się głównie na substracie osobowym Opierają się głównie na substracie kapitałowym
Brak osobowości prawnej, spółki osobowe posiadają tylko ułomna osobowość prawną Posiadają osobowość prawną
Osobista i solidarna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki; w spółkach handlowych odpowiedzialność ta ma charakter subsydialny Odpowiedzialność za zobowiązania ponosi tylko spółka całym swoim majątkiem
Prowadzenie i reprezentacja są prawem i obowiązkiem każdego wspólnika Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki powierzona jest organom spółki
Charakter subsydialny – najpierw egzekucja z majątku spółki, a później z majątku wspólników
Spółki – zrzeszenie przynajmniej dwóch osób
Spółki osobowe
Spółki jednoosobowe – pojawiły się od 1988 roku. Jednoosobowe założenie spółki możliwe jest w przypadku sp. z o.o. i sp. akcyjnej. Jednoosobowo spółki kapitałowej nie może założyć inna jednoosobowa spółka z o.o. Gospodarcze znaczenie spółki jednoosobowej jest związane z ograniczeniem odpowiedzialności przedsiębiorstwa jednoosobowego – kupca.
Spółki osobowe:
Spółka cywilna – uregulowana przepisami kodeksu cywilnego, jest umowa przez którą wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego w szczególności poprzez wniesienie wkładów. Forma gospodarczego współdziałania osób.
Cechy spółki cywilnej
1. Majątek spółki (na który składają się układy wspólników oraz prawa i rzeczy wypracowane w trakcie trwania spółki) ma charakter współwłasności łącznej, oznacza to, że w czasie trwania spółki wspólnicy nie mogą rozporządzać swoimi udziałami w tym majątku. Jedyna drogą wycofania się ze spółki w trakcie jej trwania jest wypowiedzenie udziału
2. Wspólnicy spółki cywilnej – odpowiadają osobiście całym swoim majątkiem, solidarnie za zobowiązania spółki, zarazem każdy z nich ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki i reprezentacji spółki na zewnątrz
3. Sprawy spółki prowadzą wspólnicy
4. Udział w zyskach i stratach jest równy chyba, że co innego wynika z umowy spółki. Wspólnicy mogą zwolnić niektórych z siebie z udziału w stratach, ale nie mogą zwolnić w udziałach w zyskach
Rozwiązanie spółki cywilnej
1. Za zgodnym porozumieniem wspólników
2. Z ważnych powodów przez sąd
3. W przypadku spółki dwuosobowej przez wypowiedzenie udziału
Wolą ustawy w formie spółki cywilnej mogą być prowadzone przedsiębiorstwa mniejszego rozmiaru; jeżeli bowiem przychód netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług osiągnie w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych co najmniej 400 tysięcy €, to taka spółka ma obowiązek wpisania się do KRS jako sp. jawna.
Spółka jawna – spółka osobowo – handlowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własna firmą, a nie jest inna spółką handlową.
Sposoby zawiązania spółki jawnej:
Na podstawie umowy
Powstanie w wyniku obligatoryjnego (obowiązkowego) przekształcenia spółki cywilnej
W wyniku dobrowolnego przekształcenia spółki cywilnej i innych spółek handlowych
Spółka odpowiada za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. W skład majątku spółki jawnej wchodzi całe mienie wniesione jako wkład lub nabyte w trakcie trwania spółki. Odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą także solidarnie ze spółką wspólnicy. Odpowiedzialność za zobowiązania wspólników ma charakter subsydiarny, co oznacza, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna
Reprezentacja – wspólnik ma prawo i obowiązek reprezentować spółkę. Można to prawo wyłączyć (wbrew woli wspólnika – tylko orzeczeniem sądu) ale nie można go ograniczyć.
Stosunki wewnętrzne spółki – prowadzenie spraw spółki jest prawem każdego wspólnika, nie można powierzyć prowadzenia spraw spółki osobie trzeciej z wyłączeniem wszystkich wspólników. Nieważne jest umowne ograniczenie praw wspólnika do osobistego zasięgania informacji o stanie majątku i interesów spółki oraz do osobistego przeglądania ksiąg i dokumentów. W pozostałych przypadkach prawa i obowiązki określa umowa spółki.
Wkłady wspólników – w razie wątpliwości uważa się, że wkłady wspólników są równe wartości wkładu na wpływ na tzw. Udział kapitałowy wspólnika. Wspólnik może żądać wypłacenia odsetek w wysokości 5% od udziału kapitałowego nawet jeżeli spółka przynosi stratę.
Udział w zyskach i stratach – każdy wspólnik ma prawo do równego udziału w zyskach i stratach, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Zakaz konkurencji – wspólnik zobowiązany jest powstrzymać się od wszelakiej działalności sprzecznej z interesami spółki. Spółka może wyrazić zgodę na prowadzenie konkurencyjnej działalności.
Przyczyny rozwiązania spółki:
Przyczyny przewidziane w umowie spółki
Jednomyślna uchwała wspólników
Upadłość spółki
Śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości
Wypowiedzenie umowy przez wspólnika lub jego wierzyciela osobistego
Prawomocne orzeczenie sądu
W spółkach osobowych nie trzeba obowiązkowo przeprowadzać postępowania likwidacyjnego. Wspólnicy mogą się umówić co do innego sposobu zakończenia działalności spółki.
Spółka partnerska – spółka utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmę. Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne. Dozwolone zawody są wymienione w Kodeksie Spółek Handlowych np.: adwokat, aptekarz, księgowy, lekarz, tłumacz przysięgły. Spółka powstaje w momencie wpisu do rejestru przedsiębiorstw. W sprawach nieuregulowanych do spółki partnerskiej stosuje się odpowiednio przepisy o spółce jawnej.
Odpowiedzialność partnerów – partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki powstałe w wyniku działania osób zatrudnionych w spółce, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.
Reprezentacja – istnieje możliwość przeniesienia prowadzenia spraw spółki i reprezentacji zarządowi. Zarząd może składać się z partnerów lub osób trzecich. Do zarządu stosuje się przepisy spółki z o.o. Jeżeli nie powołano zarządu prawo reprezentacji ma każdy partner. Pozbawienie tego prawa może nastąpić tylko z ważnych powodów uchwałą ¾ głosów prze kworum 2/3 ogólnej liczby partnerów.
Rozwiązanie spółki – przyczyny podobnie jak w spółce jawnej oraz utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu, czyli:
Przyczyny przewidziane w umowie spółki
Jednomyślna uchwała wspólników
Upadłość spółki
Śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości
Wypowiedzenie umowy przez wspólnika lub jego wierzyciela osobistego
Prawomocne orzeczenie sądu
Utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu
Spółka komandytowa – spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własna firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz) a odpowiedzialność drugiego jest ograniczona do tzw. Sumy komandytowej (komendytariusz). W sprawach nieuregulowanych stosujemy przepisy o spółce jawnej. Komplementariusz i wspólnik w spółce jawnej mają te same prawa. Komandytariusz jest wolny od odpowiedzialności w granicach wniesionego wkładu. W przypadku zwrotu wkładu w całości lub części odpowiedzialność komandytariusza zostaje przywrócona w wysokości równej dokonanego zwrotu. W przypadku uszczuplenia majątku przez stratę za zwrot wkładu uważa się w stosunku do wierzycieli każda wypłatę dokonywaną przez spółkę na rzecz komandytariusza przez uzupełnienie wkładu do pierwotnej wartości określonej w umowie spółki. Komandytariusz nie ma obowiązku zwrotu tego, co pobrał tytułem zysku na podstawie sprawozdania finansowego, chyba że działał w złej wierze.
Prawa i obowiązki komandytariusza:
Komandytariusz ma prawo żądać odpisu sprawozdania finansowego oraz przeglądać księgi i dokumenty w celu sprawdzenia ich rzetelności (prawo kontrolne)
Nie ma prawa ani obowiązku prowadzenia spraw spółki. W sprawach przekraczających zwykły zarząd wymagana jest jego zgoda, chociaż umowa może to uprawnienie zlikwidować.
Komandytariusz może być jedynie pełnomocnikiem spółki
Ma prawo do zysku, które uzależnione jest od wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, umowa może stanowić inaczej
Śmierć komandytariusza nie stanowi przyczyny do rozwiązania spółki. Spadkobiercy powinni wskazać jedną osobę do wykonywania tych praw. Podział udziału między spadkobierców jest możliwy tylko za zgoda pozostałych wspólników
Spółka komandytowo – akcyjna – spółka osobowa (bez osobowości prawnej) mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której za zobowiązania spółki wobec wierzycieli przynajmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem. Spółka ta musi posiadać kapitał zakładowy w wysokości 50.000 zł. Do komplementariuszy w sprawach nieuregulowanych stosujemy przepisy o spółce komandytowej, a pozostałych sprawach przepisy o spółce akcyjnej. Spółka ta powstaje na podstawie statutu w formie aktu notarialnego. Spółka powstaje w momencie wpisu do rejestru, nie posiada osobowości prawnej.
Stosunek do osób trzecich - Spółkę reprezentują wyłącznie komplementariusze, pozbawienie tego prawa jest możliwe tylko w statucie lub na mocy orzeczenia sądowego. Akcjonariusz może reprezentować spółkę wyłącznie jako pełnomocnik.
Stosunki wewnętrzne w spółce – każdy komplementariusz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, tworzą oni tak zwane walne zgromadzenie. Komplementariusdz może być także akcjonariuszem. Prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu posiada zawsze. W spółce tej może być powołana rada nadzorcza. Jeżeli liczba akcjonariusz przekracza 25 to powołanie rady nadzorczej jest obligatoryjne. Komplementariusz ani jego pracownik nie może być członkiem rady nadzorczej. Rada nadzorcza jest organem kontrolnym, który sprawuje nadzór nad całokształtem działalności spółki.
Rozwiązanie spółki powodują:
Przyczyny przewidziane w statucie
Uchwała walnego zgromadzenia
Ogłoszenie upadłości spółki
Śmierć, upadłość lub wystąpienie jedynego komplementariusza
Do likwidacji spółki stosuje się przepisy o spółce akcyjnej co oznacza, że jej przeprowadzenie jest obligatoryjne (obowiązkowe).
II SPÓŁKI KAPITAŁOWE
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – jest spółką kapitałową, może powstać w każdym celu prawnie dozwolonym, może być utworzona przez jedna lub więcej osób.
Powstanie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością:
1. Sporządzenie aktu założycielskiego spółki, musi on zawierać:
a. Firmę
b. Siedzibę
c. Przedmiot działalności spółki według PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalności)
d. Wysokość kapitału zakładowego
e. Czy wspólnik może mieć jeden, czy więcej udziałów i wartość nominalna udziału
f. Czas trwania spółki, jeżeli jest ograniczony
2. Wniesienie wkładów
3. Powołanie pierwszych organów
4. Zarejestrowanie spółki
Od momentu sporządzenia aktu założycielskiego do momentu zarejestrowania spółki istnieje tzw. Spółka w organizacji, jest ona reprezentowana przez zarząd lub pełnomocnika powołanego uchwałą wspólników. Zarząd zgłasza zawiązanie spółki do rejestru. W momencie wpisu do rejestru powstaje właściwa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i przechodzą na nią wszystkie prawa i obowiązki nabyte przez spółkę w organizacji.
Kapitał zakładowy – minimum 50.000 zł i jest to:
1. liczbowo oznaczona kwota pieniężna stanowiąca sumę udziałów wszystkich wspólników
2. tzw. Pierwotny majątek spółki
Cechy kapitału zakładowego:
1. Oznaczoność – oznacz, że wysokość kapitału zakładowego powinna być określona w umowie spółki i ujawniona w KRS
2. Stałość – wyraża się w tym, że w czasie trwania spółki nie wolno zwracać wspólnikom wpłat dokonanych na pokrycie udziałów (wyjątek umorzenie) nie wolno wypłacać odsetek od udziałów, nie wolno z kapitału zakładowego wypłacać wynagrodzenia za usługi przy zakładaniu spółki.
Kapitał zakładowy umieszcza się w bilansie po stronie pasywnej. W spółce mają się znajdować aktywa równe kapitałowi zakładowemu i nie musi być ten sam co wniósł. Musi być pokrycie na kapitał zakładowy. Konsekwencja umieszczenia kapitału zakładowego po stronie biernej jest obowiązek dla zarządu zwołania zgromadzenia wspólników w sytuacji gdy bilans wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowego i połowę kapitału zakładowego. Celem powzięcia uchwały co do dalszego istnienia spółki.
Udział
1. ułamek kapitału zakładowego
2. zespół praw i obowiązków wspólników
Minimalna wartość udziału wynosi 500 zł. Udział nigdy nie jest papierem wartościowym.
Dwa systemy określania udziałów w umowie spółki:
1. Udziały mogą być równe – wtedy wspólnik może mieć więcej niż 1 udział
2. udziały nierówne – wspólnik może mieć tylko 1 udział
udziały są zbywalne, nie można wyłączyć tego prawa. Można je natomiast ograniczyć. Ograniczenia te wynikają w szczególności z:
przepisów prawa
aktu założycielskiego
Forma zbycia udziału - zbywa się go w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, pod rygorem nieważności. Dla skuteczności zbycia konieczny jest wpis do księgi udziałowców. Udziały są pokrywane wkładami w spółce kapitałowej, może być gotówka lub aport. Nie może to być to prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usługi.
Umorzenie udziałów – polega na unicestwieniu praw i obowiązków wspólnika. Wyróżniamy umorzenie dobrowolne i przymusowe dotyczy zgody udziałowca. Umorzenie przymusowe wymaga uchwały zgromadzenia wspólników wraz z uzasadnieniem. Umorzenie przymusowe odbywa się zawsze za wynagrodzeniem – nie może ono być niższe od wartości księgowej udziału. W zależności od tego skąd spółka czerpie wynagrodzenie na umorzenie udziału wyróżniamy:
Umorzenie kosztem obniżenia kapitału zakładowego
Umorzenie z czystego zysku
Prawa i obowiązki wspólników:
korporacyjne,
majątkowe,
indywidualne,
mniejszość.
Prawa korporacyjne – związane z uczestnictwem w spółce np. prawo udziału w zgromadzeniu wspólników, prawo głosu, prawo kontroli
Prawa majątkowe – prawo do udziału w dywidendzie, jeśli akt założycielski nie stanowi inaczej, to zysk dzieli się w stosunku do udziałów; prawo do uczestnictwa w podziale zlikwidowanego majątku spółki; prawo do wynagrodzenie za dostarczone spółce świadczenia niepieniężne
Prawa indywidualne – np. prawo do kontroli
Prawa mniejszości – związane z posiadaniem pewnego ułamka kapitału zakładowego (min 1/10) np. prawo zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników
Obowiązki – pokrycie udziału, dopłaty (gdy stanowi tak akt założycielski) i obowiązki pojedynczych świadczeń niepieniężnych (gdy wynika to z aktów założycielskich)
Organy spółki
Konieczne są dwa organy spółki: zarząd i zgromadzenie wspólników. Istnienie organów kontroli (rady nadzorczej albo komisji rewizyjnej) jest obligatoryjne dopiero, gdy kapitał zakładowy przekroczy 500.000 zł i wspólników jest więcej niż 25. (te dwa czynniki łącznie)
Zarząd – to organ wykonawczy spółki, tzn. prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ja na zewnątrz. Może być jedno lub więcej osobowy, mogą to być wspólnicy lub osoby trzecie. Członków zarządu powołuje i odwołuje uchwała wspólników, chyba, że umowa stanowi inaczej. Prowadzenie spraw spółki (administrowanie, zarządzanie spółką) odbywa się w granicach określonych przez prawo, akt założycielski oraz uchwały wspólników. Zarząd wieloosobowy – wtedy konieczność zgody wszystkich członków zarządu.
W stosunkach prawnych między spółka a członkiem zarządu, spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.
Członka zarządu obowiązuje zakaz konkurencji. Nie może być także jednocześnie członkiem rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej.
Powołanie organów nadzoru jest fakultatywne z tego powodu, że istnieje tutaj indywidualne prawo do kontroli każdego wspólnika. Może być ono wyłączone umową spółki, gdy powołuje się organ nadzoru. Wspólnik może razem z upoważnioną przez siebie osobą przeglądać księgi i dokumenty spółki, sporządzać bilans lub żądać wyjaśnień od zarządu. Prawa tego może mu odmówić zarząd, jeżeli istnieje obawa, że wspólnik wykorzystuje te informacje w celach sprzecznych z interesem spółki. Odmowę zarządu wspólnik może poddać pod rozstrzygnięcie uchwały wspólników. W przypadku niekorzystnej dla siebie uchwały może ja zaskarżyć do sądu.
Rada nadzorcza- składa się z co najmniej 3 członków powoływanych na ogół uchwałą wspólników; do jej kompetencji należy sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, nie ma ona jednak prawa wydawać zarządowi wiążących poleceń dotyczących prowadzenia spółki. Rada nadzorcza jest organem wykonującym swoje uprawnienia stale. Umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej.
Komisja rewizyjna – składa się z 3 członków, do jej kompetencji należy ocena sprawozdań sporządzanych przez zarząd, wniosków zarządu co do podziału zysków i pokrycia strat oraz przedstawianiu w tym zakresie sprawozdań zgromadzeniu wspólników. W spółce nie mającej rady nadzorczej umowa może rozszerzyć kompetencje komisji rewizyjnej.
Możliwość powołania biegłych rewidentów – na żądanie wspólników reprezentujących minimum 1/10 kapitału zakładowego sąd rejestrowy może wyznaczyć biegłego rewidenta w celu zbadania rachunkowości oraz działalności spółki.
Zgromadzenie wspólników – uchwały wspólników są podejmowane co do zasady na zgromadzeniu wspólników. W spółce z o.o. uchwały mogą być także podjęte bez odbycia zgromadzenia, jeżeli wszyscy wspólnicy wyrażą zgodę na głosowanie pisemne, albo na postanowienie, które ma być przyjęte.
Rodzaje zgromadzeń wspólników:
Zwyczajne – musi być przynajmniej raz do roku w terminie 6 miesięcy po upływie roku obrotowego, musi ono:
o rozpatrzyć i zatwierdzić sprawozdanie zarządu
o podejmuje uchwałę o podziale zysku lub pokryciu strat
o udzielenie absolutorium członkom organów spółki
nadzwyczajne – zwołuje się w przypadkach przewidzianych w ustawie, umowie lub na wniosek osób uprawnionych do zwołania zgromadzenia
Kompetencje zgromadzenia wspólników – poza wymienionymi wyżej, uchwały wymagają:
zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa
zwrot dopłat, a także jeżeli umowa nie stanowi inaczej to nabycie i zbycie nieruchomości oraz rozporządzanie prawem lub zaciągniecie zobowiązania o wartości 2-krotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego
Uprawnienia wspólników na zgromadzeniach:
Na każdy udział o równej wartości nominalnej przypada jeden głos
Mogą uczestniczyć w zgromadzeniach przez pełnomocnika
Głosowanie jest jawne, tajne głosowanie przeprowadza się przy wyborach, a także na wniosek przynajmniej jednego wspólnika
Uchwała może być zaskarżona jeżeli jest sprzeczna z umowa spółki bądź dobrymi obyczajami i godzi w interesy spółki lub ma na celu pokrzywdzenie wspólnika
Zmiana umowy spółki – wymaga uchwały wspólników formy aktu notarialnego i wpisu do rejestru.
Jeżeli chodzi o podwyższenie kapitału zakładowego to dotychczasowi wspólnicy moja prawo pierwszeństwa w objęciu nowych udziałów, umowa może stanowić inaczej. Podwyższenie może się odbyć także ze środków spółki w ten sposób, że na ten cel przeznacza się środki z kapitału zapasowego lub funduszy rezerwowych. Nowe udziały przysługują dotychczasowym wspólnikom w stosunku do posiadanych udziałów.
Obniżenie kapitału zakładowego. O planowanym obniżeniu kapitału zakładowego zarząd musi powiadomić wierzycieli spółki w celu zgłoszenia sprzeciwu. Wierzyciele, którzy zgłosili sprzeciw powinni być przez spółkę zaspokojeni lub zabezpieczeni (postępowanie konwokacyjne). Nie można obniżyć kapitału zakładowego poniżej ustawowego minimum.
Wyłącznie wspólnika – sąd może orzec z ważnych powodów o wyłączeniu wspólnika wbrew jego woli, na żądanie wszystkich pozostałych pod warunkiem, że ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. Dla skutecznego wyłączenia udziału wspólnika musza zostać przejęte przez pozostałych wspólników lub osoby trzecie, cenę przejęcia ustala sąd.
Rozwiązania i likwidacja spółki
Przyczyny:
Przyczyny przewidziane w umowie
Ogłoszenie upadłości
Inne przyczyny przewidziane prawem np. rozwiązanie przez sąd
Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia z rejestru po przeprowadzeniu likwidacji. Likwidację przeprowadzają likwidatorzy, są nimi członkowie zarządu, chyba, że umowa spółki lub uchwała stanowi inaczej. Likwidatorów może także ustanowić sąd.
Cele likwidacji:
Likwidatorzy powinni sporządzić bilans likwidacyjny, zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu wierzycieli dzieli się między nich w stosunku do udziałów i nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od otwarcia likwidacji.
Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator ponoszą odpowiedzialność wobec spółki za szkodę, chyba że nie ponosi winy. Natomiast członkowie zarządu ponoszą także osobistą i solidarną odpowiedzialność w stosunku do osób trzecich jeżeli egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna.
SPÓŁKA AKCYJNA
Kapitał zakładowy wynosi 500 tyś. zł. I dzieli się na akcje, które muszą mieć wartość min 1 zł. Aktem założycielskim w S.A. jest statut, sporządzony w formie aktu notarialnego. Zawiązanie spółki następuje w momencie objęcia wszystkich akcji przez akcjonariuszy. Wyróżniamy zawiązanie łączne (tzn. że akcje obejmowane są przez samych założycieli lub łącznie z osobami trzecimi) oraz zawiązanie sukcesywne w drodze publicznej subskrypcji. Spółka powstaje z momentem wpisu do rejestru.
Akcje – przez akcje rozumiemy:
1. ogół praw i obowiązków wszystkich wspólników
2. ułamek kapitału zakładowego
3. papier wartościowy
Kapitał założycielski dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Wartość nominalna akcji wyrażona jest w statucie spółki, na dokumencie akcyjnym oraz w KRS. Akcja może posiadać także wartość emisyjną oraz wartość rynkową (kurs). Wartość emisyjna to wartość którą akcja posiada w momencie zakładania spółki oraz w momencie podwyższenia kapitału. Może być ona wyższa lub równa wartości nominalnej. Akcje są niepodzielne. Poza publicznym obrotem mają formę dokumentu.
Rodzaje akcji:
1. imienne – w treści zawiera imię i nazwisko właściciela, przenosi się ją w drodze cesji wierzytelności.
2. na okaziciela – przenosi się przez proste wręczenie.
W stosunku do spółki przeniesienie własności akcji jest skuteczne dopiero z momentem wpisania nowego akcjonariusza do księgi akcyjnej. Akcje imienne mogą być wydawane przed pełną wpłatą, natomiast na okaziciela nie. Na dowód częściowego pokrycia akcji na okaziciela spółka jest zobowiązana wystawić tzw. Imienne świadectwo tymczasowe. Są to też papiery wartościowe podlegające zamianie na akcje po całkowitej wpłacie.
1. gotówkowe – musza być pokryte pieniędzmi, w chwili ich wydania pokrycie to musi wynosić co najmniej ¼ ich wartości nominalnej. Mogą być imienne lub na okaziciela.
2. aportowe – pokryte wkładami niepieniężnymi, muszą pozostać imiennymi do pierwszego zgromadzenia (do 1 roku) w tym czasie są niezbywalne.
Ze względu na rozmiar obowiązków i uprawnień
1. zwyczajne – prawa i obowiązki zawarte w kodeksie spółek handlowych
2. uprzywilejowane – szczególne uprawnienia wynikające ze statutu spółki, kodeks spółek handlowych wymienia trzy rodzaje uprzywilejowanych:
a. co do głosu – max 2 głosy na 1 akcje
b. co do dywidendy – dywidenda uprzywilejowana nie może być wyższa więcej niż o połowę dywidendy przeznaczonej do wypłaty na akcje zwykłe. Ograniczenie to nie dotyczy sytuacji, gdy wobec akcji wyłączone zostało prawo głosu (akcja niema)
c. co do podziału majątku po likwidacji spółki
Statut może przeznaczyć oznaczonemu akcjonariuszowi uprawnienia osobiste, wygasają one w momencie, kiedy uprawniony przestaje być akcjonariuszem spółki.
3. świadectwa użytkowe – mogą być wydawane w zamian za akcje umorzone jeżeli statut tak stanowi, nie mają wartości nominalnej, dają prawa wyłącznie do udziału w dywidendzie oraz do podziału majątku po likwidacji, mogą być imienne lub na okaziciela
1. imienne świadectwa założycielskie – mogą być wydawane założycielom spółki na okres nie dłuższy niż 10 lat, dają prawo do udziału w zysku po uprzednim odliczeniu minimalnej dywidendy na rzecz akcjonariuszy.
Akcje są zbywalne, nie można wyłączyć prawa do zbycia akcji, można to uprawnienie ograniczyć (zgoda zarządu). Ograniczenie to może wynikać z przepisów ustawy oraz z umowy. Ograniczenie usuwania zbywalności akcji nazywa się winkulacją lub zasyndykowanie.
Akcja może umorzona i unieważniona. Unieważnienie dotyczy wyłącznie pozbawienia mocy prawnej dokumentu akcyjnego. Spółka akcyjna nie może co do zasady nabywać ani obejmować akcji własnych. Prawa i obowiązki podobnie jak w Sp. z o.o. Dodatkowo prawo poboru akcji nowej emisji, wiąże się ono z podwyższeniem kapitału zakładowego. Dotychczasowi akcjonariusze mają pierwszeństwo w nabyciu nowych akcji.
Organy spółki akcyjnej:
zarząd – organ wykonawczy
rada nadzorcza – organ kontrolny
walne zgromadzenie
Nie ma komisji rewizyjnej.
Walne zgromadzenie musi być zwołane w drodze publicznego ogłoszenia a Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Zgromadzenie protokołowane jest zawsze przez notariusza. Uchwały mogą być zaskarżone. Walne zgromadzenie może powiązać uchwałę o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujących mniej niż 5% kapitału zakładowego przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy posiadających łącznie nie mniej niż 90% kapitału zakładowego.
Zmiana statutu – wymaga uchwały walnego zgromadzenia i wpisu do rejestru, polega na podwyższeniu lub obniżeniu kapitału zakładowego. Podwyższenie kapitału następuje w drodze emisji nowych akcji lub podwyższenie wartości nominalnej dotychczasowych akcji. Objęcie akcji może nastąpić:
1. w drodze subskrypcji prywatnej – kierowane do konkretnego akcjonariusza
2. w drodze subskrypcji zamkniętej – akcje są oferowanie wyłącznie tym podmiotom, którym służy prawo poboru
3. w drodze subskrypcji otwartej – w drodze publicznego ogłoszenia.
Kapitał zakładowy może być także podwyższony ze środków własnych spółki. W takiej sytuacji nowe akcje nie wymagają objęcia i są przydzielone w stosunku do udziału akcjonariuszy w dotychczasowym kapitale zakładowym.
Podwyższenie w drodze kapitału docelowego – statut może upoważnić zarząd do podwyższenia kapitału zakładowego. W tym wypadku podwyższenie nie może się odbyć ze środków własnych spółki.
Warunkowe podwyższenie kapitału – uchwalane przez walne zgromadzenie może być powzięte w celu:
1. objęcia akcji przez uprawnionych z obligacji zamiennych lub z prawem pierwszeństwa
2. przyznania prawa do objęcia akcji pracownikom, członkom zarządu lub rady nadzorczej z tytułu uprawnień do udziału w zysku spółki
ŁĄCZENIE, PODZIAŁ I PRZEKSZTAŁCENIE SPÓŁEK
Jedynym ograniczeniem w zakresie łączenia się spółek jest wyraźne wyłączenie takiej możliwości w stosunku do spółek w upadłości lub likwidacji. Wyróżniamy:
1. łączenie przez przejęcie
2. łączenie przez zawiązanie nowej spółki
Spółki kapitałowe mogą łączyć się między sobą oraz ze spółkami osobowymi. Spółka osobowa nie może być spółką przejmującą, albo nowo zawiązaną. Spółki osobowe mogą się łączyć tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej. Pomiędzy spółką przejmującą (nowo zawiązaną) a przejmowaną (spółkami łączącymi się) istnieje stosunek następstwa prawnego, tzn., że spółka ta wstępuje we wszelakie prawa i obowiązki spółki przejmowanej bez potrzeby dokonywania dodatkowych czynności.
Podziałowi spółek na dwie lub więcej mogą podlegać wyłącznie spółki kapitałowe. Podziałowi nie podlegają spółki osobowe, spółki w upadłości, w likwidacji oraz spółka akcyjna, której kapitał zakładowy nie został w całości pokryty.
Sposoby podziału spółki:
1. przez przejęcie – cały majątek spółki dzielonej zostaje przejęty przez kilka różnych spółek w zamian za udziały lub akcje spółek przejmujących.
2. przez zawiązanie nowych spółek – majątek spółki dzielonej przenoszony jest na różne nowo zawiązane spółki
3. przez przejęcie i zawiązanie – połączenie 1 i 2
4. przez wydzielenie – podmiot istnieje nadal, ale cześć majątku wydzielona jest w celu utworzenia nowej spółki.
Konsekwencje wydzielenia – na skutek podziału z wyjątkiem wydzielenia dochodzi do ustania bytu prawnego spółki dzielonej. Plan podziału powinien zawierać dokładny opis i podział składników majątkowych (aktywów i pasywów) oraz koncesji, zezwoleń, itd., ze względu na to, że w odniesieniu do spółek przejmujących lub nowo zawiązanych ustawa wprowadza zasadę częściowej sukcesji uniwersalnej.
Przekształcenia spółek:
Spółki osobowe, handlowe oraz spółki kapitałowe mogą być przekształcone w inną spółkę handlową. Również spółka cywilna może być przekształcona w spółkę handlową przez jej wspólników. Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej.
INNE FORMY PRGANIZACYJNO – PRAWNE PRZEDSIĘBIORCÓW
Spółki prawa handlowego i cywilnego w przepisach szczegółowych:
1. prawo bankowe – przewiduje ono, że banki mogą być tworzone w formie spółki akcyjnej w sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy Kodeksu Spółek Handlowych.
2. ustawa o działalności ubezpieczeniowej – zakład ubezpieczeń może być prowadzony wyłącznie przez spółkę akcyjną lub przez TUN (Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych), stosuje się przepisy Kodeksu Spółek Handlowych.
3. ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych – zakłada, że przedsiębiorstwo państwowe może być przekształcone wyłącznie w Sp. z o.o. lub S.A.
Inni przedsiębiorcy:
1. przedsiębiorstwa państwowe – ustawa z 1981 roku. Nie mogą być powołane w innym celu niż prowadzenie działalności gospodarczej. Występują obecnie marginalnie ze względu na ustawę z 1996 roku o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
Komercjalizacja – polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę kapitałową, do spółek tych stosujemy przepisy z KSH
2. spółdzielnie – prawo spółdzielcze z 1982 roku. Dobrowolne zrzeszenie członków, o nieograniczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowym, powołane do prowadzenia działalności gospodarczej, może także prowadzić działalność kulturalno – oświatową i społeczną na rzecz swoich członków i środowiska (osoba prawna)
3. rzemieślnicy – ustawa o rzemiośle – osoby fizyczne mogą działać w oparciu o ustawę o rzemiośle
4. przedsiębiorcy „non profit” (nie dla zysku). W momencie podjęcia działalności gospodarczej, wpisani do rejestru przedsiębiorców traktowani są jak przedsiębiorcy:
a. fundacje
b. stowarzyszenia
PRAWO UPADŁOŚCIOWE – rozporządzenie z 1934 roku
Modele postępowania upadłościowego:
model likwidacyjny
model sanacyjny – prowadzi do uzdrowienia
W Polsce głównym celem postępowania upadłościowego jest likwidacja.
Różnice między postępowaniem układowym a upadłościowym:
postępowanie układowe – może zostać wszczęte na wniosek przedsiębiorcy, gdy sąd stwierdza, że jest nadzieja na polepszenie sytuacji
postępowanie upadłościowe – na wniosek przedsiębiorcy, bądź wierzycieli
Kiedy może nastąpić ogłoszenie upadłości:
gdy dłużnik zaprzestanie płacić zobowiązania przez długotrwały czas
majątek nie wystarcza na pokrycie długów
Wyłączenia lub ograniczenia upadłościowe:
osoby, które nie są osobą prawną i nie podlegają zgłoszeniu do ewidencji gospodarczej
państwowe; komunalne jednostki organizacyjne, chyba że skarb państwa nie odpowiada za ich zobowiązania
kasy chorych
instytucje i organizacje powstałe na mocy ustawy
Lot, Poczta Polska, Wytwórnie Papierów Wartościowych, PKP (musi być oświadczenie przejęcia zobowiązań przez Skarb państwa)
Wniosek o ogłoszenie upadłości może wnieść:
Dłużnik (członek zarządu, wspólnik)
Wierzyciele
Osoba reprezentująca
Postępowanie upadłościowe – toczy się przed sądem rejonowym w składzie 3 sędziów.
Likwidacja – przedsiębiorca o tym decyduje
Upadłość – nie to samo co likwidacja, celem upadłości jest zaspokojenie wszystkich wierzycieli.
Przesłanki upadłości:
Zaprzestanie płacenia długów przez dłużnika (tylko pieniężnych) – co najmniej dwóch wierzycieli,
Stan nadmiernego zadłużenia (pasywa przekraczają aktywa)
Długotrwałe wstrzymanie płacenia długów
Majątek upadłego – spieniężenie całego majątku. Upadłością można objąć majątek znajdujący się na obszarze państwa, w którym upadłość została ogłoszona.
Zasada uniwersalności upadłości – cały majątek dłużnika jest objęty postępowaniem upadłościowym ogłoszonym w danym państwie.
Zasada jednolitości i powszechności – cały majątek dłużnika powinien być w jednolitym postępowaniu rozdzielony równomiernie między wszystkich wierzycieli upadłego dłużnika.
Wniosek o upadłość może złożyć:
Wierzyciel
Dłużnik
Spółka osobowa – każdy wspólnik
Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne – każdy kto ma je prawo reprezentować
Przedsiębiorstwa Państwowe – także organ założycielski i organ uprawniony do reprezentacji Skarbu Państwa
Osoba prawna w stanie likwidacji – likwidator
Skutki ogłoszenia upadłości:
1. Co do osoby upadłego – musi wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, księgi handlowe, rejestry i inne dokumenty, korespondencje, musi udzielać wszelkich potrzebnych wyjaśnień, nie może oddalać się ze swego miejsca zamieszkania bez zezwolenia komisarza
2. co do majątku – upadły traci z mocy samego prawa zarząd oraz możliwości korzystania i rozporządzania majątkiem, zobowiązania niepieniężne zmieniają się na pieniężne i są wymagalne z chwilą upadłości.
Organy postępowania upadłościowego:
1. sędzia komisarz – kieruje tokiem postępowania, nadzoruje czynności, których syndykowi nie wolno wykonać szczególnego jego zezwolenia albo bez zgody wierzycieli, powoływany przez sąd rejonowy gospodarczy.
2. syndyk – obejmuje cały majątek, zarządza tym majątkiem, przeprowadza likwidację majątku. Czynności syndyka:
a. sporządza inwentarz
b. oszacowanie majątku
c. sporządzanie w terminie miesiąca bilansu
d. sporządzanie ogólnego sprawozdania sędziemu komisarzowi
e. sprzedaż ruchomości i nieruchomości
f. ściągnięcie wierzytelności od dłużników upadłego
g. realizacja innych planów majątkowych
3. rada wierzycieli – organ fakultatywny powołany, jeżeli sędzia komisarz uzna to za konieczne, musi ją powołać na wniosek wierzycieli mających 1/5 ogólnej sumy wierzytelności, rada składa się z 3-5 członków, 1-2 zastępców, zadania – pomoc syndykowi, kontrola jego czynności, które mogą być dokonane tylko za zezwoleniem rady, opiniowane w innych sprawach
4. zgromadzenie wierzycieli – zwołuje sędzia komisarz jeżeli według przepisów prawa wymagana jest uchwała zgromadzenia, także na wniosek przynajmniej dwóch wierzycieli mających nie mniej niż 1/3 ogólnej sumy wierzytelności.
Każdy wierzyciel, który chce uczestniczyć w postępowaniu musi zgłosić swoją wierzytelność w oznaczonym terminie sędziemu komisarzowi (na piśmie). Po upływie terminu syndyk tworzy projekt listy wierzytelności i składa go sędziemu komisarzowi. Potem powstaje plan podziałów.
Uprzywilejowanie wierzytelności:
1. koszty postępowanie upadłościowego oraz koszty związane z zarządzaniem likwidacją
2. należności powstałe w skutek czynności syndyka
3. należności Skarbu Państwa (podatki, ZUS – zabezpieczone)
4. hipoteka, zastawy (zabezpieczona wierzytelność)
5. podatki i ZUS niezabezpieczone
Układ upadłego z wierzycielami – polega na tym, że upadły uprawniony jest do spełnienia swych zobowiązań wobec wierzycieli stosowanie do treści układu, a nie ciążących na nim zobowiązań (nie dotyczy wierzytelności uprzywilejowanych)
Zakończenie postępowania upadłościowego:
1. zgodnie z procedurą postępowania
2. umorzenie:
a. majątek masy upadłościowej nie starcza na pokrycie kosztów procesu
b. wierzyciel, który zgłosił wniosek o upadłość nie wniósł zaliczki na koszty postępowania
c. wszyscy wierzyciele złożą wniosek o umorzenie
GOSPODARCZE SPÓŁDZIAŁANIE PRZEDSIĘBIORCÓW
Izba gospodarcza – jest organizacją samorządu gospodarczego, uregulowaną ustawami z 1989 roku ma ona na celu reprezentację interesów gospodarczych zrzeszonych w niej podmiotów w zakresie ich działalności. Szczególnie wobec organów państwowych. Powinny zwłaszcza kształtować zasady etyki przedsiębiorców. Izba gospodarcza jest osoba prawną. Funkcjonuje w oparciu o składki członkowskie. Organizację izby gospodarczej określa jej statut.
PAPIERY WARTOŚCIOWE
Nie ma w prawie definicji papierów wartościowych – pewna definicję określa prawo o publicznym obrocie papierów wartościowych, ale na swój użytek.
Przez papiery wartościowe rozumiemy dokumenty, które inkorporują w swojej treści określone prawa – najczęściej wierzytelności. Na ogół do przeniesienia tego prawa konieczne jest wydanie dokumentu (prawo idzie za dokumentem).
Inkorporują = zawierają
Ogólna regulacja papierów wartościowych znajduje się w Kodeksie Cywilnym i wyróżniamy następujące rodzaje papierów wartościowych:
1. Ze względu na kryterium obrotu wyróżniamy:
a. Papiery wartościowe imienne – zbywane w drodze cesji wierzytelności np. akcja, obligacja
b. Papiery wartościowe na zlecenie – zbywane w drodze indosu (żyro) np. weksel
c. Papiery wartościowe na okaziciela – zbycie poprzez proste wręczenie papieru np. akcje, czeki
2. według praw jakie inkorporują w papierze wartościowym:
a. Papiery o charakterze udziałowym – akcje, imienne świadectwa tymczasowe
b. Papiery inkorporujące wierzytelności pieniężne – weksle, obligacje, bony skarbowe
c. Papiery związane z obrotem towarowym:
i. Konosamenty
ii. Dowody składowe
Do papierów wartościowych nie zaliczamy:
1. znaki wartościowe – np. znaki opłaty sądowej, paszportowej, inkorporują podobnie jak papiery wartościowe pewne prawa
2. znaki legitymacyjne – uproszczone środki dowodowe (np. numerki w szatni)
3. papiery legitymacyjne – pełnią wyłącznie funkcję dowodową, ułatwiające uprawnionemu wykazanie przysługującego mu prawa
Obligacje – mają charakter obligacji prywatno – prawnych, emitowane na podstawie ustawy z 1995 roku, emitentami mogą być osoby prawne wykonujące działalność gospodarczą, spółki komandytowo – akcyjne, gminy i związki komunalne, tej ustawy nie stosuje się do obligacji Skarbu Państwa i NBP. Jest to papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spłacenia określonego świadczenia (wykup obligacji), które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Emisja obligacji może nastąpić w drodze publicznej subskrypcji albo przez propozycję nabycia skierowaną do indywidualnych adresatów pod warunkiem, że ich liczba nie przekracza 300 osób. Emisja dochodzi do skutku, jeżeli obligacje zostaną objęte przynajmniej w 80%, wyjątek stanowi emisja obligacji zabezpieczonych całkowicie.
Świadczenia emitenta:
1. Świadczenie pieniężne – polega na zapłacie należności głównej lub należności ubocznych (odsetek) albo różnicy między ceną nominalną, a emisyjną
2. Świadczenia niepieniężne – mogą polegać na udziale obligatariusza w przyszłych zyskach emitenta, w przyszłych przychodach emitenta, na możliwości zamiany obligacji na akcje, na prawie pierwszeństwa do objęcia akcji spółki będącej emitentem
Obligacje mogą być imienne lub na okaziciela, z chwilą wykupu podlegają umorzeniu. Obligacje można zbywać jedynie bezwarunkowo. Zakaz lub ograniczenie zbywalności może dotyczyć obligacji zamiennych.
Funkcje obligacji:
1. Funkcja środka płatniczego (marginalnie)
2. Funkcje lokacyjno – pożyczkowa
PRAWO WEKSLOWE I CZEKOWE
Prawo wekslowe i czekowe pochodzi z 1936 roku
Weksel – papier wartościowy stwierdzający wierzytelność pieniężną o treści i skutkach ściśle określonych w prawie wekslowym.
Wyróżniamy weksle:
Własne – w którym dłużnikiem głównym jest wystawca weksla
Trasowane (ciągnione) – gdzie dłużnikiem głównym jest osoba trzecia (trasat)
In blanco – niezupełny w momencie wystawiania musi zostać uzupełniony (zgodnie z deklaracją wekslową) albo w momencie przedstawienia do przejęcia, albo w momencie przedstawienia do zapłaty.
Weksel nie może być wystawiony na okaziciela. Odpowiedzialność dłużników wekslowych (wszystkich osób podpisanych na wekslu) ma charakter solidarny.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"