Porównanie z rynkiem europejskim
W porównaniach międzynarodowych polski rynek ubezpieczeniowy, mimo dynamicznego rozwoju w latach '90, wypada niekorzystnie na tle wskaźników statystycznych krajów wysoko rozwiniętych. W Polsce udział składki ubezpieczeniowej brutto w PKB za okres 1991 - 1996 wzrósł z 1,84 do 2,28%. Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń prognozuje wzrost tego miernika do 2,64% PKB w 2000 r. Mimo wzrostu rynku ubezpieczeniowego jesteśmy daleko w tyle za krajami rozwiniętymi, bowiem w 1995 r. udział składki w PKB w krajach Unii Europejskiej średnio kształtował się na poziomie 6,85%, a w krajach OECD 8,18% PKB, w Polsce w tym okresie wynosił 1,96% PKB3.
Wielkość składki na jednego mieszkańca jest w Polsce wielokrotnie niższa niż w krajach Unii Europejskiej. Przeciętny mieszkaniec UE w 1994 r. wydawał na składkę ubezpieczeniową 1 357 USD, obywatel krajów członkowskich OECD 1 709 USD, a z 14 krajów Europy Środko-Wschodniej przeciętnie około 32 USD. Na statystycznego Polaka przypadało 44 USD, w tym 14 USD na ubezpieczenia na życie i 30 USD na pozostałe ubezpieczenia. (szczegółowe dane przedstawia tabela 2.1). W 1996 r. wydatki na ubezpieczenia w Polsce na 1 obywatela kształtowały się na poziomie 74 USD. Według optymistycznej prognozy do 2000 r. wartość składki na jednego mieszkańca w Polsce osiągnie wysokość 190 USD.
Odmiennie niż w krajach Unii Europejskiej kształtują się w Polsce proporcje między ubezpieczeniami na życie a pozostałymi majątkowymi i osobowymi. W 1993 r. na rynku europejskim 49% stanowiły ubezpieczenia life i 51% non-life, a na polskim 25% life i 71% non-life, licząc składką przypisaną brutto. W Polsce zarówno w 1996 roku jak i w bieżącym nie zmieniła się struktura przypisu składki sektora ubezpieczeń, gdzie jest wyraźna przewaga na rzecz działu II - ubezpieczeń majątkowych i osobowych. W I półroczu 1997 r. w strukturze składki zebranej 34,2% stanowiły ubezpieczenia w dziale I (życiowe), a 66,5% w dziale II (ubezpieczeń majątkowych i osobowych). Niekorzystnie w stosunku do europejskiego rynku ubezpieczeń kształtują się w Polsce proporcje podziału na ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne w dziale II. W 1993 r. na rynku europejskim 20% stanowiły ubezpieczenia obowiązkowe, majątkowe i osobowe, 80% dobrowolne. W Polsce dotychczas tych proporcji nie osiągnięto, mimo iż dynamika wzrostu ubezpieczeń dobrowolnych jest wyższa niż obowiązkowych.
W 1995 r. kwota składek od ubezpieczeń obowiązkowych stanowiła 21,2% kwoty składek ogółem. Główną pozycję zajmowały składki od ubezpieczeń komunikacyjnych (89,2% wpływów ze składek obowiązkowych). Natomiast składki brutto od ubezpieczeń dobrowolnych stanowiły 78,8% składki ogółem, w ich ramach największy udział miały ubezpieczenia majątkowe - 52,8%4.
Tabela 2.1
Składka brutto na 1 mieszkańca w wybranych krajach OECD i Unii Europejskiej w 1994 r.
Kraje Ogółem Ubezpieczenia
na życie Ubezpieczenia
nieżyciowe
OECD (średnio) 1 709 890 819
Unii Europejskiej (średnio)
w tym:
- Wielka Brytania
- Francja
- Niemcy
- Szwajcaria 1 357
2 011
1 900
1 638
3 589 688
1 159
1 301
678
2 206 669
852
699
960
1 383
Źródło: Rocznik Statystyczny OECD, Edycja 1996 r. za Biuletyn PUNU za 1995 r. Warszawa, listopad 1996r.
Porównując udział składki brutto w stosunku do PKB w 1995 r. w krajach postsocjalistycznych (patrz tabela 2..2), Polska miała niższy wskaźnik (1,97% PKB), od Czech, Węgier, Bułgarii i Słowacji. Natomiast pod względem wartości składki na jednego mieszkańca, która w 1995 r. wyniosła 59 USD, Polska znalazła się po Czechach (123 USD) i Węgrzech (93 USD), a przed Słowacją (53 USD), Rosją (32 USD), Bułgarią (24 USD) oraz Rumunią (4 USD).
Tabela 2.2.
Składka brutto na 1 mieszkańca (w USD) w krajach postsocjalistycznych w 1995 r.
Kraj Liczba ludności
(w mln) Składka brutto
w PKB (w %) Ogółem
USD Ubezpieczenia
na życie Ubezpieczenia
nieżyciowe
Polska 38,6 1,97 59 20 39
Węgry 10,3 2,50 93 27 66
Czechy 10,3 2,86 123 34 89
Bułgaria 8,4 2,28 24 b.d. b.d.
Rosja 148,2 0,77 32 b.d. b.d
Słowacja 5,3 2,37 53 12 41
Rumunia 22,7 0,27 4 b.d. b.d.
Źródło: Biuletyn PUNU za 1995 r., Warszawa listopad 1996, s. 12
Na stosunkowo słaby rozwój rynku ubezpieczeniowego w Polsce główny wpływ mają następujące czynniki:
niska świadomość ubezpieczeniowa i brak nawyku ubezpieczania się,
słaba kondycja ekonomiczna podmiotów gospodarczych oraz niskie dochody znacznej części społeczeństwa,
brak zaufania społecznego do instytucji ubezpieczeniowych (wyniesiony z czasów systemu gospodarki centralnie planowanej),
brak aktywnej polityki państwa wobec tej sfery działalności z uwzględnieniem np. bodźców pozytywnych, takich jak ulgi podatkowe dla ubezpieczycieli i dla ubezpieczających się.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"