Publicystyka renesansowa:
1. Andrzej Frycz - Modrzewski - pisarz polityczny, pionier myśli demokratycznej i szermierz postępu. Jako prawnik dostrzegał niedociągnięcia w prawodawstwie, dlatego rozpoczął aktywną działalność publicystyczną
Europejski rozgłos zyskał dzięki dziełu „O poprawie Rzeczypospolitej". Autor przedstawił tu zasady życia społecznego, politycznego, religijnego i obyczajowego. Pragnął poprawy stosunków społecznych w Polsce. Żądał zrównania wszystkich obywateli wobec prawa. Występował przeciwko przywilejom stanowym wynikającym zbycia szlachcicem. Podkreślał znaczenie odpowiedniego doboru osoby do zajmowanego stanowiska.
Modrzewski dedykował swe dzieło królowi i szlachcie, chciał udowodnić konieczność reform. Radykalne poglądy pisarza zostały docenione dopiero przez pochodnych; nazwano go ojcem polskiej myśli demokratycznej.
2. Piotr Skarga - jezuita, nadworny kaznodzieja Zygmunta III Wazy, pisarz, krasomówca, ideolog polskiej kontrreformacji, wybitny przedstawiciel 16 wiecznej publicystyki
Wszystkie swoje poglądy zawarł Skarga w wielkim traktacie politycznym „Kazania Sejmowe"( wydane w 1597 w większym zbiorze „Kazania na Niedzielę i święta całego roku). W 8 kazaniach autor dokonał analizy słabości Rzeczypospolitej, oskarżając szlachtę o warcholstwo i egoizm stanowy i postulując wzmocnienie władzy królewskiej, sprzymierzoną z władzą Kościoła. Wady społeczeństwa zostały nazwane „chorobami", które należy leczyć.
Choroby Rzeczypospolitej:
• brak miłości ojczyzny
• spory wewnętrzne
• tolerowanie herezji
• słaba władza króla
• zły system prawny
• grzechy i złości jawne
W kazaniu II Ojczyzna ukazana jest jako matka z tymi chorobami lub jako tonący okręt; obywatele dostawali wszystko a sami nie dawali nic. Antyteza [ długie zdanie a następnie negujące je krótkie]
Odwołania do Biblii
3. Sęp Szarzyński - „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem światem i ciałem" - obraz świata i człowieka, który jest wątły, rozdwojony w sobie.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"