Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Polityka gospodarcza państwa POLITYKA FISKALNA – to dobór źródeł i metod gromadzenia dochodów publicznych oraz kierunki i sposoby realizacji wydatków publicznych dla osiągnięcia celów społecznych i gospodarczych ustalonych przez właściwe organy państwowe. WŁAŚCIWE ORGANY PUBLICZNE Organy publiczne są powoływane według ustalonego porządku Konstytucji ( związku prawnego) dla związków publiczno – prawnych, tj. Związki publiczno prawne to: - państwo; - samorządy terytorialne działające na obszarze państwa. Polityka fiskalna: - państwa; - samorządów terytorialnych; Dochody i wydatki publiczne ujmowane są w różnorakie ramy organizacyjne i systemowe. Największa część dochodów i wydatków publicznych ujmowana jest w budżecie państwa. 1. Budżet państwa 2. Państwowe fundusze celowe 3. Cała gospodarka pozabudżetowa: - zakłady budżetowe; - gospodarstwa pomocnicze - środki specjalne. Możemy więc wyodrębnić 3 rodzaje polityk: 1. Polityka budżetowa (jednostki budżetowe) 2. Polityka funduszy celowych 3. Polityka gospodarki pozabudżetowej Charakter szczegółowy: Polityka fiskalna jest bardzo silnie uzależniona od ustrojowych form polityki społecznej i gospodarczej społeczeństwa i państwa, które wyznaczają kompetencje i dopuszczają formy działań organów publicznych i niepublicznych form organizacyjnych (jednostek prawa prywatnego). Polityczny ustrój demokratyczny - dokładnie są rozdzielone kompetencje władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, realizowana w oparciu o zasady gospodarki rynkowej. Istota gospodarki rynkowej: - jednostki gospodarcze prowadza swoją działalność samodzielnie; - dążą do optymalnego zaspokojenia swoich potrzeb; Cele społeczne i gospodarcze są wyznaczane przez: - odpowiednie organy publiczne zgodnie z wolą wyborców; - zaakceptowane przez parlament założenia polityczne społeczne i gospodarcze wraz z wyznaczonymi celami są rozwijane w różnego rodzaju planach, które tez trafiają pod obrady parlamentarne w celu ich ostatecznego zatwierdzenia. Największe znaczenie maja 2 programy: - budżet państwa - program polityki pieniężnej W owych programach szczegółowych nigdy nie ustala się innych celów niż te, które są ustalone w celach społecznych i gospodarczych. Polityka fiskalna nie może mieć innych odrębnych celów od polityki społecznej i gospodarczej państwa. Cele polityki fiskalnej mogą być jedynie bardziej szczegółowe; musza być celami pochodnymi od polityki społecznej i gospodarczej państwa. A więc skoro są pochodnymi to nie mogą być sprzeczne z nimi. Plany finansowe w wyrazie pieniężnym pokazują źródła zasobów pieniężnych i kierunki ich wydatkowania. Plan finansowy obejmuje 2 obszary: 1. Finanse publiczne 2. System pieniężno - kredytowy Między tymi obszarami występują liczne powiązania wynikające stad, że czerpanie dochodów i realizacja wydatków realizowana jest w pieniądzu. 3 podstawowe funkcje NBP 1. Bank emisyjny 2. Bank banków 3. Bank gospodarki narodowej Występujące w obszarze finansów publicznych deficyty finansowane są ze środków z rynku finansowego. Dopuszczalne jest oddzielne analizowanie polityki fiskalnej, monetarnej ze względu na odrębność przedmiotowa.  Co obejmuje budżet? Treścią budżetu jest: 1. Wprowadzenie – zawiera charakterystykę przewidywalnego wykonania dochodów i wydatków budżetu w roku bieżącym. 2. Założenia polityki społeczno gospodarczej na rok następny. 3. Prognoza makroekonomiczna na rok budżetowy. 4. Szczegółowo rozwinięty plan dochodów i wydatków budżetu państwa, łącznie z bilansem finansów sektora publicznego: - zbiorcze dane dla budżetu państwa; - wielkości dotyczące budżetu gmin; - wielkości dotyczące funduszy celowych; - państwowa i gminna gospodarka pozabudżetowa. 5. Szczegółowe informacje dotyczące: - operacji państwowych funduszy celowych; - zmiany stanu zadłużenia państwa; - koszty obsługi długu publicznego. NBP jest podmiotem samodzielnym w związku z tym do budżetu państwa jest zawsze dołączany projekt założeń publicznych polityki pieniężnej: - projekt polityki finansowej państwa; - projekt polityki monetarnej. Te dwa projekty zawsze rozpatrywane w sposób łączny przez parlament. Niekiedy zakres polityki fiskalnej jest ustalony bardzo wąsko – tylko w stosunku do dochodów ( złe podejście – fiskalizm: bezwzględne nie liczące się z następstwami wydatków i maksymalizacji zysków ). Dochody fiskalne są przeznaczone na realizacje dobra publicznego. Są 2 rodzaje kryterium, które pozwalają nam zidentyfikować dobro publiczne i prywatne: 1. kryterium użyteczności (społeczne) – korzyści z dobra prywatnego ograniczają się do 1 osoby lub ściśle określonej grupy. Jeżeli dana osoba używa danego dobra jest ono najczęściej niedostępne dla innych osób. W dostępie do dóbr indywidualnych bardzo często występuje konkurencja. W dobrze publicznym rywalizacja nie istnieje oraz fakt korzystania z dobra nie powoduje ograniczenia dostępu dla drugiej osoby. Dobro publiczne to np. powietrze, parki narodowe. 2. kryterium odpłatności (ekonomiczne) Dobrami publicznymi są te dobra, które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. Dobra publiczne tworzą tzw. Konsumpcję zbiorową społeczeństwa, która jest finansowana z funduszy publicznych. Są one dostarczane odbiorcom bezpłatnie lub z niewielką odpłatnością. Konflikty z punktu widzenia dóbr publicznych i prywatnych w kryterium odpłatności: • Dobra publiczne są dostarczane bezpłatnie, ale są opłacane zbiorowo; • Fakt wystąpienia dobra publicznego zawsze ogranicza konsumpcję dóbr indywidualnych wskutek ograniczenia dochodów indywidualnych; • Konsumpcja zbiorowa jest konsumpcją przymusową (np. Oświata); Dobro publiczne to tylko te dobra które z przyczyn naturalnych (min. cech fizycznych) mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu. Są one konsumowane egalitarnie (powszechnie) przez wszystkich członków danej zbiorowości. Fakt korzystania z czystego dobra publicznego (np. z powietrza) przez 1 osobę nie może ograniczyć dostępu do takiego dobra innej osobie zarówno co do jakości, jak i ilości danego dobra. Korzyści z używania czystego dobra publicznego są niepodzielne i nie wolno przypisywać owych korzyści innej osobie bądź też wyodrębniać części tych korzyści. (woda jest dobrem publicznym). Dobro społeczne to takie dobra, które ze względów fizycznych mogą być dobrami prywatnymi, ale na skutek prowadzonej polityki społecznej muszą być dostępne dla każdego obywatela (edukacja). Dobra społeczne są wytwarzane dzięki urządzeniom, które są własnością publiczną i które zostały sfinansowane z funduszy publicznych. Zakres dóbr społecznych wpływa bezpośrednio na wielkość środków, jakie są niezbędne dla ich sfinansowania i na procedury dotyczące finansowania owych dóbr. Rozróżnienie dóbr publicznych i społecznych wynika również z korzyści. Dobro społeczne co do zakresu może również występować jako dobro prywatne, np. prywatne szkoły, przychodnie. Wielkość finansowania szkolnictwa jest ograniczana dostępem (wielkością) środków. Dobro prywatne to dobro nabywane ze środków prywatnych i służące zaspokojeniu indywidualnych potrzeb konsumpcyjnych. Wielkość, rodzaj i zakres rodzajowy jest determinowany przez wielkość indywidualnych dochodów jednostki. Wielkość indywidualnych dochodów jednostki , które to są uzależnione od prowadzonej polityki fiskalnej. Funkcje finansów publicznych: 1. alokacyjna – dostarczanie dóbr. 2. redystrybucyjna 3. stabilizacyjna FUNKCJE FINANSÓW 1. FUNKCJA ALOKACYJNA – dostarczanie dóbr społecznych 2. FUNKCJA DYSTRYBUCYJNA – dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym co społeczeństwo uważa za ”słuszny” stan podziału. 3. FUNKCJA STABILIZACYJNA – wykorzystanie polityki budżetowej jako instrumentu wykorzystania: - wysokości zatrudnienia; - stabilności cen - właściwej stopy wzrostu gospodarczego z uwzględnieniem tych efektów dla bilansu płatniczego. Polityka fiskalna występuje we wszystkich wyżej wymienionych funkcjach. CELE SZCZEGÓŁOWE POLITYKI FISKALNEJ W TYCH DZIEDZINACH: 1. Skierowanie do sfery wytwarzania dóbr publicznych i społecznych odpowiednich części zasobów gospodarki narodowej to znaczy zatrudnienia i sił materialnych, (np., administracja publiczna, wymiar sprawiedliwości, bezpieczeństwo  dziedziny polityki fiskalnej związane z alokacyjną funkcją finansów). 2. Regulowanie podziału dochodów między poszczególnymi jednostkami gospodarczymi (gospodarstwa domowe, wszystkie inne przedsiębiorstwa  realizacja funkcji rozdzielczej finansów). 3. Oddziaływanie na jednostki gospodarujące, funkcjonujące w ramach systemu rynkowego w celu umożliwienia im pełnego wykorzystania ich potencjału ekonomicznego;  ta dziedzina + polityka monetarna jest związana z realizacja stabilizacyjnej funkcji finansów. INSTRUNENTY FINANSOWE 1. PODATKI I OPŁATY Podatek – świadczenie nieodpłatne. Oplata - świadczenie odpłatne, oznacza, ze z tytułu jej wniesienia otrzymamy usługę na zasadzie wzajemności (np., oplata za paszport) 2. ŚWIADCZENIA PROFILAKTYCZNE  składki na ubezpieczenia społeczne  składki na fundusz pracy 3. ZASADY PRZYZNAWANIA ŚWIADCZEŃ Z FUNDUSZY PUBLICZNYCH  zasiłki dla bezrobotnych  zasady przyznawania rent 4. WSZELKIEGO RODZAJU WARTOŚCIOWE PAPIERY (PAŃSTWOWE) Podatek dochodowy od osób fizycznych zmniejsza dochody gospodarstw domowych , służy realizacji funkcji dystrybucyjnej poprzez politykę fiskalną. ISTOTA PAŃSTWOWEJ POLITYKI FISKALNEJ – polega na dążeniu do realizacji celów społecznych i gospodarczych określonych przez organy państwa demokratycznego, ale jej zakres jest wyznaczony przez funkcje finansów w gospodarce rynkowej realizowany przy gromadzeniu i wydatkowaniu funduszy publicznych. STABILIZACYJNA POLITYKA FISKALNA – ma na celu zapewnienie stałego wzrostu gospodarczego: - optymalnego wykorzystania potencjału ekonomicznego kraju; - i łączenie z odpowiednią polityką monetarna stabilności pieniądza w relacjach wewnętrznych (stabilność cen) i w relacjach z otoczeniem zagranicznym (kursy, bilans płatniczy). PODSTAWOWE CECHY STABILIZACYJNE POLITYKI FISKALNEJ: 1. INWESTOWANIE – stały wzrost gospodarczy wymaga inwestowania. Polityka fiskalna może wpływać na inwestowanie w sposób bezpośredni, jeżeli państwo realizuje inwestycje publiczne (np., autostrady, infrastruktura techniczna kraju, regulowanie stosunków wodnych). W kraju o gospodarce rynkowej w mniejszym lub większym stopniu wystepują inwestycje infrastrukturowe. Oddziaływanie pośrednie: - ulgi dla prywatnych inwestorów - poręczenia i gwarancje. 2. OSZCZĘDZANIE – gromadzenie oszczędności przez państwo bezpośrednio – poprzez tworzenie nadwyżek budżetowych; lub poprzez politykę podatkową stymulować oszczędzanie. MECHANIZMY W SYSTEMIE PODATKOWYM: 1. Automatyczne stabilizatory koniunktury 2. Mechanizmy dyskrecjonalne (uznaniowe) – ustawodawca zderza się ze zjawiskiem, analizuje je i wypracowuje odpowiednie narzędzie; wada automatycznych stabilizatorów: – nie uwzględnia spadków dochodu (np., przy podatku rolnym naliczonym od areału). Dyskrecjonalne stabilizatory: - dostosowanie do sytuacji finansowej podatnika (zaleta) - długi okres od wystąpienia zdarzenia do wprowadzenia w życie (wada). Dyskrecjonalne środki polityki fiskalnej – przykłady: 1. Okresowa obniżka podatku od dochodów osobistych - pobudziła konsumpcję - zlikwidowała wpływ recesji 2. Okresowe podniesienie podatków - spadek konsumpcji - ostudzenie wzrostu 3. Okresowa ulga inwestycyjna - pobudzenie inwestycji - zniechęcenie przez i po zlikwidowaniu ulgi 4. Ulgi podatkowe przy zakupie domów 5. Roboty publiczne Ograniczenia ustawodawcy: (odnośnie tworzenia nowych podatków) 1. Każdy podatek jest określony w danym systemie podatkowym i nie może doprowadzić do zachowań sprzecznych w stosunku do innych elementów systemu. 2. System podatkowy funkcjonuje w określonej strukturze społecznej (podatek ma służyć społeczeństwu a nie odwrotnie) Prawo stałego wzrostu wydatków publicznych (WAGNERA) napotyka na bariery: 1. Absolutną – poziom produktu krajowego 2. Względną – racjonalność wydatków publicznych - negatywne konsekwencje wynikające ze wzrostu opodatkowania nie powinny przeważać nad społecznymi korzyściami wynikającymi ze wzrostu wydatków. Konsekwencje wydatków publicznych pojawiają się z reguły ex post, dlatego tak trudno jest ustalić ich wymaganą wysokość. Optymalne wykorzystanie potencjału ekonomicznego wymaga kształtowania optymalnego popytu na poziomie zapewniającym zbyt produktom wytworzonym przy optymalnym wykorzystaniu czynników produkcji. METODY WPŁYWANIA PAŃSTWA NA WIELKOŚĆ OPTYMALNEGO POPYTU 1. Państwo wpływa w sposób bezpośredni gdy występuje na rynku jako nabywca dóbr i usług. 2. Państwo poprzez politykę fiskalną kształtuje dochody a przez to popyt (metoda pośrednia). Kto jest odpowiedzialny za politykę monetarną w kraju? Polityka fiskalna jest związana z polityką monetarną poprzez politykę pieniężno – kredytową NBP. Metody wpływu NBP na wielkość polityki pieniężno kredytowej: 1. Stopy procentowe BC 2. Stopy rezerw obowiązkowych 3. Operacje otwartego rynku 4. Operacje refinansowe 5. Pułapy kredytowe 6. Określenie max terminów płatności kredytu 7. Określenie rodzajów gwarancji odnoszących się do kredytów i ich wysokości 8. Limity globalne i czasowe 9. Podawanie celów na jakie mogą być udzielane określone kredyty. Ad. 1. Podstawą stóp procentowych jest stopa kredytu redyskontowego. Są to instrumenty o charakterze pośrednim. Stopy procentowe BC są sygnałem dla banków komercyjnych o konieczności zmiany ceny pieniądza. Ad. 2. Instrument kontroli podaży pieniądza przez banki komercyjne przez BC podstawą jest wielkość depozytów w bankach komercyjnych. Stopa rezerwy określa wysokość wkładu jaka powinna z tej wielkości znaleźć się na rachunku BC. Zdolność kreowania kredytu przez bank komercyjny zależy od: - poziomu posiadanych rezerw na rachunku BC. Ad. 3. Są instrumentem polityki monetarnej mającym na celu regulowanie podaży pieniądza i regulowanie płynności bankowej;  polegają na kupnie (operacje REPO) i sprzedaży (REWERS REPO) papierów wartościowych przez BC od banków komercyjnych. Ad. 4. Operacje refinansowe 1. KREDYT REFINANSOWY – służy do uzupełniania zasobów pieniężnych w bankach komercyjnych. 2. KREDYT REDYSKONTOWY – kupno przez BC od banku komercyjnego zdyskontowanego weksla. Operacja udzielenia kredytu redyskontowego bankowi zgłaszającemu weksle do redyskonta. W wyniku podjętej decyzji o redyskoncie następuje udzielenie kredytu i zasilenie banku komercyjnego w kwotę odpowiadającą wartości weksla pomniejszonej o redyskonto. 3. KREDYT LOMBARDOWY – jest udzielany bankom komercyjnym do wysokości ich kapitału własnego. Zabezpieczeniem jest zastaw. Zastaw musi być złożony przez bank komercyjny i musi to być mocny zastaw. Formy zastawu: - papiery wartościowe emitowane przez skarb państwa lub NBP; - weksle handlowe spełniające warunki redyskonta (mocne weksle) - papiery wartościowe emitowane przez bank o terminie wykupu do jednego roku. Ad. 5. Pułapy kredytowe – ma to miejsce w sytuacjach napięć inflacyjnych w danym kraju; Działania restrykcyjne przyczyniają się do zmniejszenia płynności instytucji finansowych a przez to wzrostu ceny pieniądza. Działania ekspansywne: - zwiększenie możliwości kredytowania - zmniejszenie ceny pieniądza, itp. DŁUG PUBLICZNY - określa się jako finansowanie zobowiązań władz publicznych z tytułu zaciągniętych pożyczek. PRZYCZYNY POWSTAWANIA DŁUGU PUBLICZNEGO - przymusowe wywłaszczenie mienia na zasadzie odpłatności; - wyroki sądowe; - inne ustawy z którymi wiąże się odpłatność finansowa Dług publiczny jest skutkiem zobowiązań państwa powstających w wyniku: 1. Zaciągania bezpośrednich pożyczek oraz kredytów 2. Emisja papierów wartościowych (papiery wartościowe są potwierdzeniem stosunków wierzycielsko – dłużniczych stosunków między władzami publicznymi a pożyczkodawcami) 3. Nieuregulowane przez jednostki sektora finansów publicznych wymagalne zobowiązania. Pożyczki zaciągane na pokrycie deficytu budżetowego nie są zaliczane do dochodów budżetowych, ale do przychodów budżetowych. Wpływy z długu publicznego wywołują określone koszty, które musza być pokryte w przyszłości. Władze publiczne uchwalające deficyt budżetowy ponoszą pełną odpowiedzialność za sfinansowanie deficytu. Przeznaczenie środków budżetowych pochodzących z tych nadzwyczajnych wpływów - wydatki kapitałowe, których efekty przekraczają dany rok budżetowy, nie mogą być przejadane, tj., nie można finansować wydatków bieżących z pożyczek. PODATEK A POŻYCZKA PODATEK POŻYCZKA - ma charakter przymusowy; - natychmiastowe zubożenie podatnika; - jest formą płatności, która obciąża bieżące pokolenie; - przerzucona w cenę działa inflacyjnie - skład społeczny zdecydowanie inny; - podatek nie może być sprzedany; - może spowodować wybuch społeczny; - może spowodować zjawisko ucieczki przed podatkami; PODATEK = DOCHÓD - Dobrowolny charakter; - Potencjalne zubożenie podatnika; - Obciąża przyszłe pokolenia; - Przerzucona w cenę działa deinflacyjnie; - Skład społeczny zdecydowanie inny; - Może być sprzedana - Transfer dochodów od przyszłych podatników do obecnych posiadaczy papierów wartościowych - Może być przyczyną dewaluacji pieniądza; - Prowadzi zawsze do zmniejszenia globalnej siły nabywczej ale nie zawsze prowadzi do zmniejszenia indywidualnej siły nabywczej; - Może być wyrazem poparcia społeczeństwa dla władzy - Może być narzędziem zmiany struktury gospodarki poprzez finansowanie inwestycji; - Może wchłonąć nadmierną siłę nabywcza POŻYCZKA = PRZYCHÓD PRZYCZYNY BRAKU RÓWNOWAGI BUDŻETOWEJ - brak płynności finansowej. PRZYKŁAD: Wydatki związane z sfinansowaniem inwestycji są realizowane w innym czasie niż pobieranie dochodów. Jak możemy regulować chwilową utratę płynności: - lokowanie bonów skarbowych z dyskontem w BC; - zaciągnięcie krótkoterminowego kredytu w Banku Komercyjnym; - wystawienie weksli dla wierzycieli; DEFICYT BUDŻETOWY – brak pokrycia w skali roku wydatków dochodami zwyczajnymi Dług publiczny powiększa również kwota nieuregulowanych zobowiązań jednostek budżetowych wobec dostawców. Na dług publiczny składają się różne zobowiązania obciążające następujące podmioty: 1. Podmioty publiczne 2. Skarb Państwa 3. Samorządy terytorialne 4. Fundusze celowe 5. Podmioty gospodarki poza budżetowej 6. Inne jednostki sektora publicznego Podstawową częścią długu publicznego jest suma deficytu budżetowego. Przesłanki, które uzasadniając powstanie deficytu budżetowego powodują zaciągnięcie kredytu publicznego: 1. Zadania stabilizacyjne polityki budżetowej czyli polityki fiskalnej 2. Dążenie do dostosowania ciężaru finansowania wydatków publicznych ponoszonych przez kolejne pokolenia do korzyści uzyskiwanych z tych wydatków. 3. Dążenie do ograniczenia negatywnych skutków ekonomicznych i społecznych wynikających z gwałtownych i przejściowych zmian w poziomie wydatków publicznych Stabilizowanie koniunktury cen Ad.1. Niedopuszczenie do pojawienia się recesji lub przeciw działanie jeżeli ona wstępuje.  nakręcanie popytu poprzez zwiększanie wydatków. Ad. 2. Dążenie do redystrybucji obciążeń w czasie. Chodzi o to aby nakłady podejmowane przez aktualnie gospodarujące pokolenie były również w odpowiedniej proporcji konsumowane, jak również chodzi o to aby podmioty, którym przyjdzie wyłącznie korzystać z owych inwestycji uczestniczyły również w ich spłacie. Odnosi się to wyłącznie do inwestycji publicznych ze środków uzyskiwanych w formie pożyczki publicznej. Redystrybucja w czasie nie nastąpi gdy inwestycja jest finansowana z podatków. ! GŁÓWNE WARUNKI KORZYŚCI PODATKOWEJ Ten powinien płacić więcej podatków kto ma większy dochód, ma większy majątek. Zgodnie z zasada korzyści : Każde pokolenie powinno być obciążone finansowaniem wydatków publicznych proporcjonalnie do korzyści uzyskiwanych ze świadczeń sektora publicznego. W świetle tej zasady wydatki publiczne o charakterze kapitałowym, których efekty wykraczają poza bieżący okres powinny być finansowane kredytem publicznym natomiast wydatki bieżące powinny być finansowane podatkami. Ad. 3. Przyczyny: - gwałtowny wzrost zagrożenia publicznego; - katastrofy żywiołowe; - wojna. POŻYCZKI są jedną z metod z pomocą których władza publiczna może zwiększać swoje dochody na pokrycie niezbędnych wydatków publicznych. Ten typ dochodów jest traktowany jako „normalny” sposób finansowania zadań publicznych. Kredyt publiczny jest jednym z narzędzi fiskalnych jakie władza publiczna może stosować. Finansowanie wydatków ze źródeł podatkowych zawsze obciąża konsumpcję prywatną, z kredytu publicznego – obciąża inwestycje prywatne. Subiektywne odczucia ciężaru ofiary indywidualnej. Wierzycielem pożyczek są ludzie zasobni finansowo. Ważnym efektem kredytu i długu publicznego jest to, ze deficytowe finansowanie wydatków publicznych prowadzi do wypierania inwestycji prywatnych z rynku publicznego. RODZAJE I FORMY KREDYTU PUBLICZNEGO 1. Pożyczki mogą być dobrowolne albo przymusowe. Pożyczki przymusowe są zbliżone do podatku i wywołują podobne skutki. Pożyczka przymusowa jest: - oprocentowana, przez to droższa od podatku; - jest zwrotna; - może uniemożliwić zaciągnięcie pożyczki dobrowolnej; - może zmusić do zwiększenia kosztów; Inny podziała: - pożyczki generowane przez państwo - pożyczki generowane przez samorządy lokalne - pożyczki generowane przez inne podmioty (np., miasta) Rozróżniamy pożyczki: 1) Wewnętrzne – są zawsze zaciągane u osób i instytucji w obszarze państwa, która podlega władzy publicznej zaciągającej pożyczkę. Może być dobrowolna i przymusowa. 2) Zewnętrzne - poza obszarem państwa. Pożyczka ta jest tylko dobrowolna. Pożyczka wewnętrzna – pociąga za sobą redystrybucję dochodów podmiotów gospodarczych wewnątrz społeczeństwa udzielającego pożyczkę. Pożyczka zewnętrzna – w okresie jej zaciągania oznacza przesunięcie funduszy nabywczych od społeczeństwa udzielającego pożyczkę do społeczeństwa pobierającego pożyczkę i odwrotnie w okresie spłaty. Pożyczka wewnętrzna może zamienić się w zewnętrzną i odwrotnie w wyniku zakupu czy sprzedaży papierów wartościowych na rynku wtórnym. Pożyczka zewnętrzna jest zwykle zaciągana przez państwa w formie pożyczek bankowych czy międzynarodowych bądź w formie emisji obligacji nabywanych przez ludność czy banki. Pożyczka wewnętrzna może być zaciągnięta : - od ludności - w bankach komercyjnych; - w banku centralnym - w postaci bonów skarbowych lub obligacji sprzedawanych na rynku kapitałowym; - w formie kredytu towarowego zabezpieczonego wekslami skarbowymi W strukturze polskiego długu publicznego przeważa dług zagraniczny. W jaki sposób jest generowany w Polsce dług publiczny? OBLIGACJE – papier wartościowy EMISJA OBLIGACJI oznacza zaciągnięcie kwoty pożyczki oraz zobowiązanie do jej zwrotu właścicielowi w ustalonym czasie i zapłacenia wcześniej ustalonych odsetek. EMITENT – emituje SUBSKRYBENT – nabywa OBLIGACJE SKARBOWE – dłużne papiery wartościowe emitowane przez skarb państwa, reprezentowany przez ministra finansów WARTOŚĆ NOMINALNA – jest to wartość stała, od której naliczane jest oprocentowanie obligacji. CENA EMISYJNA – cena jaką płaci klient pierwszego dnia sprzedaży obligacji (może być <, > lub = kapitałowi). Cena emisyjna nie może być niższa od ceny subskrypcyjnej. CENA SUBSKRYPCYJNA – cena obligacji w specjalnej ofercie skierowanej do posiadaczy wykupywanych kolejnych serii obligacji. DZIENNA CENA SPRZEDAŻY – jest to cena, którą płaci klient nabywając obligacje OKRES ODSETKOWY – jest to okres, w którym nominał obligacji polega oprocentowaniu. Na koniec roku odsetkowego następuje wypłata odsetek. DZIEŃ WYMAGALNOŚCI ODSETEK – dzień, w którym następuje wypłata odsetek od obligacji. DZIEŃ USTALENIA PRAW – dzień, w którym właściciel obligacji nabywa prawo do świadczeń z tytułu posiadanych obligacji. DZIEŃ WYKUPU – dzień w którym posiadacz obligacji otrzymuje należne środki finansowe z tytułu wykupu obligacji. OBSŁUGA DŁUGU PUBLICZNEGO 1. wypłata odsetek od obligacji. 2. wykup obligacji. SPOSOBY OBSŁUGI DŁUGU PUBLICZNEGO 1. FORMY ZWYCZAJNE a) coroczne wypłacanie odsetek, wykupywanie kapitału po cenie nominalnej w transzach losowanych corocznie; b) wykorzystywanie obligacji do zakupu akcji prywatyzowanych przedsiębiorstw po cenie nominalnej + odsetki + 20% premii; c) mogą być tworzone specjalne fundusze, które zasilą źródła podatkowe, tzw., fundusze amortyzacyjne pożyczek; d) pożyczki mogą być spłacane z ogólnych dochodów budżetowych; e) ze środków uzyskiwanych ze środków nowej emisji (metoda najczęściej stosowana). 2. FORMY NADZWYCZAJNE a) konsolidacja długu polega na połączeniu w jedną pożyczkę 2 lub więcej pożyczek; b) konwersja – ustalenie nowych warunków spłaty pożyczki. Jest przeważnie stosowana z konsolidacją. Konwersja może być dobrowolna lub przymusowa; c) regudiacja – odmówienie uregulowania zobowiązań w stosunku do wierzycieli wewnętrznych i zewnętrznych; CHARAKTERYSTYKA POLSKIEGO SYSTEMU PODATKOWEGO SYSTEM PODATKOWY – to ogół podatków funkcjonujących w danym kraju. PODATKI: 1. Podatek obrotowy 2. Podatek dochodowy od osób prawnych 3. Podatek dochodowy od osób fizycznych 4. Podatek rolny 5. Podatek od płac 6. Podatek wyrównawczy 7. Podatek od wynagrodzeń 8. Podatek od wzrostu wynagrodzeń 9. Podatek od nieruchomości 10. Podatek od spadków i darowizn 11. Podatek od środków transportu 12. Podatek od posiadania psów OPŁATY: 1. Skarbowa 2. Administracyjna 3. Targowa 4. Miejscowa W 1991r w wyniku reformy opodatkowania część podatków weszło w skład podatku od osób fizycznych. Od 1993r podatek obrotowy – został zastąpiony podatkiem od towarów i usług. Obecnie na polski system podatkowy składają się: - Podatek od towarów i usług - Podatek dochodowy od osób prawnych - Podatek dochodowy od osób fizycznych - Podatek rolny - Podatek od spadków i darowizn - Podatek od nieruchomości - Podatek od środków transportu - Podatek od posiadania psów - Podatek leśny - Podatek od gier - Podatek od sprzedaży akcji w obrocie publicznym Opłaty pozostały bez zmian. Konstytucja Art. 84 Każdy obywatel jest zobowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych (w tym podatkowych) Art. 217 Nakładanie podatków oraz innych danin publicznych, określonych podmiotów i przedmiotów opodatkowania, stawek, zwolnień i ulg podatkowych jest zawsze ustanawiane w drodze ustawy. Art. 167 Jednostki samorządów terytorialnych mają zapewniony udział w dochodach publicznych odpowiednio do przyznawanych im zadań. Te jednostki mogą także posiadać dochody własne Art. 168 Jednostki samorządów terytorialnych mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie ustalonym ustawą. PODATEK JEST POWINNOŚCIĄ KONSTYTUCJNĄ. CO TO JEST PODATEK? Podatek to przymusowe świadczenie pieniężne, bezzwrotne, ogólne i nieodpłatne pobierane na mocy przepisów prawa określających sposób wymiary oraz warunki i terminy płatności (tych świadczeń). Przymusowy – jeżeli prawodawca ustanowił podatek, to podmiot do którego jest skierowany musi się poddać temu podatkowi. Przymusowe świadczenie pieniężne – podatek nie może być zapłacony w żadnej innej formie niż pieniężnej. Świadczenie ogólne – świadczenie nakładane na grupę osób lub jednostkę, która charakteryzuje się występowaniem określonej cechy, z którą ustawodawca (prawodawca) związał obowiązek nakładania podatku. Świadczenie bezzwrotne – podatek nigdy nie ulega zwrotowi; Nieodpłatny – nieodpłatność szczególna polegająca na tym, że z tytułu poniesionego podatku nie możemy żądać (świadczeń) usługi na zasadzie wzajemności. Świadczeniem o charakterze odpłatnym jest np. opłata za paszport. Podatek ma charakter fiskalny, tzn. jego celem jest dostarczenie dochodu podmiotom publicznym, natomiast kara ma charakter represyjny. Kara mimo że jest dochodem nie może być traktowana jako element fiskalny. Elementy podatku: 1) podmiot i przedmiot podatku; 2) podstawa opodatkowania; 3) stopa podatkowa – skale podatkowe; 4) wymiar podatku – kwota; 5) zwolnienia i ulgi podatkowe. Ad 1) a) Podmiot podatku dzieli się na 2 grupy: - czynny (państwo i jednostka samorządu terytorialnego); - bierny – dzieli się na podatnika i płatnika. Podatnik to osoba fizyczna lub prawna, która ponosi ciężar świadczenia podatkowego, tzn. doznaje uszczuplenia swojego dochodu lub majątku wskutek obciążenia go podatkiem. Płatnik to osoba fizyczna lub prawna, która na mocy odrębnych przepisów prawa jest zobowiązana do odprowadzenia świadczenia podatkowego na rachunek organu uprawniającego do ustanowienia oraz poboru podatku. b) Przedmiotem podatku mogą być rzeczy fizyczne lub zdarzenia, z którymi wiąże się powstanie obowiązku podatkowego, np. sprzedaż nieruchomości – zdarzenie. Ad 2) Podstawa opodatkowania jest to wyrażona najczęściej w pieniądzu wartość przedmiotu opodatkowania ustalona w sposób podany w odrębnych przepisach. Kumulacja podatkowa – łączenie we wspólną podstawę opodatkowania dwóch lub więcej przedmiotów (zdarzeń) w zakresie jednego i tego samego podatku w celu wyznaczenia wspólnego wymiaru podatku od łącznej podstawy. Ad 3) Stopa podatkowa jest to wyrażona w % część podstawy opodatkowania, która w postaci podatku ma być przeniesiona do budżetu. Jeżeli podstawa opodatkowania wyrażona jest w jednostkach naturalnych, to mamy do czynienia ze stawką podatkową. Skala podatkowa to ułożone w sposób uporządkowany stopu podatkowe. Rodzaje skal podatkowych:  Progresywna – wzrost stopy podatkowej następuje przy wzroście podstawy opodatkowania. – progresja globalna – dla całego przedziału podatkowego jest 1 stopa podatkowa, np. 1.000-2.000 i stopa podatkowa 2%; - progresja ciągła – dla jednego przedziału podatkowego mamy co najmniej 2 stopy podatkowe, np. 1.000-1.500 2%, powyżej 1.500 3%.  Regresywna – wzrastającym podstawom opodatkowania towarzyszą malejące stopy podatkowe. Jest odwrotnością skali progresywnej. Ad 4) Wymiar podatku – zastosowanie odpowiedniej stopy podatkowej do podstawy opodatkowania naje nam w ostatecznym rezultacie wymiar podatku, a więc kwotę jaką jesteśmy zobowiązani odprowadzić do budżetu. Ad 5) Zwolnienia i ulgi podatkowe to częściowe lub całkowite zaniechanie poboru podatku. Klasyfikacja ulg i zwolnień:  Podmiotowe – ulgi o charakterze podmiotowym są udzielane ze względu na jakąś socjalną cechę podmiotu podatku, np. wielodzietność.  Przedmiotowe – związane są z przedmiotem podatku (cechy fizyczne i zdarzenia). • obligatoryjna – jeżeli zwolnieniom lub uldze nadany jest rygor obligatoryjności władze lub organ udzielający musi taką ulgę zastosować. • fakultatywna – w momencie wystąpienia cechy z którą wiąże się ulga podatkowa organ udzielający ulgi może ale nie musi jej udzielić, np. sprzedaż ziemi w Warszawie i sprzedaż ziemi w białostockim. Zasady polityki podatkowej System podatkowy powinien być wolny od niepotrzebnych utrudnień i pozostawać w harmonii z prawami jednostki w szczególności z równością wobec prawa. Najważniejszym blokiem tworzenia dochodów publicznych są podatki. Zasady podatkowe Smitha: 1. Zasada równości - równość obciążenia podatkami; 2. Zasada pewności podatku dla opodatkowanego; 3. Zasada dogodności; 4. Zasada taniości. Ad. 1. Równość w podatkach to wyłącznie uzależnienie wysokości podatku od materialnego położenia człowieka Fakty określające materialne położenie człowieka: - wielkość dochodu; - wielkość majątku - wielkość konsumpcji. Ad. 2. Podatek który każda jednostka jest zobowiązana uiścić, powinien być pewny, a nie dowolny, czyli każdy podatnik powinien wiedzieć ile, kiedy i w jaki sposób ma zapłacić. Ad. 3. Każdy podatek powinien być pobierany w czasie i w sposób, który jest najdogodniejszy dla płacącego Ad. 4. Koszty podatku powinny być jak najmniejsze. Podatki powinny być jak najmniej uciążliwe dla ludności. Podział podatków stosowany przez Wagnera: - zasady fiskalne; - zasady gospodarcze; - zasada sprawiedliwości; - zasady techniczne. Współcześnie wyróżniamy następujące zasady podatkowe: 1) zasady skarbowe: a) zasada wydajności; b) zasada pewności dla państwa; c) zasada elastyczności; d) zasada dogodności. 2) zasady ekonomiczne: a) zasada nienaruszalności źródeł podatku; b) zasada taniości podatku; c) zasada pewności podatku; d) zasada dogodności podatku. 3) zasady moralno-polityczne: a) zasada powszechności opodatkowania; b) zasada sprawiedliwości podatkowej. ZASADY SKARBOWE – są to te zasady, które powinny służyć prawidłowemu zaspokojeniu potrzeb państwa, które są uwidocznione w budżecie. Występują w interesie budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego. • Zasada wydajności –istotą tej zasady jest stwierdzenie, że podatek powinien przynosić dochód budżetowy. Należy unikać podatków drobnych, które przynoszą małe wpływy. Należy tak dobierać przedmiot opodatkowania, by jego wielkość zapewniała przy danej stopie opodatkowania odpowiednio wysokie dochody budżetowe. • Zasada pewności dla państwa (Skarbu) zawiera dwie treści: prawną i ekonomiczną. Aspekt prawny – podatek pewny to podatek stały ustanowiony na czas nieokreślony. Oznacza to, że nie powinno się ustanawiać podatków, których okres obowiązywania jest ściśle określony (krótki), np. obecnie podatek importowy. Aspekt ekonomiczny – pewność podatku oznacza stałość dochodów podatkowych niezależnie od wahań koniunktury. Podatki stabilne to podatek rolny (od wielkości gruntu), od nieruchomości, VAT (względnie duża stabilność), najbardziej wrażliwy jest podatek dochodowy. • Zasada elastyczności wymaga, aby następował automatyczny wzrost dochodów budżetowych w miarę wzrostu koniunktury gospodarczej i odwrotnie. Uzależnia sytuację finansową państwa od koniunktury gospodarczej. Mamy do czynienia z progresywnym podatkiem dochodowym. W okresie recesji zasada ta jest niekorzystna, natomiast w okresie wzrostu korzystna. Podatek powinien być wykorzystywany jako element stabilizujący dochody budżetowe. • Zasada dogodności dla państwa i jednostek samorządu terytorialnego oznacza 3 sprawy: Podatki powinny wpływać: - w ustalonych terminach; - bez znacznych zaległości; - równolegle do ponoszonych wydatków. ZASADY EKONOMICZNE: • Zasada nienaruszalności źródeł podatku jest najważniejszą zasadą ekonomiczną. Podatek nie powinien szkodzić działalności gospodarczej, nie powinien hamować rozwoju gospodarczego ani w skali makro ani w odniesieniu do konkretnych przypadków. Podatek nie powinien być nadmierny. Jest nadmierny, gdy: - w celu zapłacenia podatku podatnik musi ograniczać wydatki na rozwój prowadzonej działalności gospodarczej do rozmiarów mniejszych, niż gdyby podatku nie było; - na skutek stosowania progresji podatku podatnik przestaje być zainteresowany zwiększeniem dochodu z prowadzenia działalności gospodarczej lub z bezpośrednio wykonywanej pracy. Przerzucalność podatku w przód – zwiększanie ceny produktu o wartość dodatkowego świadczenia podatkowego. Przerzucalność podatku wstecz – obniżanie wartości produktu, płacy pracowników o wartość podatku. Przerzucalność podatku powoduje wzrost ceny, a tym samym wzrost inflacji, a więc jest sprzeczny z zasadą ekonomiczną. Podatek nie powinien obciążać producenta przez momentem otrzymania zysku z nowo rozpoczętej działalności. • Zasada taniości podatku – podatek powinien przynosić dochód. Dotyczy to kosztów związanych z egzekucją świadczeń podatkowych w stosunku do uzyskanych efektów. Trzeba się zorientować ile kosztuje sam wymiar podatku, a ile kosztuje sam wpływ; w jaki sposób koszty związane z wymiarem i poborem podatku wpływają na: a) wysokość obciążeń podatkowych – niesie za sobą utrzymanie urzędników, koszty kontroli, egzekucji. b) Wpływ obciążeń podatkowych na koszty produkcji czy też koszty usług. • Zasada pewności podatku – podatek pewny dla podatnika to podatek nakładany przez ustawodawcę bez pozostawienia jakiejkolwiek dowolności dla władz podatkowych. Podatek pewny to podatek, który jest skonstruowany tak, że precyzyjnie określa obowiązki podatnika. • Zasada dogodności podatku rozpatrywana od strony podatnika oznacza postulat rozpatrywania terminu, wysokości rat do sytuacji materialnej podatnika. Podatek powinien być dogodny. Sprawdza się, gdy pobór podatku następuje u źródła, np. w momencie otrzymania wynagrodzenia, honorarium. ZASADY MORALNO-POLITYCZNE: • Zasada powszechności opodatkowania ma swój początek z hasłem rewolucji francuskiej, która zakłóciła równość podatkową. Wynika z postulatu obejmowania obowiązkiem podatkowym wszystkich podatników na takich samych zasadach bez przywilejów podatkowych, jeżeli dysponują przedmiotem podlegającym opodatkowaniu. Złamanie zasady powszechności opodatkowania występuje powszechnie (ulgi i zwolnienia podatkowe). • Zasada sprawiedliwości podatkowej jest różnie interpretowana: - wszyscy podatnicy płacą taki sam podatek; - wszyscy podatnicy mają płacić taką samą część majątku lub dochodu na rzecz Skarbu Państwa; - podatek powinien być dostosowany do zdolności podatkowej podatnika czyli do jego zdolności ponoszenia ciężaru podatkowego. Wymaga to uwzględnienia osobistej sytuacji podatnika. Prowadzi to do personalizacji podatku, więc zagrożona tu jest zasada taniości. Personalizacja podatku jest niezbędna do dostosowania ciężaru podatkowego do zdolności podatkowej podatnika. Konsekwencją tego jest: a) progresja podatkowa – uważana jest za sprawiedliwszą niż inne metody repartycji ciężaru podatkowego. Teoretyczne uzasadnienie znajdujemy w teorii użyteczności krańcowej, która mówi, że użyteczność jednostki dochodu wraz z jego wzrostem maleje silniej, niż wzrasta suma tego dochodu. To oznacza, że użyteczność dochodu maleje. Jak ktoś zarabia dużo to nie odczuwa np. podatku w kwocie 100 zł. A ten co zarabia mało – odczuwa. b) ustalenie minimum podatkowego. Wynika to z przekonania, że jeżeli ktoś ma tylko tyle ile wystarcza mu na życie to nie można żądać od niego podatku publicznego. Podatkami objęte są następujące osoby prawne: - spółki prawa handlowego; - spółdzielnie; - banki; - osoby prawne nie posiadające osobowości prawnej (zakłady budżetowe). Co jest przedmiotem podatku dochodowego od osób prawnych? → jest to dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, których ten dochód został osiągnięty. DOCHÓD – jest to nadwyżka sum przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Podatnicy objęci tym podatkiem są zobowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych, które pozwalają określić: - wysokość dochodu lub straty; - podstawy opodatkowania; - naliczania właściwego podatku (określenie w sposób nie budzący wątpliwości należnego podatku.). W ramach tego podatku występują zwolnienia bądź ulgi przedmiotowe. Jakie sytuacje powodują powstanie takich zwolnień: - dochody z działalności leśnej i rolnej; - dochody z innej prowadzonej działalności rolnej. Treść podatku oznaczają następujące kategorie: 1. Przychód 2. Koszty uzyskania 3. Dochód 4. Ulgi. TRZY KATEGORIE WPŁYWAJĄCE NA WYSOKOŚĆ PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB PRAWNYCH. 1. Rentowność brutto ZYSK BRUTTO PRZYCHODY ZE SPRZEDAZY PRZED OPODATKOWANIEM 2. Rentowność netto ZYSK NETTO PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY PO OPODATKOWANIU 3. Efektywna/ przeciętna stawka podatku od osób prawnych w całej gospodarce i poszczególnych sektorach. TE TRZY KATEGORIE WPŁYWAJĄ NA WIELKOŚĆ PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB PRAWNYCH. PODSTAWOWE GRUPY PRZYCHODÓW OBJĘTE W/ W PODATKIEM 1. Przychody pieniężne uzyskane z działalności gospodarczej 2. Wartość nieodpłatnie otrzymanych świadczeń 3. Przychody w naturze 4. Przychody z tytułu różnic kursowych 5. Wartość umorzonych zobowiązań Poza tym ustawa zalicza do przychodów: 1. Należne kary umowne i odszkodowania od kontrahentów przysługujące uprawnienia z tytułu nieterminowo dostarczanych towarów 2. Odsetki od należności za dostarczone towary i usługi 3. Należne dotacje przedmiotowe z Budżetu Państwa skierowane na dopłatę do towarów i usług, gdzie na skutek realizowanej polityki społeczno – gospodarczej zakłada się utrzymanie ceny niższej od kosztów wytworzenia 4. Przychody ze sprzedaży składników majątkowych Co zaliczamy do kosztów uzyskania przychodu? 1. Wydatki poniesione na zakup surowców, materiałów i innych materialnych czynników produkcji 2. Wydatki na płace pracowników 3. Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialne i prawne 4. Nakłady na remonty i konserwację środków trwałych 5. Czynsze i opłaty 6. Podatek od nieruchomości 7. Podatek od środków transportu 8. Z kapitalizowane odsetki od pożyczek i kredytów Co nie wlicza się do kosztów uzyskania przychodów: 1. Koszty nabycia gruntów i prawa wieczystego użytkowania gruntów 2. Koszty nabycia środków trwałych oraz koszty ich wytworzenia we własnym zakresie 3. Koszty nabycia wartości niematerialnych i prawnych 4. Podatek od towarów i usług 5. Spłata pożyczek kredytów 6. Koszty modernizacji środków trwałych, które podnoszą wartość środka trwałego 7. Koszty reklamy i reprezentacji w części przekraczającej 0,25% przychodów, chyba, ze reklama prowadzona jest w środkach masowego przekazu 8. Opłaty sankcyjne podlegające wpłacie do budżetu Podatek dochodowy od osób prawnych ma charakter liniowy i obowiązuje wszystkie jednostki. Wyłącznie liczymy podatek od przychodu (20%) - dywidendy - przychody z udziałów w zyskach osób prawnych 20% stawkę stosujemy od: 1. Osób prawnych mających swoją siedzibę lub zarząd poza granicami Polski 2. Z tytułu przychodów z praw autorskich 3. Z praw do projektów wynalazczych 4. Przychody ze znaków towarowych 5. Przychody z tytułu know – how 6. Przychody z tytułu użytkowania urządzenia przemysłowego, towarowego, handlowego poza granicami kraju Zwolnienia podmiotowe dotyczą: 1. Skarbu Państwa 2. NBP 3. Jednostek budżetowych 4. Funduszy celowych 5. Pewnej ściśle określonej grupy przedsiębiorstw międzynarodowych 6. Gminy i związki gmin w zakresie dochodów własnych Zwolnienia przedmiotowe: 1. Dochody ze sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa wiejskiego. 2. Dochody ze sprzedaży nieruchomości albo prawa wieczystego użytkowania na podstawie przepisów ochronie i kształtowaniu środowiska 3. Dochody zwolnione na podstawie umów międzynarodowych o unikaniu podwójnego opodatkowania. 4. Dochody z działalności: - naukowej; - naukowo – technicznej; - oświatowej; - kulturalnej; - kultury fizycznej 5. Dochody spółek wodnych i ich związków wydane na cele statutowe 6. Dochody NFI pochodzące z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziałów w zyskach osób prawnych. 7. Dochody w wysokości nominalnych wartości skarbowych lub środków pieniężnych otrzymanych w celu zwiększania rezerw własnych. 8. Dochody podatników zatrudniających osoby niepełnosprawne w zakresie i na zasadach określonych w ustawie o zatrudnianiu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. TENDENCJE : 1. Obniżenie stawki podatku dochodowego od osób prawnych 2. Ograniczenie ulg PODATKOWE GRUPY KAPITAŁOWE: - istnienie ich dopuszcza ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych. Możliwość konsolidowania wyników finansowych spółek tworzących grupę, co wpływa na łagodzenie skutków podatkowych w przypadku, gdy jedna ze spółek wykazuje wynik ujemny. Podmioty wchodzące w skład podatkowych grup kapitałowych, są zobowiązane do dokonywania w każdym roku podatkowym wydatków inwestycyjnych w wysokości co najmniej 50% dochodów całej grupy po opodatkowaniu nie mniej jednak niż 20% sumy dochodów do opodatkowania poszczególnych spółek. 1. Odpowiednie wymagania co do majątku spółki 2. Odpowiednia wysokość kapitału 3. Nie korzystanie ze zwolnień z podatku dochodowego na mocy innych ustaw 4. Nie zaleganie z podatkami 5. Odpowiedni poziom rentowności brutto wym. na 8% PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH Ustawa z dn. 26. 07. 1991r. Weszła w życie z 01.01.1992r. Grupy podatków włączone do podatku dochodowego: 1. Podatek dochodowy 2. Podatek od wynagrodzeń 3. Podatek wyrównawczy 4. Podatek rolny w zakresie dotacji działów specjalizacji produkcji rolnej prowadzonej przez osoby fizyczne 5. Podatek od płac. Te grupy weszły w skład podatków dochodowych od osób fizycznych Podatek ten jest z założenia podatkiem powszechnym, ma obciążać wszystkie dochody osób fizycznych niezależnie od tego jaki jest rodzaj i charakter tych dochodów. Jest to główny podatek naszego systemu podatkowego i razem z VAT i CIT stanowi podstawę systemu podatkowego. Dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sum przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w okresie roku podatkowego. Źródła przychodów obciążonych podatkiem od osób fizycznych: 1. Stosunek służbowy, stosunek pracy w tym także spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładna, emerytura, renta. 2. Działalność wykonywana osobiście (artystyczna, literacka, naukowa), działalność gospodarcza w tym również wykonywanie wolnego zawodu (usługowa, wytwórcza, itp.). 3. Działalność poza rolnicza. 4. Działy specjalne produkcji rolnej. 5. Dochody z nieruchomości lub ich części 6. Najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa lub inne umowy o podobnym charakterze. 7. Kapitały pieniężne, np. przychody z dywidend i tzw. inne prawa majątkowe (np. przychody z praw autorskich). 8. Sprzedaż nieruchomości, spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, prawa wieczystego użytkowania gruntów. 9. Inne źródła. 20.04.2002r. Podatek dochodowy od osób fizycznych Ustawa z 26.07.91 weszła w życie 01.01.1992 PIT jest podatkiem powszechnym, obciąża wszelkie dochody bez względu na ich rodzaj i wielkość. Opodatkowaniem podatkiem od osób fizycznych podlegają dochody osiągnięte ze źródeł wymienionych w ustawie. Dochodem ze źródeł przychodów jest nadwyżka sum przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w okresie roku podatkowego. Istotą podatku PIT są miesięczne zaliczki wpłacane przez płatników lub też samych podatników. Podatnicy są zobowiązani do złożenia w Urzędzie skarbowym zeznania podatkowego z osiągniętych w danym roku podatkowym przychodów i wpłacenia różnicy między zaliczką a wyliczonym podatkiem. Skale ustalane są przez ministerstwo finansów w drodze rozporządzenia. Przychód osoby fizycznej jest punktem wyjścia do obliczenia dochodu (przychód – koszty uzyskania). Przychód jest również podstawą do wymiaru składek na: - ubezpieczenia społeczne - ubezpieczenia zdrowotne Od przychodu osób fizycznych są potrącane następujące rodzaje składek na ubezpieczenia społeczne: - składka na ubezpieczenie emerytalne - składka na ubezpieczenie rentowe - składka na ubezpieczenie chorobowe Po potrąceniu z przychodu tych trzech składek obliczany jest podatek dochodowy. Równocześnie obliczana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne. W podatku dochodowym maja więc udział następujące rodzaje podmiotów: - Skarb Państwa – 69,9% - Gminy - 27,6% - Samorządy wojewódzkie - 1,5% - Powiaty - ok. 1% Różnica pomiędzy podatkiem liniowym a podatkiem progresywnym: 1. liniowy uwzględnia tylko 1 kryterium : wielkość dochodów progresywny zwraca uwagę na stan zamożności 2. liniowy wyrasta z przekonania co do równości obywateli, tj. każdy płaci taką samą część swego dochodu 3. liniowy jest mniej kosztowny progresywny : konieczne jest ustalenie zdolności podatkowej podatnika. CECHY PIT - powszechność podmiotowa podatku w stosunku do osób fizycznych co oznacza, że PIT płacą pracownicy najemni jak i osoby prowadzące działalność gospodarczą i ci którzy otrzymują renty i emerytury; - powszechność przedmiotowa co oznacza, że opodatkowaniu podlegają wszelkie dochody osób fizycznych; - opodatkowaniu podlegają dochody osiągnięte w kraju jak i zagranicą; - PIT realizuje szereg celów poza fiskalnych.: ♦ łagodzenie dysproporcji w sytuacji podatkowej podatnika (progresywna skala podatkowa) ♦ wspomaganie realizacji ważnych z punktu widzenia społecznego celów po przez system ulg ♦ wykorzystanie podatku do realizacji celów ekonomicznych, np. ulgi podatkowe dla osób prowadzących działalność gospodarcza jako forma przeciwdziałania bezrobociu. ♦ wspomaganie przez ludność użytecznych celów społecznych (odpisy na cele oświatowe, kulturalne) ♦ polityka pro rodzinna (wspólne opodatkowanie) KONFLIKTY DOTYCZĄCE PIT: 1. Nie rewaloryzowanie progów podatkowych 2. Niestabilność zasad dotyczących zapisów związanych z ulgami podatkowymi 3. Nieprecyzyjność zapisów ustawy 4. Możliwość dowolności interpretacji zapisów ustawy przez Urzędy Skarbowe PODATKI MAJĄTKOWE: Podatek rolny: 1. Podatek rolny od gruntów 2. Podatek rolny z działów specjalnych produkcji rolnej (została objęta PIT- em) Podmiot opodatkowania – są nimi właściciele i samoistni posiadacze gruntów rolnych. Przedmiot opodatkowania – użytki rolne i leśne stanowiące gospodarstwa rolne (obszar gruntów o powierzchni przekraczającej 1ha). Podstawą opodatkowania – jest hektar przeliczeniowy użytków rolnych; hektar fizyczny przelicza się za pomocą odpowiednich współczynników określonych w Ustawie. Łącznie mamy 9 klas bonitacyjnych dzięki którym możemy przeliczyć hektar fizyczny na hektar przeliczeniowy. Podatek rolny jest podatkiem progresywnym. Do hektara przeliczeniowego jest przywiązana stawka podatku, która jest wyrażona w równowartości 2,5q żyta z 1ha przeliczeniowego. Stawka podatku jest podzielona na 2 półrocza I – 1,25q ceny żyta w I półroczu II – 1,25q ceny żyta w II półroczu Dla ustalenia wartości stawki w zł przyjmuje się średnią cenę rynkową żyta z kwartału poprzedzającego dane półroczne. Minister finansów ustala w/ w średnią cenę żyta, Wielkość podatku zależy od: - wielkości wyrażonej w ha przeliczeniowych - od stawki podatku W podatku rolnym funkcjonują zwolnienia przedmiotowe: 1. Dotyczą klas ziemi od V do VI; 2. Dotyczą gruntów pod lasami w wieku do 50 lat; 3. Gruntów wyłączonych z użytkowania rolnego na okres do 3 lat 4. Gruntów powstałych z zagospodarowania nieużytków Ulgi występujące w podatku rolnym: 1. Położenie gospodarstwa na terenach podgórskich i górskich 2. Nabycie gruntów na utworzenie lub powiększenie gospodarstwa 3. Z tytułu klęsk żywiołowych (ulga o charakterze fakultatywnym) 4. Z tytułu dokonania inwestycji w sferze ochrony środowiska lub pozyskania naturalnych źródeł energii. W podatku rolnym nie uwzględnia się sytuacji osobistej podatnika i nie stosuje się ulg rodzinnych. Wyjątkiem jest ulga dla rodzin żołnierza odbywającego długotrwałą służbę wojskową. Podatek rolny jest płacony w ratach:  do 15 marca  do 15 maja  do 15 września  do 15 listopada Podatek rolny jest podatkiem lokalnym składającym się na dochody gminy. Wady i zalety podatku rolnego + prostota wymiaru + taniość i dogodność dla podatnika + nawiązuje do jakości użytków rolnych - nie jest elastyczny i jest sztywny jeżeli chodzi o obciążenia - nie reaguje na zmianę sytuacji osobistej rolnika 1. VAT Przedmiotem tego podatku jest sprzedaż towarów i usług (zalicza się do podatków pośrednich)do których zaliczamy: eksport i import towarów i usług, zamiana towarów, darowizna towarów. Podmiotem podatku VAT są: - osoby fizyczne - osoby prawne Podatnicy są zobowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności złożyć zgłoszenie rejestracyjne. Zarejestrowany podatnik zobowiązany jest umieszczać swój numer identyfikacji podatkowej na wszystkich fakturach. Podstawą opodatkowania VAT jest obrót, czyli kwota należna z tytułu sprzedanych towarów i usług. Podatek obliczamy od kwoty będącej podstawą opodatkowania. Określony jest on podatkiem należnym. Z uwagi na sposób rozliczania podatku od towarów i usług rozróżnia się następujące pojęcia: - podatek należny – określić można jako podatek wynikający z faktur sprzedaży, który powinien być odprowadzany do Urzędu Skarbowego po uprzednim pomniejszeniu go o podatek naliczony. Innymi słowy jest to podatek wynikający z opodatkowania czynności będących przedmiotem opodatkowania wg stawki 22%, 7%, 3%, 0%. W przypadku gdy zastosowano stawkę 0%, podatek w ujęciu pieniężnym de facto nie występuje. Podatek należny można zatem określić również jako taki, który ciąży na podatniku w sensie prawnym, nie w każdym zaś przypadku w sensie ekonomicznym. Gdy podatek naliczony jest wyższy niż podatek należny, podatnik otrzymuje zwrot określonej kwoty podatku lub obniża o nią podatek należny od swojej sprzedaży w następnym miesiącu. Mamy więc do czynienia z tzw. zwrotem bezpośrednim oraz zwrotem pośrednim.. - podatek naliczony – wynika z oryginałów faktur zakupu, które podatnik otrzymuje od sprzedającego w momencie dokonywania transakcji zakupu towaru lub usługi. Innymi słowy, podatek naliczony w danej fazie jest to podatek zapłacony w poprzedniej fazie, który pomniejsza podatek należny. Podatek należny i podatek naliczony to kategorie które odnoszą się do podatników VAT. Nie możemy jednak tracić z pola widzenia faktu, że istnieje grupa podmiotów, które nie są podatnikami VAT, czyli z podatku tego są zwolnione. Istnienie zwolnień podatkowych stwarza określone skutki w odniesieniu do producentów i odbiorców dóbr fiskalnych. Podatnik ma prawo obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego i zapłaconego nabywając towary. Czynności, które ustalane są z naliczaniem podatku należnego i naliczonego dokonują wszyscy uczestnicy czynności podatkowej z wyjątkiem ostatniego podmiotu. VAT jest praktycznie płacony przez konsumenta. Podatek należny – ten, który nastąpi Podatek naliczony - ten który już był Wartość celna jest to cena faktycznie zapłacona lub należna za towar sprzedany w celu przywozu go na Polski obszar celny (import). W eksporcie VAT jest zerowy, a więc nie wystarczy podatek należny. 2. AKCYZA Jest to podatek bezpośrednio zawarty w cenie towarów, został wprowadzony na mocy ustawy o VAT.. Opodatkowaniu akcyzą podlegają te towary, które objęte są podatkiem od towarów i usług, a w szczególnych przypadkach sprzedaż towarów i ich import. Pod akcyzę nie ulega sprzedaż lub import wszystkich towarów. Towary akcyzowe – zał nr 6 do ustawy wprowadzającej VAT i akcyzę. Produkty objęte akcyzą: - produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne - samochody osobowe - sprzęt elektroniczny wysokiej klasy - sól, wyroby perfumeryjne - karty do gry, guma do żucia - wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, piwo i wino - łodzie żaglowe, wyroby tytoniowe Obowiązek podatku ciąży na producentach i importerach wyrobów akcyzowych. Podstawą opodatkowania; - jest obrót wyrobami akcyzowymi czyli kwota należna z tytułu ich sprzedaży; - w przypadkach towarów z importu podstawę opodatkowania stanowi ich wartość celna powiększona o należne cło. Podstawą opodatkowania może być również ilość wyrobów akcyzowych, jeżeli stawki akcyzy wyrażane są w sposób kwotowy. Stawki akcyzowe wyrażane są w sposób: - procencie ceny sprzedaży - procencie podstawy opodatkowania stosowanej w imporcie - w kwocie na jednostkę wyrobu - w formie różnicy cen Sprzedaż wyrobów akcyzowych na eksport w zasadzie nie podlega akcyzie. Ustawa o oznaczaniu wyrobów znakami akcyzy: Wyroby podlegające obowiązkowemu oznaczeniu znakami akcyzy nie mogą wystąpić w obrocie na terytorium RP bez uprzedniego prawidłowego oznaczenia ich znakami akcyzy. Znaki akcyzowe mogą mieć różną postać: • banderola – są wydawane importerom bądź producentom wyrobów akcyzowych, którzy są zobowiązania do wpłacenia do Urzędu Skarbowego zaliczki stanowiącej równowartość wydanej banderoli. • znak cenowy • odcisk pieczęci Naruszenie ustawy o stosowaniu znaków akcyzy jest karalne i podlega karze wiezienia i karze grzywny. 3. CŁO Ustawa z dnia 09.01.97 Kodeks Celny W skład procedury celnej wchodzi: - dopuszczenie do obrotu - tranzyt - skład celny - uszlachetnienie wierne lub czynne - odprawa czasowa - przetwarzanie pod kontrolą - wywóz Podstawowa instytucja prawa celnego jest zgłoszenie celne. Z danych do zgłoszenia celnego i załączonych załączników należy wyliczyć wartość celną towarów, tzn. kwotę na podstawie której wyliczymy cło i inne należności tj. VAT i akcyzę. Wartość celna towaru – kwota na podstawie której naliczamy cło lub inne podatki (akcyzowy, od towarów) Wartość celna jest to wartość transakcyjna tzn. cena faktycznie zapłacona lub należna za towar sprzedany w celu przywozu go na Polski obszar celny. Jeżeli cena danego towaru jest wyrażona w walucie obcej, obowiązkiem organu celnego jest przeliczenie tej wartości wg kursu ustalonego przez NBP dla danej waluty na okres w którym nastąpiło zgłoszenie celne. Dług celny – następuje on z chwilą przyjęcia zgłoszenia celnego. Długiem celnym jest powstałe z mocy prawa zobowiązanie do uiszczenia należności celnych czyli należnego cła. Dług celny tworzy się w taki sposób, że należne cło, które musi uiścić podmiot, powstaje z mocy prawa. Oznacza to, że nie jest konieczne wydanie i doręczenie decyzji. A więc powstaje z chwilą zgłoszenia celnego. Należne cło, które dłużnik ma obowiązek uiścić, powstaje z mocy prawa (nie jest potrzebne wydanie i doręczenie decyzji), powstaje z chwilą zgłoszenia celnego. Należne cło przywozowe jest wymagalne wg stanu towarów i jego wartości celnej w dniu przyjęcia zgłoszenia celnego i wg stawek w tym dniu obowiązujących. PODATEK OD SPADKÓW I DAROWIZN Podatek ten obciąża osoby fizyczne w przypadku nieodpłatnego nabycia rzeczy i praw majątkowych w drodze spadku, darowizny lub zasiedzenia. Podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i obciążeń czyli wartość netto. Jak możemy przyjąć spadek: 1. po przez odrzucenie spadku 2. przyjęcie wprost (ze wszystkimi zobowiązaniami) lub z dobrodziejstwem inwentarza (zobowiązania tylko do wysokości wartości spadku) obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy, a w przypadku darowizny na darczyńcy i na obdarowanym. Podatek od spadków i darowizn jest podatkiem progresywnym, ale stosowane są w nim min. podatkowe, które do określenia wysokości nie podlegają opodatkowaniu. Owe min podatkowe zależy od tego do której kategorii zaliczone są osoby uprawnione do otrzymania spadku lub darowizny. I – grupa: małżonka, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, ojczym, macocha, teść. II – grupa: zstępni rodzeństwa, rodzeństwa rodziców, pasierbów, rodzeństwa małżonków III- grupa: inni nabywcy. Te grupy maja zastosowanie wyłącznie do spadków i darowizn krajowych. W darowiznach zagranicznych nie uwzględnia się stosunku obdarowanych do darczyńców, a podatek oblicza się wg skali ustalonej dla II grupy podatkowej. Ustawa sumuje wartość wszystkich darowizn dokonanych przez darczyńcę w okresie kolejnych 5 lat (kumulacja w czasie). Do podstawy opodatkowania nie wlicza się mieszkania oraz budynku mieszkalnego o pow do 110m² nabytego w drodze spadku i darowizny w I grupie podatkowej, a w II i III w postaci spadku. Ustawa mówi, że owa ulga podatkowa skutkuje wtedy, jeżeli przedmiot ten będzie w naszym użytkowaniu dłużej niż 5 lat. Nadwyżka spadku lub darowizny powyżej kwot podanych w ustawie, podlega opodatkowaniu wg 3 odrębnych skal podatkowych właściwych dla poszczególnych grup podatników. I – 5% (do 80 tys.), 7% (powyżej 160 tys.) II – 7 –12% III – 12 –20% Jeżeli nabywamy prawa w drodze zasiedzenia to 7%. W podatku od spadków i darowizn stosuje się liczne zwolnienia o charakterze przedmiotowym: 1. Nabycie własności lub prawa wieczystego użytkowania gruntów gospodarstwa rolnego z wyjątkiem budynków mieszkalnych, budynków służących do tzw. produkcji specjalnej. 4. nabycie przez małżonka lub zstępnych (dzieci)zakładu wytwórczego, handlowego, itp. pod warunkiem ze zakład ten będzie prowadzony przez 5 lat. Zobowiązanie notariuszy do pobierania podatku przy sporządzaniu aktu darowizny gwarantuje zapłacenie podatku. Niepodejmowanie jakichkolwiek czynności urzędowych wobec przedmiotów będących przedmiotem spadku przez uiszczeniem należnego podatku. SPOSÓB WYKORZYSTYWANIA ŚRODKÓW BUDŻETOWYCH Problematyka finansowania zamówień publicznych ze środków publicznych. Ustawa o zamówieniach publicznych z dn. 10.VI.94 wprowadza do rzeczywistości finansów publicznych zadania odnoszące się do finansowania zadań publicznych ze środków publicznych. Regulacje mają zapewnić: - równe traktowanie podmiotów gospodarczych zainteresowanie; - uczciwą konkurencją - wybór tzw. najkorzystniejszej oferty, Ustawa określa: - zasady, formy, - tryb udzielenia zamówień publicznych, - organ właściwy o zamówieniach publicznych, - tryb postępowania w przypadku zabiegania o finanse publiczne. Zamówienie publiczne to zamówienie na roboty budowlane, dostawy, wykonanie usług, gdy są one opłacane ze środków publicznych w całości lub części. Dostawa - jest to dostarczenie zamawiającemu surowców, materiałów, sprzętu oraz innych dóbr i usług. Środki publiczne rodzaje: 1. Środki publiczne w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Pobierane w ramach jednostek należących do sfery publicznej. 2. Środki kredytowe, na które Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorząd, jednostka organizacyjna (Rada Gminy) udzieliła poręczeń, gwarancji albo dofinansowała koszty udzielonego kredytu. 3. Środki pochodzące z opłat abonamentowych i opłat za używanie zarejestrowanych odbiorników radiowych i telewizyjnych. 4. Środki pochodzące ze składek na ubezpieczenia zdrowotne. Przez najkorzystniejszą ofertę należy rozumieć: - ofertę z najniższą ceną przy takiej samej jakości przedmiotu zamówienia lub, - ofertę, która przedstawiła najkorzystniejszy bilans, cen, kosztów eksploatacji, czasu wykonania lub dostawy oraz innych kryteriów opisanych w specyfikacji przetargowej istotnych warunków zamówienia publicznego. Podmioty zobowiązane poddawać się rygorom ustawy o finansach publicznych (o zamówieniach publicznych). 1. Państwowe jednostki budżetowe i inne jednostki tworzone przy jednostkach budżetowych (zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze tworzone przy państwowych jednostkach budżetowych). 2. Państwowe fundusze celowe (Fundusz Pracy, Rehabilitacyjny). 3. Jednostki samorządu terytorialnego i samorządowe jednostki organizacyjne. 4. Spółdzielnie, fundacje i stowarzyszenia w zakresie jakim dysponują środkami publicznymi. 5. Jednostki wykonujące zadania o charakterze użyteczności publicznej, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i jednostki majątkowo lub organizacyjnie od nich uzależnione (np. schroniska dla bezdomnych). 6. Agencje państwowe. 7. Jednostki publicznej radiofonii i telewizji. 8. Samodzielne, publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki organizacyjne ubezpieczenia zdrowotnego i krajowy związek kas chorych. Cechy instytucji przetargu: 1. Obowiązek zamieszczenia szczegółowego, zupełnego i ostatecznego opisu zamawianych dóbr i usług (przedmiotu zamówienia) 2. Zupełne i ściśle określenie i ujawnienie w dokumentach przetargowych kryteriów dla oceny, porównania i wyboru oferty. 3. Publiczne otwarcie oferty w określonym wcześniej miejscu i terminie. 4. Dokonanie oceny wszystkich nadesłanych ofert wg identycznych kryteriów przedstawionych wcześniej. 5. Zakaz negocjacji z treścią złożonych ofert. 6. Zakaz wprowadzenia zmian do treści oferty po jej złożeniu. Zamawiający ma prawo do: 1. Zbadanie kwalifikacji oferenta, a oferent nie może się przed tym uchylić 2. Ocena spełnienia przez oferenta istotnych warunków zamówienia, 3. Domaganie się wyjaśnień, ewentualnie uzupełnienia oferty, 4. Zawarcia umowy z najlepszym oferentem na warunkach podanych przez niego w ofercie 5. Zamawiający ma prawo do zatrzymania wadium jeśli wybrany przez niego oferent odmówi podpisania umowy na podanych, oferowanych przez siebie warunkach. Wszystkie wymienione prawa zamawiającego względem oferenta są