Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Pojęcie weksla i jego rodzaje Weksel jest papierem wartościowym, gdyż posiadanie jego jest warunkiem wykonywania wszelkich praw wekslowych. Zapłata zaś weksla następuje za jego wręczeniem płacącemu (za zwrotem weksla). Tak jak niektóre inne papiery wartościowe weksel podlega w razie zaginięcia umorzeniu (amortyzacji). Weksel jako papier wartościowy może być przedmiotem , obrotu na giełdzie, podobnie bowiem jak inne towary i papiery wartościowe (akcje, obligacje) i sprzedawany tam przenosi własność na inne osoby. Cechy składowe weksla są ściśle przez prawo wekslowe przepisane i muszą być zachowane pod rygorem nieważności. Z tych cech najbardziej charakterystyczną dla weksla jest jego bezwarunkowość oraz ściśle pieniężny charakter zobowiązania. Jakiekolwiek warunki w treści weksla powodują jego nieważność. Weksel może przybrać jedną z dwóch postaci, a mianowicie: 1. Weksla własnego, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia w oznaczonym terminie określonej sumy pieniężnej na rzecz lub na zlecenie wymienionej w wekslu osoby. Ta sama osoba wystawia i płaci za ten weksel. Weksel własny nazywany jest także wekslem (po łacinie solus - jedyny) bo wystawia się go w jednym tylko egzemplarzu, jest także wekslem prostym. 2. Weksla trasowanego, czyi przekazowego (tzw. trassy lub traty) jest to dokument, w którym wystawca (trasant ang.-drawer) poleca innej osobie zwanej trasatem (ang.drawce) zapłacić w oznaczonym terminie określoną sumę pieniężną na rzecz lub na zlecenie wymienionej w wekslu osoby zwanej remitentem (ang. payee). Każdy weksel może stać się rymesą, gdy osoba, na której zlecenie weksel wystawiono (remitent - wekslobiorca) przeniesie go na inną osobę przez indos, tj. odpowiednie oświadczenie na grzbiecie weksla. Rymesami we właściwym tego słowa znaczeniu nazywa się jednak tylko weksle które pochodzą z obrotów towarowych i są zaopatrzone choćby jednym indosem tzw. wekslem, które osoba wręczająca je sama za towar otrzymała i przenosząc je na inną osobę zaopatrzyła w swój podpis (indos czyli żyro) przyjmując wekslową odpowiedzialność za zapłatę sumy wekslowej. Wystawiając weksel, wystawca przyjmuje odpowiedzialność za zapłatę sumy wekslowej tj. za to że sam ją zapłaci (przy wekslu własnym) lub że zapłaci ją trasat (przy wekslu trasowanym). Odpowiedzialność wekslowa ma charakter bezwarunkowy, a posiadaczowi weksla przysługuje w zasadzie prawo żądania zapłaty sumy wekslowej nawet w wypadkach, gdy wręczenie weksla było pozbawione dostatecznej podstawy (np. weksel wręczono tytułem zapłaty za towar który okazał się wadliwy, tak że go zwrócono, weksle wręczono w celu zabezpieczenia pożyczki, którą miano udzielić wystawcy weksla, lecz jej nie udzielono itp.). Jak widzimy z powyższych przykładów, zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji faktycznej, która była postawą wystawienia i wręczenia weksla, nabierając charakteru samodzielnego i abstrakcyjnego, tj. oderwanego od podstawy która spowodowała jego wystawienie. Toteż każdy kto weksel podpisuje, musi się liczyć z tym że wobec dalszych posiadaczy weksla będzie zmuszony do zapłaty weksla bez względu na wszelkie zarzuty jakie słusznie mógłby podnieść przeciwko osobie, której wręczy weksel z uwagi na tę czynność prawną, która była postawą wręczenia weksla. Konwencja genewska, a w ślad za nią i nasze prawo wekslowe przewiduje, że aby dokument mógł być uznany za weksel, musi zawierać następujące elementy składowe: 1. nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku w jakim go wystawiono, 2. bezwarunkowe polecenie (w wekslu trasowanym) lub bezwarunkowe przyrzeczenie (w wekslu własnym) zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, 3. oznaczenie terminu płatności weksla tylko jeden termin, niemożliwe jest bowiem ustalenie ratalnej zapłaty sumy wekslowej w kilku terminach, 4. oznaczenie miejsca płatności, 5. nazwisko osoby (nazwa przedsiębiorstwa), na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana (remitent), remitentem może być sam wystawca, 6. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla 7. własnoręczny podpis wystawcy weksla, jak również każdy znak, który według prawa i zwyczajów w miejscu wystawienia weksla wskazuje jego wystawcę 8. w wekslu trasowanym ponadto nazwisko osoby (nazwa firmy) która ma zapłacić (trasata). Pewne odchylenie jest dopuszczalne, jeśli chodzi o punkty 3, 4, 6. W braku bowiem oznaczenia terminu płatności weksel uważa się za płatny za okazaniem. Jeśli nie oznaczono miejsca płatności, uważa się za nie miejsce wymienione obok nazwiska trasata. Weksel, w którym nie oznaczono miejsca wystawienia, uważa się za wystawiony w miejscu podanym obok nazwiska wydawcy. W odniesieniu do terminu płatności weksla możemy stosować następujące określenia: • płatny za okazaniem, tzw. płatny na żądanie, • w pewien czas po okazaniu, • w pewien czas po dacie, np. 10 dni po dacie wystawienia, • w oznaczonym dniu. Inne określenie terminu płatności, lub kilku terminów powoduje nieważność weksla. Jeśli oznaczony dzień płatności weksla przypada w niedzielę lub dzień wolny od pracy, to wierzyciel może domagać się jego zapłaty w następnym dniu roboczym. Weksel płatny za okazaniem jest płatny przy przedstawieniu. Weksel winien być przedstawiony do zapłaty w ciągu roku od dnia wystawienia. Wystawca może jednak oznaczyć krótszy lub dłuższy termin, natomiast indosanci mogą terminy te jedynie skrócić (przez umieszczenie odpowiedniej klauzuli na wekslu). W przypadku nieprzedstawienia weksla do zapłaty w terminie ustawowym (ewentualnie skróconym lub wydłużonym) wygasa odpowiedzialność wystawcy weksla trasowanego i indosantów. Skutki takie nie powstają w stosunku do akceptowania weksla trasowanego oraz wystawcy weksla własnego. Jeśli data płatności nie została w wekslu ściśle ustalona, tj. w przypadku weksli płatnych za okazaniem i w pewien czas po okazaniu, wystawca ma prawo umieszczenia w wekslu klauzuli oprocentowania. Remitent otrzymuje wówczas sumę wekslową i odsetki, liczone od daty wystawienia weksla do daty płatności. W przypadku weksli płatnych w innych terminach klauzuli oprocentowania się nie umieszcza, gdyż istnieje możliwość obliczenia odsetek od sumy wekslowej już w momencie wystawienia weksli. Dywidenda i polityka dywidendowa Dywidenda - część zysku wypłacana akcjonariuszom. Polityka dywidend decyduje m. in. o wysokości i systematyczności wypłaty dywidend. Polityka dywidend odzwierciedla decyzję właścicieli dotyczącą podziału zysku netto przedsiębiorstwa na dwie części o różnym przeznaczeniu: 1. wypłata dywidend - wiąże się z przekazaniem wypracowanego zysku właścicielom, 2. wzrost bieżącej wartości (ceny) akcji może, choć nie musi być związana z zatrzymaniem zysku w firmie i przeznaczeniem go na inne cele rozwojowe. Optymalna polityka dywidend winna pozwalać na zachowanie równowagi między bieżącymi wypłatami dywidend a wzrostem akcji spowodowanym przez zatrzymanie zysku w firmie. Optymalna polityka dywidend winna pomóc w ustaleniu takiego sposobu podziału zysku firmy, który zaspokoi potrzeby bieżące konsumpcji akcjonariuszy w postaci dywidendy, ale również pozwoli zaspokoić popyt przedsiębiorstwa na kapitał niezbędny do jego rozwoju i zwiększenia dochodów w przyszłości. Skutkiem określenia optymalnej polityki dywidend jest maksymalizacja ceny akcji firmy. Teorie polityki dywidend (dotyczą wpływu polityki dywidend na kształtowanie się ceny akcji). 1. Teoria nieistotności dywidend. 2. Teoria "wróbla w garści". 3. Teoria preferencji podatkowych. Dla optymalizacji polityki dywidend z punktu widzenia wartości akcji istotne są dwa problemy teoretyczne: 1. hipoteza sygnalizacji, 2. efekt klienteli › przyciąganie danych akcjonariuszy stylem polityki dywidendy. Polityka dywidend powinna być ustalana na dłuższy czas gdyż tylko wtedy akcjonariusze mają szansę zareagować zgodnie z własnymi preferencjami. Wybór optymalnej polityki dywidend musi uwzględniać wszystkie ograniczenia, ale także możliwości przedsiębiorstwa. Czynniki wpływające na wybór optymalnej polityki dywidend: 1. Ograniczenia wypłaty dywidend. o prawne obwarowania mające na celu zabezpieczenie praw wierzycieli, o w tzw. zasadzie "nienaruszalności kapitału". 2. Możliwości inwestycyjne. 3. Koszt alternatywnych źródeł kapitału. 4. Wpływ polityki dywidend na wymaganą stopę zwrotu kapitału. Na wymagana stopę zwrotu wpływają czynniki przytoczone w teoriach sygnalizacji i efektu klienteli, takie jak: • oczekiwania akcjonariuszy odnośnie wypłaty i wysokości dywidend, • ocena poziomu ryzyka związanego z wypłatą lub brakiem dywidend, • ocena przez akcjonariuszy korzyści płynących z dywidendy gotówkowej lub zysków kapitałowych, • ocena zawartości informacyjnej decyzji zarządu o wysokości wypłaconej dywidendy (hipoteza sygnalizacji) Rodzaje polityki dywidend stosowanych w praktyce gospodarczej: 1. Ze względu na okres i kwotę wypłaty wyróżnia się: o regularne › płacone w regularnych odstępach czasu i mające stałe wartości, o nieregularne › płacone nieregularnie lub w zmiennej wysokości. 2. Ze względu na okres, co jaki wypłaca się dywidendy wyróżnia się: o dywidendy kwartalne, o dywidendy półroczne, o dywidendy roczne. 3. Ze względu na formę wyróżniamy: o dywidendy pieniężne, o dywidendy w akcjach. Dywidenda pieniężna (gotówkowa) może być wypłacana jako: 1. stałe lub rosnące dywidendy, 2. dywidendy o stałej stopie wypłat, 3. mała dywidenda z dodatkową premią, 4. dywidenda rezydualna (resztowa). Z wypłatą dywidendy w akcjach wiążą się zagadnienia: 1. nowa emisja i podział akcji, 2. plan reinwestycji dywidend, 3. odkupywanie akcji, 4. dywidenda likwidacyjna. Skutki odkupienia akcji w celu umorzenia: 1. zmniejszenie liczby akcji w obrocie, 2. zwiększenie zysku przypadającego na jedną akcję, 3. z reguły zwiększenie ceny akcji. Optymalna polityka dywidend powinna uwzględniać fakt uzyskania najwyższej rentowności kapitału powierzonego firmie przez inwestorów. Jeśli zatrzymanie tej części zysku, która mogłaby być przeznaczona na dywidendy nie spowoduje lepszych wyników gospodarczych, a w konsekwencji wzrostu wartości i cen akcji firmy to optymalna polityka dywidend winna zakładać wypłatę dywidendy akcjonariuszom. Akcje Akcja Akcja - jest papierem wartościowym stwierdzającym bezwarunkowe uczestnictwo jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniającym do partycypacji w jej zyskach w formie tzw. dywidendy oraz do majątku spółki w razie jej likwidacji. Akcja stanowi odpowiednik części kapitału spółki, który jest finansową podstawą jej działalności i materialnej odpowiedzialności za podejmowane zobowiązania. Wartość akcji nie może być zwrócona akcjonariuszowi w czasie trwania spółki, a po jej likwidacji upoważnia do udziału w majątku spółki ale dopiero po uprzednim zaspokojeniu wszelkich innych zobowiązań. Od wartości akcji nie może być wypłacone oprocentowanie, gdyż stanowi ona element kapitału ulokowanego w przedsięwzięciu. Niezależnie od dywidendy akcje dobrze prosperujących przedsiębiorstw mogą zapewnić posiadaczom korzyści ze względu na wzrost wartości rynkowej walorów. Na wartość realną akcji nie ma wpływu inflacja. W Polsce kompleksowa regulacja zasad funkcjonowania spółek akcyjnych nastąpiła w kodeksie handlowym. Przy pomocy akcji, które są zbywane między posiadaczami wg wolnych cen (rynkowych) ułatwione są przepływy kapitałów w gospodarce. Klasyfikacja akcji wg rodzajów. W zależności od przepisów prawa, jak również podaniem statutu spółki akcje mogą być emitowane w formie dokumentów: • imiennych lub • na okaziciela Akcja imienna powinna zawierać nazwisko i imię właściciela, jest ona ewidencjonowana w księdze akcji imiennych. W księdze odnotowuje się także wszelkie zmiany własności akcji. Mogą obowiązywać pewne ograniczenia przy przenoszeniu prawa ich własności. Akcja na okaziciela ułatwia bardzo procedurę jej przenoszenia na innego nabywcę. Akcje bezimienne nie są rejestrowane. W Polsce akcje dopuszczane do publicznego obrotu są wyłącznie akcjami na okaziciela. Spółka będąca emitentem składa je do depozytu bankowego, natomiast akcjonariusz otrzymuje tylko świadectwo depozytowe. Ze względu na pokrycia równowartości akcji można wyodrębnić akcje: • opłacone gotówką, • wydawane za wkłady rzeczowe tj. aporty czyli akcje aportowe Akcje opłacone gotówką mogą być wydawane nawet już po ich częściowej zapłacie (nie mniej niż 25% wartości nominalnej). Jedynie do czasu pełnego opłacenia akcje muszą być imienne. Natomiast akcje bezimienne mogą być wydawane dopiero po pełnym opłaceniu. Wśród akcji gotówkowych można zatem wyróżnić dokumenty opłacone całkowicie i częściowo. Podział ten ma istotne znaczenie przede wszystkim przy ustalaniu wysokości dywidendy. Akcje aportowe powinny być w pełni okryte jeszcze przed zarejestrowaniem spółki. Ze względu na konieczność szczególnie wnikliwej kontroli oszacowania wkładów rzeczowych akcje aportowe powinny być imienne do momentu zatwierdzenia przez walne zgromadzenie sprawozdania oraz bilansu, a także rachunku zysków i strat po drugim roku działalności spółki. Ponadto w tym okresie akcje aportowe nie mogą być zbywalne. Akcje dzielimy również na : • pojedyncze - jeżeli dokument opiewa na wartość nominalną jednej akcji, • zbiorcze - jeżeli w jednym dokumencie ujmuje się więcej niż jedną akcję podając ich ilość, wartość nominalną pojedynczą akcji oraz ich łączną wartość. Ze względu na uprawnienia jakie przysługują akcjonariuszom akcje dzieli się na: • zwykłe • uprzywilejowane tj. Korzystające ze specjalnych dodatkowych uprawnień w stosunku do akcji zwykłej. Akcje uprzywilejowane oznaczają zatem dopuszczoną prawem nierówność uprawnień akcjonariuszy. Umacniają one pozycję konkretnych osób. Dlatego powinny być imienne, a w razie zamiany ich na dokumenty na okaziciela przywileje zazwyczaj wygasają. Przy akcjach wyróżniamy następujące przywileje: Przywilej prawa głosu - może przewidywać, że na jedną akcję przypada więcej niż jeden głos (nie więcej niż 5 głosów). Akcje te powinny być imienne. Przywilej dywidendy - może oznaczać prawo do wyższej dywidendy w stosunku do przysługującej akcjom zwykłym (nie więcej niż poziom przeciętnej stopy dyskontowej NBP podwyższony o 2 jednostki). Może on również przewidywać otrzymanie dywidendy przed innymi akcjonariuszami, oraz uprawniać do niej za listą, w których spółka jej nie wypłacała (nie więcej niż 5 lat wstecz). Przywilej przy podziale majątku - zapewnia pierwszeństwo do uzyskania zwrotu nominalnej wartości akcji przed innymi akcjonariuszami w razie likwidacji spółki. Przywilej pierwszeństwa podjęcia akcji z nowych emisji - nabywając dodatkową emisję uzyskuje od razu premię, niekiedy znacznie wyższą od pozostałych. W jednej akcji może następować bądź zbieg więcej niż jednego przywileju - jeśli statut spółki takie rozwiązanie przyjmuje, Umorzenie akcji - może następować bądź w ciężar kapitału bądź w ciężar czystego zysku - bez zmiany kapitału. W przypadku wcześniejszego umorzenia akcji w ciężar zysku akcjonariusze, których akcje wylosowano do umorzenia przed zakończeniem działalności spółki otrzymują tzw. akcje użytkowe - nie posiadające wartości nominalnej, ponieważ kapitał w nich zawarty spłacono. Specyficzna odmianą są akcje pracownicze, których emisja lub sprzedaż ograniczona jest do kręgu osób zatrudnionych w spółce. Są one z reguły imienne. W Polsce akcje pracownicze stanowią jeden z elementów prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Podlegające temu procesowi firmy państwowe przekształcane są w pierwszym etapie na jednoosobowe spółki Skarbu Państwa. W następnym etapie akcje podlegają sprzedaży osobom fizycznym, prawnym. Jednak część akcji udostępniona jest pracownikom darmo lub według cen obniżonych w stosunku do cen sprzedaży akcji innym osobom fizycznym. Uprawnienia akcjonariusza. • uczestnictwo w spółce • uczestniczenie w walnym zgromadzeniu z prawem do głosowania • dywidendy • żądania uwzględnienia stanowiska mniejszości w niektórych przypadkach. Przy akcjach wyróżniamy prawo: • prawo uczestnictwa w spółce oznacza, że akcjonariusz nie może go być pozbawiony, jeżeli legitymuje się właściwie opłaconą akcją. Prawo to ma również obligatoryjny charakter. • prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu i prawo głosu zapewnia akcjonariuszom możliwość wpływania na losy spółki. Skorzystanie z prawa uczestnictwa w walnym zgromadzeniu przysługuje właścicielowi akcji imiennych, którzy co najmniej na tydzień przed posiedzeniem uwidocznieni zostali w księdze akcji. Prawo, takie zyskają także posiadacze akcji na okaziciela, którzy co najmniej na tydzień przed zgromadzeniem złożyli swoje akcje w spółce. • prawo do dywidendy może być realizowane tylko wówczas, gdy spółka osiągnęła zysk.. Wypłata dywidendy w Polsce następuje w gotówce. • Prawo poboru nowej emisji - oznacza, że jeżeli statut nie przewiduje inaczej to wszyscy dotychczasowi akcjonariusz mają prawo pierwszeństwa do objęcia nowych akcji proporcjonalnie do posiadanych dotychczas ich ilości. • Prawo do udziału w majątku spółki - przysługuje akcjonariuszowi dopiero w razie likwidacji spółki. Jeżeli następuje upadłość spółki, a więc jej majątek nie wystarczą na pokrycie zobowiązań, akcjonariusze nie otrzymują nawet częściowego zwrotu kapitału akcyjnego, ale nie ponoszą osobistej odpowiedzialności materialnej za kwoty, które nie zostaną wierzycielom uregulowane. • Prawo mniejszości - oznacza, że w niektórych przypadkach mniejszość ma prawo podejmowania decyzji mających wiążący charakter (co najmniej 20% głosów). W celu ochrony interesów akcjonariuszy przepisy prawne przewidują odpowiedzialność cywilną i karną. Kontrolny pakiet akcji. Decyzje w sprawie działalności spółki podejmowane są przez akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu zwykłą większością głosów. Ilość akcji pozwalających na przewagę w głosowaniu nosi nazwę kontrolnego pakietu akcji - liczący 50% ogólnej liczby akcji plus jedna, zapewnia posiadaczowi decydowania w sprawach nie wymagających kwalifikowanej większości głosów. Jeżeli z kolei uwzględnić, że część akcji może być uprzywilejowana pod względem głosów to posiadanie tylko 17 % takich walorów przez jedną osobę stanowi wystarczający pakiet kontrolny, gdyż oznacza siłę głosów stanowiącą 50,6% ich ogólnej liczby .Spółka akcyjna jest nie tylko emitentem własnych akcji, ale może być także nabywcą akcji innych emitentów w ten sposób spółka może stać się udziałowcem innej korporacji. W Polsce wprowadzono przepisy poddające procesowi określonej kontroli koncentrowania przez jednego akcjonariusza znaczniejszych pakietów akcji jednej spółki . W szczególności osoby fizyczne lub prawne, które osiągnęły lub przekroczyły 5 lub 10 % ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu przed zbyciem akcji obowiązane są powiadomić o tym Komisję Papierów Wartościowych, Urząd Antymonopolowy oraz Spółkę w ciągu 7 dni od zawarcia transakcji. Jeżeli dana osoba dysponuje udziałem zapewniającym ponad 10 % głosów to powinna przedkładać informacje o każdym nabyciu lub zbyciu akcji, zmieniającym udział głosów o 2%. Natomiast w przypadku, gdy dana osoba zamierza kupić akcję, pozwalające na uzyskanie w rezultacie 25, 33 lub 50% ogólnej liczby głosów, to niezbędne jest powiadomienie Komisji przed dokonaniem takiej operacji. Zasady emisji i zbywania akcji. Emisja akcji może nastąpić w formie: • objęcia przez samych założycieli oraz ewentualnie przez inne zaproszone osoby (emisja zamknięta), • ogłoszenia publicznej subskrypcji (otwartej lub ograniczonej). W pierwszym przypadku procedura emisji akcji jest stosunkowo prosta. Założyciele oraz inne osoby, które do nich się dołączyły wyrażają zgodę na objęcie akcji w formie notarialnego aktu, a następnie po ich właściwym opłaceniu następują dalsze działania związane ze zwołaniem walnego zgromadzenia, wyborem władz, rejestracją spółki. Przy zamkniętej subskrypcji nominały akcji są przeważnie dość wysokie, a nierzadko ograniczona jest swoboda odsprzedaży walorów innym osobom. Znacznie bardziej złożona jest procedura publicznej subskrypcji akcji, która jest adresowana do ludzi nie mających możliwości pełniejszego zapoznania się z projektowanym przedsięwzięciem. Wówczas konieczne jest publiczne przedstawienie zasad funkcjonowania zamierzonego przedsięwzięcia. Założenia te podlegają wstępnej weryfikacji przez Komisję Papierów Wartościowych, bez uzyskania zgody, które nie można ogłosić subskrypcji. Jeżeli Komisja wyrazi zgodę emitent powinien deponować pełną jej wielkość w wybranym do tego banku. Następnie emitent ma obowiązek opublikowania w dwóch dziennikach o zasięgu ogólnokrajowym danych umożliwiających potencjalnym nabywcom akcji ocenę kondycji finansowej emitenta Konieczne jest także złożenie przez założycieli spółki kaucji gwarancyjnej stanowiącej 9/20 części kwoty kapitału na zabezpieczenie ewentualnych roszczeń. Zapisy na akcje i wpłaty mogą być przyjmowane jedynie przez banki państwowe. Rejestracją spółki może nastąpić po subskrypcji wszystkich akcji i po należytym ich opłaceniu. Dopiero po zarejestrowaniu spółki akcje względnie świadectwa depozytowe wydawane są subskrybentom. Jeżeli subskrybenci otrzymują akcje w formie fizycznej to treść wystawianych walorów powinna zawierać: • formę i siedzibę spółki - sąd, w którym jest zarejestrowana i numer rejestru, • datę zarejestrowania spółki i emisji akcji - wartość nominalną, liczbę, serię nadanych akcji - wysokość dokonywanych wpłat przy akcjach imiennych, • przepisy statutu związanych z akcją obowiązkach świadczenia na rzecz spółki • pieczęć i podpisy zarządu spółki , które mogą być odtworzone mechanicznie. Sponsorowana emisja akcji. Termin sprzedaży akcji przez emitenta w drodze publicznej powinien być z góry określony (nie dłuższy niż 3 miesiące). Jeżeli w tym terminie nie wszystkie akcje zaoferowane do subskrypcji zostaną objęte, to emisja nie dochodzi do skutku. W celu uniknięcia takiego niepowodzenia można korzystać z gwarancji świadczonej przez bank lub inną instytucję finansową. Usługa tego rodzaju świadczona jest przez gwaranta na podstawie zawartej z emitentem umowy. Ze względu na zakres usług do świadczenia których zobowiązuje się gwarant, wyróżnia się jego zobowiązania do : • zakupu tylko określonej z góry liczby części emitowanych akcji, • zakupu akcji pozostałych pod koniec emisji, które nie zostały subskrybowane przez innych inwestorów, • nabycia całkowitej emisji akcji i późniejszej jej sprzedaży na wtórnym rynku. W przypadku emisji dużych pakietów akcji, pomoc w jej organizacji i przeprowadzeniu może polegać na utworzeniu syndykatu bankowego tj. Związku banków które wydzielają odpowiednią, wspólną pulę środków na zakup pełnej emisji. Syndykat z kolei odsprzedaje akcje innym bankom nie będącym uczestnikami tego porozumienia oraz firmom maklerskim, które docierają już z ofertami sprzedaży do finalnych inwestorów lokujących kapitały na rynku pierwotnym. Pośrednictwo wyspecjalizowanych firm w emisji walorów powoduje określone koszty, ale z kolei zwiększają pewność powodzenia akcji. Wartość akcji. W obrocie akcje występują w postaci (pod względem wartości) : • nominalna, • emisyjna, • bieżąca. Wartość nominalna podawana jest na akcji i stanowi jednostkę kapitału akcyjnego. Zarówno przy pierwszej jak i przy następnych emisjach akcje nie mogą być wydawane przez spółki poniżej ich nominalnej wartości. Wartość emisyjna jest wielkością, według której oferowane są przez emitenta do nabycia subskrybentom. Może ona być równa wartości nominalnej lub ją przewyższać. Cenę emisyjną akcji ustala spółka. Dopuszczalna jest także sprzedaż akcji przez emitenta na podstawie przetargu. Wartość bieżąca (rynkowa) akcji jest odpowiednikiem ceny jaką w danym okresie można uzyskać w razie sprzedaży. Na kształtowanie się tej wartości wpływ wywierają : • korzyści, jakie uzyskuje posiadacz akcji, • stopień zaufania ze strony akcjonariuszy, • oceny dotyczące rozwoju ogólnej sytuacji gospodarczej. W specyficzny sposób określona jest cena bieżąca, po której sprzedawane są akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych należących do Skarbu Państwa. W tym przypadku cena bieżąca sprzedawanych akcji ustalana jest : • w drodze przetargu, • na podstawie oferty ogłoszonej publicznie, • w wyniku rokowań prowadzonych na podstawie publicznego zaproszenia do kupna akcji. Jednostkowa wartość akcji może ulec zmniejszeniu w wyniku ich podziału (split). Polega to na obniżeniu jednostkowej wartości nominalnej akcji tj. Zwiększenia ich ilości bez zmiany wielkości kapitału akcyjnego. Obligacje Obligacja jest papierem wartościowym, w którym emitent tj. wydawca potwierdza zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu właścicielowi obligacji w ustalonym z góry terminie oraz do zapłaty odsetek. Obligacja jest więc dla emitenta instrumentem, przy pomocy którego może zaciągnąć pożyczkę jednocześnie u wielu wierzycieli, często na bardzo długi okres. Dla nabywcy obligacje stanowią bardzo uproszczoną formę lokowania kapitału, obliczoną na stabilny, z góry określony dochód. Obligacje dotyczą, pożyczek długoterminowych (do 30-tu lat) oraz średnioterminowych (do 5-ciu lat). Obecnie jednak najczęściej emitowane są obligacje, na okresy oscylujące wokół 10-15 lat. Zbliżonym do obligacji papierem wartościowym są bardziej spotykane renty terminowe lub wieczyste. Odmianą obligacji są emitowane w niektórych krajach tzw. Certyfikaty inwestycyjne. Są one dokumentami potwierdzającymi zaciągnięcie pożyczki na realizację określonego przedsięwzięcia. Zamiast jednak odsetek od kapitału właściciel certyfikatu partycypuje odpowiednio w zyskach jakie rzeczywiście przynosi dane przedsięwzięcie. Właściciel certyfikatu nie jest jednak traktowany jako udziałowiec - nie przysługuje mu prawo do współzarządzania firmą. Specyficzną formą obligacji stanowią listy zastawne. W okresie międzywojennym były w Polsce dość popularną formą zaciągnięcia długoterminowych pożyczek przez specjalistyczne banki, a także przez towarzystwa kredytowe ziemskie lub miejskie. Od obligacji w ścisłym tego słowa znaczeniu należy odróżnić - weksle skarbowe oraz bankowe bony lokacyjne. Są to papiery pożyczkowe emitowane przez państwo (bony, weksle skarbowe) oraz banki (bony) ale o krótkoterminowym charakterze, sprzedawane nabywcom według cen uwzględniających potrącenie już z góry należnych odsetek. Kraje wysoko uprzemysłowione wykorzystują obligacje dla pokrywania powstających deficytów budżetowych i rosnącego długu publicznego. Spłata obligacji, których termin wykupu już upłyną pokrywana jest wówczas emisją nowych obligacji. Przy pomocy obligacji, gromadzą także fundusze renomowane banki, towarzystwa ubezpieczeniowe. Instytucje samorządowe z kolei emitują obligacje przede wszystkim na realizację przedsięwzięć w dziedzinie rozbudowy infrastruktury. Klasyfikacja obligacji według rodzajów : • państwowe, zwane również popularnie skarbowymi, • instytucji finansowych (banków, instytucji ubezpieczeniowych, towarzystw kredytowych), • organów samorządowych lub komunalnych, • przedsiębiorstw o publicznym charakterze (poczta, kolej), • pozostałych przedsiębiorstw i instytucji. Obligacje emitowane przez państwo są udostępniane nabywcom - podobnie jak obligacje innych jednostek - na zasadach dobrowolności. Jednak zdarzają się także obligacje państwowe przymusowe, które na mocy ustawy mają obowiązek nabywać określone grupy subskrybentów lub z mocy ustawy służą jako obligatoryjny środek regulowania zobowiązań państwa. Emitowane przez państwo w różnych okresach obligacje podlegają niejednokrotnie konsolidacji (zespolenie, zjednoczenie), polegającej na połączeniu kilku zaciągniętych uprzednio pożyczek w jedna nową. Natomiast występująca czasem konwersja (odwrócenie) polega na zmianie warunków pożyczek uprzednio zaciągniętej przez państwo - na inne korzystniejsze dla dłużnika. Ze względu na zasięg emisji można wyodrębnić obligacje : • wewnętrzne tj. Przeznaczone do sprzedaży wyłącznie wewnątrz kraju • zewnętrzne emitowane przeważnie w obcej walucie z wyłącznym lub głównym przeznaczeniem do ulokowania w innym kraju. Istotne znaczenie dla nabywcy obligacji może mieć zabezpieczenie przed skutkami deprecjacji waluty (inflacja) na jaką opiewa dany walor. W tym celu emituje się czasem obligacje, których wartość nominalna jest indeksowana tzn. Ulega korekcie w zależności od wahań ogólnego poziomu cen w trybie ustalonym w dokumencie emisyjnym. Inną formą zabezpieczenia przed skutkami deprecjacji waluty może być przyjęcie zasady, że stopa okresowo naliczanych odsetek jest zmienna. Przy klasycznej obligacji wyłącznym dochodem jej właściciela jest oprocentowanie liczone z reguły według stałej stopy, płatne raz, względnie dwa razy do roku. Obligacje takie zawierają odpowiedni zestaw kuponów, na podstawie których następuje wypłata %, albo są one dopisywane corocznie do wartości kapitałowej, przy uwzględnieniu procentu składanego. Inną formę korzyści przynoszą właścicielowi obligacje premiowe (loteryjne). W tym wypadku należne odsetki nie są wypłacane poszczególnym właścicielom obligacji lecz tworzy się z nich pulę pieniężną, z której wpłaca się wysokie premie dotyczące wylosowanych obligacji. Uzupełniającą zachętą dla nabywcy obligacji, mogą być dodatkowe świadczenia do jakich emitent się zobowiązuje w stosunku do właściciela dokumentu. W specjalne przywileje wyposażone są niejednokrotnie obligacje państwowe. Mogą one polegać na zwolnieniu od podatku dochodowego. Wartość i efektywna stopa oprocentowania obligacji. Oceniając wartość obligacji trzeba rozróżnić przede wszystkim jej wartość (cenę): • nominalną • emisyjną, • bieżącą. Nominalna wartość obligacji jest określona przez emitenta i oznacza kwotę jaką powinien otrzymać posiadacz waloru po upływie terminu jego wykupu. Wartość nominalna może być stała tzn.nie ulega zmianie w stosunku do wartości ustalonej w kwocie absolutnej w momencie emisji waloru lub zmienna. Wartość emisyjna obligacji stanowi jej cenę, według której emitent oferuje ją subskrybentom (pierwszym nabywcom). Wartość ta może być równa wartości nominalnej ale nierzadko ustalona jest na niższym lub wyższym poziomie. Wartość bieżąca obligacji stanowi cenę, po której można walor w danym momencie kupić lub sprzedać. Wartość ta jest zatem ceną rynkową obligacji, która może ulegać ciągłej fluktuacji. Na zmiany wartości bieżącej obligacji istotny wpływ wywierają zmiany stopy procentowej od depozytów bankowych. Posiadacz obligacji inkasuje % liczone wg określonej stopy % w stosunku do wartości nominalnej waloru. Jeżeli jednak wartość bieżąca obligacji jest niższa lub wyższa od nominalnej, to przy ocenie aktualnych korzyści na jakie może liczyć każdy kolejny posiadacz obligacji, kwotę % w skali rocznej relacjonuje się do sumy, którą zapłacił przy nabyciu waloru tj. do wartości bieżącej. W rezultacie uzyskuje się stopę bieżącą oprocentowania obligacji. Posiadacz obligacji, który nabył ją po cenie niższej od nominalnej, po upływie okresu zwrotu pożyczki przez emitenta otrzyma pełną jej wartość, wyższą od bieżącej. Ta oczekiwana w przyszłości dodatkowa korzyść odpowiednio zdyskontowana powinna być w wysokości przypadającej na jeden rok doliczona do kwoty rocznych %. Wówczas można obliczyć tzw. efektywną stopę odsetek. Zasady emisji i obrotu obligacjami w Polsce. W 1985 roku stworzono podstawy prawne do emisji obligacji przez państwowe przedsiębiorstwa, a w 1988 roku generalne zasady emisji, obrotu i wykupu obligacji zostały uregulowane ustawowo. Obligacje mogą być emitowane przez : • Skarb Państwa (tzn. Obligacje skarbowe, państwowe), • NBP, • podmioty gospodarcze prowadzące działalność gospodarczą, posiadające osobowość prawną (S.A., sp. z o.o., spółdzielnia), gminy, związki międzygminne oraz miasto stołeczne Warszawa. Emisja obligacji skarbowych jest każdorazowo legalizowana odrębnym specjalnym upoważnieniem ustawowym Sejmu, zamieszczanym przeważnie w ustawie budżetowej na dany rok. Uprawnienia do emisji obligacji państwowych przysługują Ministrowi Finansów. NBP może emitować obligacje na podstawie prawa bankowego. Ogólnie obowiązujące przepisy przewidują możliwość emisji obligacji, uwzględniających przysługujące obligatunoszowi świadczenia pieniężne obejmujące zwrot przez emitenta należności głównej i ubocznej (%). Ponadto obligacja może być wyposażona w świadczenia niepieniężne, wśród których mogą wystąpić : • prawo do zmiany obligacji na akcje spółki będącej emitentem (obligacje zamienne), • prawo do udziału w przyszłych zyskach emitenta (certyfikaty inwestycyjne), • prawo pierwszeństwa do emitowanych w przyszłości akcji spółki zaciągającej pożyczkę obligacyjną (obligacje z prawem pierwszeństwa). W celu wyraźnego sprecyzowania ryzyka przez przyszłego subskrybenta ustawa wyraźnie wyróżnia obligacje : • zabezpieczenie całkowite, • częściowo zabezpieczone, • niezabezpieczone. Zabezpieczenie całkowite obligacji, obejmujące zarówno równowartości pożyczki jak i związanych z nią % może wystąpić w następujących formach : • ustanowienie zastawu na majątku emitenta, • gwrancja udzielona przez NBP albo przez inny bank (10 mln ECU), • udzielenie gwarancji przez Skarb Państwa. Emisja obligacji może mieć charakter : • prywatny - Emisja prywatna występuje w przypadku gdy emitent kieruje swoją ofertę bezpośrednio do nie więcej niż 300 osób • publiczny - Emisja publiczna ma miejsce wówczas, gdy propozycja nabycia obligacji skierowana jest do więcej niż 300 osób.. Naruszenie przez emitenta ustawowych zasad emisji obligacji powoduje zagrożenie sankcjami karnymi ( 6 m-cy do 5 lat pozbawienia wolności i grzywna do 5 ml zł). Obligacje państwowe w Polsce. Obecnie głównym emitentem obligacji w Polsce jest Skarb Państwa. Od kilku lat emituje już systematycznie kilka rodzajów obligacji z których dochód przeznaczony jest na finansowanie deficytu budżetowego Systematycznie powtarzane są : • emisje obligacji z terminem wykupu po upływie jednego roku, • po upływie trzech lat od daty emisji. Odsetki od obligacji jednorocznych wypłacane są łącznie ze zwrotem pożyczki. Stopę % ustala się w wysokości wskaźnika inflacji występującej w okresie 12 m-cy jakie upłynęły o miesiąc wcześniej niż data wykupu obligacji, powiększonego o 5 punktów procentowych. Odsetki od trzyletnich obligacji wypłacane są co kwartał, a ich stopa procentowa równa jest rentowności 13 tygodniowych tj. trzymiesięcznych bonów skarbowych powiększonej przy zastosowaniu współczynnika 1,1. Czeki Czek jest to dokument , przy pomocy którego wystawca rozporządza swoimi środkami pieniężnymi znajdującymi się w banku. Uprawnienie do wystawiania czeków wymaga uprzedniego porozumienia klienta z bankiem, upoważniającego do takiego sposobu dysponowania zdeponowanymi w nim środkami pieniężnymi.< Elementy składowe czeku. Zgodnie z polskim ustawodawstwem czek powinien zawierać elementy: • nazwę czeku, • kwotę , jaka ma być wypłacona, podaje się w ujęciu liczbowym i słownie, • osobę, która ma wypłacić kwotę oznaczoną na czeku - może nią być bank, • miejsce płatności czeku może być podana jednoznacznie tj. wskazywać dokładnie dzień, • nazwę miesiąca i rok, • podpis wystawcy powinien być złożony własnoręcznie. Czek, który jest wystawiony z opuszczeniem niektórych elementów albo zawierający jedynie podpis osoby upoważnionej do dysponowania rachunkiem w banku określony jest mianem niezupełnego lub in blanco. Rodzaje czeków. W zależności od sposobu określenia remitenta wyróżnia się czeki: • imienne tzn. zawierające nazwisko remitenta, • na okaziciela. Uwzględniając różne formy obrotu czekowego można czeki podzielić na: • czek zwykły (kasowy lub gotówkowy), • czek rozrachunkowy, • czek potwierdzony, • czek bankierski, • czek zakreślony, • czek turystyczny (podróżny) - surogat gotówki. W zależności od miejsca wystawienia i płatności może wyodrębnić czeki: • miejscowe tj. płatne w tej samej miejscowości, w której je wystawiono • zamiejscowe tj. przeznaczone do zrealizowania w innych miejscowościach • krajowe tj. wystawione w Polsce • zagraniczne tj. wystawione w innych krajach. Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce czek powinien być przedłożony trasatowi do zapłaty licząc od dnia wystawienia: • 10 dni w przypadku czeków krajowych • 20 dni jeżeli czek wystawiono w innym kraju, niż kraj w którym jest płatny, ale miejsce wystawienia i płatności położone są w tej samej części świata • 70 dni, jeżeli miejsca płatności i wystawienia czeku znajdują się w różnych krajach położonych w różnych częściach świata. Spółka z o.o. • Spółka kapitałowa - jest formą pośrednią między spółką akcyjną, jako czystym typem spółki kapitałowej, a spółką jawną czy komandytową • Uregulowana w k.h. ( art. 158 - 306 ) • Organizacja o strukturze korporacyjnej posiadająca osobowość prawną ( osoba prawna - od momentu wpisania do rejestru handlowego ), powoływana w celach gospodarczych • Wyposażona w utworzony z wkładów wspólników kapitał zakładowy, podzielony na udziały • Odpowiada za zobowiązania wobec wierzycieli wyłącznie majątkiem własnym ( wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania ). • Ma elementy osobowe: 1. ściślejszy związek między wspólnikiem a spółką 2. indywidualne prawo kontroli przysługujące wspólnikom - art.205 3. ograniczenie możliwości zbywania udziałów 4. zachowanie przez wspólników kontroli w zakresie zmian stanu osobowego, uczestników spółki ( przystępujących ). CECHY SPÓŁKI Z O.O.: 1. spółka z o.o. występuje pod własną firmą. Jako korporacja posiada organ ustawodawczy, którym jest zarząd spółki 2. spółka z o.o. może być tworzona wyłącznie w celach gospodarczych niekoniecznie zarobkowych. WYRÓŻNIAMY: 1. spółki zwykłe › te, które składają się z dwóch lub więcej wspólników - spółki zwykłe jednoosobowe (jedynym wspólnikiem nie może być inna jednoosobowa spółka z o.o.) 2. spółki maklerskie 3. spółki prowadzące działalność brokerską 4. spółki z udziałem zagranicznym CZYNNOŚCI KONIECZNE DO POWSTANIA SPÓŁKI Z O.O. 1. zawarcie umowy spółki (w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności) 2. wniesienie całego kapitału zakładowego (różnica w stosunku do spółki akcyjnej) 3. ustanowienie władz spółki (ta czynność nie jest niezbędna, kiedy władze zostały ustalone w umowie) 4. wpis do Rejestru Handlowego. Przez zarejestrowanie spółka nabywa osobowość prawną › wpis ma charakter konstytutywny. W czasie 6 miesięcy od daty zawarcia umowy zgłaszamy do zarejestrowania. Jeżeli tego nie dokonamy to umowa traci moc obowiązującą. KAPITAŁ ZAKŁADOWY SPÓŁKI Z O.O. Kapitał zakładowy jest to ustalona w umowie spółki wielkość liczbowa wyrażona w złotych polskich, która stanowi sumę wartości nominalnych udziałów. Kapitał zakładowy ujmowany jest po stronie pasywów w bilansie spółki. Jeżeli kapitał zakładowy został pokryty z nadwyżką to nadwyżka wchodzi do funduszy zapasowych spółki. Jeżeli nie został pokryty w całości, spółka będzie miała roszczenie. Minimum kapitału zakładowego wynosi 4000 zł. KAPITAŁ ZAKŁADOWY A KAPITAŁ WNIESIONY Kapitał zakładowy element pasywów w bilansie spółki, wielkość liczbowa. Jest to pewien zapis. Kapitał wniesiony to łączna wielkość rocznie przekazywanych spółce pieniędzy i praw majątkowych. Dopuszczalne jest wniesienie wkładu (aportu) niedoszacowanego tzn. Wycenionego poniżej rzeczywistej wartości Niedopuszczalne jest zawyżenie wartości aportu. KAPITAŁ ZAKŁADOWY A MAJĄTEK SPÓŁKI Kapitał zakładowy - jest to wartość stała ustalona w umowie Majątek spółki - jest to wartość zmienna. Jest to suma praw oraz innych składników majątkowych posiadających wartość ekonomiczną (np. renoma, tajemnice spółki). Majątek spółki obciążają zobowiązania spółki. Majątek - jest to różnica między aktywami a zobowiązaniami spółki. KAPITAŁ ZAKŁADOWY SPÓŁKI Z O.O. Kapitał zakładowy jest to ustalona w umowie spółki wielkość liczbowa wyrażona w złotych polskich, która stanowi sumę wartości nominalnych udziałów. Kapitał zakładowy ujmowany jest po stronie pasywów w bilansie spółki. Jeżeli kapitał zakładowy został pokryty z nadwyżką to nadwyżka wchodzi do funduszy zapasowych spółki. Jeżeli nie został pokryty w całości, spółka będzie miała roszczenie. Minimum kapitału zakładowego wynosi 4000 zł. KAPITAŁ ZAKŁADOWY A KAPITAŁ WNIESIONY Kapitał zakładowy element pasywów w bilansie spółki, wielkość liczbowa. Jest to pewien zapis. Kapitał wniesiony to łączna wielkość rocznie przekazywanych spółce pieniędzy i praw majątkowych. Dopuszczalne jest wniesienie wkładu (aportu) niedoszacowanego tzn. Wycenionego poniżej rzeczywistej wartości Niedopuszczalne jest zawyżenie wartości aportu. KAPITAŁ ZAKŁADOWY A MAJĄTEK SPÓŁKI Kapitał zakładowy - jest to wartość stała ustalona w umowie. Majątek spółki - jest to wartość zmienna. Jest to suma praw oraz innych składników majątkowych posiadających wartość ekonomiczną (np. renoma, tajemnice spółki). Majątek spółki obciążają zobowiązania spółki. Majątek - jest to różnica między aktywami a zobowiązaniami spółki. PODWYŻSZENIE KAPITAŁU ZAKŁADOWEGO Może nastąpić w trybie zmiany umowy spółki, bądź też na podstawie dotychczasowych jej postanowień. Zasady związane z podwyższeniem: Objęcie udziału lub udziału nowoutworzonego w wyniku podwyższenia kapitału zakładowego wymaga złożenia oświadczenia przez osobę obejmującą udział lub udziały oraz oświadczenia co do sposobu pokrycia udziałów wkładem pieniężnym lub niepieniężnym (aportem). Jeżeli udział obejmuje nowy wspólnik to oświadczenie powinno obejmować: 1. przystąpienie do spółki na zasadzie umowy spółki 2. objęcie udziału w oznaczonej wielkości punkty 1 i 2 forma aktu notarialnego Podwyższenie kapitału zakładowego zgłasza do Sądu Rejestrowego zarząd. Podwyższenie staje się w pełni skuteczne z momentem wpisu do Rejestru Handlowego. Podwyższenie może też nastąpić przez przesunięcie okresowej kwoty z kapitału zapasowego lub rezerwowego spółki do kapitału zakładowego. W tym wypadku wspólnicy obejmują podwyższone udziały w stosunku do posiadanych udziałów. Nie można podwyższać kapitału zakładowego poprzez jego rewaloryzację. OBNIŻENIE KAPITAŁU: • następuje zawsze w trybie umowy spółki - wymaga aktu notarialnego • uchwała o obniżeniu musi zawierać określone kwoty o jakie kapitał ma być obniżony jak również wskazywać sposób obniżenia: o określone udziały ulegają umorzeniu i kapitał zakładowy obniża się o wartość nominalną o zmniejszenie wartości nominalnej udziału o pomniejszenie kapitału zakładowego o sumę strat poniesionych przez spółkę w danym roku obrachunkowym ( wszystkie udziały podlegają obniżeniu ) • o uchwalonym obniżeniu kapitału zakładowego zarząd spółki ogłasza w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w piśmie przeznaczonym do ogłoszeń spółki z wezwaniem wierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwu w ciągu trzech miesięcy od daty ogłoszenia, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie. UDZIAŁY Wspólnik wnosi wkład, a w zamian otrzymuje udziały. • to: cząstka kapitału zakładowego - wielkość liczbowa w zł. (minimum ustawowe 50 zł.) • ogół praw i obowiązków wspólnika wynikających z jego uczestnictwa w spółce. Zasadę objęcia udziału powinna określać umowa spółki. • jeżeli wspólnicy mogą mieć tylko po jednym udziale wówczas w spółce mogą być udziały o różnej wielkości - dopuszczalna jest zbycie części udziału ( wynika z umowy ) • wspólnicy mogą mieć więcej niż po jednym udziale, wówczas wszystkie udziały w spółce muszą być równe i niepodzielne. Udział jako prawo udziałowe. • niedopuszczalny jest obrót poszczególnymi uprawnieniami wspólnika • z udziałem może być związany obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych ( wyraźnie musi to precyzować umowa ) i wynagrodzenie za takie świadczenia powinno być płacone nawet wówczas, gdy bilans spółki nie wykazuje czystego zysku. • z udziałem może być powiązany obowiązek dopłat w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziałów. Te dopłaty nie powiększają dotychczasowych udziałów ( stanowią część majątku spółki i mogą być w zasadzie zawsze wycofane ). • udział rozumiany jako prawo udziałowe jest niepodzielny ( gdy uprawnionych do udziału jest kilka osób to udział przysługuje im wspólnie. Możliwe jest ustanowienie udziałów uprzywilejowanych. Rodzaje udziałów: • równe • gotówkowe • zwykłe • związane z obowiązkiem świadczeń niepieniężnych • nierówne • aportowe • uprzywilejowane Udziały uprzywilejowane dzielimy: • uprzywilejowane co do dywidendy; • uprzywilejowane co do głosu; • uprzywilejowane co do pierwszeństwa przy podziale majątku spółki w razie jej likwidacji; • uprzywilejowane co do pierwszeństwa objęcia nowych udziałów; Uprzywilejowane udziały należy odróżnić od szczególnych korzyści przyznanych wspólnikowi. Zbycie udziałów: • udziały są zbywalne • umowa spółki może ograniczyć zbycie udziałów ( tylko umowa! ) Ograniczenie - gdy wymagana jest zgoda spółki zezwolenia na zbycie udziałów udziela zarząd, chyba, że umowa stanowi inaczej. Zezwolenie w formie pisemnej dla celów dowodowych. Zbycie w formie pisemnej pod rygorem nieważności. W razie odmowy udzielenia zgody w spółce służy prawo zwrócenia się do sądu rejestrowego o zezwolenie na zbycie udziałów. Spółka może wyznaczyć w terminie wyznaczonym przez sąd innego nabywcę. SPÓŁKA JAKO OSOBA PRAWNA: Całkowicie odrębna od założycieli jednostka, ma własny majątek, posiada zdolność prawną, wekslową, czekową, działa przez własne organy. PRAWO WSPÓLNIKÓW: PRAWO KORPORACYJNE - CZŁONKOWSKIE 1. indywidualne prawo kontroli o przysługujące wspólnikowi, wspólnik może w każdym czasie przeglądać księgi, dokumenty spółki, dla własnego użytku sporządzić bilans, może żądać wyjaśnień od zarządu spółki. Umowa może wyłączyć to prawo kiedy działa rada nadzorcza lub komisja rewizyjna ( nie można wyłączyć prawa wspólników mniejszościowych ) 2. prawo do współdecydowania o spółce 3. prawo do udziału w zgromadzeniu wspólników ( nie można pozbawić tego prawa ) 4. prawo głosu o podstawowe prawo wspólnika o charakterze korporacyjnym. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej na każde pełne 10 zł. Udziału przypada 1 głos. Każdy wspólnik musi posiadać przynajmniej jeden głos. Można pozbawić wspólnika głosu tylko w wyraźnie określonych przepisach k.h. 5. prawo do informacji o stanie spraw spółki o wykonywane zazwyczaj przy okazji zgromadzenia wspólników niezależnie od prawa do indywidualnej kontroli 6. prawo zaskarżania uchwał 7. prawo dochodzenia roszczeń spółki o warunek bezczynność spółki PRAWO MAJĄTKOWE 1. prawo do zysku bilansowego ( dywidendy ) o wspólnicy mają prawo do czystego zysku wynikającego z rocznego bilansu o ile w myśl umowy spółki zysk ten nie został wyłączony z podziału o umowa spółki może przewidywać, że rozporządzenie czystym zyskiem nastąpi na podstawie uchwały wspólników o jeżeli umowa nie stanowi inaczej zysk dzieli się w stosunku do udziału o nie jest możliwe zbycie prawa do zysku bez jednoczesnego zbycia udziałów w spółce 2. prawo do umorzenia udziału 3. prawo do kwoty likwidacyjnej ( w razie rozwiązania i likwidacji spółki ) 4. prawo do szczególnych korzyści Między obu grupami praw istnieje funkcjonalny związek - pierwsze służą prawidłowej realizacji drugich. WŁADZE SPÓŁKI I. zgromadzenie wspólników II. rada nadzorcza i komisja rewizyjna III. zarząd spółki • Zarząd jest organem wykonawczym spółki: o reprezentowanie spółki o oprowadzenie jej spraw. • Zarząd może być jednoosobowy lub wieloosobowy. • Do zarządu mogą być powoływani wspólnicy jak i osoby spoza ich granic. • Umowa decyduje kto ustanawia członków zarządu, jeśli umowa nie stanowi to ustanawiają wspólnicy uchwałą. Członkowie zarządu mogą być w każdej chwili odwołani. • Zarząd reprezentuje spółką w sądzie i poza sądem. Prawo członka zarządu do reprezentowania rozciąga się na wszystkie czynności sądowe i poza sądowe związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa handlowego, w tym również zbywania i obciążania nieruchomości, a także ustanowienie i odwoływanie prokury. • W zarządzie wieloosobowym, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Jeżeli brak jest postanowień umowy, wówczas w zakresie reprezentacji czynnej wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu bądź jednego członka zarządu z prokurentem. PROWADZENIE SPRAW SPÓŁKI (jeżeli umowa nie stanowi inaczej): 1. Każdy członek ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki 2. Samodzielnie może prowadzić czynności nie przekraczające zakresu zwykłych czynności spółki, ponad zwykły zarząd - uchwała wspólników, bezwzględna większość głosów 3. Ustanowienie prokury wymaka zgody wszystkich członków zarządu ( odwołać może każdy członek ). Może być Rada nadzorcza lub komisja rewizyjna albo obie rady łącznie, bo organy kontrolne są fakultatywne - nie muszą występować. ( muszą, gdy kapitał 25 tys. i 50 wspólników ) Rada nadzorcza - przynajmniej 3 członków wybieranych uchwałą wspólników. Umowa spółki może ustanowić inny sposób powołania rady. Powołuje się ją na rok, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej. Członkowie rady mogą być w każdej chwili odwołani. Komisja rewizyjna - składa się przynajmniej z 3 członków powoływanych i odwoływanych na tych samych zasadach co członkowie rady nadzorczej. Zgromadzenie wspólników • najwyższy organ w spółce • uchwały wspólników zapadają na zgromadzeniu wspólników ( bez odbycia zgromadzenia mogą być podjęte jeśli wszyscy wspólnicy wyrażają na piśmie zgodę na postanowienie, które ma być podjęte, bądź też wyrażą zgodę na pisemne głosowanie. • może być zwyczajne i nadzwyczajne: zwyczajne- w ciągu 6 m-cy po upływie każdego roku obrotowego. Jego przedmiotem jest: o Rozpatrzenie i zatwierdzenie bilansu oraz rachunku zysków i strat za rok ubiegły. o Podjęcie uchwały o podziale zysków lub pokryciu strat o ile umowa spółki o ile umowa spółki przekazuje to do kompetencji zgromadzenia wspólników. ( art..221 ) o Udzielenie władzom spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków ( w tych sprawach nie wolno głosować pisemnie - głosowanie osobiste ). o Sprawy inne. nadzwyczajne o ( art.224 ) zwołuje się w przypadkach oznaczonych w k.h. lub umowie spółki, a ponadto, gdy właściwy organ lub osoba uprawniona do zwołania zgromadzenia uzna to za wskazane. o zgromadzenie zwołuje zarząd spółki, a w pewnych przypadkach Rada Nadzorcza lub Komisja Rewizyjna. Ponadto umowa spółki może przyznać takie uprawnienie innym osobom. ROZWIĄZANIE I LIKWIDACJA SPÓŁKI Z O.O. PRZYCZYNY: • przewidziane w samej umowie spółki ( np. gdy zawarta na czas określony lub dla osiągnięcia celu gospodarczego ) • uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki ( stwierdzone protokołem notarialnym tak, jak umowa spółki ) podobnie w przeniesieniu spółki za granicę • ogłoszenie upadłości spółki • wyrok sądu o rozwiązaniu spółki • i inne Rozwiązanie spółki następuje po przeprowadzeniu likwidacji ( obligatoryjne ) W czasie likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną. Firma spółki jest ta sama tylko z dodatkiem "w likwidacji" LIKWIDATOR: • członkowie zarządu ( zarządzenie, ustawa k.h. ), chyba, że umowa spółki bądź uchwała wspólników wskazuje inne osoby. • gdy sąd orzeka o rozwiązaniu spółki może ustanowić likwidatorów ( sądowych ) PROCEDURA LIKWIDACJI: • zakończenie bieżących interesów spółki ( bilans likwidacji, spłata zobowiązań itp. ) • w czasie likwidacji prokura wygasa, a nowa nie może być ustanowiona. • Z momentem zakończenia likwidacji zgłaszają do rejestru handlowego i z wykreśleniem z rejestracji ustaje osobowość prawna. WYŁĄCZENIE WSPÓLNIKA Może nastąpić z ważnych przyczyn orzeczeniem sądu na żądanie wszystkich pozostałych wspólników byleby udziały wspólników żądających wyłączenia przedstawiały więcej niż połowę kapitału zakładowego. UMOWA SPÓŁKI • może przyznawać prawo wystąpienia z powództwem mniejszej liczbie wspólników pod warunkiem jednak, że ich udziały przedstawiają więcej niż połowę kapitału zakładowego. • udział wspólnika powinien być przejęty przez innych wspólników lub osoby trzecie • cenę ustala rząd ( przejęcie wkładów ). ŁĄCZENIE SIĘ SPÓŁEK • przez przeniesienie całego majątku spółki na inną spółkę w zamian za udziały, które spółka przejmująca przyznaje wspólnikom spółki przejętej • przez zawiązanie nowej spółki z o.o., na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek w zamian za udziały w nowej spółce ( wspólnicy łączących się spółek zawierają umowę nowej spółki. Wpis tej nowej spółki do rejestru handlowego dokonany będzie równocześnie z przejęciem spółek przejętych ). Spółka akcyjna SPÓŁKA AKCYJNA Jest organizacją prywatno-prawną o strukturze korporacyjnej. Powoływana w dowolnym celu prawnie dozwolonym mającym osobowość prawną, posiadająca utworzony z wkładów akcjonariuszy i ustalony w statucie spółki kapitał akcyjny podzielony na akcje o równej wartości nominalnej, odpowiadająca za swoje zobowiązania wobec wierzycieli wyłącznie własnym majątkiem (wyłączna odpowiedzialność akcjonariuszy). • to "najczystsza" postać spółki kapitałowej, uregulowana w k.h. • pocz. XV i XVI w, ale prototypem były kampanie brytyjskie w XII w. • może być jako jedyna założona w dowolnym celu (politycznym, charytatywnym) innym niż gospodarczy, • najpóźniej w momencie rejestracji spółka powinna dysponować przedsiębiorstwem i mieć firmę ( gdy ma cel gospodarczy ) • znaczna liczba przepisów o charakterze bezwzględnie obowiązującym (ponieważ jest dość luźny związek akcjonariusza ze spółką, a one zapewniają bezpieczeństwo akcjonariusza ), • to osoba prawna (nabywa prawa z momentem zarejestrowania - wpis ma charakter konstytutywny), • działa za pośrednictwem swoich organów i reprezentowana jest przez zarząd, wyjątkowo radę nadzorczą, czy też kuratora (mogą też być prokurenci albo pełnomocnicy), • ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, • ma zdolność wekslową, czekową, • może być podmiotem w postępowaniu układowym i upadłościowym, • może być wpisana do księgi wieczystej ( nieruchomości ) jako podmiot praw i obowiązków. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ A SPÓŁKA AKCYJNA: Spółka z o.o. Spółka akcyjna 1. ma wiele atrybutów sp. osobowej, 2. ma prawo kontroli składu osobowego przez możliwość ograniczenia zbycia udziałów lub ich zastawienia, 3. udział nie jest parametrem wartościowym (spółka nie może wystawić dokumentu na okaziciela lub na zlecenie), 1. brak tych elementów, 2. akcje są zbywalne (szczególnie akcje na okaziciela - anonimowość akcjonariusza ), 3. akcja - to papier wartościowy. ZAŁOŻENIE SPÓŁKI: 1. przez samych założycieli lub łącznie z osobami trzecimi ( założenie łączne lub jednoczesne ) w formie aktu notarialnego wyrażają zgodę na powstanie spółki i treść statutu. Jeżeli występują osoby trzecie to musi wystąpić to za zgodą założycieli w statucie lub akcie notarialnym. Osoby trzecie nie są założycielami - nie mają ich obowiązków, ani uprawnień założycieli. 2. lub przez subskrypcję akcji ( założenie sukcesywne ), czyli zapisywanie się na akcję w wyniku publicznych ogłoszeń - prospektów ( inaczej niż w spółce z o.o. ). Zawiązanie spółki w tym trybie wymaga: • publicznego ogłoszenia statutu, • złożenia przez założycieli do depozytu sądowego kaucji 5% kapitału akcyjnego. • Ogłoszenia publicznego prospektów • Zebrania zapisów na akcje w dwóch egzemplarzach ( dla subskrybenta i dla spółki ) • Przydziału akcji subskrybentom w ciągu 2 tygodni od upływu terminu zamknięcia subskrypcji (pod warunkiem, że wszystkie akcje zostały subskrybowane i należycie opłacone) • Zwołanie przez założycieli zgromadzenia organizacyjnego do 2 miesięcy od daty zamknięcia subskrypcji • Zgłoszenie spółki przez zarząd w rejestrze handlowym w rejestrze handlowym w ciągu 3 miesięcy od sporządzenia statutu ( wtedy spółka nabywa osobowość prawną). Działający w imieniu spółki przed jej zarejestrowaniem odpowiadają osobiście i solidarnie jak wspólnicy spółki cywilnej. W razie uchybień przy zakładaniu spółki trzeba je usunąć, a w razie opieszałości sąd rejestrowy maże ją rozwiązać w ciągu 5 lat od zarejestrowania. Rejestracja - konstruktywna i uzdrawiająca ( sanująca ). Po zarejestrowaniu zarząd powinien w ciągu 2 tygodni złożyć w odpowiednim resorcie np. Ministerstwie Gospodarki dokumenty założycielskie i podać sąd, w którym rejestrowano. Zapisy i wpłaty na akcje mogą być w NBP i innych bankach mających zezwolenie Ministra Finansów. Nieważny jest zapis na akcje pod warunkiem lub z zastrzeżeniem. Termin zapisywania na akcje - do 3 miesięcy od dnia otwarcia subskrypcji Jeżeli w oznaczonym terminie wszystkie akcje nie zostaną subskrybowane i należycie opłacone to założyciele publicznie powiadamiają w pismach ( tam gdzie ogłaszali ), że spółką uważa się za niedoszłą do skutku oraz wzywają do odbioru wpłaconych kwot. Założycieli spółki akcyjnej ( art.308 )powinno być przynajmniej trzech z wyjątkiem, gdy założycielem jest Skarb Państwa, gmina lub związek międzygminny ( jednoosobowa spółka akcyjna ). POWSTANIE SPÓŁKI AKCYJNEJ: • określenie celu działalności • sporządzenie statutu spółki - akt notarialny • uzyskanie koncesji - o ile jest wymagana • powołanie organów spółki • zapewnienie min. kapitału akcyjnego • wpis do rejestru handlowego System powstawania spółek akcyjnych - normatywny ( rejestracyjny, meldunkowy ). Czasem, gdy wynika to z przepisów szczególnych założyciele muszą uzyskać koncesję. Przy założeniu sukcesywnym ( przez subskrypcję ) pierwsze władze spółki: zarząd i radę nadzorczą lub komisję rewizyjną ( lub gdy statut tak stanowi - obie władze łącznie ) powołuje zgromadzenie organizacyjne założycieli spółki. Z chwilą sporządzenia aktów zawiązania spółki zarząd musi zgłosić ją do rejestru handlowego. NIE MA UMOWY SPÓŁKI AKCYJNEJ, LECZ STATUT SPÓŁKI AKCYJNEJ Statut: • jest konieczny, • powinien być w formie aktu notarialnego (pod rygorem nieważności) • oraz powinien zawierać obligatoryjną treść określoną w art.309 k.h. Sporządzają go założyciela spółki. Powinien zawierać: firmę i siedzibę spółki oraz założycieli, przedmiot działalności, czas trwania, wysokość i sposób zebrania kapitału akcyjnego, nominalną wartość i rodzaj akcji ( imienne, czy na okaziciela ), organizację władz itd.. Zmiana Statutu Większością 3/4 głosów ( zmiany świadczeń lub praw akcjonariuszy wymagają ich zgody ). Skuteczność uchwały o zmianie statutu zależy od jej zarejestrowania. Wpis do rejestru ma charakter konstytutywny. Szczególny rodzaj zmiany to podwyższenie i obniżenie kapitału. KAPITAŁ AKCYJNY: • fundusz zaspokojenia wierzycieli i podstawa zdolności kredytowej spółki • ustalona w statucie spółki akcyjnej określona wielkość jednostek pieniężnych w złotych, która stanowi sumę wielkości nominalnych wszystkich akcji wspólników (jest to wartość liczbowa ujmowana w bilansie po stronie pasywów ) • min. ustawowe kapitału akcyjnego: 100 tys. zł, • jeżeli kapitał akcyjny został opłacony w części, spółka ma ujmowane w bilansie po stronie aktywów roszczenie o zapłatę pozostałej kwoty, ( zysk - gdy aktywa przewyższają wszystkie, łącznie z kapitałem akcyjnym pasywa ) • jeżeli został pokryty z nadwyżką, to kwota nadwyżki jest przekazana do funduszy zapasowych spółki, • kapitał akcyjny dzieli się na AKCJE O RÓWNEJ WARTOŚCI NOMINALNEJ, • przed zarejestrowaniem spółki efektywnie powinny być wniesione do spółki zadeklarowane aporty, ponadto przynajmniej 1/4 części wkładu pieniężnego każdego akcjonariusza zobowiązanego do wniesienia gotówki ( gotowizny ) - art.311 ( w spółce akcyjnej - aporty w całości, wkłady pieniężne - 2/4 ; w spółce z o.o. - aporty i wkłady pieniężne w całości ) • każda zmiana kapitału akcyjnego stanowi zmianę statusu i wymaga uchwały walnego zgromadzenia podjętej większością 3/4 głosów. PODWYŻSZENIE KAPITAŁU AKCYJNEGO: • możliwe jest przesunięcie środków z funduszy zapasowych lub rezerwowych do kapitału akcyjnego, bądź też pokrycie podwyższenia z części zysku netto spółki - to, gdy brak zapisu (całość akcji przypada dotychczasowym akcjonariuszom proporcjonalnie do ilości już posiadanych akcji, zob. akcje gratisowe ), • drugi tryb podwyższenia uregulowany jest w k.h., podwyższenie uchwałą podjętą większością 3 głosów. Podwyższenie kapitału akcyjnego musi być ujęte w porządku obrad walnego zgromadzenia. Nowa emisja akcji może być dokonana dopiero po całkowitym wpłaceniu dotychczasowego kapitału akcyjnego. Jeżeli statut lub uchwała o podwyższeniu nie stanowią inaczej, to dotychczasowi akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji w stosunku do już posiadanych, tzw. prawo poboru akcji ( można go pozbawić większością 2/3 głosów ). POOBNIŻENIE KAPITAŁU AKCYJNEGO: • może być dokonane przez zmniejszenie nominalnej wartości wszystkich akcji lub umorzenie części akcji (przewidziane w statucie ). • uchwała o obniżeniu powinna określić kwotę o jaką uległ obniżeniu kapitał akcyjny i wskazywać sposób umorzenia ( w umorzeniu powinna precyzować liczbę akcji umorzonych). • Zarząd musi to ogłosić to publicznie, bo wierzyciele mogą wnieść zażalenie. "Ci co wniosą sprzeciw powinni być przez spółkę zaspokojeni i zabezpieczeni." !!! • Wskutek zmiany nominalnej wartości akcji może okazać się konieczne ich ostemplowanie lub wymiana. Min. Ustawowe wartości akcji to 1 zł. AKCJA W SPÓŁCE AKCYJNEJ: • to ułamkowa część kapitału akcyjnego ( musi to być wyrażone w zł., a nie w ułamku - wartość nominalna ), • to prawo udziałowe ( prawo członka ), • to papier wartościowy imienny lub na okaziciela, • w k.h. określona jest treść akcji, art.339 WARTOŚĆ NOMINALNA AKCJI: • to kapitał akcyjny podzielony przez liczbę akcji • miernik: o majątkowych uprawnień wspólników; o podziału dywidendy i kwoty likwidacyjnej. CENA EMISJI AKCJI: • cena po jakiej wydaje się akcje przy zawiązywaniu spółki lub podwyższeniu kapitału akcyjnego. • nie może być niższa od wartości nominalnej akcji KURS AKCJI: • wykładnik aktualnych stosunków majątkowych spółki • może być wyższy lub niższy od wartości nominalnej akcji RODZAJE AKCJI: 1. ze względu na formę: o imienne - zbycie akcji przez wręczenie akcji + adnotacja (przeniesienie prawa) na samej akcji lub odmiennym dokumencie; mogą być wydawane przed pełną wpłatą kapitału akcyjnego; związane z obowiązkiem periodycznych świadczeń niepieniężnych. o na okaziciela - zbycie przez wręczenie akcji. Nie mogą być wydane przed pełną wpłatą przypadającej na nie części kapitału akcyjnego. W razie częściowej wpłaty wydaje się tzw. świadectwo tymczasowe jako surogat przyszłego dokumentu akcyjnego. W walnym zgromadzeniu posiadacz akcji na okaziciela może brać udział wówczas, jeżeli akcja zostanie złożona w spółce ( lub u notariusza, bądź w instytucji kredytowej ) przynajmniej na tydzień przed terminem walnego zgromadzenia i nie będzie odebrana do zakoń