1. Podmioty i przedmiot rachunkowości bankowej
1.1 Podmioty rachunkowości bankowej
Bank – osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki pieniężne pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym (ustawa).
Przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków pieniężnych do sfinansowania kredytów (pośrednictwo finansowe)
Rachunkowość – sformalizowany system ewidencji
zdarzeń gospodarczych (ukształtowany w procesie
rozwoju gospodarczego) z określonymi metodami,
zasadami i regułami. Do rachunkowości należy
również przetwarzanie danych w celu prezentacji w
takiej formie aby ich interpretacja służyła
podejmowaniu racjonalnych decyzji.
Rachunkowość ma na celu pomiar, rejestrację, grupowanie i interpretację procesów gospodarczych.
Obejmuje następujący zakres:
opis przyjętych zasad rachunkowości,
prowadzenie ksiąg rachunkowych (dziennik, księga główna, księgi pomocnicze, inwentarz, zestawienie obrotów i sald),
okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów,
wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
sporządzanie sprawozdań finansowych i innych sprawozdań, których dane wynikają z ksiąg rachunkowych,
zasady gromadzenia i przechowywania wymaganej dokumentacji,
poddawanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych,
Rachunkowość bankowa wypełnia wszystkie uniwersalne zadania rachunkowości (w szczególności umożliwia zarządzanie aktywami i pasywami oraz kontrolę przebiegu działalności).
Jako system informacyjny musi być wiarygodna, użyteczna, sprawna i niezawodna.
Zapisy księgowe:
wyłącznie na podstawie dokumentów źródłowych,
przy zastosowania miernika pieniężnego,
zasady podwójnego zapisu (bilansowanie, kontrola,
kompletność zapisu),
weryfikacja zapisów w drodze okresowej
inwentaryzacji oraz wyceny aktywów i pasywów
(doprowadzenie stanu ewidencyjnego do stanu
rzeczywistego).
Podmiotami rachunkowości bankowej są banki.
NBP (bank banków). Emisja znaków pieniężnych, udzielanie kredytu refinansowego bankom, organizacja rozliczeń pieniężnych całego systemu bankowego, kształtowanie polityki pieniężnej Państwa.
Banki komercyjne (uniwersalne i specjalistyczne np.
inwestycyjne, hipoteczne, spółdzielcze).
Podmiotami rachunkowości mogą być również:
oddziały, filie, punkty kasowe wchodzące w skład określonego banku (zależy to od wewnętrznej organizacji).
W świecie, jak również w Polsce, istnieje tendencja do
centralizacji księgowości (baz danych).
1.2 Funkcje i normy księgowości bankowej
Funkcje:
ogólnogospodarcza (informacyjna, kontrolna i
analityczna wynikająca z bieżącej obsługi podmiotów gospodarczych),
mikroekonomiczna ( informacyjna, kontrolna i
analityczna związana z zadaniami wewnętrznymi
banku – efektywne zarządzanie powierzonym
kapitałem, rozliczenie kierownictwa.
Funkcje ogólnogospodarcze:
przepływ środków za pośrednictwem systemu
bankowego związany z obrotem gospodarczym,
- wykorzystywanie czasowo wolnych środków
pieniężnych przyjmowanych w depozyt,
udzielanie kredytów.
obrót gotówkowy w walucie krajowej i zagranicznej,
stymulowanie zmian strukturalnych w gospodarce.
obrót płatniczy z zagranicą,
wykonywanie i kontrola budżetu państwa i jednostek terenowych.
Normy rachunkowości bankowej
Normy prawne regulujące w Polsce system rachunkowości uwzględniają w dużym stopniu ponadpaństwowe normy prawne (normy i standardy obowiązujące w EWG zwane dyrektywami).
ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz. U. Nr 121 poz.591) obowiązująca od 1 stycznia 1995 r. (obecnie skierowano do Sejmu projekt ustawy zmieniającej tą ustawę),
Uchwała nr 1/98 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 3 czerwca 1998 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości banków i sporządzania informacji dodatkowej (Dz.Urz. NBP Nr 14, poz. 27),
Uchwała nr 2/99 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 3 czerwca 1998 r. w sprawie szczególnych zasad sporządzania przez banki skonsolidowanych sprawozdań finansowych (Dz.Urz. NBP Nr 14, poz.28),
Uchwała nr 8/1999 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia 22 grudnia 1999 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością bankową
(Dz.Urz. NBP Nr 26, poz. 43),
Zarządzenie Nr 4/95 Prezesa Narodowego Banku
Polskiego z dnia 22 lutego 1995 r. w sprawie
ustalenia wzorcowego planu kont banków (Dz.Urz.
NBP Nr 6, poz. 11),
Zarządzenie Nr 15/99 Zarządu NBP z dnia 23
kwietnia 1999 r. w sprawie trybu i szczegółowych
zasad przekazywania przez banki do NBP danych
niezbędnych do ustalania polityki pieniężnej
państwa i okresowych ocen systemu pieniężnego
państwa oraz oceny sytuacji finansowej banków i
ryzyka sektora bankowego (Dz.Urz. NBP Nr 10,
poz.15),
- Uchwała nr 11/98 Komisji Nadzoru Bankowego z
dnia 14 października 1998 r. w sprawie norm
dopuszczalnego ryzyka walutowego w działalności
banku (Dz.Urz. NBP Nr 24, poz.54)
Zarządzenie Nr 5/98 Komisji Nadzoru bankowego z
dnia 2 grudnia 1998 r. w sprawie sposobu wyliczania współczynnika wypłacalności banku oraz procentowych wag ryzyka przypisanych poszczególnym kategoriom aktywów i zobowiązań
pozabilansowych (Dz.Urz. NBP Nr 26, poz. 61),
normy wewnętrzne wydawane przez same banki
1.3 Rodzaje zdarzeń gospodarczych w banku (operacji)
operacje udzielenia kredytu ( kredyt, przyrzeczenie udzielenia kredytu, operacje papierami wartościowymi).
operacje depozytowe (wkłady, emisja własnych papierów wartościowych, pośrednictwo w operacjach papierami wartościowymi),
operacje zlecone (rachunek bieżący-bankowe inkaso faktur, akredytywa, polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czeki, rozliczenia kompensacyjne, rozliczenia międzybankowe, handel dewizami
1.4 Dokumentacja zdarzeń gospodarczych
Każdy zapis księgowy powinien być udokumentowany prawidłowym dowodem księgowym. Prawidłowy dowód to dowód sprawdzony pod względem merytorycznym oraz formalno-rachunkowym. Powinien zawierać niezbędny opis operacji lub odesłanie do innego dokumentu, własnoręczne podpisy osób odpowiedzialnych za przebieg operacji, strony operacji, datę wystawienia, datę operacji. Korygowanie błędów w dowodach zewnętrznych powinno się odbywać przez wystawienie dowodów korygujących wysyłanych kontrahentom. Błędy w dowodach wewnętrznych przed księgowaniem mogą być korygowane przez skreślenie błędnej treści, liczby, wpisanie poprawnej i złożenie podpisu z datą.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"