Pan Tadeusz" A. Mickiewicza jest epopeją szlachecką rozgrywającą się w dobie napoleońskiej. Opisuje obyczaje i życie szlachty w schyłkowym okresie Rzeczpospolitej szlacheckiej. Głównym celem było wzbudzenie w narodzie patriotyzmu: pochwała walki o wolność i wezwanie do niej, budzi nadzieje na przyszłość oraz sugeruje konieczność łączenia walki politycznej z reformami społecznymi. Jest to polską epopeją narodową, spełnia bowiem podstawowe wymagania gatunku: - obszerność utworu; - wierszowany (13-to zgłoskowy); - ukazujący losy wybranej grupy społecznej (zwykłych, przeciętnych ludzi, przedstawicieli głównie średniej szlachty, choć pojawia się również arystokracja oraz szlachta zaściankowa) na tle wydarzeń ważnych, przełomowych dla całego narodu (kampania napoleońska);- narrator jest wszechobecny, wszechwiedzący i obiektywny;- bohater zbiorowy i jednostkowy;- posiada inwokację;- realizm szczegółów;- porównania homeryckie;- pojawiają się liczne opisy (statyczne i dynamiczne) mające na celu opóźnienie rozwoju wydarzeń i wzmożenie ciekawości czytelnika. Często słyszy się, że Pan Tadeusz to epopeja narodowa lub epopeja szlachecka. Określenia tego używa się jednak nie tylko dla podkreślenia roli i wagi, jaką spełnia dzieło to w historii literatury polskiej. Bez wątpienia jest to jeden ze "skarbów" polskich zasobów, lecz zasługuje na miano eposu również ze względu na rygorystyczną kompozycję według zasad tego gatunku. Epos jest wielkim, rozbudowanym utworem wierszowanym, tu trzynastozgłoskowcem, który przedstawia dzieje bohaterów na tle wydarzeń historycznych, przełomowych dla danej społeczności. W Panu Tadeuszu tym wydarzeniem jest przemarsz wojsk Napoleona przez Europę, postacie to Soplicowie, Horeszkowie i cała społeczność litewskiej prowincji. Epos rozpoczyna się inwokacją. Nie ma chyba słynniejszej apostrofy polskiej jak: "Litwo, ojczyzno moja" Mickiewicza". Poeta zwraca się do odległej ojczyzny i Matki Boskiej, prosząc, jak to w inwokacji być powinno, o pomoc w tworzeniu dzieła. Porównania homeryckie - są obecne w eposie Mickiewicza w opisach przyrody, drzew, burzy czy sadu, np. "Chmury". Realizm szczegółu - czyli metoda opisywania rzeczy z epicką dokładnością, tak, że na podstawie tego opisu można by odmalować fotograficznie daną rzecz. Tak opisywany jest słynny serwis rodowy, strój zaręczynowy Zosi, rodzaje grzybów i drzew litewskich itd. Epizodyczność akcji - wiele jest w Panu Tadeuszu epizodów - opisy przyrody, spór Rejenta i Asesora o psy, gra Jankiela - nie stanowią przecież głównej osi wydarzeń, a spełniają ważną role w utworze. Retardacja - czyli obecność takich partii utworu, które "zatrzymują" akcję, opóźniają następne wydarzenia, tym samym mobilizują czytelnika, pogłębiając ciekawość. Liczne opisy w Panu Tadeuszu spełniają tę rolę - znów opisy przyrody, nieba, obyczajów, grzybów, serwisu, strojów itd.Narrator - jest tu w przeważającej części trzecioosobowy, zdystansowany, przedstawia odbiorcy osoby i wydarzenia, sam zaś uczucia swoje ujawnia tylko w inwokacji. W toku narracji Pana Tadeusza zauważamy obecność jeszcze jednego narratora - głosu, który wyraża opinie lub poglądy ogółu, nie wszystko wie do końca, często przedstawia domysły, używa sów "podobno", "mówiono" - tak jak w przypadku opowieści o księdzu Robaku. Bohater zbiorowy - ta cecha eposu jest tu także realizowana. Bohaterem jest szlachta - zróżnicowana wewnętrznie, czasem nieco idealizowana, lecz szlachta polska doby napoleońskiej - dlatego też często utwór nazywany jest epopeją szlachecką.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"