PRAWO ADMINISTRACYJNE
PRAWO ADMINISTRACYJNE – jest to gałąź prawa regulująca tworzenie, strukturę organizacyjną, zadania i zasady działania administracji publicznej.
Prawo administracyjne ze względu na rozpiętość problematyki dzieli się na :
1.prawo ustrojowe,
2.prawo materialne ,
3.prawo proceduralne.
PRAWO USTROJOWE – reguluje organizację i zadania administracji publicznej.
PRAWO MATERIALNE – reguluje wzajemne relacje administracji publicznej /podmiotów administrujących/ i podmiotów pozostających na zewnątrz w strukturach administracji /podmiotów administrowanych/.
PRAWO PROCEDURALNE – zawiera normy wyznaczające tryb i zasady postępowania administracyjnego zmierzające do urzeczywistniania norm prawa ustrojowego i prawa materialnego.
STOSUNEK ADMINISTRACYJNO-PRAWNY – jest to relacja miedzy podmiotem administracyjnym a administrowanym na gruncie prawa administracyjnego. Istnieją różne stosunki administracyjno-prawne.
Stosunek administracyjno-prawny składa się z elementów niezbędnych dla jego istnienia :
- przedmiot stosunku adminstracyjno-prawnego,
- podmioty.
Cechą stosunku administracyjno-prawnego jest nierównorzędność podmiotów tego stosunku.
Przedmiot stosunku administracyjno-prawnego musi być regulowany przepisami prawa administracyjnego .
- np. stosunek prawny między nabywcą a sprzedawcą samochodów nie będzie stosunkiem administracyjno-prawnym – zakup jest stosunkiem prawa cywilnego ,a nie prawa administracyjnego ,
- np. stosunek prawny miedzy dwoma słabymi gminami nie posiadającymi oczyszczalni ścieków : dla takiej sytuacji przepisy przewidują formę porozumienia między nimi /gminami/ .Zawierając porozumienie - treścią porozumienia będą wzajemne prawa i obowiązki co do budowy, pracy i utrzymania oczyszczalni – będzie to stosunek administracyjno-prawny.
Podmioty stosunku administracyjno-prawnego – choćby jednym z nich musi być organ administracji / podmiot administrujący /, tzn. że drugim może być podmiot administrowany lub oboma są organy administrujące. Niemożliwy jest układ z dwoma podmiotami administrowanymi bo wtedy nie ma stosunku administracyjno-prawnego.
Nierównorzędność podmiotów w stosunku administracyjno-prawnym jest cechą stosunków administracyjno-prawnych, a polega ona na uprzywilejowaniu pozycji podmiotu administrującego. Wyraża się to w tym ,że ten uprzywilejowany podmiot decyduje /przesądza/ o treści stosunku prawnego, decyduje tym samym o sytuacji prawnej drugiego uczestnika.
- np. ktoś niezadowolony z własnego nazwiska występuje z wnioskiem o zmianę wskazując we wniosku powody zmiany. Złożenie wniosku o zmianę nazwiska powoduje powstanie stosunku administracyjno-prawnego / podmioty w układzie klasycznym /. Organ przesądza o treści rozstrzygnięcia / zgoda lub odmowa zmiany nazwiska /,obywatel jest biernym odbiorcą rozstrzygnięcia, obywatel ma pośredni wpływ na rozstrzygniecie formując wniosek w taki sposób aby argumentacja była nie do odrzucenia przez organ lub w przypadku odmowy może sięgnąć do środków procesowych poprzez odwołania od postanowienia, skargę do NSA lub wniosek o wznowienie postępowania - zostały naruszone postanowienia prawa .
Ta nierównorzędność podmiotów nie jest bezwzględna.
Są także stosunki administracyjno-prawne w których nie ma cechy nierównorzędności. Zdarza się to w dwóch sytuacjach :
• gdy uczestnikami stosunku administracyjno-prawnego są dwa podmioty administrujące niepowiązane ze sobą więzami zależności służbowej i organizacyjnej ,
• gdy uczestnikami stosunku administracyjno-prawnego są podmiot administrujący i administrowany, ale nastąpiło zrównanie nierównych wcześniej praw tych dwóch podmiotów na gruncie postępowania sądowo-administracyjnego.
RODZAJE STOSUNKÓW ADMINISTRACYJNO-PRAWNYCH.
Dwa podstawowe rodzaje stosunku administracyjno-prawnych:
ze względu na wpływ uczestników stosunku adminstracyjno-prawnego na jego powstanie:
1.Niezależność od woli uczestników.
Dochodzi do nich z mocy prawa, np.: nabycie obywatelstwa polskiego z mocy prawa poprzez urodzenie się z rodziców obywateli polskich lub w rezultacie zaistnienia uprzedniej sytuacji prawnej – jesteśmy obdarowani samochodem lub kamienicą – jest to sytuacja cywilno-prawna, rodzi ona jednak konieczność zapłacenia podatku do Urzędu Skarbowego, co jest stosunkiem adm.-prawnym.
2.Stosunki zależne od woli uczestników.
- dochodzi z urzędu, czyli z woli podmiotu administracyjnego
- dochodzi do skutku na wniosek podmiotu administrowanego.
Pierwszy dochodzi do skutku z woli podmiotu administracyjnego, a drugi na wniosek podmiotu administrowanego.
- gdy nakładany jest obowiązek albo odbieranie jest uprawnienie – stosunek nawiązywany jest przez urząd /z urzędu/,
- gdy ktoś chce prowadzić legalną sprzedaż napojów alkoholowych to występuje o zezwolenie – nawiązuje się stosunek adm.-prawny – wszędzie tam gdzie chodzi o jakieś prawa lub uprawnienia dochodzi do nawiązania stosunku adm.-prawnego na wniosek zainteresowanego.
STOSUNEK SPORNO-ADMINISTRACYJNY – to stosunek istniejący na gruncie postępowania sądowego.
Ze względu na rodzaj przepisów prawnych na gruncie których stosunek powstaje, wyróżniamy:
1. Stosunek proceduralny - określa się go mianem stosunku procesowego /przepisy postępowania adm., Kodeks postępowania adm./
2. Stosunek materialny – stosunek materialno-prawny /to taki który istnieje na gruncie prawa administracyjnego materialnego/.
Stosunek proceduralny i sporno-administracyjny są stosunkami o charakterze czasowym. Istnieją tak długo jak długo toczy się postępowanie / sądowe lub administracyjne /.Po zakończeniu postępowania stosunek ustaje.
Stosunek materialno-prawny – czas trwania jest dłuższy. Można powiedzieć , że jest wyznaczony czasem obowiązywania rozstrzygnięcia administracyjnego – czas na jaki wydano pewne rozstrzygnięcie, np.: jeśli ktoś występuje z wnioskiem o zmianę nazwiska, organ wydaje decyzję o zmianie nazwiska to taka decyzja o zmianie nazwiska działa w sposób nieograniczony..
Inna sytuacja to organ przekazuje uprawnienie o czasowym charakterze np. zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych obowiązuje na czas określony , podmiot gospodarczy może działać w zakresie mu przyznanym w zezwoleniu do czasu wygaśnięcia lub cofnięcia zezwolenia. Organ wydający zezwolenie nie może przeszkadzać w wykonywaniu działalności określonej w zezwoleniu w okresie jego ważności - można cofnąć zezwolenie ,ale jest to inny typ relacji.
Inny przykład to pozwolenie na budowę – w okresie jego ważności nie można temu kto je posiada przeszkadzać w wykonywaniu tego prawa / budowa z naruszeniem prawa budowlanego to jest inny problem / .
Stosunki materialno-prawne mają charakter trwały, mogą mieć granice czasowe.
Inna kategoria stosunków: Relacje zależności lub niezależności służbowej, organizacyjnej i hierarchicznej:
1.Stosunki wewnętrzne.
2.Stosunki zewnętrzne.
Z wewnętrznymi stosunkami administracyjno-prawnymi mamy do czynienia wówczas gdy jego uczestnicy są połączeni więzami zależności służbowej, organizacyjnej i hierarchicznej.
Natomiast zewnętrzne stosunki administracyjno-prawne łączą podmioty nie powiązane tymi zależnościami.
Stosunek między organem a obywatelem będzie postacią zewnętrzną.
Stosunek prawny między prezesem RM a wojewodą to przykład stosunku wewnętrznego.
Stosunki zewnętrzne to relacje między dwoma gminami – nie są w żadnej zależności od siebie.
ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO .
Wszystkie źródła prawa administracyjnego należą do kategorii źródeł prawa.
Źródła prawa to akty prawotwórcze / akty tworzenia prawa/.
Akt prawotwórczy – akt tworzony przez organ państwowy lub inny uprawniony podmiot /np. samorząd terytorialny/, który jest wydany na podstawie Konstytucji lub z upoważnienia ustawowego, zawierający normy postępowania o charakterze generalnym i abstrakcyjnym,.
Aby uznać dany akt prawny za prawotwórczy musi być w nim choćby jedna norma generalno-abstrakcyjna.
Norma generalna – adresat jest określony generalnie np.: w znaczeniu „każdy” – art. 83 Konstytucji RP.
Inna postać generalnego adresata to wyraźnie określony adresat / może to być grupa np. lekarze – zobowiązani do zachowania tajemnicy lekarskiej lub mieszkańcy wszystkich gmin ale nie jednej konkretnej gminy/.
Norma ma charakter abstrakcyjny –norma ma aktualny charakter, określony jest wzór pewnego powtarzającego się postępowania. Jest to norma wielokrotnego użytku.
Źródła prawa mogą być dwojakiego rodzaju :
- Mogą mieć charakter powszechnie obowiązujący
- wewnętrzny.
Powszechnie obowiązujące – źródła są zróżnicowane co do terenu na którym obowiązują:
• teren całego kraju
• akty prawa miejscowego – na terenie działania organu lokalnego który je wydał.
Źródła prawa państwowego mają charakter hierarchicznego podporządkowania :
1. Konstytucja
2. Ustawy lub rozporządzenia z mocą ustaw, umowy międzynarodowe , dekrety.
3. Rozporządzenia wykonawcze.
Akt niższy musi być zgodny z aktem wyższym.
Akty powszechnie obowiązujące prawa miejscowego:
1. Rozporządzenia ,
2. uchwały jako akty prawa miejscowego,
3. zarządzenia.
Organy wydające – Rada Gminy , Rada Powiatu , Sejmik Województwa, Wojewoda.
Ze względu na rodzaj upoważnienia ustawowego mówimy o trzech rodzajach przepisów prawa miejscowego :
1. przepisy wykonawcze,
2. przepisy porządkowe,
3. przepisy ustrojowo-organizacyjne.
Przepisy wykonawcze - decyduje ustawodawca poprzez delegację ustawową -upoważnienie.
Upoważnienia do stanowienia aktów wykonawczych:
1/. upoważnienie obligatoryjne,
2/. upoważnienia fakultatywne.
Upoważnienie obligatoryjne – ustawodawca zobowiązuje wskazany podmiot do uregulowania kwestii. Ustawa może być regulacją pełną (wyczerpującą ) i nie zawiera delegacji do wydawania przepisów wykonawczych, lub ustawa może nie regulować wszystkich szczegółów - taka ustawa ma szkieletową budowę dając upoważnienia do szczegółowego uregulowania zasygnalizowanych problemów .
Upoważnienie fakultatywne – ustawodawca uprawnia wskazany podmiot i pozostawia jego woli celowość wydania przepisów.
Są formułowane częściej gdy przepisy wykonawcze mają być wydane w ramach aktów prawa miejscowego. Chodzi o to, żeby regulacja uwzględniała lokalny charakter. np. prawo wodne zawiera delegację dla wojewody do wydania przepisów wykonawczych. Na terenie koryta rzeki /między rzeką a wałem/ obowiązuje zakaz sadzenia drzew, wznoszenia budowli, wojewoda może rozszerzyć ten zakaz na teren nieobwałowany w zależności o potrzeb miejscowych.
Organy upoważnione do wydawania aktów wykonawczych prawa miejscowego to :
Rada Gminy, Rada Powiatu, Sejmik Wojewódzki , Wojewoda.
SPECYFICZNA BUDOWA PRZEPISÓW PRAWA MIEJSCOWEGO.
AKTY PORZĄDKOWE .
Specyficzną kategorią aktów prawa miejscowego są akty porządkowe. Ich specyfika wyraża się w kilku płaszczyznach.
Przede wszystkim polega na tym, że w zakresie nieunormowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, w razie zagrożenia takich dóbr jak życie, zdrowie mienie , bezpieczeństwo , spokój , porządek publiczny, organy prawotwórcze mogą formułować nakazy lub zakazy określonego zachowania się wydawane w celu niedopuszczenia do urealnienia się zagrożenia, zmniejszenie zasięgu owego zagrożenia lub zredukowanie szkód i negatywnych skutków związanych z tymi zagrożeniami.
Przepisy porządkowe wydawane są wyłącznie w oparciu o ustawy ustrojowe, tj. ustawa o samorządzie gminnym, samorządzie powiatowym, samorządzie wojewódzkim.
Przepisy te wydawane są w mniej lub bardziej nagłych stanach zagrożenia różnych dóbr (np. sytuacje związane z meczem futbolowym). Przy wydawaniu tych przepisów element czasowy ma bardzo duże znaczenie, wydaje się je w chwili powstania zagrożenia gdyż zwlekanie może spowodować urealnienie zagrożenia
Organa uprawnione do wydawania przepisów porządkowych:
• Rada Gminy, Zarząd Gminy
• Rada Powiatu, Zarząd Powiatu
Gmina i powiat.
Uprawnienia Zarządu Gminy i Powiatu mają charakter kompensacyjny, tj. uzupełniający. Ujawnia się on tylko wtedy gdy Rady nie mogą wydać takiego przepisu porządkowego /z uwagi na procedurę zwoływania i działania Rady/.
Przepisy uchwalone przez Zarządy muszą być przedstawione Radom na najbliższej sesji do zatwierdzenia.
Przepisy porządkowe zatem wydane przez zarządy żyją samodzielnym życiem prawnym do czasu najbliższego przedstawienia ich Radom. Jeśli przepisy porządkowe wydane przez Zarządy nie zyskają akceptacji lub nie zostaną przedstawione Radom na najbliższej sesji tracą moc prawną. Ustawodawca pozostawił Radzie Gminy i Powiatu prawo określania kiedy te niezatwierdzone przepisy stracą moc. Skutek prawny przepisu wydanego przez Zarząd, który nie został przedstawiony Radzie jest przesądzony – traci moc z urzędu – ale Rada określa kiedy one stracą moc prawną.
Przepisy porządkowe obowiązują od momentu uchwalenia przez Zarząd do momentu który określi Rada Gminy lub Powiatu.
Województwo.
Na szczeblu województwa są dwa organy prawotwórcze – Sejmik Wojewódzki i Wojewoda.
Tylko wojewoda wydaje przepisy porządkowe w województwie ze względu na to, że jest organem jednoosobowym a zatem szybszym.
Kto wydaje zarządzenia porządkowe : decyduje tu to w jakich granicach terytorialnych mieści się skala zagrożenia czy na terenie gminy, powiatu, województwa itd.
Zagrożenie tylko na terenie gminy – wydaje gmina.
Zagrożenie na terenie 2-ch gmin – wydaje powiat.
Zagrożenie na terenie 2-ch powiatów – wydaje wojewoda.
Forma przepisów porządkowych.
Zróżnicowanie organów właściwych do stanowienia przepisów porządkowych rzutuje również na zróżnicowanie form w jakich te przepisy są wydawane.
Uchwały porządkowe wydawane są przez Radę Gminy i Radę Powiatu.
Zarządzenia porządkowe przez zarządy zaś rozporządzenia przez wojewodę.
Przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny wymierzaną przez Kolegia ds. wykroczeń w trybie przepisów (kodeksu postępowania w sprawach wykroczeń ).
PRZEPISY USTROJOWO - ORGANIZACYJNE.
Złożoność nazwy potwierdza ich dwoisty charakter.
Statuty – to ustrojowe / np. statut gminy , powiatu / .
Regulaminy- to organizacyjne / np. regulamin Urz. Gminy, ośrodków opieki społecznej/.
W literaturze nie ma pełnej zgodności czy przepisy organizacyjne mają moc powszechnie obowiązującą /np.: regulamin działania referatu w urzędzie – w tym przepisie są zawarte informacje zawarte dla petenta/.
Do tej kategorii przepisów zalicza się również te które regulują kwestie korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej np. regulamin parku miejskiego czy kąpieliska. Akty prawa miejscowego mogą dotyczyć zasad zarządzania mieniem gmin, powiatu.
PUBLIKACJA PRZEPISÓW PRAW MIEJSCOWEGO.
Skoro powszechnie obowiązujące to powinny być opublikowane aby były powszechnie znane. Nie ma gwarancji faktycznej, że jeżeli przepisy będą opublikowane to są powszechnie znane. Prawidłowe opublikowanie przepisów powoduje jednak domniemanie prawne, że są one powszechnie znane.
Publikacja przepisów :
gminne – są one ogłaszane , publikowane przez rozplakatowanie obwieszczeń w miejscach publicznych ( tablice, słupy ogłoszeniowe lub w inny sposób ogólnie przyjęty, w prasie lokalnej) chyba że przepisy prawa stanowią inaczej, np.: miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – ustawa nakłada obowiązek publikacji w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.
W każdym Urzędzie Gminy musi być prowadzony zbiór przepisów gminnych udostępnianych do publicznego wglądu. Ponieważ są one powszechnie obowiązujące powinny być ogólnie dostępne.
Przepisy gminne wchodzą w życie z dniem ogłoszenia o ile nie przewidują wyraźnie późniejszego terminu.
powiat – przepisy stanowione przez organa powiatu są publikowane w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym / Woj. Dz. Urz. /. Wśród tych przepisów są też przepisy porządkowe, z uwagi na fakt, że muszą one dotrzeć do szerokiej publiczności – są one dodatkowo ogłaszane jak przepisy gminne.
Gdy uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia to powoduje to rażące naruszenie prawa. Daje bowiem możliwość wykorzystania tego przez uchwalających zanim poznają ją inni.
Przepisy porządkowe wchodzą w życie z dniem ogłoszenia. Natomiast inne przepisy te publikowane w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, chyba ,że ustawa lub przepis powiatowy stanowią inaczej .
Województwo.
Przepisy stanowione przez samorząd województwa są publikowane w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym i wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w Woj. Dz. Urz.
Przepisy stanowione przez Wojewodę są publikowane również w Woj. Dz. Urz., przepisy porządkowe dodatkowo też w uproszczonej formie / tak jak w gminie /.
Przepisy porządkowe wchodzą w życie z dniem ogłoszenia natomiast pozostałe publikowane tylko w Woj. Dz. Urz. po 14 dniach od ich ogłoszenia.
Wojewódzki Dziennik Urzędowy.
Obowiązek wydawania Wojewódzkiego Dziennika Urzędowego spoczywa na Wojewodzie.
W Woj. Dz. Urz. są ogłaszane akty prawa miejscowego. Organa administracji niezespolonej również wydają akty prawa miejscowego. W Woj. Dz. Urz. publikowane są również akty nadzoru Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez Wojewodę i organy administracji niezespolonej. W Woj. Dz. Urz. znajdziemy również wyroki Sądu Administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego. W Woj. Dz .Urz. są publikowane również informacje, obwieszczenia jeżeli tak stanowią przepisy szczególne . Wojewoda zobowiązany jest do gromadzenia zbiorów dzienników i udostępnianie ich do ogólnego wglądu – ponieważ są to przepisy powszechnie obowiązujące.
Źródła prawa o charakterze wewnętrznym:
1. uchwały Rady Ministrów,
2. Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i poszczególnych ministrów,
Przepisy w nich zawarte obowiązują jedynie w ramach struktury administracji i obowiązują podmioty podporządkowane administracyjnie wydającemu.
Podział terytorialny.
W Europie nie ma państwa (oprócz Andory, Księstwa Lichtenstein, Monaco, Luksemburg) które mogło by być zarządzane z poziomu centrum.
Podział terytorialny – jest to względnie trwałe rozczłonkowanie terytorium państwa dokonywane za pomocą norm prawnych w celu określenia terytorialnych podstaw działania jednostek organizacyjnych państwa i samorządu terytorialnego.
Względnie trwałe wskazuje na trwałość jako cechę bardzo ważną , ale jednocześnie wskazuje że nie jest ona bezwzględna i nie jest celem samym w sobie.
Doświadczenia powojenne w pełni potwierdzają, że cecha ta jest zachowana. W tym okresie mięliśmy reformy administracyjne tylko dwukrotnie: w latach 70-tych i 90-tych. Po wojnie przywrócono w zasadzie podział administracyjny przedwojenny a na Ziemiach Odzyskanych dostosowana podział do tego schematu. Najpierw były gminy – jako samorząd. W latach 50-tych przemianowano gminy na gromady zmniejszając ich granice i likwidując samorząd. Do roku 1975 trwał trzyszczeblowy podział administracyjny. Do pierwszej połowy lat 70-tych istniały kolegialne zarządy powiatów – powiaty nie posiadały jednoosobowych organów wykonawczych. W latach 70-tych przywrócono jednoosobowe organy – naczelników gmin, powiatów i wojewodów. To model administracji dyktuje podział terytorialny kraju. Podział terytorialny spełnia funkcje wtórne i usługowe względem administracji. W gromadach nie było praktycznie żadnych kompetencji. Zwiększając obszar dotychczasowych gromad zlikwidowano powiaty i zmniejszono obszar województw – zwiększając jednocześnie ich ilość. Reforma ta była podzielona na dwa etapy: utworzono najpierw gminy a trzy lata później /1975r./ zniesiono powiaty i dotychczasowe województwa.
Podział terytorialny dokonywany jest w aktach normatywnych i jest on tworzony dla potrzeb wykonywania administracji państwowej i samorządowej /czyli publicznej.
Podział zasadniczy – obecnie jest podziałem trójszczeblowym , wprowadzonym ustawą z dn. 24.07.1998 r „ O wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa” /istnieją w nim województwa, powiaty i gminy/.
Można wyróżnić trzy rodzaje podziałów terytorialnych :
1. podział zasadniczy,
2. podział pomocniczy,
3. podziały terytorialne specjalne.
Podział terytorialny na Diecezje i Parafie ma znaczenie dla Kościoła, a nie dla administracji publicznej.
G M I N Y.
Gminy są jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego utworzone dla potrzeb samorządu terytorialnego. Ich tworzenie, łączenie, znoszenie ustalanie ich granic, nazw i siedzib władz następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po uprzednim przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami zainteresowanych gmin.
Ustawa o samorządzie gminnym zawiera postulat do organu statutowego ( Rada Ministrów ) aby przy zmianach dbać o to, aby gmina obejmowała możliwie jednorodny pod względem przestrzennym, osiedleńczym, pewnych więzi społecznych i gospodarczych obszar.
Gmin w Polsce jest – 2489.
P O W I A T .
Powiat jest to jednostka zasadniczego podziału terytorialnego powołana przede wszystkim dla potrzeb samorządu terytorialnego, ale i dla potrzeb administracji zespolonej. Obejmuje ona całe obszary graniczących ze sobą gmin, albo cały obszar miasta na prawach powiatu.
Mamy do czynienia z dwoma rodzajami powiatów :
1. powiaty ziemskie,
2. powiaty grodzkie – miasta na prawach powiatów.
Tworzenie, łączenie, znoszenie i dzielenie powiatów dokonywane jest przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia po zasięgnięciu opinii zainteresowanych Rad Gmin, Rad Powiatów i Sejmików Wojewódzkich. Ustawa zawiera postulat do organu statutowego (Rady Ministrów) aby przy zmianach dbać o to, aby powiat obejmował możliwie jednorodny pod względem przestrzennym , osiedleńczym, pewnych więzi społecznych i gospodarczych obszar.
Opinia różni się od referendum (które zastępuje rozstrzygnięcie i ma charakter obowiązujący).
Opinia nie ma charakteru wiążącego ze swej natury, nie ma wiążącej opinii – jeśli opinia jest wiążąca to jest to współdecydowanie. Współcześnie takich zapisów się nie stosuje.
Opinia jest po to aby wiedzieć co myślą ci o których będziemy decydować. Opinię wyraża jakiś organ, konsultacje wyraża konkretna zbiorowość społeczna.
Powiatów ziemskich jest - 308.
Powiatów grodzkich jest - 64.
W O J E W ÓD Z T W O .
Województwo jest to jednostka zasadniczego podziału terytorialnego utworzona dla potrzeb samorządu terytorialnego i administracji rządowej ( zespolonej i niezespolonej ).
Procedura tworzenia, znoszenia, ustalania ich nazwy, siedziby władz następuje w trybie ustawowym. Natomiast zmiana granic województwa następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii organów jednostek samorządu terytorialnego, których ta zmiana dotyczy.
Nie wszystkie organy administracji niezespolonej będą działały w granicach województw, niektóre będą działać w podziałach specjalnych, specjalnie dla nich utworzonych, np.:. Urzędy Kontroli Skarbowej działają w województwach, Wojewódzkie Sztaby Wojskowe w województwie, a Izba Skarbowa już nie / podział specjalny/, Dyrektorzy Urzędów Morskich / podział specjalny/.
Województw jest - 16.
Podział pomocniczy.
To taki podział terytorialny który jest tworzony dla organów o niesamodzielnym pomocniczym charakterze w stosunku do podstawowych organów samorządu terytorialnego. Podział ten pełni rolę pomocniczą uzupełniającą wobec podziału zasadniczego ponieważ w jego ramach są lub powinny być załatwiane sprawy których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest nieracjonalne albo mało skuteczne. Organy tworzone dla faktycznych jednostek podziału pomocniczego działają dla gmin i zadania otrzymują od gmin. Tworzenie jednostek podziału pomocniczego należy do Rad Gmin, które podejmują w tej sprawie uchwały o utworzeniu jednostek pomocniczych w gminie. Nazwy tych jednostek sa określone w ustawie ;
na terenie wiejskim noszą nazwę – sołectw,
na terenie miast – osiedla, dzielnice.
Nazwy te nie wyczerpują katalogu nazw – mogą pojawiać się inne nazwy.
Uchwały te powinny być poprzedzone konsultacjami z mieszkańcami chyba, że uchwały są podjęte z inicjatywy mieszkańców.
Zasady tworzenia jednostek pomocniczych w gminie powinny być określone w statucie gminy.
Podział dla celów specjalnych.
Podziały terytorialne specjalne to utworzone ustawami szczególnymi podziały na potrzeby określonych dziedzin administracji, albo tez podziały przeprowadzone w innych społecznie uzasadnionych celach. Zdarza się ,ale jest to wyjątek ,że podział specjalny pokrywą się z podziałem terytorialnym zasadniczym .
Przykłady administracji specjalnych : administracja skarbowa, celna, morska, wojskowa, górnicza itd.
Dwie kategorie tworzenia administracji specjalnej.
1. Podziały dla poszczególnych działów administracji , są one w miarę trwałe ,.stabilne.
2. Zmiana ze względu na ważny interes społeczny – niestabilna specyfika podziału. – i zmieniają się wraz z podziałem terytorialnym zasadniczym.
Przykład : Podział specjalny dla potrzeb administracji morskiej – jednostkami tego podziału są obszary.
Dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni działa na obszarze byłego wojew. gdańskiego i elbląskiego.
Dyrektor Urzędu Morskiego w Słupsku działa na obszarze byłego wojew. słupskiego i koszalińskiego.
Dyrektor Urzędu Morskiego w Szczecinie działa na terenie byłego wojew. szczecińskiego .
Jest to podział jednoszczeblowy, podział jest dokonany na obszarze części państwa.
Dla potrzeb górnictwa - 13 okręgów.
Dla potrzeb gospodarki energetycznej – 8 okręgów.
Dwu szczeblowy podział występuje już przy administracji skarbowej.
Jednostki niższego szczebla - 352 Urzędy Skarbowe ( nie obejmują one obszarów powiatów ). Urzędów skarbowych w jednym powiecie jest więcej w innym nie występują w ogóle.
Jednostek wyższego szczebla – teoretycznie odpowiadają liczbie byłych województw..
Prawne formy działania administracji.
Prawem określony typ działania podmiotu administracyjnego ,czyli inaczej forma prawna prawem dopuszczony środek dla załatwienia określonej sprawy przez administrację.
Dwie grupy działań administracji.
1. Działania prawne .
Działania prawne polegają na objawieniu woli przez organu administracji w celu utworzenia, zmiany lub zniesienia stosunków prawnych.
Przykład : wydanie zezwolenia cudzoziemcowi na pobyt w Polsce na czas określony, wydanie zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych.
2. Działania faktyczne.
Działania faktyczne to taki rodzaj działań które nie są skierowane na wywołanie bezpośrednich skutków prawnych.
Przykład : działania egzekucyjne w administracji – organ orzeka eksmisję z zajmowanego lokalu.. Wykonanie należy do adresata jeżeli nie zrobi tego dobrowolnie należy rozpocząć działania egzekucyjne. Organ wykonuje decyzję na koszt i ryzyko adresata.
Podział z punktu widzenia możliwości posłużenia się przez organ przy podejmowaniu określonych działań władztwem publicznym / administracyjne /.
1. Władcze formy działania.
W ramach tych działań organ może sięgać po władztwo publiczne.
2. Niewładcze formy działania.
Stosując formy niewładcze organ nie może sięgać do władztwa.
Władztwo publiczne administracyjne polega na domniemaniu ważności działań organu administracji i na możliwości przymusowego realizowania jego woli wyrażonej w określonej formie prawnej.
Działania władcze są typowe dla działań administracji. Posługiwanie się nimi daje większą skuteczność działania.
Działania niewładcze wymagają znacznie większych umiejętności porozumiewania się z podmiotem administrowanym , gdzie bardzo ważne jest uzasadnienie ( podmiot ma wiedzieć dlaczego organ tak postąpił ).
Podział form działania dokonany z punktu widzenia kryterium woli i ona pozwala na wyodrębnienie :
1. Jednostronnych form działania.
Formy jednostronne charakteryzująca się tym, że dla zaistnienia działania przy ich użyciu wystarczająca jest wola jednego podmiotu.
Przykład : układ klasycznego stosunku administracji : wyższy szczebel - a niższy
2. Dwustronnych form działania.
W przypadku form dwustronnych potrzebna jest wola co najmniej dwóch podmiotów.
Przykład : dwie gminy chcą utworzyć porozumienie - muszą się zgodzić obie.
KLASYFIKACJA Z PUNKTU WIDZENIA ADRESATÓW DZIAŁAŃ ADMINISTRACJI WOBEC DZIAŁAJĄCEGO ORGANU.
To kryterium pozwala na wyodrębnienie dwóch rodzajów działań administracji :
1. Działania wewnętrzne.
Działania wewnętrzne charakteryzują się tym, że ich adresatami są podmioty podporządkowane działającemu organowi.
2. Działania zewnętrzne.
Formy zewnętrzne to będą te których adresatami są podmioty nie podporządkowane administracji.
Władcze formy działania administracji.
Do władczych form działania administracji zaliczymy :
akty normatywne,
akty generalne stosowania prawa,
akty administracyjne,
polecenia służbowe,
czynności materialno techniczne.
Niewładcze formy działania administracji.
Do niewładczych form działania administracji zaliczymy :
umowy,
działalność społeczno-organizatorska ,
porozumienia administracyjne,
czynności materialno techniczne,
organizowanie przetargów.
Forma nie mieszcząca się ani w jednej grupie, ani w drugiej grupie (forma mieszana ) :
ugoda administracyjna.
Akty normatywne są źródłami prawa , akty generalne stosowania prawa nie tworzą prawa ale służą do stosowania prawa. Są to takie akty które nie tworzą nowych aktów prawnych ale wskazują jak stosować prawo.
Akty te to :
instrukcje,
wytyczne,
pisma okólne,
okólniki..
Stanowią one narzędzie ( instrument ) kierownictwa wewnątrz administracyjnego. Obowiązują tylko wewnątrz administracji, nie mogą stanowić podstawy rozstrzygnięcia adresowanego na zewnątrz. Do stanowienia tych aktów za wystarczającą podstawę prawną przyjmuje się normy kompetencyjne wyższego stopnia - organów zwierzchnich .Występują przede wszystkim w administracji scentralizowanej gdzie takie zwierzchnictwo istnieje.
Przykłady : administracja skarbowa, celna, wojskowa.
Akt administracyjny.
Forma działania o powszechnym znaczeniu występuje zarówno w administracji scentralizowanej jak i zdecentralizowanej.
Akt administracyjny – jest to oparta na obowiązujących przepisach prawa czynność organu administracji kształtująca w sposób prawnie wiążący sytuacje prawną adresata określonego w sposób indywidualny w jednostkowej sprawie.
Aby akt administracyjny był prawidłowy musi spełnić pewne warunki :
1. musi być wydany przez uprawniony organ,
2. musi być wydany w sposób określony prawem,
3. musi być wydany zgodnie z przepisami prawa materialnego.
Akt administracyjny w znaczeniu procesowym to decyzja administracyjna, musi być przez organ uprawniony do wydawania decyzji administracyjnych i musi być wydany zgodnie z KPA.
Tylko przepisy aktów prawa powszechnie obowiązującego mogą być podstawą aktu administracyjnego.
Akt administracyjny jest działaniem prawnym bezpośrednio tworzy, zmienia przekształca lub znosi stosunek prawny.
Akt administracyjny jest władczą formą działania. Wykonanie tego aktu jest zabezpieczone możliwością użycia przymusu .
Akt administracyjny jest czynnością jednostronną w takim znaczeniu, że ostateczne ustalenie treści aktu należy wyłącznie do uprawnionego organu.
Art.106 § 1 KPA – przepisy uzależniające zajęcie stanowiska przez inny organ / współdziałanie organów /, nie zmienia to jednak faktu ,że jest to działanie jednostronne.
Akt administracyjny ma powszechnie wiążący charakter w pewnym znaczeniu, bo obowiązuje on nie tylko organ który wydał akt i jego adresata , ale obowiązuje również inne podmioty w takim znaczeniu, że nikomu nie wolno przeszkadzać w korzystaniu przez adresata z przyznanych mu aktem uprawnień jak i w wykonywaniu nałożonych aktem obowiązków.
Akt administracyjny charakteryzuje się podwójną konkretnością :
w odniesieniu do adresata,
w odniesieniu do przedmiotu /sprawy/.
To odróżnia akt administracyjny od aktu normatywnego.
Akt administracyjny co do zasady wywiera skutki w sferze prawa administracyjnego, ale też
W sferze prawa pracy, prawa cywilnego, prawa finansowego.
Akty administracyjne noszą różne nazwy :
decyzja,
pozwolenie,
zezwolenie,
nakaz.
Zazwyczaj te nazwy sygnalizują treść aktu administracyjnego.
Można rozróżnić akty administracyjne wedle kryterium wpływu adresata aktu na jego wydanie.
1. Zależne od woli adresata.
Np. akt o zmianie nazwiska, akt o zmianie imienia, pozwolenie na budowę.
2. Niezależne od woli adresata.
Np. akty wywłaszczeniowe, cofnięcie wcześniej przyznanych uprawnień /sprzedaż napojów alkoholowych/ , wymiar podatku, powołanie do odbycia służby wojskowej.
Akty zależne od woli adresata zazwyczaj dotyczą uprawnień / adresaci występują o przyznanie im nowych uprawnień /.
Akty niezależne od woli adresata zazwyczaj jest odjęciem wcześniej przyznanego uprawnienia, nałożenie obowiązku, ograniczenie pewnego uprawnienia.
Klasyfikacja przeprowadzona z punktu widzenia nowości stosunku prawa.
1. Akt konstytutywny.
Akty konstytutywne to te które znoszą, zmieniają, tworzą stosunki administracyjno prawne. Na podstawie tych aktów zmiana sytuacji prawnej adresata następuje nie z mocy samego prawa, ale z mocy tego właśnie aktu.
2. Akt deklaratoryjny.
Akty deklaratoryjne czyli takie które same niczego nowego w porządku prawnym nie tworzą nie wnoszą, ale jedynie potwierdzają ,że zaistniałe okoliczności z którymi przepisy prawne wiążą określony skutek prawny .
Przykłady takiego aktu to: decyzja o wygaśnięciu zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych z powodu likwidacji punktu sprzedaży, decyzje w sprawach emerytalnych /decyzja stwierdza ,że ktoś spełnił ustawowe przesłanki o przyznanie emerytury /.
Przeciwnicy tej klasyfikacji mówią, że nie ma czystych aktów deklaratoryjnych. I w akcie deklaratoryjnym i konstytutywnym występują elementy z obu aktów. Niemniej jednak nie przesądza to o wartości tego podziału / np. uprawnienie emerytalne zapadałoby wraz z wydaniem decyzji/.
Często się myli zaświadczenie z aktem deklaratoryjnym. Jest między nimi różnica.
Zaświadczenia stanowią pewne poświadczenia istnienia pewnego stanu faktycznego lub prawnego, ale samo w sobie skutków prawnych nie rodzące. Przykład : zaświadczenie może służyć do wydania aktu/ służy pomocniczo/.
Klasyfikacja aktów z punktu widzenia oczekiwań adresata.
1. Akty pozytywne.
Pozytywne to takie, które są zgodne z oczekiwaniami adresata. Zazwyczaj przyznają określone zezwolenia o które adresat występował.
2. Akty negatywne.
Akty negatywne odbierają wcześniej przyznane uprawnienia, odmawiają przyznania uprawnień, nakładają obowiązki.
Skutki jakie akt administracyjny wywiera w sferze stosunków cywilno – prawnych.
Nie wszystkie akty administracyjne wywierają skutki cywilno – prawne.
Z tego punktu widzenia akty dzielimy na :
1.Kategoria aktów ,które wywierają bezpośrednie skutki cywilno –prawne.
Przykładem tego typu aktów to akty wywłaszczeniowe. Akt wywłaszczeniowy dotyczy stosunków własnościowych. – jest to kwestia cywilno – prawna
2.Kategoria aktu administracyjnego, które wywołują pośrednie skutki cywilno – prawne.
Akty liczniejsze – najczęściej występujące w praktyce. Stanowi on istotny warunek do zawarcia umowy cywilno – prawnej.
Przykład : decyzja organu administracji o oddanie w użytkowanie wieczyste gruntów ( od użytkowania wieczystego się odchodzi ).
Przykład : ustawa o utrzymaniu czystości w gminach. Przewiduje ona, że gmina może zawrzeć umowę o dokonywanie oczyszczania / wywóz nieczystości / jedynie z podmiotami które mają zezwolenie. Zezwolenie stanowi potwierdzenie, że spełnione są warunki do prowadzenia określonej działalności .
Inna klasyfikacja aktów administracyjnych przeprowadzona z punktu widzenia konstrukcji przepisów prawnych, które stanowią podstawę dla aktu.
Mówiąc o konstrukcji – to chodzi o stopień związania organu prawem.
Wyróżniamy dwa rodzaje aktów :
1. akty związane,
2. akty uznaniowe.
Akty związane – charakteryzują się tym, że ich treść jest wyraźnie określona przez prawo. Można powiedzieć , że organ jest ściśle związany z przepisem. Konstrukcja takiego przepisu jest taka :
Jeżeli A to B
Przykład :cofnięcie zezwolenia na sprzedaż alkoholu – jeżeli ma zastosowanie jeden z 6 ustawowych przypadków to organ ma obowiązek cofnąć zezwolenie.
Akty uznaniowe – sa to akty wydane w wykonaniu przepisów, które ze spełnieniem przesłanek określonych w prawie nie wiążą skutku.
Jeżeli A to może B
Decyzja w przypadku aktu uznaniowego jest wyrazem prowadzenia określonej polityki prowadzonej przez organ.
Przykład : nadanie obywatelstwa – akt uznaniowy – ustalenie przesłanek ustawowych nie zobowiązuje organ ( Prezydenta RP ) do wyrażenia zgody.
Od 1980 r NSA kontroluje legalność decyzji administracyjnej. Przed wojną dominowało przekonanie, że akty uznaniowe nie podlegały kontroli legalności. Obecnie akty uznaniowe podlegają kontroli legalności – określenie czy występuje przyczyna polityczna czy inny powód.
O tym czy akt jest uznaniowy czy związany , decyduje to, co jest przesłanką w części „B”.
POLECENIE SŁUŻBOWE .
Polecenie służbowe nosi różne nazwy :
• rozkaz,
• polecenie
• nakaz itp.
Jest to wiążąca dyrektywa / nakaz / określonego zachowania się, najczęściej działania. Może dotyczyć również powstrzymania się od pewnych działań ( np. szkodliwych w przypadku niekompetencji ).
Wydawane są przez przełożonego podwładnemu. Polecenie występuje w wewnętrznej sferze administracji.
Jest to akt konkretny ( adresat jest zawsze imiennie wskazanym pracownikiem).
Treścią polecenia może być nakaz określonego wykonania, lub zaniechania w określonym czasie i miejscu.
Polecenia nie są sformalizowane – wiadomo kto ma polecenie wykonać, czego dotyczy i znany jest termin wykonania polecenia.
Polecenie jest jednostkowe imienne.
Regułą jest obowiązek jego wykonania i podporządkowania się mu, chyba że :
• polecenie służbowe jest niezgodne z prawem pracownik powinien przedstawić przełożonemu swoje zastrzeżenia i w przypadku pisemnego potwierdzenia wykonać to polecenie. Pracownikowi ( adresatowi ) nie wolno wykonywać poleceń, które w jego przekonaniu groziłyby popełnieniem przestępstwa lub niepowetowanymi stratami.
Polecenie służbowe jest formą działania jednostronną, władczą ( groźba sankcji dyscyplinarnych).
Podstawą prawną do wydawania poleceń służbowych stanowią przepisy o podległości służbowej.
Formy działania o charakterze niewładczym, formy dwustronne.
Forma działania administracyjnego – umowa.
Umowa jest formą działania administracji, występuje w dwóch postaciach :
1. Umowa cywilnoprawna.
2. Umowa publicznoprawna.
Umowa jako forma dwustronna występuje tylko w sferze zewnętrznej działania administracji.
Umowa jako forma dwustronna może występować tylko w sferze zewnętrznej administracji.
Cechy umowy :
1. Jej przedmiotem są sprawy z zakresu działania administracji publicznej.
2. Jedną ze stron jest zawsze organ administracji ( podmiot administrujący ) którego w kompetencji mieści się upoważnienie do zawierania umów.
3. Umowa taka musi się legitymować odpowiednią podstawą prawną.
Umowa cywilnoprawna stosuje się w administracji publicznej dla kompetencji dysponowania majątkiem ( komunalnym , skarbu państwa ).
Umowa publicznoprawna stosowana jest najczęściej do wykonywania kompetencji dotyczących współpracy organów administracji w określonych dziedzinach.
Współpraca może mieć również postać działania równoległego ( przekazywanie, zlecanie zadań jednego podmiotu innym ) – np. art. 12a „Ustawy o pomocy społecznej” przewiduje możliwość aby organ administracji publicznej zlecał w drodze umowy organizacjom społecznym , fundacjom, zadań z zakresu pomocy społecznej z obietnicą wsparcia pomocą finansową.
Często umowa cywilnoprawna związana była z aktem administracyjnym, który był niezbędny do zawarcia umowy cywilnoprawnej np. akty administracyjne wiązały prawo do zawarcia umowy najmu lokalu mieszkalnego/ jest to przykład już nie aktualny /.
Były też decyzje administracyjne wskazujące podmiot administracyjny do zawarcia umowy użytkowania wieczystego.
Obecnie umowy cywilnoprawne powiązane są z aktem cywilnoprawnym. Umowa wymaga rejestracji zawarcia umowy, ta rejestracja jest aktem administracyjnym.
Przedmiotem umów cywilnoprawnych jest zlecenie powierzenia zadań z zakresu administracji publicznej. Ponieważ są to umowy cywilnoprawne są zagwarantowane. Podstawą zawierania umów są przepisy prawa administracyjnego.
Obok umów cywilnoprawnych formą działania - ostatnio zdobywa szczególną popularność- jest organizowanie przetargów. Administracja się chętnie nimi posługuje np. miasto które dysponuje lokalami użytkowymi zazwyczaj nie zawiera umowy najmu z „ludźmi z ulicy”.
Przetargi opierają się o przepisy Kodeksu Cywilnego.
Przetarg ma formę :
ustną / konkurs ofert /,
pisemną.
Wybór formy należy do organu ogłaszającego przetarg.
Porozumienie jest uznawane za formę współdziałania administracji ze sobą, jest to forma dwustronna, forma w sferze zewnętrznej.
Działalność społeczno – organizatorska jako forma działania administracji.
Jest to forma niewładcza. Jest to działalność podobna do tej którą podejmują organizacje społeczne. Ta forma działania administracji może zarówno wystąpić w sferze wewnętrznej jak i zewnętrznej. Może mieć charakter samodzielny jak i charakter pomocniczy.
Przykładem w sferze wewnętrznej jest organizowanie narad, szkoleń, konferencji o wewnętrznym zasięgu.
Przykładem sfery zewnętrznej będzie instruktaż w dziedzinie rolnictwa / poradnictwo /, wszelkiego rodzaju działalność popularyzatorska – np. zasad higieny.
CZYNNOŚCI.
CZYNNOŚCI - jest to zbiór pewnych działań.
Mówimy o czynnościach materialno-technicznych występujących w sferze zewnętrznej jak i wewnętrznej. Ich zróżnicowanie wyraża się w tym, ze jedne z nich nie wywołują bezpośrednio żadnych skutków prawnych inne zaś wywołują takie skutki z tym , że drogą pewnych faktów, a nie poprzez tworzenie nowej normy prawnej.
Przykłady :
Ewidencja pism wpływających do urzędu - skutków prawnych nie wywołuje i jest w sferze wewnętrznej.
Sporządzenie aktu urodzenia lub innych aktów stanu cywilnego, wpis do ewidencji działalności gospodarczej, zameldowanie to przykłady działalności materialno-technicznych które rodzą skutki prawne i występują w sferze zewnętrznej.
Działalność społeczno-organizatorska jest formą niewładczą, natomiast niektóre działania materialno-technicznych są formą władczą ( np. czynności egzekucyjne ).
Czynność materialno- techniczna ta które występuje w sferze zewnętrznej jest oparta o konkretny przepis prawny.
UGODA ADMINISTRACYJNA.
Ugoda administracyjna jest formą o mieszanym charakterze - forma przewidziana w KPA –forma jednostronna, dwustronna, władcza, niewładcza.
Stronom oddaje się prawo ustalenia rozstrzygnięcia (forma dwustronna , niewładcza ). Uzgodnienie musi być zatwierdzone przez organ ( działanie jednostronne i władcze). Jest to forma jednorodna, ale wewnętrznie zróżnicowana.
Może zastąpić rozstrzygnięcie organu administracji. Zastosowanie ma tylko do spraw mających sporny charakter. W przypadku braku sporu ugodą posłużyć się nie można. Musi to być spór między dwoma stronami ( np. strony występują o dobro reglamentowane, a dobro jest jedno ).
WYBRANE REGULACJE PRAWNE Z ZAKRESU PRAWA ADMINISTRACYJNEGO MATERIALNEGO.
PRAWNA REGULACJA PRAWA OBYWATELSTWA POLSKIEGO.
Regulacja obywatelstwa polskiego jest zawarta w ustawie z dnia 15.02.1962 roku „ O obywatelstwie polskim”.
Pojęcie obywatelstwa nie jest ujęte w ustawie. Pojęcie to zostało sformułowane na gruncie prawa administracyjnego w okresie międzywojennym.
Na gruncie doktryny - obywatelstwo to przynależność osoby fizycznej do państwa.
W sensie prawnym to obowiązek wykonywania ciężarów jakie państwo nakłada na swoich obywateli.
Po wojnie zrewidowano tą doktrynę i sformułowano następująco :
Obywatelstwo to prawny węzeł łączący osoby fizyczne z państwem. Oznacza to przynależność prawną danej osoby fizycznej do danego państwa.
Jest to definicja zrobiona na siłę, która nic nie zmieniła w sensie znaczenia pojęcia.
Zasady:
1. Zasada ciągłości obywatelstwa polskiego.
Sformułowana w art. 1 ustawy. Potwierdza, że obywatelstwo jest niezależne od zmian prawa ( nie można pozbawić obywatelstwa).
2. Zasada ( w art. 2 ) wyłączności obywatelstwa polskiego.
Oznacza, że obywatel polski nie może być równocześnie uznawany przez władze polskie za obywatela innego państwa, co nie znaczy że nie wolno go mieć (nie stoi na przeszkodzie wielokrotnego obywatelstwa).
Obywatelstwo osiąga się na gruncie prawa polskiego.
3. Zasada równouprawnienia małżonków.
Zasada ta zawarta jest w art. 3 ustawy stara się pogodzić dwa cele:
równość kobiet i mężczyzn w zakresie obywatelstwa z jednej strony,
jednolitości obywatelstwa w rodzinie z drugiej strony.
Zawarcie małżeństwa przez równych obywateli nie powoduje utraty obywatelstwa. Zmiana obywatelstwa przez jednego z małżonków nie pociąga za sobą zmiany obywatelstwa przez drugiego.
Ustawodawca sformułował postanowienia które sprzyjają ( nie narzucają jej ) jednolitości obywatelstwa w rodzinie.
Art. 8 ust.4 przewiduje, że nadanie obywatelstwa polskiego obojga rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską. Rozciągnięcie obywatelstwa na dzieci po ukończeniu 16 roku życia wymaga ich zgody .
Ustawodawca przewiduje sytuację w której może nastąpić rozciągnięcie obywatelstwa na dzieci gdy obywatelstwo dostaje tylko jedno z rodziców – rozciąga się na dzieci pod pewnymi warunkami ( art. 8 ust. 5 ) :
• nadanie obywatelstwa polskiego rozciąga się na dzieci jeżeli rodzic posiada wyłączną władzę rodzicielską,
• kiedy drugie z rodziców ( ma inne obywatelstwo ) wyraziło zgodę przed właściwym organem na nabycie przez dziecko obywatelstwa polskiego.
Art. 12 poświęcony jest nabyciu obywatelstwa polskiego przez repatriację (art.3ustawy) :
* nabywają obywatelstwo dzieci repatriantów które pozostają pod ich władzą rodzicielską, gdy jedno z rodziców ma obywatelstwo przekazuje obywatelstwo za zgodą drugiego rodzica.
Art. 13 – dotyczy możliwości zrzeczenia się obywatelstwa polskiego:
ust. 2 – zgoda na zrzeczenie obywatelstwa udzielana obydwojgu rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską.
ust.3 – w jego świetle zgoda na zrzeczenie udzielona jednemu z rodziców rozciąga się pod pewnymi warunkami na dzień :
* drugiemu rodzicowi nie przysługuje władza rodzicielska,
* nie jest obywatelem polskim,
* gdy jest obywatelem polskim i wyraził zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa przed właściwym organem.
W przypadku rozciągnięcia zrzeczenia się obywatelstwa na dzieci wymagana jest zgoda dzieci powyżej 16 roku życia.
W art. 13 ust. 4 – w przypadku gdy brak zgody drugiego rodzica lub występują przeszkody mogą zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie.
NABYCIE OBYWATELSTWA POLSKIEGO.
Trzy sposoby nabycia obywatelstwa polskiego :
1. Nabycie z mocy prawa.
Przez urodzenie albo przez repatryjację. Nabycie obywatelstwa przez urodzenie opiera się na podstawowej zasadzie IUS SANQUINIS ( PRAWO KRWI ) - zasada wiodąca.
Pomocniczo ma zastosowanie PRAWO ZIEMI (IUS SOLI ).
Prawo krwi ( oboje rodzice są obywatelami polskimi ) – nie jest istotne miejsce „akcji” – ważne jest obywatelstwo.
Dziecko nabywa obywatelstwo gdy jedno z rodziców jest obywatelem polskim a drugie :
jest nieznane,
jego obywatelstwo jest nieokreślone,
nie posiada żadnego obywatelstwa.
Dziecko rodzi się z rodziców obywatela polskiego i obywatela innego państwa dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie jednakże rodzice mogą w ciągu 3 miesięcy od urodzenia dziecka wybrać dla niego obywatelstwo państwa obcego którego obywatelem jest drugie z rodziców za zgodą obydwojga rodziców.
Zdarza się że zasada krwi jest nie do zastosowania ( np. dziecko porzucone – rodzice nie znani) posiłkowo decyduje prawo ziemi . Art.5 przewiduje, że dziecko urodzone lub znalezione w Polsce nabywa obywatelstwo polskie gdy oboje rodzice są nieznani, bądź nieznane jest ich obywatelstwo lub nie mają żadnego obywatelstwa.
Nabycie obywatelstwa przez repatriację stanowi o tym art. 12 ust. 2 definiując przy tym pojęcie repatrianta - jest to osoba która przybyła do Polski na podstawie wizy repatriacyjnej.
Obywatelstwo w tym trybie można uzyskać tylko raz ( art.12 ust.6 ustawy).
2. Nabycie obywatelstwa polskiego na podstawie decyzji administracyjnej.
Nabycie obywatelstwa na podstawie aktu administracyjnego jest możliwe :
przez akt nadania obywatelstwa polskiego,
przez akt uznania za obywatela polskiego.
Cechy wspólne obu aktów – akt jest wydany na wniosek zainteresowanego.
Cechy różne :
* nadaje obywatelstwo polskie Prezydent RP ( art. 8 ustawy ),
* uznaje za obywatela polskiego wojewoda (art.9 ustawy ) .
Obydwa akty mają charakter konstytutywny ,uznaniowy.
Warunki uzyskania obywatelstwa :
Przy nadaniu osoba ubiegająca się o obywatelstwo powinna zamieszkiwać w Polsce przez okres co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie. Art. 8 ust.2 rozszerza zakres tej uznaniowości na możliwość odstąpienia wymagania tej przesłanki z przyczyn szczególnie uzasadnionych. Gdy chodzi o nadanie może ubiegać się o nie cudzoziemiec - jest to osoba nie posiadająca polskiego obywatelstwa, może być obywatelem innego państwa.
Art. 8 ust.3 – nadanie obywatelstwa polskiego może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obcego.
Przy uznaniu za obywatela polskiego uznaniowość tak dalece nie sięga. Inaczej określony jest podmiot występujący o obywatelstwo. O uznanie za obywatela polskiego może się ubiegać osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub osoba nie posiadająca żadnego obywatelstwa.
3. Nabycie obywatelstwa polskiego na podstawie oświadczenia woli.
Trzy sytuacje które pozwalają na nabycie obywatelstwa polskiego :
• Dotyczy dziecka któremu rodzice wybrali obywatelstwo obce jednego z nich.
Zgodnie z art. 6 ust.3 dziecko może złożyć oświadczenie o nabycie obywatelstwa pol- skiego po ukończeniu 16 lat, a przed upływem 6 miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności.
• Dotyczy odzyskania obywatelstwa polskiego ( art. 11 ustawy ) przez osobę która utraciła obywatelstwo polskie wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem małżeństwa z cudzoziemcem.
Po ustaniu lub unieważnieniu takiego małżeństwa osoba odzyskuje obywatelstwo polskie po złożeniu oświadczenia woli.
• Dotyczy nabycia obywatelstwa w tym trybie przez cudzoziemca (art. 10 ustawy) który przebywa w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się.
Cudzoziemiec pozostaje w związku małżeńskim co najmniej 3 lata z osoba posiadającą obywatelstwo polskie.
Art. 10 ust. 1a dotyczy terminu do złożenia oświadczenia woli i wynosi 6 miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się albo 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia małżeństwa z osobą posiadającą obywatelstwo polskie.
Oświadczenie woli złożyć należy przed uprawnionym organem ( starosta ) i organ ten musi wydać decyzje o przyjęciu tego oświadczenia ( art. 6 ust. 3, art. 10 ust.1, art. 11 ust.1 ).
UTRATA OBYWATELSTWA POLSKIEGO.
Utrata obywatelstwa polskiego może nastąpić tylko poprzez zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.
Zgodę na zrzeczenie udziela Prezydent RP ( do 98 r obowiązywały przepisy również o możliwości pozbawieniu obywatelstwa polskiego ) na wniosek samego zainteresowanego.
• Zgodnie z zasadą jednolitości obywatelstwa w rodzinie jeżeli dotyczy to obojga rodziców zrzeczenie rozciąga się na dzieci pozostające pod ich opieką rodzicielską
• Jeżeli zgoda na zrzeczenie się jest udzielona jednemu z rodziców to rozciąga się na dzieci pozostające pod jego władzą rodzicielską gdy drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska lub nie jest obywatelem polskim, albo gdy jest obywatelem polskim i wyraził zgodę na utratę obywatelstwa polskiego przez dzieci. Taka zgoda musi być wyrażona przed właściwym organem ( starosta ).
• Gdy nie ma zgody miedzy rodzicami lub gdy występują trudne do przezwyciężenia przeszkody każde z rodziców może zwrócić się do sądu o rozstrzygnięcie ( art. 13 ust.4 ) , który rozstrzyga w interesie dziecka.
ZMIANA IMION I NAZWISK W PRAWIE POLSKIM.
(Ustawa z dnia 15.11. 1956 r o zmianie imion i nazwisk).
Imię i nazwisko są to dobra osobiste, które podlegają szczególnej ochronie. Imię i nazwisko spełnia funkcję identyfikacji jednostki w społeczeństwie.
Ustawa z 15.11.1956r o zmianie imion i nazwisk dopuszcza zmianę imion i nazwisk.
Ubiegać się o zmianę może:
• obywatel polski,
• ale też osoba która nie posiada żadnej przynależności państwowej i która nie ma obywatelstwa jeśli ma miejsce zamieszkania w Polsce.
Postępowanie wszczyna się na wniosek zainteresowanego a nie z urzędu ( brak ingerencji organu w sferę dóbr osobistych ).We wniosku musi być wskazane nowe imię i nazwisko. Jeśli
kobieta używa nazwiska męża to może zmienić nazwisko rodowe.
Zasada względnej stabilizacji – zmiana nazwiska dokonana być może albo na gruncie prawa rodzinnego – opiekuńczego albo administracyjnego .
Przesłanka zmiany nazwiska i imienia to ważne względy - art. 2 ust.1 „ wniosek o zmianę nazwiska podlega uwzględnieniu jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami.
W szczególności ważne względy zachodzą gdy wnioskodawca nosi nazwisko :
1. Ośmieszające, albo nielicujące z godnością człowieka.
2. O brzmieniu nie polskim.
Ustawodawcy wydawało się ,że ktoś kto nosi nazwisko o takim brzmieniu, będzie chciał je zmienić. Jest to najczęściej w praktyce wykorzystywana przesłanka.
3. posiadające formy imienia, a także jeżeli wnioskodawca pragnie zmienić nazwisko na nazwisko którego od wielu lat używa.
Jeżeli nazwisko występuje w formie imienia męskiego to stanowi przeszkodę dla mężczyzn, ale dla kobiet nie.
Mogą wystąpić inne okoliczności ( nie wymienione wyżej )- ale również jako ważne względy. Są to przesłanki pozytywne.
Ustawodawca zawiera również przesłanki negatywne - te które wystąpienie stanowi przeszkodę do zmiany nazwiska.
Jedna ma charakter bezwzględny.
Druga ma charakter względny.
Wniosek o zmianę nazwiska nie podlega uwzględnieniu :
1. Gdy zachodzi uzasadniona obawa, że wnioskodawca ubiega się o zmianę nazwiska w zamiarze ułatwienia sobie działalności przestępczej, albo uchyla się od odpowiedzialności cywilnej lub karnej. Obawa taka musi być uzasadniona np. sprawca przestępstwa uciekł z konwoju.
Jest to przesłanka o charakterze bezwzględnym.
2. Wniosek nie podlega uwzględnieniu jeżeli wnioskodawca zamierza zmienić nazwisko na nazwisko historyczne, wsławione na polu kultury i nauki, działalności politycznej społecznej albo wojskowej. Chyba że posiada członków rodziny o tym nazwisku, albo lub jest powszechnie znany pod tym nazwiskiem ( np. pseudonim ).
Jest to negatywna przesłanka o względnym charakterze.
Ustawa o zmianie nazwisk gwarantuje zasadę jedności nazwisk w rodzinie ( art. 5 ustawy ). W świetle którego zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci ( znajdujące się pod ich władzą rodzicielską ).
Art. 5 § 2 – jeśli zmiana nazwiska dotyczy tylko jednego z rodziców ( wnioskodawca musi określić czy wniosek dotyczy tylko jego czy również współmałżonka ), rozciągnięcie tej zmiany na małoletnie dziecko uwarunkowane jest zgodą drugiego z rodziców.
Zgoda nie jest potrzebna :
1. jeżeli nie ma pełnych zdolności do czynności prawnych,
2. nie żyje,
3. jest nieznany,
4. jeżeli jest pozbawiony władzy rodzicielskiej.
Jeżeli dziecko ukończyło 14 rok życia jest potrzebna jego zgoda.
Zmiana nazwiska dotyczyć może tylko małoletniego dziecka.
Jeżeli nie ma zgody między rodzicami to spór rozstrzyga sąd ( rozstrzyga w interesie dziecka ).
Zmiana nazwiska polegać może również na dodaniu do noszonego nowego nazwiska.
W art. 6 ust.1 zawiera postanowienie, że nazwisko może się składać najwyżej z dwóch części.
Organy właściwe do zmiany imienia i nazwiska.
• Organem właściwym do załatwienia spraw zmiany imienia i nazwiska jest starosta właściwy do miejsca zamieszkania wnioskodawcy.
• Art. 8 - w przypadku braku takiego miejsca załatwia Prezydent miasta stołecznego Warszawy ( jako organ wykonawczy Gminy Warszawa Centrum ).
• Art.9 – o zmianę nazwiska może wystąpić Polak mieszkający za granicą wówczas podanie w tej sprawie składane jest za pośrednictwem konsula.
Art. 9 ust. 2 właściwość miejscową starostów w stosunku do osób zamieszkałych za granicą określa kolejno :
* ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce,
* ostatnie miejsce pobytu w Polsce.
W przypadku braku możliwości ustalenia właściwości miejscowej, właściwy jest Prezydent miasta stołecznego Warszawy.
Ustalenie pisowni ( brzmienia ) imienia i nazwiska.
Dotyczy to imion i nazwisk nie polsko brzmiących. Ustalenie pisowni może nastąpić również z urzędu, jeżeli imię i nazwisko ma brzmienie polskie i dostosowanie do zasad pisowni zgodnie z fonetycznym brzmieniem.
C U D Z O Z I E M C Y
( Ustawa o cudzoziemcach z dnia 25. 06. 1997 r. )
W świetle tej ustawy , cudzoziemcem jest każdy kto nie posiada obywatelstwa polskiego ( art. 2 ustawy ).
Ustawa o nieruchomościach rozszerza podmiot mówi o cudzoziemcach , a także jednostka organizacyjna.
Art. 3 ustawy stanowi wskazówkę jak traktować cudzoziemca, który ma obywatelstwo dwóch lub więcej państw, reguła postępowania traktuje go jako obywatela tego państwa którego dokument paszportowy stanowił podstawę wjazdu na terytorium RP. W sytuacjach trudnych ustalenie obywatelstwa jest istotne ponieważ należy ustalić do jakiego przedstawicielstwa jakiego kraju się zwrócić.
Choć ustawa nosi tytuł o cudzoziemcach , to art. 1 doprecyzowuje, do kogo postanowienia ustawy się odnoszą, ustęp 3 stosuje się do członków i pracowników misji dyplomatycznych , kierowników urzędów konsularnych wobec których nie stosuje się reżimu prawnego jakim poddani sa cudzoziemcy w Polsce.
PRAWNE WARUNKI WJAZDU CUDZOZIEMCA.
( ROZDZIAŁ II USTAWY. )
Ustawa określa podstawowe warunki przekroczenia przez cudzoziemców granicy i przebywania na terytorium Polski.
1. Posiadanie paszportu.
2. Posiadanie wizy ( o ile przepis nie nakazuje obowiązku jej posiadania ).
Art. 6 ust. 1 określa warunki dodatkowe :
1/ obowiązek posiadania i okazania na żądanie uprawnionego organu środków niezbędnych do pokrycia kosztów wjazdu na terytorium RP, przejazdu przez to terytorium, pobyt na nim w wyjazdu z terytorium RP.
2/ zezwolenie na wjazd do innego państwa lub na powrót do kraju pochodzenia , jeżeli takie zezwolenie jest wymagane.
Ustęp 2 tego artykułu precyzuje na czym polega posiadanie owych środków ( środki to kategoria szersza niż pieniądze) i potwierdzenie ich okazaniem :
1. waluty polskie, zagranicznych środków płatniczych które mogą być w Polsce legalnie wymieniane,
2. posiadanie może być potwierdzone również przez okazanie dokumentów umożliwiających uzyskanie tych środków płatniczych ( np. karty płatnicze , czeki ),
3. środki te mogą być okazane również przez okazanie zaproszenia. Zapraszający zobowiązany jest ( zgodnie z art. 1 5 ust. 2 ustawy ) i ma obowiązek pokrycia kosztów pobytu tych osób.
4. środki mogą być potwierdzone dokumentem rezerwacji i opłacenia pobytu w RP zakwaterowania i wyżywienia,
5. okazanie środków do wyjazdu przez okazanie biletu upoważniającego do podróży do kraju pochodzenia lub innego państwa, albo przez posiadanie środka transportu.
W i z a.
Legalna definicja wizy znajduje się w słowniczku ustawy w art. 4 pkt.2.
Wiza jest to zezwolenie właściwego organu Polskiego wydane cudzoziemcowi upoważniające go do wjazdu na terytorium RP, przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z terytorium RP, w czasie, celu i na warunkach w nim określonych.
Ustawa wyodrębnia 4 rodzaje wiz :
1. Wiza pobytowa.
Uprawnia do pobytu na terytorium RP bez prawa do podejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Wiza pobytowa wydawana jest na czas określony nie dłuższy niż 6 miesięcy. W okresie ważności tej wizy, cudzoziemiec może wystąpić o wydanie kolejnej wizy pobytowej ( nie przedłużenie – wydawana jest najdalej na 6 miesięcy ). Art. 8 ust. 3 – określił, że łączny czas pobytu na terytorium RP nie może przekroczyć 12 miesięcy, licząc od dnia pierwszego wjazdu.
Wydawane sa za granicą przez kierownika placówki przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych, a w kraju przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca. W szczególnie uzasadnionych przypadkach organem właściwym do jej wydawania będą komendanci granicznych placówek Straży Granicznych.
2. Wiza pobytowa z prawem do pracy.
Wiza pobytowa z prawem do pracy pozwala nie tylko na pobyt, ale uprawnia do podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w czasie pobytu na terytorium RP.
Wydanie tej wizy wymaga przedstawienia przez cudzoziemca zezwolenia na zatrudnienie lub podjęcie innej pracy zarobkowej. Brak takiego zezwolenia uniemożliwia rozpatrzenie sprawy owych wiz pobytowych z prawem do pracy.
Wydawana na czas oznaczony w zezwoleniu, ale na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy. W okresie ważności wizy cudzoziemiec może wystąpić o wydanie nowej wizy przy czym łączny okres nieprzerwanego pobytu zatrudnienie i wykonywanie innej pracy zarobkowej nie może być dłuższy niż 12 miesięcy.
Jest wydawana przez kierownika przedstawicielstwa dyplomatycznego i urzędów konsularnych właściwych ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca, a gdy występuje o wizę kolejną organem właściwym będzie wojewoda właściwy ze względu na miejsce zatrudnienia.
3. Wiza repatriacyjna.
Wiza repatriacyjna wydawana jest na czas oznaczony nie dłuższy niż 12 miesięcy, ale ze względu na funkcje tej wizy to w tym czasie powinno nastąpi przekroczenie granicy.
Wiza wydawana cudzoziemcowi narodowości lub pochodzenia polskiego, który zamierza przesiedlić się na stałe do RP.
Organem właściwym do wydania wizy repatriacyjnej - ten rodzaj wizy wydaje kierownik placówki przedstawicielstwa dyplomatycznego i urzędów konsularnych właściwi ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca, po uzyskaniu zgody ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji ( współdziałanie przy wydaniu decyzji administracyjnej – kierownik przedstawicielstwa polskiego nie jest jedynym uprawnionym ). Nie muszą się legitymować środkami ponieważ przyjeżdżają na stałe.
Art.10 ust.4 – treść tego zapisu jest postulatem ( wartość normatywna jest dyskusyjna )- osobie która przybyła na podstawie wizy repatriacyjnej może być udzielona pomoc przez organy administracji rządowej lub samorządowej na zagospodarowanie i utrzymanie w pierwszym roku pobytu. Nie rodzi ten zapis publicznych praw podmiotowych.
4. Wiza tranzytowa.
Uprawnia do przejazdu przez terytorium RP w terminie 2 dni.
Organ właściwy do wydania wizy tranzytowej jest określony tak samo jak do wydawania wizy pobytowej.
Warunek który musi być spełniony dla owych ubiegających się o wizę tranzytową – może być wydana w świetle art. 11 ust.2 gdy cudzoziemiec już posiada prawo wjazdu do drugiego państwa.
KAŻDA WIZA WYDAWANA JEST NA CZAS OKREŚLONY.
PRZESŁANKI DOTYCZĄCE ODMOWY WYDANIA WIZY, UNIEWAŻNIENIA WCZEŚNIEJ WYDANEJ WIZY LUB ODMOWY WJAZDU NA TERYTORIUM RP.
Art. 13 ustawy – Cudzoziemcowi odmawia się wydania wizy, wydaną wizę unieważnia lub odmawia wjazdu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej jeżeli :
1. został wydalony z terytorium Rzeczpospolitej Polskiej , a od daty wykonania decyzji o wydaleniu upłynęło mniej niż 2 lata, zaś w wypadku pokrycia kosztów wydalenia przez Skarb Państwa – mniej niż 5 lat,
2. został skazany prawomocnym wyrokiem:
a) w Rzeczpospolitej Polskiej za przestępstwo umyślne na karę co najmniej 3 lat pozbawienia wolności,
b) za granicą za przestępstwo stanowiące zbrodnię pospolitą również w rozumieniu prawa polskiego,
Są to dwie przesłanki nie budzące wątpliwości ( precyzyjnie określone ).
Następnie mamy przesłanki
Adam Mickiewicz "Dziady część III"