PODATEK według encyklopedii PWN jest to świadczenia pieniężne na rzecz państwa lub innej osoby publiczno prawnej o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, pobieranym na podstawie przepisów prawnych, określających warunki, wysokość oraz terminy płatności tych świadczeń.
W czasach PRL dominująca gospodarka uspołeczniona podporządkowana była nakazom planu, rozliczanego najczęściej w jednostkach naturalnych. W jej obrębie nie działały takie instytucje rynkowe jak: cena, przychód, koszt, zysk i in. Podatkami odpowiadającymi wskazanym kategoriom była objęta tylko gospodarka nieuspołeczniona.
Wprowadzony w 1945 r. powszechny podatek od wynagrodzeń znoszony był sukcesywnie w latach 1971-1975 w stosunku do wynagrodzeń z tytułu zatrudnienia w jednostkach gospodarki uspołecznionej. Pobierany był aż do końca 1991 r. od osób zatrudnionych w sektorze prywatnym, a także od wynagrodzeń uzyskiwanych z pracy własnej, tj. z twórczości i działalności naukowej, oświatowej i artystycznej oraz z pracy wykonanej na podstawie umów o dzieło i umów zlecenia. Liniowa stawka podatku od wynagrodzeń ze stosunku pracy w sektorze prywatnym wynosiła najczęściej 20% lub 17,5%, w odniesieniu do honorariów artystycznych 10%, a od umów zlecenia lub o dzieło 20% podstawy opodatkowania.
Nadbudową nad tym podatkiem był podatek wyrównawczy, wprowadzony w 1957 r. i obowiązujący do 1991 r. Po przekroczeniu pewnego limitu dochodów, podatnik (także zatrudniony w gospodarce uspołecznionej), zobowiązany był do złożenia zeznania podatkowego. Przy dochodach przekraczających ustalaną administracyjnie kwotę wolną, stawka podatku wynosiła 10%. W najwyższych przedziałach skali sięgała 50%, z tym, że od 1990 r. łączne obciążenie podatkiem wyrównawczym nie mogło przekroczyć 40% dochodu. W podatku wyrównawczym stosowane były liczne ulgi, m.in.: na budowę i remont domu, na utrzymanie dzieci, dla osób wykonujących zawody twórcze.
Działalność gospodarcza w sektorze nieuspołecznionym do 1993 r. opodatkowana była podatkiem obrotowym, wymierzanym od wielkości sprzedaży oraz progresywnym podatkiem dochodowym. Odmianą podatku obrotowego był podatek graniczny, obejmujący towary sprowadzane z zagranicy; zastąpiony w 1994 r. przez podatek importowy. Znaczna część podatników płaciła podatki obrotowe i dochodowe w uproszczonych, zryczałtowanych formach.
Do 1984 r. grunty indywidualnych gospodarstw rolnych były opodatkowane podatkiem gruntowym, natomiast dochody z niektórych upraw i rodzajów produkcji zwierzęcej, jako tzw. działy specjalne (uprawy gruntowe warzyw i kwiatów, krzewy owocowe, sady, uprawy w szklarniach, tunelach foliowych, drób rzeźny) opodatkowane były progresywnym podatkiem wyrównawczym. Dochód ustalany był przy zastosowaniu rocznych norm szacunkowych z jednostki produkcji. Przy wysokich dochodach podatek mógł wynieść krańcowo 50% dochodu szacunkowego.
Począwszy od 1985 r. grunty gospodarstw rolnych oraz niektóre rodzaje produkcji rolnej, zaliczone do działów specjalnych, zostały opodatkowane podatkiem rolnym stanowiącym modyfikację podatku gruntowego. W ramach reformy wprowadzającej powszechny podatek od dochodów ludności, dochody z działów specjalnych produkcji rolnej zostały objęte tym podatkiem, z tym, że do działów specjalnych zaliczono jedynie uprawy i produkcje prowadzone niezależnie od warunków klimatycznych i glebowych.
Z początkiem lat 90-tych ułomny system podatkowy został zastąpiony nowym, zbliżonym do rozwiązań stosowanych w krajach Unii Europejskiej. Reforma podatkowa przeprowadzona w latach 1991-1992 zlikwidowała kilka tytułów podatkowych: podatek od wynagrodzeń, wyrównawczy, podatek od płac - uiszczany przez pracodawców, podatek dochodowy od działalności gospodarczej, podatek rolny z działów specjalnych produkcji rolnej. Zlikwidowano również odrębne opodatkowanie podatkiem dochodowym osób prawnych z sektora gospodarki uspołecznionej i nieuspołecznionej, wprowadzając w styczniu 1989 r. jednolity podatek dochodowy od osób prawnych.
W obszarze podatków dochodowych pewne doraźne rozwiązania utrzymały się jeszcze przez kilka lat, w tym tzw. "popiwek", czyli podatek od ponadnormatywnego wzrostu wynagrodzeń w przedsiębiorstwach państwowych. Wprowadzony jeszcze w latach 80-tych miał być przeciwwagą dla płacowych roszczeń załóg. Był on płacony przez przedsiębiorstwa, które przekroczyły ustalony administracyjnie poziom wzrostu wynagrodzeń. Podatek ten został zniesiony całkowicie w 1996 r.
Obecny system podatkowy
Prawne podstawy nakładania obowiązków podatkowych stanowi obowiązująca od dnia 17 października 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483). W art. 217 ustrojodawca postanowił, że:
1) nakładanie:
a) podatków,
b) innych danin publicznych,
2) określanie:
a) podmiotów opodatkowania,
b) przedmiotów opodatkowania,
c) stawek podatkowych,
d) kategorii podmiotów zwolnionych od podatków,
e) zasad przyznawania ulg i umorzeń podatkowych
może następować wyłącznie w drodze ustawy.
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 8 Konstytucji jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Oznacza to, że jeżeli w przepisach prawa podatkowego zawarte jest unormowanie sprzeczne z określonym przepisem Konstytucji, stosuje się przepis Konstytucji. Miejsce Konstytucji w systemie źródeł prawa podatkowego wymaga nadto, aby proces jego wykładni przebiegał w taki sposób, by dokonana interpretacja była zgodna z Konstytucją. W tej kwestii należy zwrócić uwagę na wytyczne Trybunału Konstytucyjnego, zawarte w uchwale z dnia 6 września 1995 r., sygn. W 20/94 (Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, 1995, nr 1, poz. 6, cz. II, s. 258-265), który wskazuje, iż w sytuacji, gdy jest możliwe takie wyłożenie przepisu, aby pozostawał on w zgodzie z Konstytucją, należy z tej możliwości skorzystać, odrzucając taką drogę interpretacji, która prowadzi do odczytania przepisu jako niekonstytucyjnego.
Na polski system podatkowy składa się jedenaście tytułów podatkowych, objętych materialnym szczególnym prawem podatkowym. Pojęcie podatku zostało zdefiniowane w art. 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) jako publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. Przepisy Ordynacji podatkowej stosuje się również do opłat i innych nie podatkowych należności budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, do których ustalania lub określania uprawnione są organy podatkowe, oraz opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych.
Według kryterium przerzucalności podatki można podzielić na:
1) bezpośrednie, czyli takie, których skutków nie można przerzucić2) na inny podmiot:
a) podatek dochodowy od osób fizycznych,
b) podatek dochodowy od osób prawnych,
c) podatek od spadków i darowizn,
d) podatek od czynności cywilnoprawnych,
e) podatek rolny,
f) podatek leśny,
g) podatek od nieruchomości,
h) podatek od środków transportowych,
i) podatek od posiadania psów,
3) pośrednie, tj. takie, których skutki można przerzucić4) na inny podmiot:
a) podatek od towarów i usług,
b) podatek akcyzowy,
c) podatek od gier.
Część materialna ogólna i część proceduralna prawa podatkowego została uregulowana przepisami Ordynacji podatkowej.
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH
Opodatkowanie podatkiem dochodowym osób fizycznych regulują dwie ustawy: Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) oraz ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz.930zezm.).
Zakres podstawowy
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów uzyskanych przez osoby fizyczne.
Poza zakresem tej ustawy pozostają przychody:
1. z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej,
2. z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach oraz ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia,
3. podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn,
4. wynikające z czynności, które nie mogą być5. przedmiotem prawnie skutecznej umowy,
6. z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej.
Podmiot opodatkowania
Podatek dochodowy jest podatkiem osobistym, co oznacza, że podatnikiem jest każda osoba fizyczna osiągająca dochód. Zasada ta ma również zastosowanie do małżonków, chyba że wystąpią oni z wnioskiem o łączne opodatkowanie ich dochodów na zasadach określonych w art. 6 ust. 2, 3 i 8 ustawy.
Na osobach fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub, których czasowy pobyt w Rzeczypospolitej Polskiej trwa w danym roku podatkowym dłużej niż 183 dni ciąży tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że osoby te płacą podatek dochodowy według zasad określonych w Polsce od całości osiąganych dochodów, bez względu na to, czy źródła przychodów położone są w kraju, czy też za granicą.
Od tej ogólnej zasady przepisy ustawy przewidują kilka wyjątków. Z opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce wyłączone są dochody uzyskiwane za granicą w przypadku, gdy umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi, a w przypadku braku takiej umowy - z zasad wzajemności.
Podatku dochodowego nie pobiera się również od dochodów uzyskanych za granicą przez:
1. osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania lub których pobyt w Rzeczypospolitej Polskiej trwa w danym roku podatkowym krócej niż 183 dni,
2. osoby fizyczne przybyłe do Rzeczypospolitej Polskiej na pobyt czasowy w celu podjęcia zatrudnienia w zagranicznych przedsiębiorstwach drobnej wytwórczości, w spółkach utworzonych z udziałem podmiotów zagranicznych oraz oddziałach i przedstawicielstwach przedsiębiorstw i banków zagranicznych.
Natomiast jeżeli osoby te uzyskują dochody z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego lub stosunku pracy - bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia, oraz inne dochody osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - to od tych dochodów płacą podatek w Polsce. Powyższa zasada wyraża tzw. ograniczony obowiązek podatkowy.
Przedmiot opodatkowania
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21 i 52 ustawy, tj. w katalogu zwolnień przedmiotowych.
Co do zasady, jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów ze wszystkich źródeł przychodów (tzw. zasada kumulacji dochodów). Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica jest stratę ze źródła przychodów.
Źródła przychodów
Źródłami przychodów są:
1) stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,
2) działalność wykonywana osobiście,
3) pozarolnicza działalność gospodarcza,
4) działy specjalne produkcji rolnej,
5) nieruchomości lub ich części,
6) najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej, z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,
7) kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c),
8) odpłatne zbycie (z zastrzeżeniem sytuacji określonych w art. 10 ust. 2 ustawy):
a) nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz wynikającego z przydziału spółdzielni mieszkaniowych: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym,
c) prawa wieczystego użytkowania gruntów,
d) innych rzeczy,
- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a)-c) - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany,
9) inne źródła.
Przychody
Przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Od tej generalnej zasady ustawa przewiduje kilka wyjątków. Dotyczą one pojęcia przychodów z następujących źródeł przychodów:
1. z pozarolniczej działalności gospodarczej,
2. z działów specjalnych produkcji rolnej,
3. z nieruchomości udostępnionych bezpłatnie do używania innym osobom,
4. z kapitałów pieniężnych, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9 ustawy,
5. z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy,
6. nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.
Formy opodatkowania
Ustawa przewiduje dwie formy opodatkowania:
1. zasady ogólne, tj. według obowiązującej skali podatkowej:
- roku 2002 obowiązuje następująca skala podatkowa:
Podstawa obliczenia podatku w zł Podatek wynosi
ponad do
37.024 19% podstawy obliczenia minus kwota 518 zł 16 gr
37.024 74.048 6.516 zł 40 gr + 30% nadwyżki ponad 37.024 zł
74.048 17.623 zł 60 gr + 40% nadwyżki ponad 74.048 zł
2. ryczałt; przy czym należy zauważyć3. , iż dochodów (przychodów) uzyskanych na terytorium RP, od których zgodnie z przepisami ustawy pobiera się podatek w formie ryczałtu nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł.
Pobór podatku
Kwestię tę reguluje rozdział 7 ustawy. W świetle przepisów ustawy podatek dochodowy od osób fizycznych może być:
1. potrącany w trakcie roku podatkowego przez płatnika w formie zaliczek lub ryczałtu (np. od dochodów ze stosunku pracy, odpowiednio od przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych),
2. uiszczany w trakcie roku podatkowego bezpośrednio przez podatnika w formie zaliczek (np. od dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej),
3. uiszczany przez podatnika przy rozliczeniu rocznym (np. od alimentów, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci).
Zeznanie podatkowe
Po zakończeniu roku podatkowego - w terminie do dnia 30 kwietnia roku następnego - podatnicy podatku dochodowego są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym. Obowiązek złożenia zeznania nie dotyczy podatników, którym rocznego obliczenia podatku dokonał płatnik.
Podatnicy, na których ciąży obowiązek złożenia zeznania, są obowiązani w terminie określonym dla złożenia zeznania podatkowego (tj. do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym) wpłacić różnicę pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą należnych za dany rok zaliczek, w tym również sumą zaliczek pobranych przez płatników.
Podatek dochodowy wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku. W razie niezłożenia zeznania o wysokości osiągniętego dochodu, urząd skarbowy wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania w podatku dochodowym.
Podatnicy, podlegający w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, jeżeli osiągają dochody ze źródeł przychodów położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez pośrednictwa płatników lub za pośrednictwem płatników nieobowiązanych do dokonania rocznego obliczenia podatku, jeżeli zamierzają opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, są obowiązani złożyć zeznanie za rok podatkowy urzędowi skarbowemu właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych przed opuszczeniem terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zakończeniem prowadzenia na tym terytorium działalności.
Ryczałty
Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 144, poz. 930 ze zm.) reguluje opodatkowanie niektórych przychodów (dochodów) osiąganych przez osoby fizyczne z pozarolniczej działalności gospodarczej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych i kartą podatkową, a także opodatkowanie zryczałtowanym podatkiem dochodowym niektórych przychodów osiąganych przez osoby duchowne prawnie uznanych wyznań.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej, w tym również, gdy działalność ta jest prowadzona w formie spółki cywilnej osób fizycznych.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w 2002 r. mogą opłacać podatnicy, którzy w 2001 r. uzyskali przychody z działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej 499 460 zł (kwota ta ulega corocznie waloryzacji).
Stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wynoszą:
1. 8,5 % od przychodów z działalności usługowej,
2. 5,5 % od przychodów z działalności wytwórczej i budowlanej,
3. 3,0 % od przychodów z działalności usługowej w zakresie handlu oraz z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojów o zawartości powyżej 1,5 % alkoholu.
Podstawę opodatkowania stanowi przychód bez pomniejszania o koszty jego uzyskania.
Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania obowiązani są do prowadzenia ewidencji przychodów odrębnie za każdy rok podatkowy.
W zakresie obowiązków sprawozdawczych podatnicy obowiązani są złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania podatnika zeznania o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku (PIT 28).
Karta podatkowa
Opodatkowanie w formie karty podatkowej następuje na wniosek podatnika złożony w deklaracji według ustalonego wzoru (PIT 16).
Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są zwolnieni od obowiązku prowadzenia ksiąg, składania zeznań podatkowych, deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu oraz wpłacania zaliczek na podatek dochodowy.
Stawki karty podatkowej określone są kwotowo i podlegają corocznie podwyższeniu w stopniu odpowiadającym wskaźnikowi wzrostu cen konsumpcyjnych towarów i usług w okresie pierwszych trzech kwartałów roku poprzedzającego rok podatkowy w stosunku do tego samego okresu roku ubiegłego. Ich wysokość uzależniona jest, między innymi, od:
· rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
· liczby zatrudnionych pracowników,
· liczby mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność· gospodarcza.
Wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej ustalana jest w drodze decyzji urzędu skarbowego odrębnie za każdy rok podatkowy.
Zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych
Podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów osób duchownych opłacają osoby duchowne prawnie uznanych wyznań, osiągające przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim.
Stawki ryczałtu zarówno od przychodów proboszczów, jak i przychodów wikariuszy, określone są kwotowo w załącznikach do ustawy. Ich wysokość uzależniona jest od liczby mieszkańców parafii.
Wysokość ryczałtu ustalana jest w drodze decyzji urzędu skarbowego odrębnie za każdy rok podatkowy.
Osoby duchowne opłacające ryczałt są zwolnione od obowiązku składania zeznań podatkowych o wysokości osiągniętego dochodu ze źródła przychodu objętego ryczałtem.
PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH
Podstawowe zagadnienia
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), zwana dalej ustawą reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób prawnych.
Przepisów ustawy nie stosuje się do:
1. przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba że ustalenie przychodów jest wymagane dla celów określenia dochodów wolnych od podatku dochodowego,
2. przychodów z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach,
3. przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być4. przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Zgodnie z przepisami tej ustawy podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są:
· osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji,
· jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych,
· podatkowe grupy kapitałowe (grupy składające się z co najmniej dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość· prawną, które spełniając określone w ustawie warunki funkcjonują w związkach kapitałowych).
W ustawie zostały wymienione jednostki, które podlegają zwolnieniu podmiotowemu, np. Narodowy Bank Polski, jednostki budżetowe, itd. (art. 6 ustawy). Jednostki te nie składają ani deklaracji, ani zeznań podatkowych.
Podatnicy, jeżeli mają siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Podatnicy, jeżeli nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedziby lub zarządu, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów, które osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 3 ustawy).
W przypadku tych ostatnich podatników, jeżeli ustalenie dochodów nie jest możliwe na podstawie ewidencji rachunkowej, dochód określa się w drodze oszacowania, przy zastosowaniu wskaźnika dochodu w stosunku do przychodu, np. 5% - z działalności w zakresie handlu hurtowego lub detalicznego, 10% - z działalności budowlanej lub montażowej albo w zakresie usług transportowych (art. 9 ust 2a ustawy).
Według zasad ogólnych przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty. Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym; jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą. W przypadku gdy podatnik poniósł stratę w roku podatkowym, o wysokość tej straty może obniżyć dochód w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty (art. 7 ustawy).
Przychodami podatkowymi są nie tylko otrzymane pieniądze ale również inne wartości, np. różnice kursowe, wartość nieodpłatnie otrzymanych świadczeń oraz przychodów w naturze (art. 12 ustawy). Za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.
W ustawie zostały wymienione również kategorie, które nie są kwalifikowane do przychodów podatkowych, np. pobrane wpłaty lub zarachowane należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych (art. 12 ust 4 ustawy).
Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy.
W przypadku przychodów z udziału w zyskach osób prawnych (np. dywidend) oraz przychodów podmiotów zagranicznych z tytułu tzw. należności licencyjnych (np. z odsetek) - przedmiotem opodatkowania jest przychód (art. 10 oraz 21 ustawy).
Podatek dochodowy od przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych wynosi 15% uzyskanego przychodu. Kwotę tego podatku uiszczonego od otrzymanych dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę w Polsce, odlicza się od kwoty podatku obliczonego według zasad ogólnych, a w razie braku możliwości odliczenia w danym roku podatkowym, odlicza się w następnych latach podatkowych (art. 22 i 23 ustawy).
Przy powiązaniach kapitałowych i innych związkach szczególnych, w tym gospodarczych, uregulowano możliwość opodatkowania dochodów w drodze oszacowania (art. 11 ustawy). Do szacowania tych dochodów stosuje się następujące metody:
· porównywalnej ceny niekontrolowanej,
· ceny odprzedaży,
· rozsądnej marży ("koszt plus"), albo
· zysku transakcyjnego.
Sposób i tryb określania dochodów podatników w drodze oszacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników - określają przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 października 1997 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów podatników w drodze oszacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników (Dz.U. z 1997 r. Nr 128, poz. 833).
Podatnicy dokonujący transakcji z podmiotami powiązanymi lub mającymi miejsce zamieszkania albo siedzibę w tzw. "rajach podatkowych" mogą być zobowiązani przez organy podatkowe lub organy kontroli skarbowej do sporządzenia szczególnej dokumentacji podatkowej takich transakcji (art. 9a ustawy). Dokumentacja taka powinna być sporządzona w terminie 7 dni i zawierać:
· określenie funkcji, jakie spełniać· będą podmioty uczestniczące w transakcji,
· określenie wszystkich przewidywanych kosztów związanych z transakcją oraz formę i termin zapłaty,
· metodę i sposób kalkulacji zysków oraz określenie ceny przedmiotu transakcji,
· określenie strategii gospodarczej oraz innych działań w jej ramach,
· wskazanie innych czynników, które zostały uwzględnione przy określaniu wartości transakcji,
· określenie oczekiwanych korzyści związanych z uzyskaniem świadczeń - w przypadku umów dotyczących świadczeń (w tym usług) o charakterze niematerialnym.
Jeżeli podatnik nie przedstawi organom podatkowym takiej dokumentacji transakcji, a w wyniku postępowania podatkowego urząd skarbowy lub inspektor kontroli skarbowej udowodni, że zostały ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niezależne, i w wyniku tego podatnik nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, wówczas zostanie określony dochód w wysokości wyższej (strata w wysokości niższej) niż zadeklarowana przez podatnika i różnicę pomiędzy dochodem zadeklarowanym przez podatnika, a określonym przez organy skarbowe opodatkowuje się stawką w wysokości 50% - art. 19 ust. 4 ustawy.
W zakresie amortyzacji podatkowej (art. 16a-16m ustawy) zostały określone składniki majątku, np. budynki, budowle, maszyny, środki transportu, inwestycje w obcych środkach trwałych, budynki i budowle wybudowane na obcym gruncie, zwane środkami trwałymi, od których dokonuje się odpisów amortyzacyjnych zaliczanych do kosztów podatkowych. Dla celów podatku CIT uznaje się za koszty uzyskania przychodów odpisy amortyzacyjne dokonywana wyłącznie na podstawie przepisów ustawy.
Generalnie podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych od ustalonej wartości początkowej środków trwałych - co miesiąc, w równych ratach (z zastrzeżeniem metody degresywnej).
Przy amortyzacji środków trwałych podatnicy mogą stosować różnorodne metody amortyzacji: liniową (wg stawek amortyzacyjnych z Wykazu stawek amortyzacyjnych), w tym z możliwością podwyższania i obniżania tych stawek, metodę opartą o stawki indywidualne (dla używanych lub ulepszonych środków trwałych) lub metodę degresywną (zmienna podstawa, od której dokonuje się odpisów amortyzacyjnych).
Amortyzacji podlegają również nabyte prawa majątkowe, takie jak: licencje, prawa autorskie, prawa własności przemysłowej oraz know-how, a także koszty organizacyjne poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej, wartość firmy, koszty prac rozwojowych - zwane wartościami niematerialnymi i prawnymi. Przy amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych stosuje się zasadę, że okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych nie może być krótszy niż ustawowo określona liczba miesięcy, np. od licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz od praw autorskich - 24 miesiące.
W ustawie zostały również wymienione środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, które nie podlegają amortyzacji, m.in. grunty i prawo wieczystego użytkowania gruntów (art. 16c ustawy).
W zakresie zwolnień (art. 17 ustawy), w ustawie funkcjonują różnorodne zwolnienia przedmiotowe, w tym dla takich podatników jak: zrzeszenia, stowarzyszenia, fundacje, realizujące ustawowo określone, społecznie użyteczne cele. W przypadku tych podatników zwalnia się od podatku te dochody, które są przeznaczone na realizację celów statutowych.
W zakresie opodatkowania stron umowy leasingu, przepisy ustawy uzależniają rozliczenia podatkowe w zależności od warunków takiej umowy.
Dla celów podatkowych za umowę leasingu uznaje się umowę nazwaną w kodeksie cywilnym, a także każdą inną umowę, na mocy której jedna ze stron, zwana "finansującym", oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie, zwanej "korzystającym", podlegające amortyzacji środki trwale lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty.
Uregulowania w zakresie leasingu podatkowego zakładają ściśle określone skutki podatkowe:
1. Opłaty leasingowe w całej wysokości stanowią przychód finansującego i odpowiednio koszt uzyskania przychodu korzystającego, jeżeli:
o umowa została zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji lub co najmniej 10 lat w przypadku nieruchomości,
o suma ustalonych opłat (wraz z ceną sprzedaży), pomniejszona o należny VAT, odpowiada co najmniej wartości początkowej przedmiotu umowy.
2. Opłaty leasingowe, w części stanowiącej spłatę wartości przedmiotu umowy, nie są przychodem finansującego i odpowiednio kosztem uzyskania przychodów korzystającego, jeżeli:
o umowa została zawarta na czas oznaczony,
o suma ustalonych opłat (wraz z ceną sprzedaży), pomniejszona o należny VAT, odpowiada co najmniej wartości początkowej przedmiotu umowy,
o z umowy będzie wynikało, że odpisów amortyzacyjnych w podstawowym okresie umowy będzie dokonywał korzystający.
W ustawie zostały uregulowane kwestie ustalania przychodu ze sprzedaży przedmiotu leasingu, którym zasadniczo jest cena określona w umowie sprzedaży. W przypadku leasingu wymienionego w pkt 1, jeżeli cena sprzedaży będzie niższa od hipotetycznej wartości netto (wartość początkowa pomniejszona o wyliczone w znaczeniu hipotetycznym odpisy amortyzacyjne, obliczone według zasad amortyzacji degresywnej, z uwzględnieniem współczynnika 3 - w odniesieniu do środków trwałych), przychód określa się w wysokości wartości rynkowej.
Ponadto w ramach leasingu podatkowego zostały uregulowane inne skutki, które mogą wystąpić po zakończeniu podstawowego okresu leasingu. Na przykład, jeżeli leasing będzie kontynuowany opłaty ustalone przez strony będą przychodem dla finansującego oraz kosztem uzyskania przychodów dla korzystającego także wtedy, gdy odbiegają znacznie od wartości rynkowej.
Jeżeli umowa nie spełnia warunków określonych w ustawie dla umów leasingu, wówczas skutki podatkowe są takie same jak w przypadku umów najmu lub dzierżawy.
W celu obliczenia należnego podatku dochodowego konieczne jest ustalenie podstawy opodatkowania, którą stanowi dochód po odliczeniu ewentualnych darowizn na określone cele, przy zachowaniu określonych limitów (10% lub 15%), w stosunku do tego dochodu.
Podatek wynosi:
· od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2002 r. - 28% podstawy opodatkowania,
· od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2003 r. - 24% podstawy opodatkowania,
· od dnia 1 stycznia 2004 r. - 22% podstawy opodatkowania.
W ramach poboru podatku podatnicy składają co miesiąc deklaracje (do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni) i w ich terminie uiszczają zaliczki w wysokości różnicy między podatkiem należnym od dochodu osiągniętego od początku roku podatkowego a sumą zaliczek należnych za poprzednie miesiące.
Podatnicy, którzy spełniają określone ustawowo warunki, mogą również rozliczać się z podatku w systemie uproszczonym, składając w trakcie roku podatkowego jedną deklarację i uiszczając co miesiąc zaliczki na podstawie tej deklaracji (art. 25 ust 6-9 ustawy).
Za rok podatkowy podatnicy składają zeznania: wstępne oraz ewentualnie ostateczne - w tych przypadkach gdy wystąpiły zmiany w stosunku do danych podatkowych wykazanych w zeznaniu wstępnym (art. 27 ustawy).
PODATEK OD SPADKÓW I DAROWIZN
Przedmiot opodatkowania
· nabycie własności rzeczy znajdujących się w kraju i praw majątkowych wykonywanych w kraju, w drodze spadku lub darowizny
· nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci
· nabycie własności rzeczy i innych praw majątkowych przez zasiedzenie
· nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu w Polsce
Podatnikami podatku od spadków i darowizn są osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy i prawa majątkowe w sposób wyżej wskazany.
Płatnikami podatku od spadków i darowizn są notariusze, przed którymi sporządzono akt darowizny lub którym przedstawiono pismo stwierdzające darowiznę w celu dokonania czynności notarialnej.
Powstanie obowiązku podatkowego
· przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku
· przy nabyciu w drodze zapisu lub dalszego zapisu - od daty ogłoszenia testamentu
· przy nabyciu z polecenia testamentowego - z chwilą wykonania polecenia
· przy nabyciu praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładcy na wypadek jego śmierci - z chwilą śmierci wkładcy
· przy nabyciu w drodze darowizny - z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy - z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia. Jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń
· przy nabyciu z polecenia darczyńcy - z chwilą wykonania polecenia
· przy nabyciu w drodze zasiedzenia - z chwilą uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie
Czynności i dokumenty związane z podatkiem od spadków i darowizn
Podatnicy obowiązani są do złożenia zeznania podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podstawą dokonania darowizny jest oświadczenie darczyńcy złożone w formie aktu notarialnego; wówczas akt notarialny zastępuje zeznanie. Szczegółowe zasady dotyczące składania zeznań podatkowych określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 maja 2001 r. w sprawie obowiązku składania zeznań podatkowych przez podatników podatku od spadków i darowizn (Dz. U. Nr 40, poz. 462).Termin do złożenia zeznania podatkowego wynosi miesiąc od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Skala podatkowa i kwoty wolne od podatku określone są w art. 9 i 15 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89 ze zm.) i podlegają okresowej waloryzacji.
Sposób określenia wartości przedmiotu opodatkowania
Podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru. Jeżeli spadkobierca i zapisobierca lub obdarowany został obciążony obowiązkiem wykonania polecenia lub zapisu, wartość obciążenia z tego tytułu stanowi ciężar spadku (zapisu) lub darowizny, o ile polecenie zostało wykonane. Do długów i ciężarów zalicza się również koszty ostatniej choroby spadkodawcy, jeżeli nie zostały pokryte za jego życia i z jego majątku, koszty pogrzebu spadkodawcy, łącznie z nagrobkiem, w takim zakresie, w jakim koszty te odpowiadają zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, wynagrodzenie wykonawcy testamentu, obowiązki wykonania zapisów oraz poleceń zamieszczonych w testamencie, wypłaty z tytułu zachowku oraz inne obowiązki wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących spadków.
Przy nabyciu w drodze zasiedzenia wyłącza się z podstawy opodatkowania wartość nakładów dokonanych przez nabywcę podczas biegu zasiedzenia. Jeżeli budynek stanowiący część składową gruntu będącego przedmiotem nabycia został wzniesiony przez osobę nabywającą nieruchomość przez zasiedzenie, z podstawy opodatkowania wyłącza się wartość tego budynku.
Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a wartość praw do wkładów oszczędnościowych - w wysokości tych wkładów. Wartość rynkową rzeczy i praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju z dnia powstania obowiązku podatkowego.Jeżeli nabywca nie podał wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych lub wartość podana przez nabywcę według oceny urzędu skarbowego nie odpowiada ich wartości rynkowej, urząd ten wezwie nabywcę do określenia wartości rzeczy i praw lub podwyższenia tej wartości w terminie nie krótszym niż 14 dni. W razie nieudzielenia odpowiedzi lub podania wartości nieodpowiadającej wartości rynkowej, urząd skarbowy ustali wartość z uwzględnieniem opinii biegłych. Jeżeli wartość ustalona w ten sposób przekroczy o 33% wartość podaną przez nabywcę, koszty opinii biegłych ponosi nabywca (art. 7 i 8 ustawy).
PODATEK OD CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNYCH
Przedmiot opodatkowania
· czynności cywilnoprawne (umowy) wymienione w art. 1 ustawy
· zmiany tych umów
· orzeczenia sądów i ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak podlegające opodatkowaniu czynności cywilnoprawne
Podatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych.
Płatnikami podatku od czynności cywilnoprawnych
· notariusze - od czynności cywilnoprawnych dokonywanych w formie aktu notarialnego
· nabywcy rzeczy - od umów sprzedaży, jeżeli nabywca kupuje te rzeczy do przerobu lub do dalszej sprzedaży
Powstanie obowiązku podatkowego
· z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej, a w przypadku gdy płatnikami są nabywcy rzeczy przeznaczonych do przerobu lub odprzedaży - z chwilą wypłacenia należności. Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność· następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność·
· z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość· prawną
· z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody
· z chwilą powołania się na okoliczność· dokonania czynności cywilnoprawnej - jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności, a którakolwiek ze stron po upływie tego terminu powołuje się przed organami podatkowymi lub organami kontroli skarbowej na okoliczność· jej dokonania; w tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje jedynie w stosunku do podatnika, który powołał się na okoliczność· dokonania czynności cywilnoprawnej
Czynności i dokumenty związane z podatkiem od czynności cywilnoprawnych
Podatnicy obowiązani są do złożenia deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 14 dni od daty dokonania czynności. Wzór deklaracji określony jest w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 5 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad poboru podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 108, poz. 1153).
Podstawa opodatkowania i stawki podatku określone są odrębnie dla każdej czynności. Maksymalna procentowa stawka podatku wynosi 2 %, a kwotowa - 38 zł. (art. 6 i 7 ustawy).
Sposób zapłaty podatku
Zapłaty podatku dokonuje się bądź bezpośrednio w kasie właściwego urzędu skarbowego, bądź na rachunek bankowy tego urzędu w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.
PODATEK ROLNY
Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty gospodarstw rolnych.
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku rolnego są:
właściciel
posiadacz samoistny gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego
w niektórych przypadkach posiadacz zależny
Powstanie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło nabycie tytułu prawnego do gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego.
Czynności i dokumenty związane z podatkiem rolnym
Podatnicy obowiązani są do złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego jednokrotnie w organie podatkowym gminy (miasta) właściwym dla podatku rolnego. Obowiązek złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego nie dotyczy podatników, którym urząd skarbowy nadał numer identyfikacji podatkowej (NIP), oraz podatników, którzy dokonali w urzędzie skarbowym zgłoszenia identyfikacyjnego w związku z wykonywaniem obowiązków podatnika podatku dochodowego, od towarów i usług lub akcyzowego, płatnika podatków, płatnika składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Szczegółowe zasady składania zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych w podatku rolnym określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie trybu składania zgłoszeń identyfikacyjnych oraz aktualizacyjnych przez podatników podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości(Dz. U. Nr 111, poz. 1291).
Stawki podatku rolnego
od 1 ha przeliczeniowego - równowartość pieniężna 2,5 q żyta obliczona według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy; rady gmin mogą obniżyć ceny skupu przyjmowane jako podstawa obliczenia podatku rolnego na obszarze gminy
PODATEK LEŚNY
Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są lasy.
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku leśnego są:
· właściciel
· posiadacz samoistny lasu
· w niektórych przypadkach (gdy las stanowi własność· Skarbu Państwa lub gminy) - posiadacz zależny
Powstanie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym został nabyty tytuł prawny do lasu lub nastąpiło objęcie w posiadanie lasu.
Czynności i dokumenty związane z podatkiem leśnym
Podatnicy obowiązani są do złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego w organie podatkowym gminy (miasta) właściwym dla podatku leśnego. Obowiązek złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego nie dotyczy podatników, którym urząd skarbowy nadał numer identyfikacji podatkowej (NIP), oraz podatników, którzy dokonali w urzędzie skarbowym zgłoszenia identyfikacyjnego w związku z wykonywaniem obowiązków podatnika podatku dochodowego, od towarów i usług lub akcyzowego, płatnika podatków, płatnika składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Szczegółowe zasady składania zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych w podatku rolnym określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie trybu składania zgłoszeń identyfikacyjnych oraz aktualizacyjnych przez podatników podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości (Dz. U. Nr 111, poz. 1291).
Stawki podatku leśnego
· od 1 ha przeliczeniowego - równowartość· pieniężna 0,200 metra sześciennego drewna obliczona według średniej ceny sprzedaży drewna za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy
· dla lasów ochronnych, rezerwatów przyrody, parków narodowych i lasów niemających planu urządzenia lasu - od 1 ha fizycznego - równowartość· pieniężna 0,3 q żyta obliczonej dla celów podatku rolnego
PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI
Przedmiotem opodatkowania podatkiem od nieruchomości są grunty, budynki, budowle i obiekty budowlane niezłączone trwale z gruntem.
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku od nieruchomości są:
· właściciel
· użytkownik wieczysty
· samoistny posiadacz nieruchomości
· w niektórych przypadkach (gdy właścicielem gruntu jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego) - posiadacz zależny nieruchomości
Powstanie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło nabycie tytułu prawnego do nieruchomości. Jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub jego części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budynku lub jego części przed ich ostatecznym wykończeniem.
Czynności i dokumenty związane z podatkiem od nieruchomości
Podatnicy obowiązani są do złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego w organie podatkowym gminy (miasta) właściwym dla podatku od nieruchomości. Obowiązek złożenia zgłoszenia identyfikacyjnego nie dotyczy podatników, którym urząd skarbowy nadał numer identyfikacji podatkowej (NIP), oraz podatników, którzy dokonali w urzędzie skarbowym zgłoszenia identyfikacyjnego w związku z wykonywaniem obowiązków podatnika podatku dochodowego, od towarów i usług lub akcyzowego, płatnika podatków, płatnika składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne. Szczegółowe zasady składania zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych w podatku rolnym określa rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie trybu składania zgłoszeń identyfikacyjnych oraz aktualizacyjnych przez podatników podatku rolnego, leśnego i od nieruchomości (Dz. U. Nr 111, poz. 1291).
Stawki podatku od nieruchomości
Na podstawie art. 20 w związku z art. 5 ustawy górne granice stawek określa co roku Minister Finansów w rozporządzeniu w sprawie określenia górnych granic stawek kwotowych w niektórych podatkach i opłatach lokalnych. Rada gminy może je obniżać do 50 %.
Terminy i sposoby płatności podatku od nieruchomości
· osoby fizyczne - w 4 ratach - do 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego
· osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej - za poszczególne miesiące - do 15 dnia każdego miesiąca - przelewem na rachunek organu podatkowego lub gotówką w kasie; w przypadku osób fizycznych również w drodze inkasa
PODATEK OD ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH
Przedmiotem opodatkowania podatkiem od środków transportowych są:
· samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony i wyższej,
· ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i wyższej,
· przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i wyższą,
· autobusy.
Podmiotami obowiązanymi do zapłaty podatku od środków transportowych są:
· właściciel środka transportowego
· jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, na którą środek transportowy został zarejestrowany.
Obowiązek podatkowy
Obowiązek podatkowy powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany lub nabyty.Obowiązek podatkowy wygasa z końcem miesiąca, w którym środek transportowy został na stałe wycofany z ruchu (wyrejestrowany) lub zbyty.
Stawki podatku od środków transportowych
Stawki podatku uchwala rada gminy w granicach zakreślonych przepisami ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Rada gminy może różnicować stawki, uwzględniając rodzaj środka transportowego i jego wpływ na środowisko naturalne, dopuszczalną masę całkowitą, rok produkcji albo wiek pojazdu, nacisk na siodło ciągnika albo liczbę miejsc do siedzenia. Na podstawie art. 20 w związku z art. 10 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych Minister Finansów ustala maksymalne stawki podatku od środków transportowych, a w związku z art. 12b stawki minimalne. Maksymalne granice stawek określa co roku Minister Finansów w rozporządzeniu w sprawie określenia górnych granic stawek kwotowych w niektórych podatkach i opłatach lokalnych. Stawki minimalne ulegają przeliczeniu na następny rok podatkowy zgodnie z procentowym wskaźnikiem kursu euro na dzień 1 października danego roku podatkowego w stosunku do kursu euro w roku bazowym 2000. Procentowy wskaźnik kursu euro na dzień 1 października danego roku podatkowego musi przekroczyć 5%. W roku 2001 próg ten nie został przekroczony. W roku podatkowym 2002 obowiązują górne granice stawek, jak i stawki minimalne określone w Dzienniku Ustaw z 2000 r. Nr 122, poz. 1315.
Terminy i sposoby płatności podatku od środków transportowych
Podatek wpłaca się w dwóch ratach, w terminach do dnia 15 lutego i 15 września każdego roku, na rachunek budżetu gminy, na terenie której znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika.
PODATEK OD POSIADANIA PSÓW
Przedmiotem opodatkowania podatkiem od posiadania psów jest posiadanie psa.
Podmiotem obowiązanym do zapłaty podatku od posiadania psów jest posiadacz psa.
Powstanie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy powstaje z dniem wejścia w posiadanie psa.Górną granicę stawki podatku od posiadania psów określa co roku Minister Finansów na podstawie art. 20 w związku z art. 14 ustawy. Rada gminy może ją obniżyć.
Terminy i sposoby płatności podatku od posiadania psów.
Terminy płatności określane są przez radę gminy. Podatek płatny jest gotówką (pobór w drodze inkasa).
OPŁATA TARGOWA
Przedmiotem opłaty targowej jest sprzedaż dokonywana na targowiskach (art. 15-16 i 19 pkt 1 lit. a ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).
OPŁATA MIEJSCOWA
Opłata miejscowa pobierana jest od osób fizycznych przebywających czasowo w celach wypoczynkowych, zdrowotnych lub turystycznych w miejscowościach posiadających korzystne właściwości klimatyczne, walory krajobrazowe oraz warunki umożliwiające pobyt osób w tych celach - za każdy dzień pobytu (art. 17 i 19 pkt 1 lit. b ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).
OPŁATA ADMINISTRACYJNA
Rada gminy może wprowadzać opłatę administracyjną za czynności urzędowe wykonywane przez podległe jej organy, jeżeli czynności te nie są objęte przepisami o opłacie skarbowej (art. 18 i 19 pkt 1 lit. c ustawy o podatkach i opłatach lokalnych).
PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG I PODATEK AKCYZOWY
Przedmiot opodatkowania
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług oraz eksport towarów i usług, a także inne czynności określone w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.). Towarem - zgodnie z art. 4 pkt 1 ustawy są rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności określonych w art. 2 ustawy, które wymienione są w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej. Poprzez usługi rozumie się usługi wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce państwowej, a także roboty budowlano-montażowe. W rozumieniu ustawy usługami będą również: sprzedaż praw lub udzielanie licencji i sublicencji w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej, oddanie do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego w rozumieniu przepisów prawa własności przemysłowej, udzielanie licencji lub upoważnianie do korzystania z licencji oraz przeniesienie autorskiego prawa majątkowego w rozumieniu przepisów prawa autorskiego - w odniesieniu do programu komputerowego (art. 4 pkt 2 ustawy).
Podatnicy podatku od towarów i usług
Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:
· mające siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wykonują we własnym imieniu i na własny rachunek czynności, o których mowa w art. 2 ustawy, w okolicznościach wskazujących na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy, nawet jeżeli zostały wykonane jednorazowo, a także wówczas, gdy czynności te polegają na jednorazowej sprzedaży rzeczy w tym celu nabytej, lub
· wykonujące czynności, o których mowa w art. 16 ustawy, lub
· na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy na podstawie odrębnych przepisów importowany towar jest zwolniony od cła albo cło na towar zostało zawieszone w części lub w całości albo zastosowano preferencyjną, obniżoną lub zerową stawkę celną, lub
· uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą celną, w tym również osoby, na które, zgodnie z odrębnymi przepisami, zostały przeniesione prawa i obowiązki związane z tymi procedurami, lub
· mające siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu za granicą, jeżeli wykonują czynności, o których mowa w art. 2 ustawy, osobiście lub przez osobę upoważnioną albo przy pomocy pracowników bądź przy wykorzystaniu zakładu lub urządzenia służącego działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej, lub
· będące usługobiorcami usług pochodzących z importu. osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące stronami czynności cywilnoprawnych.
Zwolnienia z VAT
Zwolnienia podmiotowe zostały uregulowane w art. 14 ustawy, zgodnie z którym zwalnia się od podatku:
· podatników, u których wartość· sprzedaży towarów, a także wartość· eksportu towarów lub usług nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych, odpowiadającej kwocie 10.000 euro,
· z zachowaniem warunków przewidzianych w ustawie - podatników opłacających podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Zwolnienia o charakterze przedmiotowym zostały określone w:
1. art. 7 ustawy, zgodnie z którym zwalnia się od podatku od towarów i usług m.in.:
o świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy (są to np. usługi w zakresie: rolnictwa, edukacji, ochrony zdrowia i opieki społecznej),
o eksport usług określonych powyżej, jeżeli nie został dotrzymany warunek prowadzenia ewidencji dla celów podatku VAT,
o import towarów zwolnionych od cła na podstawie przepisów kodeksu celnego (należą do nich m.in. rzeczy stanowiące mienie przesiedleńcze, upominki),
o sprzedaż towarów używanych, także darowizny tych towarów, pod warunkiem, że w stosunku do tych towarów nie przysługiwało sprzedającemu prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony,
2. w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 27, poz. 268 ze zm.), które wprowadziło w § 67 zwolnienie od podatku VAT m.in.: sprzedaży - z wyjątkiem eksportu, której przedmiotem są dzieła sztuki, przedmioty o wartości muzealnej (z wyłączeniem biżuterii artystycznej), posiłków profilaktycznych, posiłków sprzedawanych w barach mlecznych oraz w stołówkach i bufetach przyzakładowych (pod warunkiem że nie są to stołówki i bufety ogólnodostępne), importu usług telekomunikacyjnych.
Powstanie obowiązku podatkowego
Co do zasady obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania (dostarczenia), przekazania, zamiany, darowizny towaru lub wykonania usługi. Jeżeli sprzedaż towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Szczególne zasady powstawania obowiązku podatkowego zostały określone w art. 6 ustawy.
Czynności i dokumenty związane z podatkiem od towarów i usług
Co do zasady podatnicy są obowiązani do prowadzenia ewidencji dla celów podatku VAT, zawierającej dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokość podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżającego podatek należny oraz kwoty podatku podlegającej wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej (art. 27 ust. 4 ustawy).
Podatnicy dokonujący sprzedaży w kraju obowiązani są składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy i wpłacenia w tym terminie podatku. Natomiast podatnicy sprowadzający towar z zagranicy zobowiązani są do wykazania obliczonego podatku VAT w zgłoszeniu celnym.
Podstawa opodatkowania i stawki podatku
Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy podstawę opodatkowania podatkiem od towarów i usług stanowi - co do zasady - obrót. Obrotem w rozumieniu ustawy jest kwota należna z tytułu sprzedaży towarów, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Podstawą opodatkowania w imporcie towarów jest wartość celna powiększona o należne cło (art. 15 ust. 4 ustawy). Jeżeli przedmiotem importu są towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o należne cło i podatek akcyzowy.
Podstawowa stawka podatku wynosi 22% i jest stosowana do opodatkowania każdej czynności, chyba że podlega ona opodatkowaniu wg stawki 12% 7%, 3% lub 0%. Stawki 7%, 3% i 0% zostały ustalone dla enumeratywnie określonych w ustawie oraz rozporządzeniach wykonawczych do niej towarów i usług. Stawkę podatku 0% stosuje się głównie w eksporcie towarów.
Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego
Podatnikom VAT przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług (art. 19 ust. 1 ustawy). Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku określonych w fakturach stwierdzających nabycie towarów i usług, a w przypadku importu - suma kwot podatku wynikająca z dokumentów celnych. Kwotę podatku naliczonego stanowi również kwota podatku należnego od importu usług, z wyjątkiem podatku od usług:
1. turystyki wyjazdowej,
2. związanych:
o ze sprzedażą zwolnioną od podatku,
o z czynnościami nieobjętymi zakresem przedmiotowym ustawy.
W art. 25 ust. 1 ustawy określone zostały sytuacje, w których nie przysługuje podatnikom prawo obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego. I tak nie przysługuje ono w odniesieniu do nabywanych przez podatnika:
1. towarów lub usług służących do wytworzenia lub odprzedaży towarów bądź świadczenia usług zwolnionych od podatku,
2. importu usług, w związku z którymi zapłata należności jest dokonywana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju wymienionym w załączniku nr 9 do ustawy,
3. samochodów osobowych oraz innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg, z wyjątkiem przypadków, gdy odprzedaż lub oddanie w odpłatne używanie na podstawie umów leasingu tych samochodów stanowi przedmiot działalności podatnika,
4. części składowych zużytych do wytworzenia przez podatnika samochodów, o których mowa w pkt 2, jeżeli samochody te zostały zaliczone przez tego podatnika do środków trwałych,
5. towarów i usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogą być6. zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, z wyjątkiem przypadków, gdy brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów pozostaje w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego,
7. paliw silnikowych benzynowych, oleju napędowego oraz gazu wykorzystywanych do napędu samochodów osobowych lub innych samochodów o dopuszczalnej ładowności do 500 kg,
8. usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem:
o przypadków, gdy usługi te zostały nabyte przez podatników świadczących usługi turystyki, jeżeli w skład usługi turystyki wchodzą usługi noclegowe lub gastronomiczne bądź jedne i drugie,
o zakupów gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób,
9. towarów i usług, których nabycie:
o zostało udokumentowane fakturami otrzymanymi przed dniem utraty zwolnienia określonego w art. 14 ust. 1 lub 6 albo przed dniem rezygnacji z tego zwolnienia, z wyjątkiem przypadków określonych w art. 14 ust. 3 i 3b,
o nastąpiło w wyniku darowizny lub nieodpłatnego świadczenia usługi.
Obniżenie kwoty podatku należnego następuje:
1. nie wcześniej niż w rozliczeniu za miesiąc, w którym podatnik otrzymał fakturę albo dokument celny, i nie później niż w rozliczeniu za miesiąc następny,
2. przypadku importu usług - w rozliczeniu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku należnym od importu usług, z tym że u podatników, o których mowa w art. 14a ustawy - w miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy w podatku należnym od importu tych usług,
1. w przypadku dokonania spisu z natury określonego w art. 14 ust. 3 ustawy - najpóźniej w rozliczeniu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym dokonano tego spisu.
2. w przypadku stosowania w imporcie towarów procedury uproszczonej, o której mowa w art. 80 § 1 pkt 3 Kodeksu celnego - nie wcześniej niż w rozliczeniu za miesiąc, w którym podatnik dokonał wpisu do rejestru, i nie później niż w rozliczeniu za miesiąc następny; obniżenie kwoty podatku należnego następuje pod warunkiem dokonania przez podatnika zapłaty podatku wykazanego w tym rejestrze,
Obniżenie kwoty podatku należnego, o której mowa w ust. 1 i 3, nie może nastąpić jednak wcześniej niż w miesiącu otrzymania przez nabywcę towaru lub wykonania usługi, albo otrzymania faktury potwierdzającej dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty) podlegającej opodatkowaniu. Jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w terminach, o których mowa wyżej, może obniżyć kwotę podatku należnego przez dokonanie korekty deklaracji dla podatku od towarów i usług za okresy wskazane w ust 3, art. 19 jednak nie później niż w ciągu roku, licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik nabył prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.
Jeżeli w tym okresie podatnik nie wykonał czynności podlegającej opodatkowaniu, podatek naliczony za ten okres podlega rozliczeniu w najbliższym okresie, w którym czynności te zostaną wykonane, nie później jednak niż w ciągu 36 miesięcy od końca miesiąca, w którym podatnik otrzymał fakturę lub dokument celny. Obniżenie kwoty podatku należnego nie może nastąpić jednak wcześniej niż w miesiącu otrzymania przez nabywcę towaru lub wykonania usługi, albo otrzymania faktury potwierdzającej dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty) podlegającej opodatkowaniu. W przypadku uchybienia tym terminom podatnik traci prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony.
Zwrot podatku
W przypadku gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę podatku należnego za następne okresy. Podatnikom dokonującym sprzedaży towarów opodatkowanych, w całości lub w części, stawką niższą niż 22%, przysługuje prawo do zwrotu z urzędu skarbowego różnicy podatku do wysokości 22% całości obrotu opodatkowanego stawkami niższymi niż stawka podstawowa (art. 21 ust. 4 ustawy).
Podatnikom dokonującym sprzedaży towarów opodatkowanych wyłącznie stawką 22% u których podatek naliczony jest wyższy od podatku należnego, przysługuje zwrot różnicy podatku z urzędu skarbowego w kwocie nie wyższej od kwoty podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług, które na podstawie odrębnych przepisów zaliczane są przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.
Zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia. Jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego sprawdzenia, urząd skarbowy może przedłużyć ten termin do czasu zakończenia postępowania wyjaśniającego. Jeżeli przepro
Adam Mickiewicz "Dziady część III"