Okoliczności wyłączające bezprawność czynu
Niepoczytalność jest to określony stan psychiczny człowieka, polegający na tym, że nie rozpoznaje on swoich czynów lub nie może kierować swym postępowaniem. Przyczyną niepoczytalności może być niedorozwój umysłowy, choroba psychiczna bądź inne zakłucenia czynności psychicznych.
Błąd - Zgodnie z przepisami kodeksu karnego nie popełnia przestępstwa ten, kto dopuszcza się czynu pod wpływem błędu. Jest to tzw. błąd faktyczny. Np. mężczyzna, który wychodzi z zakładu fryzjerskiego i zabiera z wieszaka nie swój kapelusz, będąc przekonanym, że należy on do niego.
Obrona konieczna jest to takie działanie człowieka, które zmierza do odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki.
Stan wyższej konieczności jest wtedy gdy ktoś poświęca cudze dobro w celu zapobieżenia bezpośredniemu niebezpieczeństwu, grożacemu jakiemukolwiek dobru lub jednostce społecznej.
Rozkaz przełożonego ma szczególne znaczenie w wojsku czy policji. Art 318 k.k. stanowi:
" Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego, będoącego wykonaniem rozkazu, chyba że wykonujący rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo ".
Zgoda pokrzywdzonego jest okolicznością wyłączającą bezprawność czynu jedynie w odniesieniu do tych przestępstw, które są skierowane wyłącznie przeciwko interesom jednostki, nie zaś przeciwko interesom społecznym. Tzn. czyn przestępczy dokonany za zgodą zainteresowanego nie podlega karze.
Działanie w granicach uprawnień lub obowiązku prawnego - przykład: wykonaniem obowiązku urzędowego jest usprawiedliwiona interwencja funkcjonariusza policji, któtu stosując siłe doprowadza przestępcę do komisariatu lub komornika dokonującego zajęcia rzeczy wbrew woli właściciela.
Ryzyko nowatorstwa - Nie popełnia przestępstwa, ten kto podejmuje decyzję o przeprowadzeniu eksperymentu poznawczego, medycznego itd., jeśli oczekuje się po nim istotnych korzyści.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"