Ocena zagrożenia upadłością.
Altman zbadał niegdyś 33 przedsiębiorstwa, które zbankrutowały i 33 w dobrej kondycji finansowej, odpowiednio z podobnych branż. Z 22 wskaźników wybrał kilka i z nich stworzył wskaźnik mający odpowiedzieć na pytanie czy podmiot jest zagrożony bankructwem. Globalny wskaźnik Altmana:
Z = 1.2 A + 1.4 B + 3.3 C + 0.6 D + 1.0 E
A - relacja kapitału pracującego do aktywów ogółem, to wskaźnik struktury mówiący ile kapitału pracującego (majątek obrotowy - zadłużenie bieżące) mieści się w majątku ogółem.
B - relacja zysku zatrzymanego do aktywów ogółem, to też wskaźnik struktury bo aktywa=pasywom. Zysk zatrzymany (pozostawiony), to część zysku netto, która nie została przeznaczona na dywidendy.
C - relacja zysku przed opodatkowaniem i spłatą odsetek EBIT (przychody - koszty bez odsetek od kredytów i pożyczek wraz z wynikiem zdarzeń nadzwyczajnych) do aktywów ogółem. Nie uwzględnia się kosztów pożyczenia kapitału, sytuacja taka, jak byśmy sami mieli kapitał. Podatek jest niezależny od przedsiębiorstwa, tak jak ulgi w nim.
D - wartość rynkowa przedsiębiorstwa (wartość rynkowa * liczba akcji) do wartości księgowej długów (kapitału obcego).
E - sprzedaż do aktywów ogółem - to wskaźnik produktywności (obrotowości) aktywów ogółem
Z ? 1,81 mamy prawo przypuszczać, że podmiot gospodarczy jest zagrożony bankructwem
Z = 2,675 wartość rozgraniczająca przedsiębiorstwa o dobrej i złej sytuacji finansowej.
Z > 2,99 świadczy to o dobrej sytuacji finansowej.
Wzorcowe układy nierówności.
Ich celem jest stwierdzenie czy mamy do czynienia z rozwojem, a jeżeli tak to czy na drodze gospodarowania ekstensywnego czy intensywnego.
Rozwój jest rozumiany jako wzrost zysku, przychodów, produkcji, majątku, kapitału.
Działalność ekstensywna: gdy nasze efekty końcowe są osiągane poprzez przyrosty majątkowe lub osobowe w przedsiębiorstwie, proporcjonalne do nich są przyrosty efektów i zysków.
Gospodarowanie intensywne polega na najbardziej efektywnym wykorzystaniu zasobów majątkowych i osobowych, osiągane na drodze np. zwiększenia automatyzacji procesu produkcyjnego, produktywności posiadanych maszyn, wydajności pracy, poprawie procesu zarządzania, usprawnienia działalności handlowej. W przypadku działalności intensywnej nawet przy zwiększeniu liczby zatrudnionych i majątków efekty przedsiębiorstwa rosną szybciej, nieliniowo.
Przedsiębiorstwo powinno charakteryzować się rozwojem na drodze gospodarowania intensywnego.
Wzorcowe układy nierówności tworzone są dla wskaźników bezwzględnych (wartościowych) i względnych (jakościowych). Wskaźniki w układzie jakościowym są pochodnymi względem ujęcia wskaźników w układzie ilościowym.
Podstawowy układ ilościowy to relacja czterech indeksów dynamiki:
iR < iM < iP < iZ
i - indeks dynamiki
R - przeciętny stan zatrudnienia
M - przeciętny stan majątku ogółem
P - przychody (mogą być zawężone)
Z - zysk (z wybranego tytułu)
iR < iM Szybszy przyrost majątku niż zatrudnienia świadczy o wzroście technicznego uzbrojenia pracy, inaczej wyposażeniu majątkowym czynnika ludzkiego (ilość majątku na zatrudnionego). Może być to związanie z automatyzacją produkcji, ale także ze wzrostem należności, zapasów, majątku finansowego.
iM < iP Szybszy przyrost przychodów niż majątku oznacza intensywne wykorzystanie majątku, świadczy to o wzroście produktywności majątku, rotacji tego majątku.
iR < iP Przychód rosnący szybciej niż zatrudnienie oznacza wzrost produktywności zatrudnionych, czyli wydajności pracy.
iP < iZ Szybszy wzrost zysków niż przychodów świadczy o szybciej rosnących przychodach niż kosztach albo o stałych lub malejących kosztach przy rosnących przychodach. Przyrost kosztów nie jest niczym złym, jeżeli jest kompensowany przez szybszy przyrost przychodów.
iM < iZ Rosnące szybciej zyski niż majątek świadczy o wzroście rentowności aktywów ogółem czy kapitałów ogółem (konstrukcja teoretyczna).
iR < iZ Szybciej rosnące zyski od zatrudnienia świadczą o intensywnym wykorzystaniu zasobów osobowym, wzrasta wówczas rentowność zatrudnionych. Można to też nazwać wydajnością pracy.
Same wskaźniki powinny przekraczać 100%, by ogólnie mieć do czynienia z rozwojem.
W miejsce majątku można w tym układzie wprowadzić wynagrodzenia lub ogólniej koszty pracy obejmujące wynagrodzenia wraz z narzutami (podróże służbowe, ekwiwalenty), umowy o dzieło i umowy-zlecenia. Można uwzględniać zatrudnienie rzeczywiste obejmujące zatrudnienie nominalne i utajone (np. na skutek dodatkowych umów czy urlopów chorobowych). Układ owy można również rozbudować o zysk netto, koszty ogółem (było na ćwiczeniach).
Układ jakościowy.
Jest uzależniony w swojej konstrukcji od układu ilościowego.
1. techniczne uzbrojenie pracy
2. produktywność majątku
3. wydajność pracy
4. rentowność przychodów
5. rentowność majątku
6. rentowność zatrudnionych
Jeżeli produktywność majątku wzrasta szybciej niż techniczne uzbrojenie pracy znaczy to, że majątek jest wykorzystywany efektywnie i warunkuje wzrost produktywności zatrudnionych.
Jeżeli szybciej wzrasta produktywność zatrudnionych niż techniczne uzbrojenie pracy, znaczy to efektywne wykorzystanie czynnika ludzkiego
Jeżeli produktywność zatrudnionych wzrasta szybciej niż produktywność majątku świadczy to o lepszym wykorzystaniu pracy ludzkiej niż majątku.
Jeżeli szybciej rośnie rentowność przychodów niż produktywność majątku następować może korzystna zmiana kosztów w porównaniu do przychodów, lepiej jest wykorzystywany majątek.
Rentowność przychodów rosnąca szybciej niż produktywność zatrudnionych może świadczyć o korzystnym wykorzystaniu zasobów osobowych lub/i korzystnej relacji koszty-przychody.
- efektywne wykorzystanie składników majątkowych, relacji przychodów-koszty.
Szybszy wzrost rentowności zatrudnionych od technicznego uzbrojenia pracy znaczy lepsze efekty pracy zatrudnionych i ich dobre wykorzystanie, korzystna relacja przychody-koszty.
- szybciej rosnąca rentowność niż produktywność zatrudnionych świadczy o korzystnej relacji przychody-koszty.
- szybciej rosnąca rentowność zatrudnionych niż rentowność przychodów
- szybciej rosnąca rentowność zatrudnionych niż rentowność majątku
Można podobnie jak w układzie ilościowym zamienić majątek na koszty pracy:
1. przeciętne koszty wynagrodzeń (lub pracy) jednego zatrudnionego
2. produktywność wynagrodzeń (lub kosztów pracy)
3. wydajność pracy
4. rentowność przychodów
5. rentowność wynagrodzeń (kosztów pracy)
6. rentowność zatrudnionych
Oczekujemy, że wskaźniki te będą przekraczały 100%.
Co i w jakim stopniu wpływa na wartości przychodów i zysków? To pytanie, na które możemy próbować odpowiedzieć wykorzystując syntetyczną analizę wskaźnikową wzorcowych układów nierówności.
Jeżeli wszystkie znaki są odwrócone mamy do czynienia z regresem firmy, jeżeli wszystkie są zgodne - z jej rozwojem. Mało niezgodności świadczy o rozwoju przedsiębiorstwa z zachwianymi niektórymi elementami. Może to być oznaka działalności ekstensywnej.
Syntetyczne badanie Altmana i ocenę na podstawie nierówności można wykonać na początku i końcu badań. Na początku: by wyrobić sobie pogląd na temat przedsiębiorstwa i go ewentualnie zweryfikować, na końcu: by potwierdzić efekty badań analizy szczegółowej. W praktyce przeprowadza się w procesie badawczym zarówno układ ilościowy, jak i jakościowy. Może nastąpić uzupełnienie wnioskowania, nie powinny się pojawić sprzeczności. Na ćwiczeniach rozpoczynamy od badania syntetycznego, by mieć obraz całości przedsiębiorstwa i zejść do szczegółów. Na końcu ponownie otrzymamy obraz całościowy rozszerzony o badania szczegółowe. Analiza piramidalna może być kontynuacją analizy wskaźnikowej.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"