Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

OCENA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA Udzielenie kredytu jest to czasowe udostępnienie przez bank środków płatniczych kredytobiorcy z przyjęciem sprawdzonego wiarygodnego zobowiązania kredytobiorcy do zwrócenia udostępnionej kwoty w określonym terminie wraz z ustalonymi odsetkami. Wśród kredytów, których kredytobiorcą jest osoba prawna, w tym najczęściej podmiot gospodarczy, można wyodrębnić następujące kryteria: 1) Wg przeznaczenia: a) na działalność bieżącą (kredyt obrotowy); b) na cele rozwojowe (kredyt inwestycyjny); 2) wg czasu kredytowania: a) krótkoterminowe – okres spłaty poniżej 1 roku; b) Średnioterminowe – okres spłaty od 1 roku do 3 lat; c) długoterminowy – okres spłaty powyżej 5 lat; 3) wg sposobu przekazania środków pieniężnych: a) na rachunek kredytobiorcy: i) na rachunek bieżący, ii) na rachunek kredytowy, b) na rachunek dostawcy lub innego wierzyciela; c) w formie gotówki. Zanim bank udzieli kredytu bada zdolność kredytową wnioskodawcy. Zdolność kredytowa jest to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Jej pozytywna ocena jest warunkiem ustawowym udzielenia kredytu. Obok pojęcia zdolności kredytowej podmiotu gospodarczego mówimy również o istnieniu ryzyka kredytowego banku, który udziela kredytu. Oba te pojęcia określane są głównie przez analizę i ocenę czynników, które decydują o zdolności kredytowej. Jeśli zdolność kredytowa jest bardzo wysoka to ryzyko kredytowe jest niskie. A zatem ryzyko kredytowe jest odwrotnie proporcjonalne do zdolności kredytowej przedsiębiorstwa. Źródłami ryzyka kredytowego – miejscami jego powstawania są: ŕ kredytobiorca – jego umiejętności i rzetelność; ŕ przedmiot kredytowania proponowany przez potencjalnego kredytobiorcę; ŕ otoczenie wielokierunkowo oddziałujące na przyszłą działalność podmiotu gospodarczego; ŕ jakość oceny przyszłej sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa ubiegającego się o kredyt; ŕ koncentracja portfela kredytowego; ŕ przypadek losowy. Niektóre banki kwantyfikują ocenę ryzyka kredytowego polegającą na zestawieniu wybranych wskaźników, mierników uznanych za ważne do tych celów (poniższa tabela). Lp. Miernik oceny Możliwa ocena w punktach Faktyczna ocena w punktach 1 2 3 4 I Zysk i jego wystarczalność - wysoki, utrzymujący się 1 - umiarkowany, zapewniający znaczne pokrycie potrzeb rozwojowych 3 - umiarkowany, zapewniający pokrycie niezbędnych potrzeb rozwojowych 4 - niski, zapewniający pokrycie potrzeb rozwojowych w ograniczonym zakresie 6 - niski, nie zaspokajający pokrycia potrzeb rozwojowych 8 II Struktura kapitałowo-majątkowa - wysokie pokrycie środków obrotowych (50 % i więcej) 1 - dobre pokrycie (ponad 30%) z tendencją wzrostu 2 - dobre, ale nie wzrastające 3 - przeciętne (ponad 15%), ale z wyraźną tendencją wzrostu 4 - przeciętne, stagnacja lub malejące 6 - niskie (poniżej 15%) z tendencją wzrostu 7 - niskie - malejące 10 III Płynność finansowa - bardzo dobra i wzrastająca 1 - dobra i wzrastająca 3 - słaba - wykazująca stagnację 4 - słaba - wykazująca regres 6 - brak płynności 10 IV Zapewnienie zbytu wyrobów i usług - pełne zapewnienie zbytu 1 - częściowe zapełnienie (ponad 75%) 3 - częściowe zapełnienie (ponad 50%) 5 - niskie zapewnienie zbytu, ale z dużym zaangażowaniem akwizycyjnym dającym rękojmię sprzedaży 7 - brak zapewnienia zbytu i braku aktywności 10 V Perspektywy rozwojowe - dobra - produkcja ma zbyt i wzrasta 1 - dobra - stabilizacja produkcji - kredytobiorca poszukuje uatrakcyjnienia oferty 3 - kredytobiorca wprowadza innowacje ze szczególnym technicznym i rynkowym ryzykiem 5 - brak efektywnych działań w kierunku restrukturyzacji asortymentu 8 VI Zabezpieczenie kredytu - kredytobiorca może być kredytowany bez zabezpieczenia 1 - kredytobiorca ma pełnowartościowe zabezpieczenie, które może przedstawić na żądanie banku 3 - pełnowartościowe zabezpieczenie wymagane przez bank 4 - zabezpieczenie wymagane przez bank, ale trudne do uzyskania 6 VII Kierownictwo - wyróżniające się operatywnością i dynamiką, z efektami 1 - ponadprzeciętne - z efektami 3 - przeciętne, ale aktywne, z pewnymi ograniczeniami efektywności 5 - słabe - pasywne 10 Suma 7-62 Interpretując przytoczone zestawienie podaje się następujące wyjaśnienia: - im mniej punktów tym mniejsze ryzyko kredytowe; - im suma punktów zbliża się coraz bardziej do górnej granicy istnieje znikome prawdopodobieństwo udzielenia kredytu; - skali ocen nie można traktować jako precyzyjnej metody obliczania ryzyka kredytowego lecz jako pewną orientację, tendencję badanego zjawiska. Zdolność kredytowa podmiotów gospodarczych, a w konsekwencji również ryzyko kredytowe banków określane są głównie poprzez analizę i ocenę czynników, które decydują o zdolności kredytowej. Są to: 1) ocena podmiotu ubiegającego się o kredyt, w tym historii jego działalności; 2) dotychczasowych i przewidywanych na okres kredytowy wyników ekonomiczno-finansowych; 3) środowiska gospodarczego, w którym działa i przewidywanych w nim zmian. Dane takie bank powinien znaleźć we wniosku kredytowym dostarczonym przez kredytobiorcę. Wniosek kredytowy jest ujętym w ujednoliconej postaci propozycją podmiotu gospodarczego skierowanym do banku o udzielenie kredytu. Jego forma i zakres są określone przez bank, a formularz jest udostępniany, gdy podmiot gospodarczy wyrazi zamiar uzyskania kredytu. Wypełniony formularz wniosku zawiera podstawowe informacje o ewentualnym przyszłym kredytobiorcy, kredycie i inne, które bank uznaje za niezbędne. Wniosek kredytowy, treść formularzy oraz wykaz niezbędnych załączników powinien być zróżnicowany w zależności od rodzaju kredytu, wielkości i statusu prawnego podmiotu gospodarczego ubiegającego się o kredyt. Wniosek kredytowy powinien zawierać: 1. informacje o kredytobiorcy i dotychczasowej jego działalności: a) status prawny, prawne podstawy działalności i jego rodzaju, b) zasięg działalności i jej wyniki, c) skład i podstawowe dane o właścicielach i władzach, d) o sposobach zarządzania, 2. informacje o kredycie i proponowanych warunkach spłaty: a) kwota kredytu, b) rodzaj, przeznaczenie kredytu, c) termin i formę udostępnienia kredytu, d) źródła finansowe i terminy spłaty kredytu i odsetek, 3. informacje o innych źródłach finansowania planowanej działalności w tym własnych, 4. informacje o posiadanym majątku: a) informacje o składnikach materialnych, niematerialnych i finansowych majątku, b) poziom nowoczesności majątku, c) stopień zużycia majątku trwałego, 5. informacje o wszelkiego rodzaju zobowiązaniach: a) informacje o podstawowym zarysie informacji o zadłużeniu, b) podział na zobowiązania długoterminowe i krótkoterminowe oraz na zobowiązania przeterminowane, c) zobowiązania w stosunku do urzędów skarbowych i ubezpieczeniowych, d) wykazy wszystkich udzielonych poręczeń i awali wekslowych, 6. informacje o współpracy z innymi bankami a) posiadane rachunki w innych bankach, b) zaciągnięte kredyty bankowe, terminy ich spłaty, c) uzyskane gwarancje, akredytywy, 7. informacje o charakterystyce partnerów handlowych: a) skala obrotów b) formy współpracy (stała, dorywcza) 8. informacje o proponowanych zabezpieczeniach: a) opis formy prawnej każdego zabezpieczenia, b) wycenienie zabezpieczenia. Dodatkowo do wniosku kredytowego dołączone powinny być następujące załączniki: 1. dokumenty założycielskie firmy, pełnomocnictwa do zaciągnięcia kredytów, aktualne zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej, zaświadczenie o uregulowaniu zobowiązań podatkowych i innych, dokumenty dotyczące ustanowienia zabezpieczeń, dokumenty własności i dzierżawy obiektów i ruchomych środków służących działalności gospodarczej, umowy zawarte z partnerami handlowymi dotyczące dostaw potrzebnych surowców, materiałów, urządzeń i innych niezbędnych środków produkcji oraz sprzedaży wytwarzanych lub dostarczanych towarów i usług, 2. sprawozdania finansowe sporządzone przez jednostki gospodarcze, informacje finansowe opisujące przewidywaną działalność, 3. zeznania podatkowe podmiotów nie prowadzących ksiąg rachunkowych, zwolnionych od obowiązku sporządzania sprawozdań finansowych, 4. informacje finansowe przygotowywane na potrzeby banku, w tym dotychczasowe i prognozowane analityczne zestawienia wyników działalności w formie uproszczonych sprawozdań finansowych (bilansu, rachunków zysków i strat, przepływów gotówkowych), 5. informacje przedstawiające prowadzoną i planowaną w okresie kredytowania działalnością gospodarczą, spodziewane przychody, koszty i efekty, kierunki podziału dochodów, sytuacje na rynku i inne istotne obszary działań obecnych i przyszłych (hipoteza), 6. opinie banków oraz innych instytucji finansowych współpracujących z podmiotem ubiegającym się o kredyt, 7. kontrakty importowe z określeniem potrzebnych dostaw, potwierdzające ich wartość, terminy i warunki realizacji. Regulaminy i instrukcje bankowe w typowych przypadkach przewidują zróżnicowanie w ocenach zależnie od zakresu dostępnych i wiarygodnych informacji oraz charakteru kredytu. W odniesieniu do kredytów obrotowych zawartość wniosku kredytowego, a głównie załączników, różnić się będzie zwykle w zależności od tego, czy podmiot sporządza sprawozdawczość finansową oraz od wielkości kredytu i jego wpływu na przyszły kształt firmy. Na chwilę zatrzymam się przy jednym z dokumentów składanych wraz wnioskiem kredytowym. Mam tu na myśli sprawozdanie finansowe. Składa się ono z: Ř bilansu, czyli wykazuje wielkość aktywów i pasywów na koniec okresu sprawozdawczego; aktywa opisują majątek podmiotu a pasywa źródła finansowania tego majątku; Ř rachunku zysków i strat, który wykazuje przychody, koszty, zyski i straty nadzwyczajne oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego dotyczące danego okresu sprawozdawczego; Ř informacji dodatkowej, w tym sprawozdania z przepływu środków pieniężnych, przedstawiającej nie ujęte w bilansie i rachunku zysków i strat szczegółowe dane i objaśnienia do wyszczególnionych tam pozycji. W jej skład wchodzi przede wszystkim sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych. Ujmuje także metody wyceny i sporządzania sprawozdań, uzupełniające dane o aktywach i pasywach bilansu oraz elementach rachunku zysków i strat, a także wyjaśnienia pozwalające zrozumieć pozycje sprawozdań i inne informacje. Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych zawiera przepływy w trzech obszarach działalności jednostki – operacyjnym, inwestycyjnym i finansowym. Średnie i mniejsze podmioty mogą sporządzać mniej szczegółowe sprawozdania. Natomiast w przypadku, gdy podmiot uczestniczy w jakiejś grupie kapitałowej w charakterze jednostki dominującej, zależnej lub stowarzyszonej, bank powinien dodatkowo zażądać skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy. Od jednostek zwolnionych od sporządzania sprawozdań finansowych bank powinien oczekiwać przygotowania zestawień danych finansowych, przedstawiających dotychczasową działalność. Zakres i forma informacji ekonomiczno-finansowych dołączanych do wniosku kredytowego powinny być także zróżnicowane w zależności od wielkości kredytu i innych jego cech. Bank otrzymawszy wniosek kredytowy wraz z załącznikami przystępuje do sprawdzenia (weryfikacji) wiarygodności posiadanych materiałów i informacji. Celem tego jest potwierdzenie, oparte na dostępnych źródłach, że wszystkie posiadane dokumenty, dane o przyszłym partnerze i jego działalności są prawdziwe lub co najmniej wiarygodne. Nie mniej ważne jest upewnienie się o przyszłych zamierzeniach, przeprowadzonych w tym zakresie pracach, zawartych porozumieniach, zapewnionych dostawach, jakości badań rynkowych i innych. Następnie bank wyjaśnia nasuwające mu się wątpliwości i doprowadza do koniecznych uzupełnień. Kolejnym etapem jest nawiązanie kontaktu z współpracującymi dotąd podmiotami w celu potwierdzenia długości i jakości współpracy. Do interesujących bank partnerów podmiotu gospodarczego należą zwykle: Ř inne banki, z których usług korzysta kredytobiorca, Ř urzędy skarbowe, Ř rejestry niesolidnych klientów banków, Ř partnerzy handlowi, Ř stowarzyszenia branżowe i regionalne. Ponadto bank uzyskuje informacji poprzez: Ř wywiady środowiskowe, Ř literaturę fachową i prasę ekonomiczną Ř ekspertyzy. Następnym etapem jest bliższe poznanie osób kierujących podmiotem. Inspekcja u podmiotu ubiegającego się o kredyt i na terenie jego działalności jest niezbędna dla upewnienia się o prawdziwość informacji zawartych we wniosku. Zakres i liczba wizyt oraz ich organizacja powinny być dostosowane do potrzeb banku i charakteru działalności podmiotu. Po każdej wizycie inspektora kredytowego powinien on sporządzić notatkę, w której powinien zawrzeć: a) datę wizyty i sporządzenia notatki, b) kto uczestniczył ze strony banku i klienta, c) jaki był cel, d) podstawowe faktu i obserwacje, e) opis nieprzewidzianych sytuacji, f) czego nie udało się wyjaśnić lub zobaczyć, g) wnioski i refleksje dotyczące podmiotu i dalszych wizyt. Sprawdzenie stanu faktycznego dotyczy także wszystkich osób poręczających, a także nieruchomości, przedmiotów i praw, na których jest oparte przyszłe zabezpieczenie. Inspektor bankowy sprawdza również dokumenty dotyczące kredytobiorcy i zabezpieczeń kredytu. Dotyczy to przede wszystkim: » stanu prawnego i dokumentów dotyczących kredytobiorcy i poręczycieli, » zarejestrowaniu lub wpisu do wykazu podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, » sprawdzenie osób uprawnionych do podpisywania zobowiązań i wzorów ich podpisów, » w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i poręczycieli będących osobami fizycznymi – wspólnoty lub rozdzielności majątkowej współmałżonków, » własności nieruchomości, rzeczy ruchomych i posiadanych praw, » wyrażenia zgody przez współmałżonka do zaciągnięcia zobowiązania, » dokumentów dotyczących zabezpieczeń, w tym stanu zapisu w księgach wieczystych. Ostatnim etapem jest przygotowanie materiałów do oceny zdolności kredytowej. Wiąże się to ze sporządzeniem informacji i danych ekonomiczno-finansowych. Informacja to powinna składać się z dwóch części – opisowej i liczbowej (tabelarycznej). Część opisowa ujmuje tematykę określoną wnioskiem kredytowym, czyli: q opis formy prawnej firmy, charakterystykę właściciela i zarządu, q historię i dotychczasową działalność wraz z podstawowymi wynikami, q charakterystykę branży i partnerów handlowych, q politykę państwa w tej sferze gospodarki, q jakość produktu na tle konkurencji, q rynek i konkurencję, q opis majątku firmy, jego nowoczesności i stopień zużycia, q stan majątkowy właściciela lub osobisty wspólników, q charakterystykę pracowników, q dotychczasowe kontakty z bankami i wywiązywanie się z podejmowanych zobowiązań, q charakterystykę i przeznaczenie kredytu, proponowane warunki jego spłaty, q proponowane zabezpieczenia prawne, q przewidywaną działalność po otrzymaniu kredytu i jej wyniki. Część liczbowa przedstawia wszechstronną działalność podmiotu w postaci danych ekonomiczno-finansowych dla okresu poprzedzającego złożenie wniosku, aktualnego i w przyszłym okresie kredytowym. Sporządzone tak zestawienia mają układ analogiczny dla sprawozdania finansowego. Po sprawdzeniu wszystkich danych zawartych we wniosku kredytowym i jego załącznikach, inspektor kredytowy przystępuje do oceny zdolności kredytowej podmiotu ubiegającego się o kredyt. Zdolność kredytowa podmiotu gospodarczego jest to możliwość spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty. Jej pozytywna ocena jest warunkiem ustawowym udzielenia kredytu. ETAPY PRACY KREDYTOEWEJ WE WSTĘPNEJ OCENIEZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ ORAZ DOSTĘPNOŚCI KREDYTU: 1. Ocena formalnoprawna podmiotu i jego działalności – ma na celu poznanie podmiotu ubiegającego się o kredyt pod względem jego formy prawnej, sprawdzenie możliwości podejmowania czynności prawnych i zakresu oraz charakteru zaciąganych zobowiązań. Konieczne jest tutaj ustalenie spełnienia niezbędnych warunków wymaganych przez bank: a) Wpisu działalności do odpowiedniego rejestru sądowego lub innego, b) Posiadania podstawowych dokumentów, w tym statutu, umowy spółki i innych, c) Określenie i sprawdzenie stosownych dokumentów określających prawa do posiadanego przez kredytobiorcę majątku, d) Występujących w tym względzie ograniczeń i współwłaścicieli, e) Obciążeń z tytułu już podjętych zobowiązań. 2. Wstępna analiza działalności i zamierzeń. Jej zadaniem jest wydobycie najbardziej istotnych dla przyszłości mocnych stron podmiotu w jego wewnętrznej strukturze i pozycji branżowej. Konieczne jest poznanie największych zagrożeń i słabości, szczególnie tych które wymagają jeszcze dodatkowego wyjaśnienia i pogłębionej wnikliwej oceny. Analiza ta powinna wskazywać na: a) Główne czynniki określające realność przewidywanych zamierzeń, b) Słabe strony w dotychczasowej działalności, zagrażające tym zamierzeniom, c) Problemy do dodatkowego lub specjalnie uważnego wyjaśnienia i ocen w toku następnej fazy prac. Analiza ta obejmuje: i Analizę sprawozdań i informacji finansowych. Ma na celu określenie najbardziej istotnych informacji dotyczących ekonomicznej i finansowej działalności podmiotu ubiegającego się o kredyt. Dotyczy to zarówno wyników uzyskanych w przeszłości, jak też kształtowania się ich w okresie kredytowania. Analiza ta obejmuje przede wszystkim badanie zestawień bilansowych, rachunków zysków i strat oraz przepływów środków pieniężnych. - Bilans. Podstawową zasadą bilansu jest równość jego aktywów i pasywów. Taka jest wielkość majątku jak zasobne są źródła, które umożliwiają jego sfinansowanie. Cechą bilansu jest odzwierciedlenie sytuacji istniejącej w przedsiębiorstwie w danej chwili. W badaniu bilansu zwracamy uwagę na strukturę aktywów i pasywów, dynamikę zmian zachodzących w kolejnych latach oraz porównujemy wybrane pozycje aktywów i pasywów. W badaniu bilansu oceniamy (analiza pionowa i pozioma bilansu): Ř Wielkość i dynamikę wzrostu sumy bilansowej porównując ją z wielkością inflacji w danym okresie; im większa jest suma, tym większa jest firma i jej działalność, Ř Strukturę i dynamikę podstawowych składników aktywów; wyższy udział środków obrotowych i jednocześnie malejący stosunek tych środków do wielkości sprzedaży dobrze świadczy o firmie, Ř Strukturę i dynamikę zmian podstawowych składników pasywów, przede wszystkim kapitałów własnych i wyniku finansowego, Ř Prawidłowość relacji pomiędzy kapitałami własnymi (pasywa) i majątkiem trwałym (aktywa). Wielkość kapitałów własnych powinna wystarczać na sfinansowanie całego majątku trwałego i części majątku obrotowego. Granicę minimalnej pozytywnej oceny wyznacza równość kapitału stałego i majątku trwałego. Ř Wielkość kapitału obrotowego netto i jego zmiany oraz kształtowanie się w stosunku do wielkości sprzedaży w kolejnych latach. Kapitał obrotowy netto stanowi różnicę pomiędzy kapitałem stałym (pasywa) i majątkiem trwałym (aktywa) i określa stopień pokrycia kapitałem stałym majątku obrotowego. Dobrze należy oceniać podmiot, w którym jest on dodatni. Ř Porównanie kształtowania się poziomu należności (aktywów) i zobowiązań krótkoterminowych (pasywa). - rachunek zysków i strat. Jest zestawieniem przychodów pochodzących z różnych źródeł i ponoszonych kosztów tej działalności. Rachunek wyników wskazuje, czy w bieżącej działalności podmiot gospodarczy uzyskuje dochody. W ramach tej analizy przeprowadza się analizę: Ř poziomu przychodów ze sprzedaży, ich strukturę i zmiany w kolejnych okresach w przeszłości i w okresie kredytowania, Ř wysokość poniesionych kosztów oraz ich strukturę – koszty wytworzenia sprzedanych produktów (zużycie materiałów i energii, wynagrodzenia, amortyzacja), koszty ogólne zarządu i koszty operacji finansowych. Ważne jest tutaj dokonanie także analizy i porównań branżowych dotyczących poziomu kosztów ogólnych zarządu (ogólnozakładowych); kształtowanie się ich na poziomie 10 % kosztów ogółem uznaje się za prawidłowe, Ř poziom kosztów stałych i zmiennych, które wyznaczają próg rentowności i jego wrażliwość na zmiany podstawowych parametrów przyszłej działalności podmiotu. Próg rentowności przedsiębiorstw jest uzależniony od skali prowadzonej działalności, a także od kosztów stałych. Im większe koszty stałe, tym mniejsze są zyski przy danej skali produkcji, Ř wynik finansowy netto i główne źródła jego powstawania. Poziom zysku powinien być znaczący i nie podlegać dużym wahaniom w kolejnych latach. - Przepływ środków pieniężnych. Opisują przepływy środków pieniężnych, jakie wystąpiły w okresie sprawozdawczym. Ujmują wszystkie faktycznie dokonane przychody i wydatki w ich rzeczywistych rozmiarach. Sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych i jego analiz mają wykazać, czy podmiot gospodarczy ma wystarczająco duże wpływy środków, aby terminowo regulować swoje zobowiązania. 3. Analiza wskaźnikowa: a) Wskaźniki płynności finansowej – pozwalają określić w jakim stopniu w działalności podmiotu istnieć będą warunki do wywiązywania się z podejmowanych zobowiązań finansowych. Miarą tych możliwości są wzajemne proporcje pomiędzy aktywami bieżącymi i zobowiązaniami krótkoterminowymi. Nadwyżka bieżących aktywów nad zobowiązaniami krótkookresowymi zapewnia bieżącą płynność podmiotu. wskaźnik płynności bieżącej = zapasy + należności + środki pieniężne zobowiązania krótkoterminowe Lub wskaźnik płynności bieżącej = aktywa bieżące zobowiązania bieżące Przyjmuje się, że optymalne wielkości wskaźnika płynności bieżącej kształtować się powinny w przedziale od 1,5 do 2,0. wskaźnik płynności szybki = należności + środki pieniężne zobowiązania krótkoterminowe Lub wskaźnik płynności szybki = aktywa bieżące - (zapasy + nakłady przyszłych okresów) zobowiązania bieżące Przyjmuje się, że optymalne wielkości tego wskaźnika powinny wynosić od 1,2 do 1,5. b) Wskaźniki sprawności działania (wskaźniki obrotowości) – określają jak efektywne jest wykorzystanie zasobów majątkowych przedsiębiorstwa lub kapitałów. Pokazuje jak częsty jest obrót danymi składnikami. wskaźnik obrotowości należności = przychody ze sprzedaży przeciętny stan należności cykl należności = należności krótkoterminowe * okres w dniach przychody ze sprzedaży Cykl należności określa jak długo trwa przeciętny okres ściągania należności od odbiorców naszych produktów lub usług, mierzony liczbą dni sprzedaży. Mniejszy cykl jest świadectwem sprawnego działania podmiotu i stąd korzystniejszej jego sytuacji finansowej. Wielkość współczynnika jest zróżnicowana branżowo. Wskaźnik rotacji zapasów = Zapasy * okres w dniach Przychody ze sprzedaży Lub Wskaźnik rotacji zapasów = Przeciętny stan zapasów * liczba dni rozpatrywanego okresu Koszty działalności operacyjnej Wielkość zapasów powinna odpowiadać przeciętnym w danym okresie. Mniejsza liczba dni jest oznaką dobrze prowadzonej działalności, w tym także gospodarki finansowej. Wielkość tego wskaźnika jest w dużym stopniu zmienna w zależności od charakteru sektora. Wskaźnik rotacji zobowiązań = Zobowiązania krótkoterminowe * okres w dniach Przychody ze sprzedaży Lub Wskaźnik rotacji zobowiązań = zobowiązania koszty wytworzenia+zapasy bieżące–(zapasy początkowe+ amortyzacja) Im wyższy jest ten wskaźnik, tym lepiej jest oceniana sytuacja i gospodarka finansowa firmy. Oznacz ona bowiem, że finansuje się ona w większym stopniu z kapitałów wierzycieli. Pożądane jest aby wskaźnik ten był nieco wyższy od wskaźnika rotacji należności, a stan zobowiązań był porównywalny lub przewyższał poziom należności. Wskaźnik rotacji aktywów = Sprzedaż netto Aktywa ogółem Określa on zależność pomiędzy posiadanym majątkiem i wielkością sprzedaży produktów. Określa jaką wartość sprzedaży uzyskuje się z każdej złotówki majątku firmy, stałego i obrotowego. Tak obliczona produktywność firmy wskazuje, że lepsze wykorzystanie majątku występuje, gdy wyższy jest poziom tego wskaźnika. Produktywność aktywów jest zróżnicowana branżowo. c) Wskaźniki rentowności – wiążą się z osiągnięciem przez podmiot gospodarczy dodatniego wyniku finansowego. Rentowność określa w sposób zasadniczy możliwości finansowe podmiotu. Wskaźniki rentowności określają efektywność użycia kapitałów własnych i posiadanego majątku. Do podstawowych zalicza się: rentowności sprzedaży (stopy zysku) = zysk netto * 100% przychody ze sprzedaży Informuje on o wielkości zysku po opodatkowaniu zawartego w każdej złotówce przychodów firmy. Wynik rentowności sprzedaży jest zróżnicowany branżowo. Przyjmuje się, że jego minimalny poziom powinien wynosić około 5 %. rentowność aktywów = Zysk netto * 100 % aktywa Określa zdolność aktywów do generowania zysku netto. Jest więc miarą efektywności wykorzystania posiadanego majątku. Wielkość jego jest zróżnicowana branżowo. Poziomem minimalnym uznawanym za zadowalający jest 5%. rentowność kapitału własnego = Zysk netto * 100% Kapitał własny Określa korzyści użycia kapitału własnego w przedsięwzięciach gospodarczych. Minimalny poziom tego wskaźnika powinien wynosić co najmniej 15-20%. d) Wskaźniki wiarygodności kredytowej (zadłużenia) – określają możliwości spłaty podejmowanych zobowiązań. Wskaźnik zadłużenia aktywów = zobowiązania ogółem aktywa Wskazuje jaki jest udział wszystkich zobowiązań, czyli kapitałów obcych, w finansowaniu majątku firmy. Wielkość tego wskaźnika jest zróżnicowana branżowo. Rosnący poziom wskaźnika oznacz zwiększony udział kapitałów obcych. Przyjmuje się, że przeciętnie powinien on wynosić nie więcej niż 60%. Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego = Zobowiązania ogółem Kapitał własny Określa wielkość zobowiązań na tle kapitału własnego. Pożądany poziom wynosi poniżej 1,0 tzn. gdy zobowiązania równe są kapitałowi własnemu. Wskaźnik pokrycia majątku trwałego = Kapitał własny + zobowiązania długoterminowe Majątek trwały Określa źródła finansowania majątku trwałego, posiadanego przez podmiot gospodarczy. Dopuszczalna minimalna wielkość tego wskaźnika wynosi 1,0. Wskaźnik pokrycia obsługi długu = Zysk brutto + amortyzacja + odsetki odsetki Odpowiada na pytanie, czy wielkość potencjalnych wewnętrznych źródeł finansowych będzie wystarczająca do spłaty kredytu i odsetek i na warunkach przewidzianych umową. Wartość wskaźnika musi być wyraźnie większa od 1,0 , powinien wynosić co najmniej 1,3. 4. Analiza SWOT (Strong Weak Opportunity Teart). Celem tej analizy jest poznanie i ocena: a) Mocnych i słabych stron firmy, czyli wnętrz firmy: i Reputacja firmy ii Sytuacja finansowa iii Potencjał firmy- zasoby materialne i niematerialne iv Stosowana technika i technologia v Organizacja i zarządzanie – ocena jakości i funkcjonowania struktur organizacyjnych vi Wyroby (usługi) – wysoka jakość i dostosowanie do gustów klientów, niskie koszty ich wytworzenia i akceptowalna cena vii Strategia cenowa – prawidłowa powinna uwzględniać dochody konsumentów i stanowić narzędzie do walki z konkurencją viii Marketing, promocja, dystrybucja – jakość prowadzenia badań rynku. b) Szans i zagrożeń ze strony otoczenia, a więc zewnętrznych uwarunkowań funkcjonowania firmy. Otoczenie wielokierunkowo oddziałuje na przedsiębiorstwo – historycznie ukształtowane uwarunkowania kulturowe i społeczno-polityczne, aktualna polityka gospodarcza, postęp techniczny, rodzaj klientów i ich specyfika, cechy sektora gospodarki, w którym działa podmiot. Najważniejsze obszary tej analizy to: i rynek – analiza jest dokonywana pod kątem nabywcy, dostawcy i od strony konkurencji ii sektor (branża) – dynamika wzrostowa oraz bariery związane z wejściem i bariery ograniczające wyjście; może tutaj istotnie oddziaływać polityka państwa iii konkurencja – obejmuje istniejącą już konkurencję bezpośrednią, konkurencję substytucyjną i konkurencję potencjalną iv pozycja konkurencyjna firmy. Badając zdolność kredytową sprawdzamy dotychczasową historię firmy, jej formę prawną oraz reputację. Okresem branym pod uwagę jest zwykle okres 3 lat dotychczasowej działalności. Bank ocenia uzyskane w tym czasie wyniki, dokonany postęp, sprawdza istnienie niekorzystnych i korzystnych zdarzeń oraz sposób rozwiązywania zaistniałych trudności. Inspektor bankowy ocenia też wiarygodność współpracy kredytobiorcy z bankiem. Korzystną ocenę uzyskuje firma posiadająca rachunki bankowe, która regularnie wywiązywała się z podjętych zobowiązań kredytowych i innych, mających dobre opinie banków z nią współpracujących. Pod uwagę brana jest rzetelność dotychczasowej współpracy, terminowe dostarczanie informacji finansowych, powiadamianie banku o zmianach w firmie, podejmowaniu nowej działalności i innych tego typu faktach. Przy ocenie kwalifikacji i doświadczenia zawodowego zarządu (właściciela) ważne jest wykształcenie, praktyka zawodowa i umiejętności zarządzania w działalności gospodarczej. Biorąc pod ocenę produktu ważnym czynnikiem w jego ocenie jest niewielka liczba reklamacji jakościowych. Bank ocenia również uzależnienie kredytobiorcy od dostawców i odbiorców. Uzależnienie od partnerów handlowych powinno być oceniane odwrotnie proporcjonalnie do ich liczby. Wielość partnerów pozwala uniknąć kłopotów w przypadku awarii, nieszczęśliwych zdarzeń i innych tego typu sytuacji. Przy ocenie zdolności kredytowej decydujące znaczenie ma dynamika rozwoju danej branży, w której działa podmiot gospodarczy. Jeśli wzrost produkcji jest wyższy od inflacji, a rentowność jest wysoka, niewątpliwie sprzyjać to będzie działającym w jej ramach firmom. Ważna jest też stabilność panujących pozytywnych trendów oraz życzliwa polityka państwa. Natomiast poziom stosowanej techniki i technologii jest tym wyższy, im nowszej generacji są urządzenia użytkowane przez podmiot gospodarczy, małe ich zużycie, a stosowane technologie reprezentują poziom porównywalny z najlepszymi firmami zagranicznymi. ZASADY DOKONYWANIA ŁĄCZENEJ OCENY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ PODMIOTU: 1. METODA PUNKTOWA – Polega ona na: a) Ustaleniu zestawu czynników (elementów), które wyznaczają najpełniej zdolność kredytową podmiotu gospodarczego, b) Wskazaniu, w przypadku oceny wskaźnikowej, metody ich obliczania oraz wyboru danych, c) Przypisaniu każdemu z nich znaczenia (udziału, wagi) w ocenie łącznej w postaci minimalnej i maksymalnej liczby punktów możliwej do nadania w zależności od poziomu tego czynnika, d) Określeniu cech czynników lub wielkości wskaźników wyznaczających konkretną liczbę punktów w zależności od jakości czynnika, e) Podaniu zasad ewentualnego korygowania liczby punktów, np. z tytułu zmian danego czynnika w kolejnych latach, charakteru działalności podmiotu, kształtowania się wybranych pozycji sprawozdania finansowego i innych, f) Określeniu wymogów punktowych, pozwalających stwierdzić występowanie lub brak zdolności kredytowej oraz poziom ryzyka banku. Schemat postępowania przy dokonywaniu łącznej oceny zdolności kredytowej podmiotu i ryzyka kredytowego baniu jest zwykle następujący: i Ocena punktowa poszczególnych czynników określających podmiot i jego działalność, ii Obliczenie wskaźników ekonomiczno-finansowych, iii Obliczenia łącznej liczby punktów, polegające na ich podsumowaniu z uwzględnieniem ewentualnych korekt, iv Ocena spełnienia wymogów ujętych w metodyce banku i stwierdzenie posiadania lub nieposiadania zdolności kredytowej przez podmiot, v Określenie poziomu (klasy) ryzyka kredytowego banku. Dla przeprowadzenia wymienionej oceny wykorzystuje się normatywne skale punktowe, ustalane dla tych celów przez bank. Każdemu kryterium cząstkowemu przypisana jest indywidualna skala punktowa o określonej rozpiętości. Czynniki charakteryzujące działalność badanego podmiotu, z punktu widzenia precyzji dokonywania ocen cząstkowych, można ująć w dwie grupy, a mianowicie: 1. Czynniki obiektywne, jak: a) Rentowność, b) Płynność finansowa, c) Sprawność działania d) Zadłużenie (wiarygodność kredytowa) Elementy tej grupy czynników są wymierne, można je wyrazić liczbowo, np. w postaci wskaźników obliczanych w ramach analizy wskaźnikowej. Poniżej przedstawiam przykładową ilustrację zastosowania skali punktowej dla obszaru rentowności: RENTOWNOŚĆ Treść wartość wskaźnika - liczba punktów wartość wskaźnika - liczba punktów wartość wskaźnika - liczba punktów wartość wskaźnika - liczba punktów wartość wskaźnika - liczba punktów rentowność sprzedaży netto > 2 = 7 pkt 1 - 2 = 5 pkt 0,5 - 1 = 3 pkt 0 - 0,5 = 2 pkt < 0 = 0 pkt rentowność aktywów > 2 = 5 pkt 1 - 2 = 4 pkt 0,5 - 1 = 3 pkt 0 - 0,5 = 2 pkt < 0 = 0 pkt rentowność kapitału własnego > 2 = 5 pkt 2 - 2 = 4 pkt 0,5 - 1 = 3 pkt 1 - 0,5 = 2 pkt < 0 = 0 pkt 2. Czynniki subiektywne, jak: a) Pozycja badanego podmiotu na rynku, b) Charakter branży, c) Jakość kadry zarządzającej, d) Wiarygodność firmy. Ocenę elementów tej grupy czynników trudno wyrazić liczbowo. Można ją w zasadzie wyrazić opisowo. Na przykład na podstawie informacji i rozeznania, którymi dysponuje pracownik kredytowy banku. Poniżej przykładowa ilustracja zastosowania skali punktowej dla czynniku subiektywnego: Pozycja podmiotu na rynku Treść Ocena wysoka Ocena dobra Ocena słaba Ocena zła Możliwość zbytu 4 pkt 3 pkt 2 pkt 1 pkt Nowoczesność, konkurencyjność produktu (usługi) 4 pkt 3 pkt 2 pkt 1 pkt Otoczenie konkurencji 3 pkt 2 pkt 1 pkt 0 pkt Uzależnienie od dostawców i odbiorców 2 pkt 1 pkt 1 pkt 0 pkt Po przeprowadzeniu ocen cząstkowych dotyczących czynników obiektywnych i subiektywnych – przystępuje się do ustalania końcowej, syntetycznej, ostatecznej (sumarycznej) zdolności kredytowej. Zabieg ten polega na zsumowaniu ocen cząstkowych, a następnie porównani uzyskanego wyniku z klasami sytuacji ekonomiczno-finansowej ustalonymi przez bank. Mogą się one przedstawiać następująco: - klasa bardzo dobra - liczba wymaganych punktów – 81 –90 - klasa dobra - liczba wymaganych punktów – 68-80 - klasa przeciętna - liczba wymaganych punktów – 51-67 - klasa słaba - liczba wymaganych punktów – 51-50 - klasa zła – mniej niż 40 punktów. Przyjmuje się w praktyce, że badany podmiot, którego sytuacja ekonomiczno-finansowa została oceniona jako bardzo dobra, dobra lub przeciętna posiada zdolność kredytową. Po stwierdzeniu, że podmiot wnioskujący udzielenie kredytu ma zdolność kredytową, właściwe jest określenie poziomu ryzyka kredytowego banku. Podmiot o wysokiej ocenie ekonomiczno-finansowej i dobrze umocowany na rynku łatwiej otrzyma kredyt, a warunki mogą być korzystniejsze od przeciętnych. Natomiast podmiotowi, który uzyskał niewiele ponad minimum punktów, bank stawia dość rygorystyczne warunki współpracy.