|
|
|
|
Nowela wywodzi się od
włoskiego twórcy renesansowego G. Boccaccia i jego "Dekameronu"
(zbioru 100 nowel). Klasyczna nowela jest utworem krótkim, prozatorskim, o
wyrazistej fabule i zredukowanym do minimum komentarzu. W noweli nie ma lub
są nikłe wątki poboczne, mała jest ilość bohaterów. Wydarzenia biegną do
punktu kulminacyjnego, który przynosi rozwiązanie konfliktu, po czym
następuje pointa. Cecha noweli klasycznej jest teoria sokoła - czyli obecność
głównego motywu, który przewija się przez kolejne etapy fabuły i odgrywa
kluczową rolę. II połowa
lat 70-tych XIX wieku to czas noweli. Nowela stała się przejściową formą
wypowiedzi między literaturą tendencyjną a dojrzałą powieścią realistyczną.
Jeszcze głosiła tezy, zawierała pewną tendencję, lecz już na jej materiale
twórczym ćwiczyli ambitne, precyzyjne chwyty pisarskie. Nowela była
narzędziem polityki społecznej. Za jej pomocą pozytywistyczni twórcy
najczęściej poruszali tematy dotyczące niedoli niższych warstw społecznych -
chłopów i robotników, stosunku klas wyższych do tych grup społecznych oraz
tematy patriotyczne. 1.
Problematyka społeczna wsi: - Henryk
Sienkiewicz "Szkice węglem" - opowieść o tragedii w rodzinie
Rzepów, która została spowodowana przez pisarza Zołzikiewicza; krytyka układu
szlachta - lud, ukazanie ciemnoty ludu, jego panicznego strachu przed
urzędem, co może doprowadzić do tragedii, postulat zmiany stosunku klas
wyższych i bardziej wykształconych do warstwy chłopskiej, konieczność
oświecenia chłopa, który nie umie pisać ani czytać - Henryk
Sienkiewicz "Janko Muzykant" - niedola biednego, choć
utalentowanego muzycznie chłopskiego dziecka. Janko Muzykant pragnie grać, a
za drobne przewinienie zostaje zakatowany. -
Bolesław Prus "Antek" - Antek pragnie rzeźbić, ale musi pracować,
jest potrzebny w domu, rodzice nie rozumieją go - ciemnota matki, obraz nędzy
i zaniedbania ludu. - Eliza
Orzeszkowa "Tadeusz" - tragedia pozbawionego opieki dziecka, które
ginie niezauważone przez nikogo, kontrast wsi i dworu, oskarżenie
"wyższych sfer". 2.
Problem żydowski: - Maria
Konopnicka "Mendel Gdański" - tragiczna historia Mendla Gdańskiego,
który był Żydem i czuł się Polakiem, a skrzywdzono go w prymitywnym
antysemityzmie, autorka nawołuje o równouprawnienie i tolerancję, podejmuje
próbę ostrzeżenia przed tym do czego może dojść w społeczeństwie, wykazanie
bezsensowności antysemityzmu. 3. Problem
nierówności społecznej, wyzysku robotników, biedy miast i nędzy bezrobotnych:
-
Bolesław Prus "Kamizelka" - dramat miłości małżeńskiej urzędnika i
nauczycielki, "Katarynka" - nieszczęście żyjącej w kamienicy
niewidomej dziewczynki wyzwala odruch dobroci u egoistycznie dotąd
postępującego pana Tomasza. Te dwie nowele ukazują ubogich ludzi miast, ich
walkę o utrzymanie się przy życiu. - Eliza Orzeszkowa "Marta" - samotna kobieta w wielkim mieście rozpaczliwie próbuje utrzymać siebie i dziecko, nikt z bogatych i oświeconych nie próbuje jej pomoc, "A... B... C..." - ideały, które nie są w stanie pokonać przeciwności świata - nauka, "Dobra pani" - ukazanie próżności i głupoty "wyższych" sfer oraz krzywdy i niedoli dziecka. Dobra pani potraktowała dziewczynkę, która wychowywała jak małpkę - dobra gdy nowa, a gdy się znudzi do wyrzucenia. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach