Narrator w epice i jego różne funkcje w literaturze (jego wiedza o przedstawionym świecie, dystans, stosunek do bohatera)

            Narrator, opowiadacz, podmiot – narracji, bądź pośrednio kreowany przez autora w roli opowiadającego, bądź pośrednio zarysowująca się w jego toku. Narrator bywa zróżnicowany w swej wyrazistości (jawny – ukryty, nieokreślony – określony pod pewnym względami, abstrakcyjny – konkretny). Problematyka badań nad narratorem skupia się głównie na zakresie i źródłach jego wiedzy, związku ze światem przedstawionym (np. kreator historii, bohater, świadek, abstrakcyjne medium) i stosunku do tego świata. Typologia narratora brała najczęściej za punkt wyjścia stosunek: autor – narrator – postać, wyróżniając np. następujące główne typy narratora:

-         narrator quasi – autorski, nie należący do świata przedstawionego, anonimowy, wyposażony zazwyczaj w autorską wszechwiedzę (charakterystyczny dla tzw. narracji autorskiej).

-    narrator należący do świata przedstawionego jako świadek czy uczestnik zdarzeń, tzn.

      jeden z bohaterów utworu o wiedzy zwykle ograniczonej (charakterystyczny dla tzw.  

      narracji pamiętnikarskich)

-         narrator personalny, posługujący się punktami widzenia przedstawionych postaci, występujący w wielu kombinacjach narracyjnych o rozmaitym stopniu komplikacji (np. w powieści z kilkoma narratorami, ujętej w formę epistolarną).

Niezależnie jednak od rozbudowanej systematyki narracyjnych „punktów widzenia” nie zdezaktualizowała się przydatność dwu prostych podziałów na narratora konkretnego i abstrakcyjnego oraz na narratora w pierwszej i trzeciej osobie gramatycznej. Narrator w pierwszej osobie gramatycznej zwany jest narracją (pierwszoosobową) pamiętnikarską, w której narrator umieszczony jest wewnątrz świata przedstawionego, jako konkretna osoba (będąca jedną z postaci utworu) opowiadająca o wydarzeniach, których była świadkiem lub uczestnikiem. Natomiast narrator trzeciej osoby gramatycznej zwany narracją autorską, w której anonimowy i abstrakcyjny opowiadacz znajduje się poza przedstawionym światem i zachowuje wobec niego mniej lub bardziej wyrazisty dystans.