Narrator bohater wobec doświadczeń w hitlerowskich obozach i sowieckich łagrach. ('człowiek złagrowany' a 'człowiek zlagrowan
|
|
|
|
Mianem "człowieka
zlagrowango" określamy człowieka, który zmuszony był żyć w hitlerowskich
obozach koncentracyjnych (Bohater prozy Borowskiego). Samo pojęcie pochodzi
od niemieckiego słowa 'lager', oznaczającego właśnie obóz. Tadeusz Borowski jest
między innymi autorem zbioru opowiadań pt. "Pożegnanie z Marią", w
którym przedstawia właśnie takiego zlagrowanego bohatera. Natomiast
"człowiek złagrowany" to więzień sowieckich obozów pracy, czyli
łagrów. Z wizerunkiem człowieka złagrowanego spotykamy się w twórczości
Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, przede wszystkim w "Innym świecie".
Głównym
problemem opowiadań Tadeusza Borowskiego jest wpływ obozu koncentracyjnego na
psychikę i kodeks etyczny człowieka. Ludzie osadzeni w obozach mają bowiem
kilka możliwych postaw do wyboru (walka z obozową rzeczywistością, całkowita
bierność, czyli tak zwani "muzułmanie"). Ostatnią możliwością jest
przystosowanie do obozowych reguł. Cechuje to tych co wiedząjak należy żyć w
obozie. Ci interesują Borowskiego najbardziej. Bada on stan w jakim znajduje
się psychika ludzi zlagrowanych.okazuje się, że warunkiem przeżycia w obozie
jest zmiana kodeksu etycznego człowieka, absolutne przemianowanie wartości.
Zdaniem Autora "Pożegnania z Marią" przeżyć morzna było tylko w jeden
sposób; kosztem innych. Powoduje to zanik etyki chrześcijańskiej, w obozie
koncentracyjnym nie obowiązuje dekalog. Kradzieże i zabójstwa są na początku
dziennym. "Pożegnanie z Marią" Tadeusza borowskiego to zbiór
opowiadań obrazujących życie w hitlerowskich obozach koncentracyjnych bez
retuszowania, upiększania, wygładzania prawdy o ludziach. Borowskiemu udało
się ukazaćnajbardziej harakterystyczną cechę lagrów:powodują one proces
dehumanizacji człowieka, zaniku wartości moralnych i etycznych.człowiek
zlagrowany, czyli dostosowany do warunków obozowej rzeczywistości, kieruje
się tak odmiennym kodeksem etycznym, że często nie potrafi odnaleźć się na
wolności. "Inny
świat" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jest zaś próbą pokazania
sowieckiego obozu pracy, jak i jego wpływu na psychikęi kodeks
moralno-etyczny. Więźniowie aby przeżyć, muszą zapomnieć o wartościach, jakie
dotychczas wyznaczały granice ich postępowania. Jeśli chcą myśleć o
przetrwaniu, muszą dostosować się do reguł rządzących w gułagach. Grudziński
opisuje proces degradacji społeczeństwa, do którego doprowadza stworzony
przez Rosjan cały system wymyślnych represji i ograniczeń
Rzeczywistośćłagrowa to przede wszystkim ciężka, katorżnicza praca.
Więźniowie stanowią tanią siłę roboczą sąwięć bezwzględnia i maksymalnie
wykorzystywani. Życie ludzkie nie przedstawia tu żadnej wartości, każdego
więźnia można zastąpić innym. Donosy, gwałty i mordowanie chorych oraz
niezdolnych do pracy są na porządku dziennym. Więźniowie są zmuszani do
składania obciążających zeznań, zanikają uczucia miłości i przyjaźni. Trudno
jednoznacznie zinterpretować "Inny świat". Książka ta może być
bowiem odbierana jako świadectwo triumfu totalitarnego systemu dehumanizacji
i zniewalania ludzkich umysłów. Dowodem na to może być wizerunek człowieka
złagrowanego, dostosowanego do rzeczywistości obozowej, akceptującego
zaistniały stan żeczy. Z drugiej jednak strony nie wolno zapominać, że sam
Grudziński wyraźnie wskazuje na konieczność niepoddawania się terrorowi. Nie
akceptuje jednoznacznie negatywnej oceny moralności ludzi osadzonych w
łagrach. "Inny świat" ukazuje przecież postawy piękne. Symbolicznego
wymiaru nabiera scena z "Epilogu". Żydowski architekt, którego
zeznania przyczyniły się do śmierci czterech więźniów niemieckich, już po
wojnie, w Rzymie spotyka narratora i opowiada mu swoją historię licząc na
zrozumienie i rozgrzeszenie. Jednak nie dostaje go. Świadczy to o
nieprzejednanej postawie Grudzińskiego, zło nie może zostać usprawiedliwione,
nawet pomimo okoliczności. Człowiek musi walczyć nie tylko o swoje życie, ale
przede wszystkim o zachowanie człowieczeństwa, nawet w sowieckich łagrach na
"nieludzkiej ziemi". Cechą
wspólną prozy Tadeusza Borowskiego i Gustawa Herlinga-Grudzińskiego jest
ukazanie świata obozów koncentracyjnych. Rzeczywistość obozowa jest podobna,
niezależnie od tego czy są to niemieckie lagry, czy sowieckie łagry. Ci,
którzy chcą przeżyć, są zmuszeni zaakceptować nową moralność obozową,
całkowicie inną od przyjętych kodeksów etycznych opartych choćby na dekalogu.
Podstawowa różnica pomiędzy nimi polega na tym, że bohater Tadeusza Borowskiego przyswaja sobie kodeks obozowy i ulega mu, natomiast bohaterowi Gustawa Herlinga-Grudzińskiego udaje się uratować swój własny świat wartości a odrzucić obozowy sposób życia. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach