Najstarsza poezja polska

Najstarsza poezja polska.

Rozmowa Mistrza Polikarpa ze śmiercią".
Utwór anonimowego autora, powstał w latach 1463 - 1465. Najdłuższy polski wiersz średniowieczny. Utwór rozpoczyna się wstępnym wprowadzeniem odautorskim, w którym autor prosi Boga o pomoc w tworzeniu dzieła. Utwór ma formę dialogu między mistrzem Polikarpem a śmiercią, która ukazała się w kościele z polecenia Boga. Charakterystyczną cechą tego tekstu jest plastyczne ukazanie obrazu śmierci, jej biblijnych dziejów i wszechwładzy nad światem. Śmierć jest tu ukazana jako rozkładający się trup (późnogotyckie wyobrażenie śmierci). Szczegółowo opisuje odrażający, budzący grozę i wstręt wygląd postaci. Śmierć jest postacią straszną, nie znająca litości i przechwalającą się radością zabijania. Postać pełna energii. Autor bardzo dobitnie akcentuje równość wszystkich ludzi wobec śmierci. Wszystko co ziemskie jest marnością, wszystko musi przeminąć. Każdy w końcu staje się ofiarą śmierci. Tylko ludzie żyjący cnotliwie (mnisi) nie lękają się jej "kosy", bowiem gdy umrą pójdą do nieba. Autor zawiera w wierszu 4 rzeczy ostateczne: mękę konania, śmierć, sąd ostateczny oraz niebo i piekło. Utwór ten to moralno - dydaktyczny poemat o charakterze satyrycznym. Jest przestrogą, że życie ziemskie jest marnością a liczy się wyłącznie życie wieczne.

"O zachowaniu się przy stole" (= wiersz Słoty).
Dokument epoki, dowodzący kształtowania się kultury dworsko - rycerskiej oraz dwornego stosunku do kobiet. Autor głosi pochwałę biesiadnego stołu i gani niewłaściwe zachowanie niektórych biesiadników, daje pouczenia, w jaki sposób należy jeść i przestrzegać dobrych manier w stosunku do osób biorących udział w uczcie, szczególnie wobec kobiet, które są źródłem radości i dobra w życiu. Hołd dla kobiet wspiera Słota argumentem religijnym. Jednocześnie także je napomina. Utwór kończy się prośbą do Boga o odpuszczenie grzechów i zesłanie radości na wszystkich ludzi. W utworze tym po raz pierwszy pojawiają się rymy męskie.

"Lament świętokrzyski".
Utwór lamentacyjny, zbliżony do pasji. Wiersz ma formę monologu. Pochodzi z biblioteki klasztoru św. Krzyża. W dwu pierwszych strofach, pisanych ośmiosylabowcem, bohaterka (MB) utworu zwraca się do ludzi z prośbą o wysłuchanie jej i użalenie się nad jej losem. Zwrotka następna jest to wprowadzenie do dramatu matki oglądającej śmierć syna. Dwie kolejne to liryczna apostrofa do syna. W następnej strofie wypowiedź kieruje do Anioła Gabriela z pełnym żalu zapytaniem o obietnice szczęścia. Przedostatnia strofa stanowi inwokację do wszystkich matek, żeby poprosiły Boga, by nie spotkał ich podobny los. Utwór kończy się dwuwersową pointą, wiążącą akcent macierzyńskiej miłości i oddania z tonem rozpaczy: "Nie mam, ani będę mieć jinego, Jednego Ciebie , synu, na krzyżu rozbitego". Wiersz ten to zapis wewnętrznych dramatycznych przeżyć postaci.

"Legenda o św. Aleksym"
Utwór ukazujący ideały średniowiecza. Bohaterem jest św. Aleksy, który wyrzekł się majątku, wysokiego urodzenia i opuściwszy dom, rozpoczął tułaczkę, stał się pątnikiem, żebrakiem. Stał się patronem biedoty. Wiersz ten głosił pochwałę ubóstwa, wyrzeczenie się dóbr materialnych i szczęścia osobistego, ideał pokory i posłuszeństwa wobec nakazów religijnych, wskazywała drogę zbawienia. Tekst cechuje prostota, epickość i naturalność opowieści.

"Pieśń o zabiciu Jędrzeja Tęczyńskiego"
Jędrzej - zamożny szlachcic, dał do naprawy zbroję jednemu z płatnerzy krakowskich. Niezadowolony z roboty pobił rzemieślnika. Wzburzony tłum mieszczan wystąpił przeciw Tęczyńskiemu. Ten schronił się do zakrystii kościoła franciszkanów, ale tłum dopadł go i zamordował. Utwór ukazuje konflikt mieszczańsko - szlachecki.

"Satyra na leniwych chłopów"
Dokument historyczny o konfliktach klasowych w ramach społeczeństwa feudalnego. Utwór ukazuje, w jaki sposób chłopi próbowali walczyć z uciskiem ze strony panów. Satyra ukazuje środki samoobrony chłopów - symulowanie pracy lub wykonywanie je byle jak, niszczenie narzędzi. Autor, pewnie, szlachcic ukazuje chłopów w złym świetle.