Wyszukiwarka:
Artykuły > Wypracowania >

"Moralność pani Dulskiej" G. Zapolskiej i "Wesele" S. Wyspiańskiego - dwa typy dramatu modernistycznego.

"Moralność pani Dulskiej" G. Zapolskiej Utwór Gabrieli Zapolskiej "Moralność pani Dulskiej" jest dramatem obyczajowo - psychologicznym. Jest to gatunek dramatu ukształtowany w XIX wieku. Był on rozpowszechniony jako typ sztuki scenicznej w okresie realizmu i naturalizmu. Gatunek ten obejmuje utwory o wyraźnie zarysowanej akcji z niewielką liczbą występujących osób. Konflikt organizujący akcję ma charakter psychologiczny lub społeczny i nie narusza zasady prawdopodobieństwa życiowego. Ważnym elementem tego dramatu jest charakterystyka postaci głównego bohatera jako reprezentanta określonego środowiska społecznego. Język utworu posługuje się mową potoczną lub środowiskową. Utwór Zapolskiej można też nazwać tragifarsą (tragikomedią). Jest to gatunek dramatu obejmujący utwory powstałe z połączenia elementów komicznych i tragicznych, które wiążą się z ważną problematyką społeczno - obyczajową danegho okresu.Gabriela Zapolska w "Moralności." wyszła z typowych dla naturalizmu założeń, że człowiek jako część świata przyrody podlega prawom natury, zaś prawa społeczne rządzące życiem człowieka są odbiciem praw natury. Dramatopisarkę interesowała biologiczna motywacja działań człowieka, a szczególnie rządzące ludzkim życiem prawa natury. "Moralności." jest dowodem na to, że wszystkie poczynania ludzkie są zależne od: 1)Teorii dziedziczności, polegającej na zdolności przekazywania potomstwu cech fizycznych lub psychicznych, zarówno wrodzonych, jak i nabytych. (Hesia odziedziczyła po Pani Dulskiej złośliwość, skąpstwo, bezczelność, pogardę dla innych.) 2)Determinizmu, który głosi całkowitą zależność człowieka od warunków życia. Losy człowieka są z góry przesądzone przez czynniki absolutnie od niego niezależne: rasę, pochodzenie społeczne, środowisko, moment historyczny. (Zbyszko choć zdaje sobie sprawę zakłamania i fałszu swoich rodziców, wie jednocześnie, że sam będzie taki jak oni.) 3) Prawa doboru naturalnego, czyli procesu prowadzącego do utrzymywania się przy życiu osobników silniejszych, lepiej przystosowanych, przy jednoczesnym eliminowaniu jednostek gorzej przystosowanych, słabszych. (Hanka jest słabsza od Dulskiej i z tego powodu przegrywa w konfrontacji z matką, nie dochodzi do ślubu ze Zbyszkiem.4)Prawa silniejszego, decydującego, kto w świecie przyrody przeżyje, a kto zginie. (Najsilniejsza jest Dulska, która terroryzuje domowników. Mężowi wydziela cygara i kieszonkowe na kawę, w stosunku do lokatorów preferuje bogatszych i lepiej sytuowanych obywateli.) "Wesele" S. Wyspiańskiego 1) "Wesele" jest dramatem neoromantycznym, ponieważ podejmuje problem walki narodowowyzwoleńczej, zawiera polemikę z romantycznym mitem o mesjanistycznym zmartwychwstaniu Polski, oczekiwanie na cud. Z ducha romantyzmu wywodzi się także fantastyka i ludowość. Forma utworu sięga również do romantycznych wzorców. Najbardziej wyrazistym odniesieniem jest w utworze przywołanie postaci z utworów wieszczów narodowych. Hetman kojarzony z postacią Widma z II cz. "Dziadów" - ducha złego pana, cierpiącego czyśćcowe męki na swoje czyny. Na podobny los skazał autor zdrajcę narodu. W wizerunku Hetmana dopatrywano się również innego Mickiewiczowskiego bohatera - Doktora z III cz. "Dziadów". Osoba o szczególnym znaczeniu dla wymowy dzieła - Wernyhora - to z kolei zapożyczenie od J. Słowackiego ("Sen srebrnej Salomei") wspierane malarską wizją J. Matejki. 2)"Wesele" jest dramatem symbolicznym, gdyż podstawowym środkiem wyrazu w utworze jest symbol (zjawy, przedmioty, całe sceny). Patrz pyt. 43 (Symbole w "Weselu") 3) "Wesele" jest dramatem modernistycznym, gdyż łączy w sobie kierunki i tendencje charakterystyczne dla tej epoki: symbolizm, dekadentyzm, realizm. Autor łączy w jednym utworze elementy muzyczne, plastyczne i słowa poetyckie (synestezja). Ciekawym zabiegiem jest podniesienie "ciszy" (oczekiwanie na przybycie Wernyhory) do rangi środka artystycznego. Jest to ponadto utwór podzielony na akty i sceny. Akt I jest aktem typowo realistycznym, akt II - symbolicznym, akt III - realistyczno - symbolicznym. 4)"Wesele" jest dramatem narodowym, bowiem ukazuje różnice pomiędzy modelami życia i tendencjami panującymi w społeczeństwie polskim podzielonym na chłopów i mieszczan. Chłopi posiadają świadomość przynależności narodowej i są gotowi podjąć walkę dla uzyskania niepodległości. Brak im jedynie odpowiedniego przywódcy. Natomiast inteligencja posiada bardzo sielankowy i rozmyty obraz polskości, wyrażanej w - często pustych i pozbawionych autentycznej treści - symbolach i gestach. 5)"Wesele" jest dramatem scenicznym, nadaje się do wystawiania na scenie dzięki dokładnemu opisowi ruchu i gestów w didaskaliach. Ponadto zagadnienie odpowiedzialności za losy własnego narodu jest zawsze aktualne. Uniwersalna wymowa dzieła zapewniła mu na trwałe miejsce na polskich scenach.