1. Naturalizm - kierunek odrzucajacy wszelki byt nadprzyrodzony, uznajacy prawa przyrody za jedyne, które rzeczywistoscia rzadza i tlumacza ja. Naturalisci twierdzili ze:
-literatura powinna nasladowac rzeczywistosc, w sposób szczególowy odtwarzac zaobserwowane fakty, dazyc do fotograficznej wiernosci;
-nie ma tematów, które sa zakazane dla literatury, pisarz powinien siegac równiez do najciemniejszych, intymnych i drazliwych spraw ludzkiego zycia;
-pisarz, podobnie jak uczony, szuka przede wszystkim prawdy, ukazuje rzeczywistosc w sposób obiektywny, nie sadzi jej i nie ocenia.
2. Dekadentyzm - prad wyrazajacy sie w postawie pesymistycznej i indywidualistycznej, w poczuciu slabosci i bezradnosci wobec przeczuwanego kresu cywilizacji. Niechec do swiata, utrata idealów, poczucie niedorzecznosci istnienia ("Koniec wieku XIX", "Nie wierze w nic" -K.P.Tetmajer) pojawiajace sie w poezji z konca wieku.
Dekadentyzm odwolywal sie do filozofii Schopenchauera, który pesymistycznie patrzyl na ludzka nature i sens egzystencji. Uwazal, ze dzialania ludzkie sa bezcelowe gdyz wynikaja z bezrozumnego popedu. Czlowiek znajac daremnosc swoich usilowan czuje sie nieszczesliwy, zycie odbiera jako udreke. Wplyw tej filozofii jest widoczny w hymnach Jana Kasprowicza ("Dies Irae", "Swiety Boze"), w wierszu "Deszcz Jesienny" Leopolda Staffa i in..dekadentyzm ujawnil dramatyczna sytuacje artysty, który byl w konflikcie z otoczeniem. cyganeria artystyczna manifestowala swoja pogarde dla filistra, czyli mieszczucha, zajetego swoimi malymi sprawami, zyjacego wedlug narzuconych konwenansów, zainteresowanego sztuka o tyle, o ile da sie ona przeliczyc na pieniadze. Dekadencki klimat schylku epoki, z franc. "fin de siecle", wskazuje na zmierzch gloszonych idealów.
3. Parnasizm - wywodzi sie od zbioru wierszy róznych poetów (1866,Paryz) pt. "Parnas Wspólczesny". Parnasisci dbali o kunsztowne strofy, wyszukane rymy, piekno slowa, precyzje i jasnosc kompozycji. Przedmiotem ich twórczosci stala sie przede wszystkim przeszlosc, dzieje starozytne, legendy, dawne dziela sztuki, przygoda egzotyczna. W ich kregu zrodzil sie kult "czystej sztuki", znamienny równiez dla wielu poetów Mlodej Polski (np. Stanislaw Przybyszewski)
4. Symbolizm - kierunek literacki i artystyczny. Poezja nie powinna opisywac swiata, tylko wyrazac to co niewyrazalne. Otaczajaca rzeczywistosc ma podwójna nature, sklada sie z materii i ducha. Zadaniem sztuki jest uchwycenie tej glebszej, metafizycznej strefy ludzkiej egzystencji. Swiata ducha nie mozna przedstawic za pomoca srodków, stosowanych przez sztuke realistyczna. To co nieuchwytne, trzeba wyrazac za pomoca symboli ("Wesele" Wyspianskiego), które moga byc interpretowane w rózny sposób. Jezyk symbolistów jest niejednoznaczny, aluzyjny i skojarzeniowy (wypowiedzi maja charakter posredni, nie mówia o rzeczach wprost. Symbolisci analizuja stany wewnetrzne i niepokoje czlowieka, wazna role odgrywa nastrój utworu.
Cechy wyrózniajace sztuke symboliczna:
- rezygnacja z bezposredniego opisu,
- szukanie ekwiwalentu (równowaznika) zjawisk niewyrazalnych, niedostepnych rozumowi,
- symbol dwuplaszczyznowym obrazem zjawisk przedstawianych, stad jego bezposrednie znaczenie bezposrednie i posrednie, szersze - aluzyjne i skojarzeniowe.
5. Impresjonizm - kierunek artystyczno-literacki, który glosil, ze zadaniem sztuki jest przedstawienie ulotnych wrazen artysty. Impresjonisci nie byli zainteresowani opisywaniem stalych cech rzeczy. Widzieli je w rózny sposób ( w zaleznosci od wlasnego nastroju oswietlenia, kata patrzenia itp.).
6. Ekspresjonizm - kierunek w sztuce i literaturze, który przeciwstawiajac sie naturalizmowi i impresjonizmowi - dazyl do wyrazania w sposób spotegowany i dramatyczny wewnetrznych przezyc twórcy.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"