Mechanizmy i skutki działania systemu totalitarnego (na wybranych przykładach)
Totalitaryzm - system rzadów uznający wyższość państwa nad
jednostką; podporzadkowuje sobie społeczeństwo za pomocą terroru, rozbudowanych
tajnych służ, propagandy, narzucając wszystkim jedną oficjalną ideologię; jest
to system rządów dyktatorskich, tłumiący wszelkie przejawy idywidualizmu.
Literatura traktująca o systemach totalitarnych to: literatura łagrowa i
lagrowa - obozy niemieckie i łagry sowieckie były potwornym wytworem systemów
totalitarnych; obozy są wyrazem dążeń totalitaryzmu do pełnego zapanowania nad
jednostką, podporządkowania jej myśli, uczuć i działań władzy.
"Inny świat" Gustaw Herling - Grudziński "Inny świat"
to jedna z najbardziej wstrząsających książek literatury łagrowej. Głównym
założeniem utworu jest ukazanie roli obozów w państwie totalitarnym. Wyodrębnia
on ich dwie funkcje: * eliminowanie ze społeczeństwa jednostek uznanych za
"szkodliwe" lub wrogie, poddawanie ich procesowi resocjalizacji przez
wpajanie im norm moralności socjalistycznej, utrzymywanie przez komunistów
monopolu na władzę; * dostarczenie taniej siły roboczej podczas realizacji
gigantycznych inwestycji przemysłowych. "Medaliony"
Zofia Nałkowska Celem zbioru jest ukazanie ogromu zbrodni hitlerowskich
oraz oddanie hołdu wszystkim pomordowanym ofiarom fałszu. O okrucieństwie
hitlerowców i wyrządzonym przez nich złu świadczy nie tylko treść wspomnień
świadków i ofiar, ich przeżycia, ale również sposób mówienia o przeszłości,
będący dowodem zmian w psychice tych ludzi, zmian, jakie zaszły pod wpływem
wojennych doświadczeń. Z jednej strony widać u nich porażenie śmiercią,
zrezygnowanie, brak chęci do życia, z drugiej oswojenie ze zbrodnią,
zobojętnienie na krzywdę, otepienie psychiczne. Nieludzkie traktowanie,
wstrząsające przeżycia, zetknięcie ze śmiercią, która stała się codziennością,
doprowadziły do zaniku elementarnego instynktu moralnego. Autorka przeprowadza
rzeczową analizę celów, jakim służył hitlerowski system ludobójstwa. Wskazuje
funkcję ideologiczną - wyniszczenie "gorszych" ras i narodów,
polityczną - uwolnienie pewnych terenów od ich mieszkańców, by tymi terenami
zawładnąć, i wreszcie funkcję ekonomiczną - uzyskanie ogromnych dochodów z
odbieranych więźniom kosztowności, przedmiotów codziennego użytku, z ich pracy,
a nawet ciał. Wszystkie te korzyści płynące z ludzkiej męczarni, upodlenia i
śmierci są oskarżeniem zbrodniarzy. "Opowiadania"
Tadeusz Borowski "Opowiadania" Borowskiego dają rzeczową i
dokładną analizę działania systemu obozowego. Obóz koncentracyjny stwarza
ekstremalne warunki (śmierć, zbrodnia, wyzysk, zadawanie bólu). Nadrzędnym
celem staje się przeżycie i jemu podporządkowane jest zachowanie ludzi. Wartość
zyskują cechy takie jak: cwaniactwo, spryt, egoizm, uległość wobez
prześladowców. Zamierają naturalne odruchy uczuciowe i solidarność między
ludźmi, godność ludzka. Człowiek traci wrażliwość na zło i wartości moralne.
Bezmiar zbrodni i masowe mordy powodują otępinie moralne, zobojętnienie i
degradację psychiki. "Kto ma żarcie, ten ma siłę" - wyraz surowego
prawa walki o byt. "Folwark zwierzęcy" George'a Orwella Przedstawione
zdarzenia i postacie mają znaczenie alegoryczne, są wyobrażeniem państwa
totalitarnego. Utwór ten jest analizą systemu tego państwa, jego kształtowania
się i rozwoju. Przedstawiono tutaj schemat narodzin państwa totalitarnego. Stąd
wiele tu uwag dotyczących działania władzy i reakcji obywateli znanych z
historii faszyzmu czy komunizmu. Utwór jest parabolą - ostrzeżeniem przed
totalitaryzmem, pokazuje ułomność natury ludzkiej, zachęca do stworzenia
doskonalszych rozwiązań współżycia w społeczeństwie. Proponuje układ opatry na
partnerstwie eliminujący krzywdę drugiego człowieka. Rozwój systemu
totalitarnego prowadzi do coraz większego zastraszenia społeczeństwa i
wyniszczenia ekonomicznego. "Początek" Andrzej Szczypiorski Jest to
powiesc, która wśród wielu tematów podejmuje i prezentuje narodziny i rozwój
totalitaryzmu w XX wieku. Ludzkie losy wplątane w koło dziejowe świata okazują
zię zależne od historii, a historia okazuje się procesem powtórzeń. Powieść -
refleksja zatrzymuje się nad analizą czynów człowieka, który wciąż odnowa dąży
do władzy, używa metod przemocy, zabija - zmieniają się tylko daty i mundury.
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach