Mechanizmy finansowania ochrony środowiska
System finansowania ochrony środowiska jest immanentną częścią całego systemu ekonomiczno-finansowego, który z kolei jest podsystemem szeroko rozumianego instrumentarium realizacyjnego celów i priorytetów formułowanych przez politykę ekologiczną: instrumenty prawno-administracyjne, planistyczno-informacyjne, ekonomiczno-finansowe i edukacyjne. Istniejący system ekonomiczno-finansowy ochrony środowiska składa się z trzech podstawowych elementów:
(1) szeroko rozumiane opłaty ekologiczne,
(2) instytucje publiczne i prywatne, w tym zwłaszcza finansowe, o charakterze komercyjnym, jak i niekomercyjnym, które dokonują alokacji rynkowej i pozarynkowej, środków pomiędzy ubiegające się o nie podmioty: przedsiębiorstwa, jednostki użyteczności publicznej, organy samorządu terytorialnego, gospodarstwa domowe.
Instytucje te to:
celowe fundusze ekologiczne, o charakterze ogólnym (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej) oraz wyspecjalizowanym (np. fundusz geologiczny i górniczy czy fundusz ochrony gruntów rolnych i leśnych),
budżet państwa, budżety samorządowych województw, powiatów i gmin,
komercyjne instytucje finansowe, w tym zwłaszcza banki, udzielające kredytów na cele ekologiczne na warunkach wynikających z konkurencji rynkowej,
pozostałe (poza funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej) niekomercyjne krajowe instytucje finansowe (np. różnego rodzaju fundacje); do tego segmentu zaliczyć można też instytucje komercyjne, w tym zakresie w jakim dzięki zewnętrznemu wsparciu (np. z NFOŚiGW) udzielają one kredytów i pożyczek na cele proekologiczne na warunkach korzystniejszych niż wynika to z sytuacji na rynku finansowym (np. Bank Ochrony Środowiska),
zagraniczne instytucje finansowe i pomocowe (np. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju czy PHARE).
(3) strumienie środków cyrkulujących w ramach wyżej wymienionych instytucji (źródła finansowania):
opłaty i kary ekologiczne związane z wyżej wskazanym systemem opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i powodowanie w nim zmian,
środki własne komercyjnych i niekomercyjnych instytucji finansowych, w tym funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, pochodzące zarówno ze spłat oprocentowania i pożyczek wcześniej udzielonych, jak i własnej aktywnej polityki finansowej,
środki publiczne przydzielane na cele związane z ochroną środowiska w ramach budżetu centralnego (z uwzględnieniem jego części przekazanego do dyspozycji wojewodów) oraz budżetów organów samorządu terytorialnego,
środki własne przedsiębiorstw, pochodzące zarówno z ich cash flow, jak i komercyjnego kredytu bankowego,
oszczędności i inne formy środków własnych ludności (gospodarstw domowych), jak również ich dochody bieżące (np. w wypadku opłat użytkowych związanych z funkcjonowaniem urządzeń ochrony środowiska),
transfer oszczędności zagranicznych w postaci czy to bezpośrednich inwestycji zagranicznych zwiększających możliwości finansowania przedsięwzięć proekologicznych przez działające w Polsce i instytucje finansowe, jak i w postaci funduszy pomocowych,
finansowanie oparte na zasadzie equity investments, czyli przyszłym udziale inwestora finansowego we własności i zyskach powstających dzięki danej inwestycji w ochronę środowiska.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"