Realizm krytyczny jest to realizm uwarunkowany historycznie rozkwitem kapitalizmu i rola mieszczanstwa jako klasy przewodzacej, zdolny do wyrazania sprzecznosci, wiernego przedstawiania rzeczywistosci, ale nie do wlasciwej interpretacji i ujawniania przyczyn opisywanych zjawisk. Powiesc "Lalka" nalezy do nurtu realizmu krytycznego, gdyz przedstawia zgodnie z rzeczywistoscia obraz spoleczenstwa polskiego, a zjawiska ujemne poddaje krytyce. Spoleczenstwo polskie w "Lalce" Boleslawa Prusa sklada sie z kilku warstw spolecznych. Najliczniejsza grupa jest arystokracja do której naleza: ksiaze, Leccy, baron Krzeszowski, baron Dalski, Starski. Arystokracje cechuje:-prózniactwo, -asozytnictwo, pogarda dla pracy i dla ludzi, falsz, zaklamanie, obluda, egoizm, przesady klasowe;-pycha z powodu arystokratycznego pochodzenia i poczucie wyzszosci wobec innych warstw spolecznych;-wystawny tryb zycia, wieczne swieto, zabawy, wizyty, kochanki;-brak patriotyzmu, obojetnosc wobec losów kraju i narodu;-degradacja moralna;-daja oni zly przyklad dla innych warstw spolecznych;-rzucanie klód pod nogi jednostka wartosciowym;-marnotrawienie majatków i przyczynianie sie do ubozenia kraju, wywozenia kapitalu za granice.Druga grupa spoleczna jest mieszczanstwo, które dzieli sie na polskie (Wokulski, Krzeszowska), niemieckie (Minclowie) i zydowskie(Szlangbaum). Mieszczanstwo polskie cechuje:-brak inicjatywy, energii i wiary we wlasne sily;-brak checi do pracy;-brak zapobiegliwosci i oszczednosci;-jest slabe, sklócone, niedolezne, bierne i zacofane;-nie wypracowalo wlasnej kultury, jest pozbawione -ndywidualnosci, wzoruje na arystokracji, przejmuje jej obyczaje i styl zycia; -nie posiada szerszych aspiracji, ani ambicji.-Mieszczanstwo niemieckie cechuje:-energia, ruchliwosc, przedsiebiorczosc, cierpliwosc, oszczednosc, wytrwalosc, pracowitosc;-zdobywanie pieniedzy jest dla nich sprawa najwazniejsza, a przy tym potrafia byc aroganccy, bezwzgledni, pogardliwi;-umiejetnosc szybkiego korzystania z nadarzajacych sie sposobnosci. Przejmuja bankrutujace gospodarstwa, likwidowane sklepy, zawiazuja z Wokulskim spólke do handlu ze Wschodem.Nastepna grupa jest proletariat do którego naleza Wysocki, Wegielek, "Magdalenka", opis Powisla:-proletariat zyje w starej nedzy, wyrobnicy i rzemieslnicy skazani sa na glodowa egzekucje;-kobiety "sprzedaja sie", aby zarobic na chleb.- Ostatnia grupa jest inteligencja do której naleza Ochocki i studenci. Ochocki jest naukowcem, wynalazca, który woli poswiecic zycie dla rozwoju wiedzy niz dla przyjemnosci salonowych. Natomiast studenci maja ciezkie warunki materialne i radykalne poglady na sprawy kraju. Studenci jak i organizacje socjalistyczne pozwalaja przypuszczac, ze dotychczasowy uklad stosunków spolecznych, niesprawiedliwosci, która pozwala na to, ze jedni gina w niedostatku, a drudzy z rozpusty musza ulec zmianie i dzieki nim znajdzie sie proste lekarstwo: praca obowiazkowa - sluszne wynagrodzenie.serce wychowane na poezji Mickiewicza, nie jest w stanie odrzucic egoistycznej kobiety. Wokulski zyjac w epoce pozytywizmu wierzy w romantyczna milosc, poswieca sie jej i ponosi kleske, bo przeciez niemozliwe jest pogodzenie cech obu tych epok.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"