Kształtowanie świadomości obywatelskiej w publicystyce renesansowej (Modrzewski, Skarga)

- tak jak w renesansie następował rozwój zainteresowania jednostką, tak też zaczęło rodzić się zainteresowanie rozwojem świadomości obywatelskiej tej jednostki. Modrzewski stwierdzając słabość Rzeczypospolitej oraz jej podatność na ataki zewnętrzne, postanowił zaproponować czytelnikowi tamtych czasów projekt reformy, która może przywrócić świetność Rzeczypospolitej. Pięć kolejnych ksiąg daje nam dokładny przegląd proponowanych reform. Robił to z punktu widzenia świeckiego i reformatorskiego, to między innymi zadecydowało o tym, że za krytykę kościoła katolickiego, jego pisma dostały się na indeks Skarga natomiast proponował poprawę Rzeczypospolitej z punktu widzenia jezuity, a więc kontrreformatora, który za pierwszą rzecz, uznawał, w swoich kazaniach sejmowych, powrót do katolicyzmu, gdyż to co się teraz dzieje (odstępstwo od zasad religijności), doprowadzi w końcu do rozpadu Rzeczypospolitej (proroctwo); władza ma być silna, ale podporządkowana kościołowi; co to struktury społecznej, to Skarga odwołuje się do średniowiecznego pomysłu drabiny społecznej, na której każdy stan ma swoje, ściśle określone miejsce i pełni swoje funkcje; to zapewnia porządek. Z tego powodu proponował też odebranie szlachcie części przywilejów oraz ukrócenie wyzysku chłopów. Także Kochanowski martwo się stanem Rzeczypospolitej i wytyka czytelnikowi jej problemy w Odprawie. (patrz punkt 10) Rej w Rozprawie wytyka wszystkim stanom ich błędy. (patrz punkt 4-5)