Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego
• Mickiewicz Adam •
• Paryż • 1832 •
Poeta opublikował Księgi bezimiennie w formie książeczki do nabożeństwa, bezpłatnie rozdawanej emigrantom. Na utwór składają
się: pisane rytmiczną prozą stylizowaną na biblijne wersety Księgi narodu polskiego od początku świata aż do umęczenia narodu
polskiego i Księgi pielgrzymstwa polskiego, oraz dwa teksty nawiązujące do poetyki tekstów kościelnych – krótka Modlitwa
pielgrzyma i Litania pielgrzymska.
Księgi narodu przynoszą syntetyczny i poetycki wykład historii politycznej Europy oraz manifest romantycznego mesjanizmu.
Prawem człowieka i świata jest Wolność. Jej stwórcą i zarazem gwarantem jest Bóg. Pomiędzy wiarą i Wolnością istnieje zatem
znak równości. Historia Europy, rodząca rozmaite formy bałwochwalstwa, to historia postępującego zniewolenia. Po raz pierwszy
ludy popadły w niewolę, niewolę imperium rzymskiego, na skutek składania krwawych ofiar na cześć bałwanów i wojen o nie
prowadzonych. W mrokach zniewolenia pojawił się jednak Chrystus głoszący braterstwo i równość wszystkich ludzi. Rzecznicy
imperatora umęczyli go i zabili. Lecz Chrystus powstał z grobu, a wszyscy ci, którzy uwierzyli w niego, stali się na powrót jednym
narodem (chrześcijańskim) i zapanowała na świecie Wolność. Królowie wszak, zatrwożeni o władzę, zniszczyli tę jedność i
skłócili ludzi w imię nowych bożków (narodowego interesu i dominacji, przewagi ekonomicznej i dobrobytu), i Wolność umarła w
Europie. Ostatniemu tylko jej rzecznikowi, człowiekowi prawdziwej wiary, Bóg dozwolił ją ocalić: Kolumbowi, odkrywcy Ameryki,
która „stała się ziemią wolności, ziemia świętą”. W Europie tymczasem rodziły się nowe bałwany (ideologia polityczej równowagi i
politycznego zaokrąglania); doszły one do wrogiego Wolności maksimum za panowania trzech despotów: Fryderyka Wielkiego,
Katarzyny II i Marii Teresy. Szatańska ta trójca wymyśliła nowego bałwana, najobrzydliwszego ze wszystkich: interes (polityczny).
W imię tego interesu uśmiercono jedyny naród, który w zniewolonej Europie czcił prawdziwego Boga i realizował Wolność.
Umęczony i złożony do grobu, naród polski nie umarł jednak: zmartwychwstanie, jak niegdyś Chrystus, i przyniesie
chrześcijańskiemu światu pokój. Nie umarł i zmartwychwstanie – ponieważ żyje jego dusza, pielgrzymstwo polskie. Określeniu
jego zadań poświęcone są Księgi pielgrzymstwa polskiego.
Ponad politycznymi ambicjami i podziałami, emigracyjnymi kłótniami i swarami kreśli Mickiewicz wielką idealistyczną wizję
wspólnoty emigrantów, opartej na wierze i nadziei, na miłości ojczyzny i na gotowości do poświęceń, na duchowym braterstwie i
na przywiązaniu do wartości chrześcijańskich, ewangelicznych. W Europie hołdującej materii i interesowi, zniewolonej i martwej,
są polscy emigranci – wielki to ciężar, ale i wielka szansa – apostołami, którzy widomie, swoim losem objawiają światu
konsekwencje braku ojczyzny i przed którymi jednocześnie stoi zadanie odzyskania jej i przywrócenia prawdziwej wolności i
duchowego braterstwa wszystkich ludów. Stylizowane na nową ewangelię, operujące licznymi naukami i przypowieściami (np. o
okrętach i statku rybackim, o gospodarzu głupim i gospodarzu rozumnym, o gajowym, zbójcy i Żydach, o podróżnych w wilczej
jamie), są Księgi pielgrzymstwa skierowanym do emigrantów, a poprzez nich do całej Europy wezwaniem, które wyrasta z
przekonania o konieczności przebudowy świata i z wiary w możliwość tej przebudowy, z przekonania poety, że najważniejsze są
wartości, które nazywa on chrześcijańskimi, a które są przecież także uniwersalnymi i zasadniczymi (miłość, wolność, wspólnota
wolnych ludzi, solidarność z cierpiącymi).
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach