Koncepcja teorii klasycznej.
Podstawę klasycznej teorii rynku pracy stanowią trzy główne hipotezy:
Podaż zawsze tworzy odpowiedni popyt.
Krańcowa użyteczność określa podaż siły roboczej.
krańcowa produktywność determinuje popyt na siłę roboczą.
W tym modelu równowaga na rynku siły roboczej jest osiągana na poziomie płac realnych, zrównujących podaż z popytem. Sytuację tę można przedstawić za pomocą następującego rysunku:
płace
krzywa podaży pracy
S
E punkt równowagi na rynku
W
krzywa popytu na pracę
D
liczba pracowników
Rys. Rynek pracy w ujęciu klasycznym.
Wszelkie bariery i ograniczenia w działaniu mechanizmów rynkowych powodują utrzymywanie się bezrobocia.
Przyjmujący także założenia zwolennicy doktryn liberalnych, byli i są negatywnie nastawieni do działalności związków zawodowych i ingerencji państwa.
We współczesnych doktrynach neoliberalnych istotną rolę odgrywa koncepcja „naturalnej” stopy bezrobocia. Koncepcja ta została opracowana w końcu lat 60-tych przez M. Friedmana i E. S. Phillipsa. Cechą charakterystyczną owej koncepcji jest przyjęcie tezy o długookresowej wewnętrznej stabilności gospodarki rynkowej, opartej na swobodnym działaniu przedsiębiorstw. „Naturalna” stopa bezrobocia jest więc środkiem ciężkości wokół którego oscylują wolne stopy bezrobocia, będące rezultatem na rynku pracy i rynku towarowym. Zakłócenia te wynikają z ruchu płac i cen, niepełnej informacji, z ograniczeń w zakresie mobilności siły roboczej itd. Oddziaływanie tych czynników przyczynia się do wzrostu bezrobocia. Bezrobocie nazwane przez Friedmana „naturalnym” odpowiada stałej stopie inflacji. Ze względu na oddziaływanie różnych czynników społecznych i instytucjonalnych, takich jak: zasiłki dla bezrobotnych, wysokość płacy minimalnej oraz działalność związków zawodowych- „naturalny” poziom bezrobocia nie musi odpowiadać optymalnemu wykorzystaniu czynników wytwórczych.
Teoria „naturalnej” stopy bezrobocia, wykorzystuje podejście oparte na analizie krzywej Phillipsa, wskazuje na występowanie ujemnej korelacji między stopą bezrobocia i wzrostem poziomu bezrobocia. Nową interpretację tej krzywej nadali monetaryści. Twierdzą oni, iż negatywna zależność między stopą wzrostu cen i stopą bezrobocia istnieje tylko w krótkim okresie i tylko w przypadku, gdy zmiany cen nie zostały przewidziane przez podmioty gospodarcze. Dla każdej oczekiwanej stopy inflacji istnieje jeden kształt krzywej Phillipsa. Kolejne zmiany stopy wzrostu cen powodują przesunięcie tzw. Krótkookresowej krzywej parametrycznie w górę (rysunek).
W długim okresie zależność ta przyjmuje położenie pionowe do osi odciętych. Oznacza to, że przy stałych płacach stopa bezrobocia kształtuje się na poziomie stopy „naturalnej”.
Koncepcja krzywej Phillipsa spotyka się również z krytyką. Podkreśla się, że krzywa ta obrazuje zaobserwowaną na podstawie statystyki współzależność inflacji i bezrobocia, bez wnikania w mechanizmy tworzenia akumulacji i cyklu koniunkturalnego. W analizowanym przez Phillipsa okresie można wprawdzie zauważyć współzależność inflacji i bezrobocia, ale w wyjaśnieniu tego zjawiska trzeba uwzględnić dynamiczny rozwój sektora nieprodukcyjnego, który stwarzając nowe miejsca pracy, wywołuje silniejsze efekty popytowe niż podażowe, w rezultacie zaś przyspieszenie procesów inflacyjnych. Analizy statystyczne przeprowadzone w różnych okresach w celu weryfikacji hipotez Phillipsa wykazały niezbyt wysoką korelację inflacji i bezrobocia w ujęciach długookresowych, a nawet tendencje sprzeczne z hipotezą.
Koncepcja krzywej Beveridge’a.
Z koncepcji krzywej Beveridge’a wynika, że między stopą bezrobocia a stopą wolnych miejsc pracy występuje związek polegający na tym, że w okresach recesji gospodarczej wzrostowi stopy bezrobocia towarzyszy spadek stopy wolnych miejsc pracy (rysunek- przejście z punktu A do B).
Natomiast jeśli wzrostowi stopy bezrobocia towarzyszy wzrost stopy wolnych miejsc pracy (przejście z A do C), to- zgodnie z koncepcją krzywej Beveridge’a jest to sygnał świadczący o nierecesyjnym wzroście bezrobocia. Przyjmując powyższe zależności, można sformułować następującą hipotezę badawczą, istotną z punktu widzenia ustalonego celu badania: wzrostowi stopy bezrobocia towarzyszy spadek wolnych miejsc pracy w analizowanym okresie (może to wskazywać na rosnące znaczenie bezrobocia koniunkturalnego w analizowanej gospodarce) (10.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"