Kierunki literackie oświecenia

Kierunki literackie oświecenia.

Klasycyzm. Znaczenie terminu - klasycyzm ujmuje charakterystyczne cechy antycznej sztuki literatury greckiej i rzymskiej, traktowanych jako doskonały wzór estetyczny, wzór pełnej i harmonijnej egzystencji człowieka. Drugie znaczenie określa klasycyzm jako kierunek literacki rozwijający się we Francji XVII i XVIII wieku, a oddziaływujący na literaturę ówczesnej Europy Zachodniej, szczególnie zaś w teatrze i dramacie.

Przedstawiciele :

-Piotr Corneille (dramatopisarz),

-Jan Racine (dramatopisarz),

-Molier (komediopisarz),

-Lafontaine (bajkopisarz),

-Mikołaj Boileau, twórca poetyki normatywnej, czyli dzieła o charakterze eseistycznym bądź literackim, które zawiera opis reguł tworzenia doskonałych dzieł danej klasy, pt. "O sztuce poetyckiej", sparafrazowanego w Polsce przez Dmochowskiego - "Sztuka rymotwórcza"

Cechy konwencji literackiej :

-dążenie do nadania sztuce celów moralizatorskich, dydaktycznych (dzieło ma uczyć bawiąc),

-próba wprowadzenia do dzieła tzw. uczonego dowcipu,

-podstawą dzieła miał być rozum ; odbiorca miał odebrać przesłanie dzięki swojej wiedzy,

-retoryka w zakresie perswazji, przekonywania.

Ośrodkiem klasycyzmu w Polsce była Warszawa z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim na czele. Dziełem klasycyzmu są warszawskie Lazienki, kilka sal w zamku królewskim. Król urządzał tzw. obiady czwartkowe - bywali na nich wybitni pisarze, publicyści.

Ignacy Krasicki (1735-1801), biskup warmiński, pisywał bajki i przypowieści.

Bajka - krótki utwór fabularny, zazwyczaj wiersz, którego podstawą jest parabola sugerująca praktyczne pouczenie, sąd moralny lub inny pogląd ogólny przez przytoczenie konkretnego przypadku. Objętość bajki jest ograniczona. Posiada charakterystyczny układ fabularny - dominują dobitne przeciwstawienia, zwłaszcza sytuacji i ról bohaterów, np. wilk i owca. Odpowiednio do układów fabularnych kształtują się bajkowe antytezy dobra i zła, korzyści i straty, mądrości i głupoty, przemocy i słabości.

"Szczur i kot"

Parabola, utwór wierszowany, występują w nim klasyczne antytezy postaci - szczura i kota. Szczur zadufany w sobie, chełpliwy, pyszny zostaje porwany przez pokornego, zwykłego kotka.

"Ptaszki w klatce"

Kto nie poznał wolności, ten nie cierpi z powodu jej braku.

Wymowa bajek.

W Bajkach dominują motywy zwierzęce, świat zwierzęcy to rozbudowana alegoria naszej rzeczywistości. Otaczający nas świat ukazany jest przez autora jako kraina głupców, którą rządzą prawa przemocy. Powinno się zachować rozsądek, sceptycyzm, asekurację moralną, nieufność wobec świata i ludzi.

Satyry

Autor sięgnął po gatunek literacki wywodzący się z czasów starożytnych. Satyry to gatunek wierszowany, w sposób humorystyczny przedstawiający ludzkie ułomności, zbliżony do epiki pod względem rodzajowym. Satyry dzielą się na konkretne (szyderstwo dotyka wskazaną z imienia i nazwiska postać) i abstrakcyjne (dotyczące wad ogółu).

"Świat zepsuty"

Utwór powstał po I rozbiorze Polski, posiada jakąś niezwykłą siłę ekspresji. Wydaje się, że jest nacechowany bardzo osobistym stosunkiem autora do otaczającego go świata. Przez ten utwór przebija szyderstwo, ale też przerażenie - ludzie są wielkim, ślepym motłochem, który hołduje przemocy, demoralizacji, prywacie. Upadek ojczyzny - I rozbiór - jest owocem, praktycznym skutkiem upadku moralnego, zaniku postaw obywatelskich. W drugiej części satyry autor wyraźnie nawiązuje do "Kazań sejmowych" Skargi, tonący okręt (ojczyznę) może uratować tylko wspólny wysiłek całej załogi.

"Pijaństwo"

Komizm sytuacyjny, efekt humorystyczny w poincie artystycznej (po długiej tyradzie dotyczącej szkodliwości alkoholu, autor tejże tyrady idzie go skosztować). Wyraźna jest świadomość szkodliwości uczynków bohatera chorego na alkoholizm oraz nieumiejętność przekształcenia idei w czyn. Autor ukazuje zniewolenie człowieka przez nałóg, atrofię osobowości. Z humorystycznym wdziękiem ukazana jest polska obyczajowość biesiadna, np. element uniesienia politycznego i patriotycznego motywowany pijaństwem.

"Do króla"

Satyra skierowana do króla Stanisława Augusta, opowiada o wrogach króla, szlachcie sarmackiej niechętnej królowi. Autor parodiuje zarzuty polityczne stawiane monarsze - to, co uznawane jest za jego słabość (młody wiek, rodzime pochodzenie, wykształcenie, zainteresowanie sztuką i nauką) uważa Krasicki za atuty. Satyra posiadać może jednak i drugie znaczenie, nie wiadomo, czy w przesadnym chwaleniu króla nie zawiera się złośliwa ironia.

"Żona modna"

Kapitalna kreacja bohaterów, portret nieprzemijającego obrazu mężczyzny - pantoflarza i safanduły oraz kobiety - próżnej i głupiej. Autor określa modę, jako zjawisko społeczne odkrywające błazeńskie oblicze ludzkiej natury, obnaża fascynację cudzoziemszczyzną.

"Monachomachia"

Monachomachia to poemat heroikomiczny - parodia poematu rycerskiego, efekt humorystyczny polega na kontraście między wzniosłą formą utworu a jego groteskową treścią, w "Monachomachii" przedmiotem szyderstwa jest życie zakonników.

Autor szydzi z życia mnichów żebraczy, ale też z kultury sarmackiej. Wyśmiewa panującą modę na dysputy teologiczne, wygłaszanie zawiłych mów. W pieśni V autor wykłada klasycystyczne rozumienie funkcji satyry.