Kat i ofiara - Twoje refleksje po lekturze literatury wojenno - okupacyjnej i obozowej

“Campo di Fiori" - Czesław Miłosz

a. ofiary nie mają szans na ocalenie, są osamotnione; potrafią jednak walczyć o godność śmierci (powstanie w getcie),

b. kaci są cyniczni - wykorzystując ludzkie słabości każą bawić się gawiedzi (karuzela).

“Medaliony" - Nałkowska

a. ofiary: - bezimienni, różne sytuacje życiowe, światopogląd; - traktowane jak przedmioty (“Dno") - transport do obozu; potrafiące jednak upomnieć się w obliczu zagłady, - paniczny, paraliżujący strach; rezygnacja, - ludzkie odruchy wyzwalane szczególnym okrucieństwem (odmowa spalenia członków własnej rodziny - “Człowiek jest mocny").

b. kaci: - cynizm; ślepa wierność systemowi, - brak uczuć ludzkich, - zatracenie poczucia winy za dokonywane zbrodnie (“Profesor Spanner"), - bestialstwo; żądza widoku śmierci; upodlenia człowieka; badanie granic ludzkiej wytrzymałości psychicznej i fizycznej, - skrajny rasizm.

“Opowiadania" - Tadeusz Borowski

a. ofiary: - znieczulica; bezradność wywoływana strachem, - przejmowanie światopoglądu i sposobu zachowania oprawców: złudna nadzieja na ocalenie będąc podobnym do wrogów, - szacunek dla tych, którzy potrafili przeżyć terror, - chęć przeżycia i uniknięcia cierpienia jedynie autentyczna i determinująca często groteskowe zachowania więźniów (ukrywanie kalectwa),

b. kaci : - zdemoralizowani, - wykorzystywanie więźniów (Puff, rozładunek na rampie), - zacieranie się podziału 'kat - ofiara' - więźniowie w służbie zbrodniarzy (żydowskie sonderkommando, Tadek stojący ponad normalnymi więźniami jako pomoc lekarska).

“Inny świat" - Gustaw Herling - Grudziński

a. ofiary: - rozwinięte do wymiarów groteskowych donosicielstwo ( “spowiedź" towarzyszce z NKWD); - tęsknota za rodziną (kozak Pamfiłow), - strach przed wolnością , chęć pozostania w niewoli (lekarz Jegorow); świadomość łatwości narażenia się władzy i trafienia z powrotem za kraty, - zaspokojenie głodu podstawowym zadaniem człowieka, - rozbicie solidarności między więźniami (dbanie o własną egzystencję), - wyzbycie się nadziei, marzeń jako śmiertelnego niebezpieczeństwa zawodu, - samookaleczenie jedynym sposobem przebywania w znośnych warunkach (szpital),

b. kaci: - przebiegłość - ustanawianie reguł godzących w interesy więźniów i ich ludzką godność manipulacja więźniami w celu całkowitego ich podporządkowania, - stworzenie systemu wrogiego każdemu człowiekowi, nawet katu (ironia losu).

“Zdążyć przed Panem Bogiem" - Hanna Krall

a. ofiary: - niektórzy zachowują godność; inni sami zgłaszają się do wywózki, łudząc się nagrodą za posłuszeństwo Niemcom, - walka z prześladowcami, ale i z obojętnością, o możliwość przeżycia lub choćby godnej śmierci - poddawane torturom psychicznym i fizycznym (skrajny głód)

b. kaci: - bezwzględni, - nieprzygotowani na zbrojny opór: niepewne poruszanie się po getcie.

“Rozmowy z katem" - Kazimierz Moczarski

a. ofiary: mają odwagę przeciwstawić się - zburzenie stereotypu bierności “podludzi".

b. kaci: - kultywują siłę; są butni, pewni siebie, okrutni (tak ich wychowano), - posłuszni wyższym dowódcom; poddanie się totalitarnemu systemowi, marionetki systemu: podporządkowanie wszystkich aspektów życia osobistego ideologii, - kompleks niższości umysłu, lęk przed poniżeniem.

“Pamiętnik z powstania warszawskiego" - Miron Białoszewski

a. ofiary: nowe spojrzenie na warszawiaków w tym tragicznym okresie : ludzkie uczucia, fascynacja codziennością. Ludzkie marzenia, pragnienia, młodzieńcza fantazja...

b. kaci: - bezwzględność wobec ludzi i miasta, - nieznajomość terenu, zbrojny opór, strach przejawiający się w niepewności, brak konsekwencji, strategii walki (np. bezmyślne bombardowanie całych dzielnic).