Kariera a moralność - rozważania w odniesieniu nie tylko do "Granicy". (Weź pod uwagę sądy Zofii Nałkowskiej, innych, wybranyc
|
|
|
|
Kariera a moralność -
temat ten był już poruszany przez wielu twórców. Począwszy od czasów
najdawniejszych, a kończąc na współczesnych zagadnienie to fascynowało
artystów, czego wyrazem są liczne utwory podejmujące ten temat: XX LECIE
MIĘDZYWOJENNE: - Zofia
Nałkowska "Granica" - bohater powieści Zenon Ziembiewicz wybrał w
życiu drogę kariery. Po edukacji w szkole średniej w miasteczku, (gdzie był
dobry w przedmiotach ścisłych), wyjeżdża do Paryża, by studiować tam nauki
społeczno-polityczne. Wiedział, że aby się wybić musi podjąć studia, gdyż
inaczej nie będzie miął na to szansy i na zawsze będzie skazany na mało
znaczące stanowisko. Po przerwaniu studiów z powodu braku pieniędzy, godzi
się z sugestią matki i pożycza pieniądze na dokończenie edukacji od Czechlińskiego,
co było dla niezależnego, wolnego Zenona trudnym wyborem. W zamian ma on
pisać do "Niwy", gazety Czechlińskiego, artykuły na temat sytuacji
międzynarodowej. Po pewnym czasie bohater zauważa, że pisze to, czego
oczekuje Czechliński, a jako czytelnik własnych artykułów odnosi wrażenie, że
brzmią one tak, jakby on tego nie napisał. Pisząc Zenon znieczulał się
moralnie, nie był sobą. Czytając własne artykuły bohater zastanawia się
jeszcze nad własnymi zasadami, czego nie robi już jednak po objęciu redakcji
"Niwy": drukuje mierne literacko i bez wymowy artykuły Tczewskiego
- wielkiego ziemianina, który posiada wpływy i pieniądze. Wraz z obniżaniem
się wartości metaforycznej pisma zmienia się także styl życia bohatera, który
coraz bardziej wtapia się w środowisko, które w młodości tak żarliwie
krytykował. Zenon pnie się po szczeblach kariery kosztem własnej moralności.
Wkrótce zostaje prezydentem miasta, lecz już ani trochę nie przypomina
młodzieńca, który kiedyś marzył o karierze. Bohater stanął po stronie zła,
którego za młodu nie tolerował, przekroczył granicę odpowiedzialności
moralnej i wytrzymałości psychicznej. Walka o wyższą pozycję społeczną
zmieniła go wewnętrznie nie do poznania. Wraz z gruntującą się decyzją o
dalszej karierze granica odpowiedzialności moralnej zacierała się (bohater
znieczulał się na ideały). - Tadeusz
Mostowicz-Dołęga "Kariera Nikodema Dyzmy" - zawrotna kariera
cwaniaczka z nizin jest wielką satyrą wyśmiewającą stosunki panujące wśród
elity rządzącej, ciemne powiązania jej członków, oraz styl życia polskiej
arystokracji. (Moralność bohatera pozostawiam do indywidualnej oceny). MŁODA
POLSKA: - Stefan
Żeromski "Ludzie bezdomni" - doktor Judym jest postacią wyjątkową,
nie wywodzi się z arystokracji, lecz z biedoty i dzieciństwo jego upływało
wśród nędzy warszawskiej ulicy, jego awans społeczny wynikł przypadkiem, gdyż
upodobała go sobie, zabrała i wyedukowała ciotka. Początkowo pobiera nauki od
wynajmującego pokój studenta, potem kończy studia medyczne i wyjeżdża na
praktykę do Paryża. Bohater, tak wykształcony bez trudu mógłby zrobić karierę
lekarza, zapewnić sobie dobry byt, przyjemne życie. Nie pozwala mu jednak na
to jego moralność. Judym żyje jednak z piętnem swojego pochodzenia - z
poczuciem winy wobec własnego środowiska i z pragnieniem "spłaty
długu", której może dokonać jako lekarz ubogich. Stąd też jego
ostateczna decyzja ma wymiar społeczny - Judym poświęci swoje życie i
szczęście, by oddać wiedzę, młodość i siłę biednym i pokrzywdzonym warstwom
społeczeństwa. Doktor Judym potrafił zrezygnować z kariery na rzecz wyższych
celów, oprzeć się pokusie dostatniej egzystencji. Jego wzorowa moralność
zasługuje na podziw i naśladowanie. Jak bardzo różni się doktor Judym od
Zenona Ziembiewicza z "Granicy". OŚWIECENIE:
- Ignacy
Krasicki bajka "Dwa psy" - bohaterami są dwa psy: pierwszy
"kundel", który ma ciężko pracować; drugi, który obrazuje uległego
szlachcica, podlizującego i przypodobującego się magnatom, oddającego się do
ich dyspozycji, uległego karierowicza, który dla swojej kariery zrobi
wszystko, nawet za cenę moralności. Taki człowiek zatracił własną osobowość i
moralność, a ich miejsce zajęła pogoń, wszelkimi sposobami, za karierą. RENESANS:
- William
Shakespeare "Makbet" - dramat przedstawia losy człowieka, który
chcąc zrealizować swoje marzenia o władzy królewskiej, schodzi na drogę zbrodni.
Przed przepowiednią Makbet jest bohaterskim rycerzem, osławionym swoimi
czynami, który ma szacunek do władcy. Rycerz ma jednak ukryte ambicje,
imponuje mu władza i prestiż, lecz skrupuły moralne i brak zdecydowania
powstrzymują go przed przyspieszeniem zrządzenia losu. Nie chce nawet myśleć
o tym, że zostanie królem, gdyż by on mógł nim zostać obecny władca musi
zginąć. W podjęciu decyzji o "przyspieszeniu kariery"
"pomaga" bohaterowi Lady Makbet, która odwołuje się do męskiej dumy
męża (jej także marzy się być żoną władcy) - król zostaje zamordowany.
Następnie następuje szereg zbrodni, które pogrążają Makbeta. Swym
postępowaniem rycerz doprowadził się do samozagłady moralnej, jego świat legł
w gruzach. Cena, jaką zapłacił bohater za szybką karierę, była strata
moralności. Makbet i Lady Makbet już nigdy nie uwolnili się od wyrzutów
sumienia, które były tak silne, że uniemożliwiały im normalną egzystencję. W czasach współczesnych problem kariery i moralności zasługuje na szczególną uwagę. Żyjemy w czasach bezlitosnej konkurencji, "wilczych" praw (wygrywa najsilniejszy, ten, który będzie umiał się przebić), świecie, w którym wielu ludzi nie zawaha się "wykroczyć troszeczkę poza własną moralność", rozminąć się z prawdą, użyć podstępu lub oszustwa, by dostać wymarzoną posadę, ukochane stanowisko czy awans. Pogoń za karierą charakteryzuje większość obywateli dzisiejszego świata, a moralność ludzka jest różna. Wśród uczciwych ludzi, którzy wytrwałą i ciężką pracą chcą się wybić, zawsze znajdzie się człowiek, który zapragnie szybkiej i łatwej kariery. |
|
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach