Kapitał-kategoria finansowa, ekonomiczna, znaczenie makroekonomiczne.
Podmiotowe ujęcie kapitału: k. bankowy; przedsiębiorstwa; funduszy powierniczych; ludzki (nie jest ujęciem podmiotowym).
Kapitał przedsiębiorstwa-[źródła finansowania aktywów (kapitał w przeds.)]; wartość posiadająca zdolność do wzrostu (uzyskuje tę zdolność w procesie inwestowania); występuje w postaci finansowej (pasywa); jako kapitał rzeczowy musi mieć swoją wycenę pieniężną (aport)
Wycena pieniężna kap. rzeczowego-
Aktywa
Majątek rzeczowy
Wartości niem. Aporty rzeczowe
i prawne
Pasywa – kapitał
Kapitał finansowy w jego okresie produkcyjnym przybiera postać rzeczową.
Towar-produkt pracy przeds. przeznaczony do sprzedaży.
Faza produkcji-proces inwestowania; przechodzi kapitał towarowy.
Proces inwestowania kapitału finansowego w przedsiębiorstwie-jest obarczony ryzykiem, że nie mamy pewności uzyskania zakładanych efektów (ryzyko finansowe).
Czynniki zewnętrzne determinujące podmiot gospodarczy-1. cykl gospodarczy-faza ożywienia i recesji ® spadek produkcji; 2. struktury rynkowe-konkurencyjne, monopolistyczne, oligopolityczne; 3. polityka budżetowa(fiskalna )®(urząd skarbowy – podatki podstawowe-źródła finansowania wydatków budżetu) rządu; 4. polityka monetarna, skala inflacji, im niższa stopa % tym twardszy pieniądz; 5. umiejscowienie w branży.
Struktura kapitału – układ wewnętrzny kapitału; podział na kapitał własny i obcy.
a) kapitały własne – pochodzą od założycieli, są to fundusze powierzone, kapitał założycielski; kapitał nabyty-kapitały (fundusze) samofinansujące.
b) fundusze obce – kredyty-krótko i długoterminowe (bony komercyjne-Commercial Paper), obligacje, z emisji papierów wartościowych; zobowiązania.
Kredyt też jest zobowiązaniem.
c) fundusze (kapitały) korygujące aktywa – kapitał własny w przedsiębiorstwie ma strukturę zależną od rodzaju przedsiębiorstwa: przedsiębiorstwo państwowe-fundusz założycielski i przedsiębiorstwa; sp. z o.o.-kapitał zakładowy (udziałowy), rezerwowy, specjalny; s.a.- kapitał założycielski (akcyjny), zapasowy, rezerwowy, wynik finansowy z ubiegłych lat i z roku obrotowego (zysk lub strata).
Kapitał zapasowy w S.A. – musi stanowić 1/3 kapitału akcyjnego, jeżeli tak nie jest to 8% zysku ma iść na kapitał zapasowy; powstaje on z lokat wspólników, ze sprzedaży akcji własnej powyżej ich wartości nominalnej (ceny emisyjnej).
Kapitał akcyjny = ilość akcji x cena nominalna.
Cena emisyjna zależy od oceny struktury majątku spółki; cena rynkowa = cena bieżąca (kształtowana pod wpływem rynku.
Struktura kapitału przedsiębiorstwa:
Kapitał finansowy – struktura – utożsamiana ze strukturą pasywów, układem bilansowym.
Pasywa: A. Kapitały własne; I. K. Podstawowy, II. K. Zapasowy, III. K. Rezerwowy, IV. Pozostały kapitał rezerwowy, V. Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych, VI. Zysk netto; B. Kapitały obce, I. Zobowiązania długoterminowe, II. Z. krótkoterminowe.
Aktywa: A. Majątek trwały, I. Wartości niematerialne i prawne, II> rzeczowy majątek trwały, III. Finansowy majątek trwały, IV. Należności długoterminowe; B. Majątek obrotowy, I. Zapasy, II. rozliczenia miedzyokresowe, III. Należności krótkoterminowe, IV. Papiery wartościowe, V. Środki pieniężne.
Aktywa-pasywa (struktura): jakie kapitały finansują jakie aktywa; poziomy układ bilansu; czy pasywa i aktywa w przedsiębiorstwie są optymalne tj. uzyskać jak największy dochód, tj. zainwestować w aktywa.
Kapitał własny w przedsiębiorstwie: stanowią przedmiot własności osobistej właścicieli; każdy właściciel ma pełne prawo do dysponowania kapitałem.
Kapitał obcy w przedsiębiorstwie: część kapitał finansowego, która została pożyczona, stanowi wierzytelność; podział na długo i krótkoterminowy, inaczej to zobowiązania długoterminowe-okres zapadalności danego zobowiązania jest dłuższy niż 1 rok. W formie kapitału pożyczkowego bankowego (pożyczki) i w formie obligacji emitowanych przez przedsiębiorstwo.
Zobowiązania krótkoterminowe – nie dłużej niż 1 rok: z tytułu dostaw, usług, robót; wekslowe; wobec budżetu; z tytułu wynagrodzeń; wewnątrzzakładowe; pozostałe zobowiązania.
Fundusze specjalne – forma kapitału rezerwowego w przedsiębiorstwie.
Kapitały własne – (zależą od tego z jakim podmiotem gospodarczym mamy do czynienia)-kapitał podstawowy (założycielski, kapitał o charakterze rezerwowym.
Zysk netto powiększa kapitał własny.
Rodzaje kapitałów w przedsiębiorstwie:
Przedsiębiorstwo państwowe (spółdzielnia): kapitał podstawowy: fundusz udziałowy; kapitał rezerwowy: fundusze specjalne, fundusz zasobowy.
Sp. z o.o.: kapitał podstawowy: kapitał zakładowy; może wystąpić kapitał zapasowy i rezerwowy, zależy to od statutu spółki.
S.A.: kapitał akcyjny = ilość akcji x wartość; wartość akcji: nominalna = kapitał akcyjny / ilość akcji; emisyjna, rynkowa.
Emisyjna: jaką posiada 1 akcja w procesie emisji (nie mniejsza niż wartosć nominalna).
Kapitał zapasowy rośnie wraz ze wzrostem kapitału akcyjnego.
Kapitał rezerwowy obejmuje formy rezerw np. na podatek dochodowy.
Wycena i wartościowanie majątku przedsiębiorstwa (aktywa): struktura: A.długoterminowe- I. majątek trwały na okres użytkowania ponad rok. Są to kapitały zainwestowane w różne typy aktywów.
Inwestycje – dokonywane formy lokat.
II. majątek: majątek obrotowy-nie dłużej niż 1 rok; Finansowy majątek trwały: np. nabyte udziały, nabywane pakiety akcji, nabywane przez podmioty gospodarcze obligacje (poprawiają zyskowność).
Należności długoterminowe-wskazują na problemy z płynnością.
Majątek obrotowy: zabezpiecza funkcjonowanie cyklu produkcyjnego. Środki pieniężne w kasie, w banku.
Płynność – zdolność zamiany na gotówkę (prawny środek płatniczy), umożliwia regulację zobowiązań.
Problemy wartościowania majątku: stosowane technologie, warunki eksploatacji, stopień wykorzystania kapitału, zdolność innowacyjna majątku, posiadanie know how, strategia rozwojowa, pozycja marketingowa przedsiębiorstwa.
Cena kapitału = wartość kapitału: suma cen składników majątkowych rejestrowanych w aktywach mających swe źródło w pasywach.
Rodzaje wartości majątku: 1) wartość użytkowa – zdolność majątku do wytwarzania dochodu; 2) wartość wymienna – ilość środków pieniężnych, którą nabywcy są w stanie wydatkować na kapitał; 3) wartość obiektywna (rynkowa) kapitału – akcje przedsiębiorstwa na rynku; 4) wartość orbitalna – wartość wg oceny wyników ekonomiczno-finansowych; 5) wartość decyzyjna – określana w drodze przetargu przez zainteresowane strony; 6) wartość likwidacyjna – suma cen ze sprzedaży składników majątku trwałego.
Metody wyceny kapitału majątku: 1) metoda wyceny aktywów- metoda księgowa, metoda kosztów odtwarzania, metoda likwidacyjna; 2) metody dochodowe – metody oparte na wymianie wielokrotnej, metody oparte na zdyskontowanych strumieniach zysku; 3) metody mieszane – 1 + 2.
Zysk – wynik finansowy podmiotu gospodarczego, dodatni.
Wynik finansowy netto zgodnie z kalkulacją: przychody ze sprzedaży netto – koszty własne sprzedaży + zysk lub strata ze sprzedaży.
Zyskowność = rentowność + stosunek zysku do zainwestowanego kapitału.
Zysk ze sprzedaży = zysk netto
sprzedaż netto * 100%
ROE = zysk netto
kapitał własny * 100%
ROA = zysk netto
aktywa * 100%
Dźwignia finansowa: określa udział kapitałów obcych w strukturze kapitału firmy (wąska interpretacja). Aktywa (ogółem) / kapitał własny.
Efekt dźwigni finansowej:
ROE - skorygowane ROA =
Zysk netto + odsetki – podatki
aktywa
wynik dodatni: kapitał pożyczony w przedsiębiorstwie powiększa zyskowność kapitału.
EBIT- zysk operac. wystąpi gdy: EBIT > r
aktywa
będzie to oznaczało, że zyskowność kapitału będzie wyższa od oprocentowania kapitału obcego. Aby obliczyć o ile punktów zmieni się rentowność kapitału własnego wskutek działania dźwigni finansowej wykorzystujemy zależność:
Zobowiązania EBIT r
Kapitał własny = kapitał–100 x (1-T) x 100%
T- podatek dochodowy
Stopień dźwigni finansowej:
Procentowa zmiana kapitału własnego do procentowej zmiany zysku operacyjnego:
% D kapitału własnego
% D EBIT EBIT - zysk operacyjny
Dźwignia operacyjna: waga kosztów stałych w działalności firmy. Przedsiębiorstwo przy niskich kosztach stałych i rentowności ma niskie ryzyko finansowe; przy wysokich kosztach stałych i wysokiej dźwigni-ryzyko rentowności.
Stopień dźwigni operacyjnej:
% D EBIT lub P - Kz
% D P EBIT
P – wartość sprzedaży, Kz- całkowite koszty zmienne, EBIT – zysk operacyjny.
Oznacza, że jeśli sprzedaż zmieni się o 1% to zysk operacyjny (EBIT) zmieni się o
!% x 14% = 14%.
Dolny próg rentowności:
a) ilościowo: S = F / 1-W
b) wartościowo: Q = F / C-zj
F- suma kosztów stałych, W- udział kosztów zmiennych w wartości sprzedaży, Q- wielkość produkcji w progu rentowności, C- cena jednostkowa produktu, zj- zmienny koszt jednostkowy.
Stopień dźwigni połączonej:
% D rentow.kapit.wł.ROE lub P - Kz
% D P EBIT – odsetki
Analiza pokrycia finansowego majątku trwałego: (im wyższy stopień pokrycia majątku trwałego kapitałami własnymi tym lepiej):
I st. = kapitał własny / majątek trwały
II st. = kapitał stały / majątek trwały
III st. = kap. własny +kap. obcy długoterm. maj.trwały+środki obrotowe związane dłu.
Złota zasada finansowa: kapitał nie może być dłużej związany finansowo z danymi składnikami majątku aniżeli wynosi okres pozostawania tego kapitału w przedsiębiorstwie.
Długookresowy majątek ≥ 1
Długookresowy kapitał stały
- gwarantuje to utrzymanie zdolności płatniczej w zakresie każdorazowej spłaty zobowiązań.
Złota zasada bilansowa: zakłada, że podziałowi aktywów na majątek trwały i obrotowy odpowiada w pasywach kapitał o dlugoterminowym związaniu i o charakterze krótkoterminowym.
Kap. wł. + kap. dług. obcy x 100%
Majątek trwały
Kap. wł. + kap. dług. obcy x 100%
Maj. trw. + dł. składniki maj. obrot.(zapasy
Strategie finansowania kapitału obrotowego: reguła I: „Nigdy nie finansuj inwestycji w środki trwałe przy użyciu majątku obrotowego”; reguła II: „Środki obrotowe powinny być finansowane przez zobowiązania krótkoterminowe”.
Aktywa: Pasywa:
majątek trwały kapitał stały
majątek obrotowy zob. krótkoterm.
Kapitał pracujący = Majątek obrotowy netto = Majątek obrotowy – zobowiązania krótkoterminowe.
Cykl operacyjny kapitału obrotowego: mierzony ilością dni od momentu zakupienia surowców do otrzymania gotówki za sprzedane wyroby.
Cykl konwersji gotówkowej: różnica między cyklem operacyjnym kapitału obrotowego a okresem regulowania zobowiązań, wyrażany w liczbie dni.
Cykl pieniężny: ilość dni jaka upłynie od wydania środków pieniężnych na materiały do czasu ich odzyskania.
Majątek obrotowy: część majątku, która funkcjonuje w przedsiębiorstwie nie dłużej niż 1 rok.
Grupy krótkoterminowych aktywów majątku obrotowego: zapasy (najmniej płynne), wielkość należności, krótkoterminowe papiery wartościowe, gotówka (najbardziej płynna).
Zapasy: wielkość majątku (surowce, materiały, półprodukty); ma bardzo zbliżone elementy majątku trwałego do majątku obrotowego.
Utrzymywanie zapasów: rytmiczność produkcji, korzyści skali, korzyści skali dostaw.
Koszty w zapasach: zapasy są czynnikiem kosztochłonnym;
1) zapasy rosną – koszty maleją; zapasy maleją – koszty maleją: są to koszty zamrożenia kapitału (koszty magazynowania, przeładunku).
2) zapasy rosną – koszty maleją, zapasy maleją – koszty rosną: są to koszty wielkości zamówienia, koszty wyczerpywania zapasów.
Gospodarka zapasami: kontrola zapasów, optymalna wielkość zapasów, zamówienia (terminy dostaw).
Należności: odroczona płatność wynikająca z tradycji w gospodarce związanej np. z dostarczeniem towaru. Podstawą gospodarowania należnościami jest ich ciągła kontrola.
Wartość należności: dzienna wartość sprzedaży kredytowej x okres odroczenia płatności.
Wycena należności: pozwala ocenić należności w przyszłości, wielkość kapitału obrotowego.
Ocena należności: (wskaźniki)
A) należności / majątek ogólny x 100%
należności / majątek obrotowy x 100%
B) wskaźnik rotacji należności:
Przychody ze sprzedaży (rocznie) (7-10)
Przeciętny stan należności
cykl należności: nieregulowanie należności
średni stan należności / sprzedaż netto
Badanie struktury wiekowej należności:
należności przeterminowane:
należn przeterm / należn ogółem x 100%
należności nieściągnięte:
należn niesciągnięte / przychód ze sprzed.
Zarządzanie gotówkowe w przedsiębiorstwie: wiąże się z minimalizacją bieżącej gotówki a maksymalizacją korzyści z posiadania tej gotówki.
Rachunek przepływu środków pieniężnych informuje o: zdolności do regulowania zobowiązań, o zdolności podmiotu gospodarczego do kreowania gotówki, ile gotówki kreuje działalność inwestycyjna i finansowa.
Metody sporządzania rachunku z przepływów: bezpośrednia: wpływy i wydatki z działalności; pośrednia: ujemny i dodatni wpływ na wynik finansowy.
Analiza wskaźnikowa sposobu zarządzania gotówką:
Struktura przepływów pieniężnych: amotyzacja
śr. z dział. operacyjnej
wzrost oznacza ograniczone możliwości rozwoju przedsiębiorstwa.
wysoki udział amortyzacji w środkach pieniężnych może oznaczać niewystarczająca rentowność przedsiębiorstwa do finansowania stałych potrzeb w obrocie.
Ogólna wystarczalność gotówki:
Śr. pieniężne z dz. gospodarczej
Spłata zobow+...........+ wypłata dywidend
=1 lub <1 – wyraża dostateczną ilość gotówki do finansowania.
Wydajność gotówki:
śr. pien. z dz. oper. / przychody ze sprzed.
Wydajność gotówki zaangażowanego kapitału:
śr. pien. z dz. oper. / przeciętny stan zaangażowanego kapitału
Wskaźniki płynności finansowej:
a) bieżącej (ogólnej) płynności
aktywa bieżące / pasywa bieżące
b) wskaźnik szybki
aktywa bieżące-zapasy / zobow. bieżące
gdy jest =1 jest satysfakcjonujący; nie powinno być zbyt dużej różnicy między nimi.
Stopnie płynności:
I st.= gotówka / zobowiązania bieżące
II st.= gotówka + pap.krótk. / zob.bieżące
III st.= gotówka + krótk.pap.wart.+należn
zobowiązania bieżące
III st. Jest taki sam jak szybki wskaźnik płynności finansowej.
Rachunek stopy %: związany jest z określeniem stopy zwrotu z inwestycji.
Stopa %: związana jest z kapitałem finansowym, określa stopę zwrotu i rentowność.
Nominalna stopa % jej wielkość zależy od: stopy %, poziomu inflacji, ryzyka finansowego.
Stopa zwrotu na kapitale: stopa zysku na kapitale bieżącym, uwzględnia w rachunku czas tworzenia inwestycji.
Rentowność: w skali roku, rzeczywisty zrealizowany zysk na danej inwestycji.
Efektywna stopa %: ref= (1+ r/m)mxn –1
Realna stopa %: rr= 1+rn -1
1+П
Stopa dyskonta:
d = D/Wn x 360/t x 100%
Wn - wartość nominalna.
D (dyskonto)=WP – Wo = Wn – Wz
Wz- wartość zakupu.
Wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji (graniczna stopa zwrotu z inwestycji):
Σ CFt / (1+r)t – Wo = 0
Wartość bieżąca inwestycji netto:
WBI = Σ CFt / (1+r)t – Wo
WO- bieżący koszt nakładu inwestycyjnego
CF- przepływy pieniężne.
Źródła pozyskiwania kapitału przez podmiot: a) krótkotermninowe (rynku pieniężnego): [pożyczkowe papiery wartościowe (weksle, bony komercyjne), krótkoter. kredyt bankowy, kredyt handlowy, faktoring, leasing] ; 2) długoterminowe (rynku kapitałowego): [pożyczkowe papiery wartościowe (akcje, obligacje), emisja kwitów, kredyt bankowy].
Faktoring: forma wykupu wierzytelności, instytucje fakturingowe wykupują nieściągalne wierzytelności; wcześniejsza forma to forfaiting, wierzytelność wraca do osoby, która ją wydała; fortfaiter zajmował się wykupem weksla, przejmował ryzyko.
Akcje: forma własna pozyskania kapitału z zewnątrz; akcje zwykłe muszą mieć charakter pieniężny, forma gotówkowa; akcje uprzywilejowane muszą być imienne, notowane w rejestrze akcji imiennych, ich sprzedaż jest tylko za pozwoleniem spółki; akcje aportowe – kapitał w formie rzeczowej uzyskuje wycenę, emisja w przypadku aportu, mogą być wydawane na wartości niem. i prawne, papiery wartościowe; akcje mogą być emitowane w emisji prywatnej (do 300 osób), publicznej (powyżej 300 osób lub do nieokreślonego adresata).
Obligacje: papiery wart. typu wierzytelnościowego; źródła prawa dotyczące obligacji: ustawa o obligacjach z 1995, ustawa o publicznym obrocie pap. wart. z 1996 obowiązująca od 1998- dotyczy głównie emisji. Obligacja posiada wartość nominalną, do której są zapewnione odsetki nominalne.
Akcja czy obligacja dla spółki ?
Akcje mają następujące zalety dla spółki: nie zobowiązuje do wypłaty dywidendy w sposób rygorystyczny (decyduje walne zgromadzenie- większość 50%+1 lub pakiety większościowe); spłata kapitału z datą- bo mają charakter wieczysty – (nie musi być); wady akcji: sprzedaż akcji daje prawo głosu (jest niebezpieczne) –na innych rynkach istnieją akcje milczące- bez prawa głosu; wysokie koszty subskrypcji (związane z emisją); nie można dochodu z akcji potrącić; ograniczają zysk, bo dywidenda płacona jest z zysku.
Obligacje – zalety: spółka poprzez emisję jest powiązana na ograniczony czas z wierzycielami spółki; jest mniej kosztowna emisja od akcji, ale nie ma kosztu długu przy akcjach – oprocentowania; wady: obligację trzeba spłacić + odsetki; pogorszenie struktury pasywów w bilansie: zwiększenie ryzyka. By zdecydować akcje czy obligacje należy zrobić rachunek opłacalności jakie są koszty emisji akcji a jakie obligacji.
Preliminowanie inwestycji rzeczowych (długoterminowe ryzykowanie): nie może być prowadzone w oderwaniu od planowania w podmiocie gosp.
Wyznacznikiem kierowania inwestycjami jest plan strategiczny – określenie silnych i słabych stron (biznes plan), wyznacza zadania firmy na okres 5 lat. Określa cele ilościowe (plan finansowy- sprawozdanie finansowe pro forma (przystające do założeń); cele jakościowe (rentowność firmy, pozycja w branży).
Planowaniu strategicznemu towarzyszy planowanie operacyjne – plan finansowy: 5 etapów: 1) weryfikacja sprawozdań finansowych do planu operacyjnego (marża, wielkość zysku); 2) określenie specyficznych potrzeb finansowych (np. na promocję, rozwój); 3) określenie źródeł pozyskiwania kapitału; 4) kontrola nad wykorzystaniem funduszy wewnątrz firmy; 5) procedury umożliwiające zmianę planu operacyjnego w stosunku do sytuacji (prognoza inwestycji).
Ocena inwestycji: koszty inwestycji, koszty alternatywne, efektywność inwestycji, źródła finansowania.
Określenie inwestycji powstaje przy pomocy technik inwestycyjnych:1) okres zwrotu nakładów inwestycyjnych: T2= I/Nf
T2 – okres zwrotu nakładów inwestycyjnych, I- suma n. i., Nf- roczna suma nadwyżek finansowych z inwestycji.
2) wartość bieżąca netto: WBN= å Nt -I
(1+k)t
k- stopa dyskontowa; 3) stopa zyskowności inwestycji: Zi= y/I
y- suma zdyskontow. nadw. Finansowych
4) wewn. Stopa zwrotu: å Nz - I = 0
(1+n)t
Ocena struktury aktywów: wskaźnik udziału majątku trwałego w majątku całkowitym: maj.trw. / maj.cał. x 100%;
maj.obr. / maj.cał. x 100% lub maj.tr. / maj.obr. x 100% - określa stopień unieruchomienia majątku trwałego (im wyższy tym większe problemy z płynnością; wskaźnik struktury majątku: maszyny i urządzenia / maj.trwały; maszyny i urządzenia / maj.całkowity.
Zarządzanie strukturą kapitału – strategia finansowo-majątkowa: dynamiczna: wysoka zyskowność- niska płynność; umiarkowana: finansowanie kapitałem stałym majątku trwałego, a kapitałem obrotowym majątku obrotowego; zachowawcza: finansowanie kapitału stałego również majątkiem obrotowym (bezpieczna), problem z zyskownością).
ROE – jest to zyskowność kapitału własnego, odpowiada na pytanie ile zysku netto odpowiada na jednostkę kapitału własnego. Jeśli ROE rośnie tzn., że podmiot gospodarczy ma coraz więcej zysku z jednej jednostki kapitału.
ROA – odpowiada na pytanie jaka jest zyskowność jednej jednostki aktywów.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"