"Noce i dnie" Marii Dąbrowskiej najpełniej ze wszystkich dzieł
dwudziestolecia międzywojennego ukazują specyfikę kobiecej psychiki. Barbara
jest najciekawszą postacią polskiej literatury początku dwudziestego wieku.
Skomplikowana i skryta natura Barbary nie pozwalała jej być szczęśliwą.
Wszystkie uczucia bohaterka przetrzymywała w sobie przez co bała się powiedzieć
mężowi że w gruncie rzeczy go nigdy nie kochała.
Barbara
stanowi całkowite przeciwieństwo swojego męża. Jest typowym przykładem
introwertyczki, czyli osobowości skierowanej " do wewnątrz ",
skupionej na swoich przeżyciach, myślach i marzeniach. Barbara świat zewnętrzny
postrzega jako zagrożenie, obawia się go, stara się przed nim bronić, chować.
Jest idealistką, żyje wśród marzeń i pragnień, których nie udaje jej się
zrealizować w życiu codziennym. Nie akceptuje więc świata takim, jakim on jest
naprawdę, co wywołuje w niej tylko frustrację, smutek, niezadowolenie.
Wychowana na literaturze pięknej, odczuwa wyższe potrzeby, których życie na wsi
nie może jej zapewnić. Dodatkowo ciągle wraca wspomnieniami do czasów, kiedy
była młodą, otoczoną adoratorami panienką, która kochała i była kochana wielką,
romantyczną miłością. Tak wówczas odbierała uczucie Toliboskiego. Miłość
Bogumiła jest zupełnie innym uczuciem, mąż traktuje ją jak kobietę z krwi i
kości, pomoc i wyrękę w ciężkim codziennym trudzie, a nie jak bóstwo z
romansów.
Sama
też nie darzy Bogumiła gorącym uczuciem, owszem, jest z nim mocno związana, ale
nie odczuwa. że mieszka pod jednym dachem z największą miłością swojego życia.
Barbarę
cechuje zmienność, bohaterka nie ma jasno sprecyzowanych poglądów, jest skłonna
do filozofowania, refleksji, rozmyślań. Nie jest jednak negatywną bohaterką
powieści. Próbuje przystosować się do życia w ciężkich wiejskich warunkach.
Stara się być dobrą gospodynią i wzorową matką. Popełnia sporo błędów,
spotykają wiele niepowodzeń, są one jednak wynikiem innego wychowania i innej
tradycji. Nie udaje się jej wiele przedsięwzięć. bo nie jest zaangażowana w ich
realizację, nie odczuwa takiej potrzeby. Jest raczej bierna, nie przejawia
inicjatywy. Wszystko widzi w czarnych barwach, jest życiową pesymistką,
przeczuwającą nieuchronną katastrofę i łatwo wpadającą w panikę.
Sylwetki
psychologiczne Bogumiła i Barbary są w Nocach i dniach zaprezentowane jako
dopełnienie. Bogumił nie mógłby żyć bez Barbary, ani ona bez niego.
Niechcicowie uzupełniają się wzajemnie, stanowią trwałe i udane, mimo kryzysów,
małżeństwo. Mądrość i rozwaga Bogumiła, jego spokój i opanowanie są dopełniane
przez uczuciowość i nastrojowość Barbary. Dwie sprzeczne postawy, ekstrawertyzm
i introwertyzm, połączone w jedną całość składają się na jedną całość, która
jest dla wszystkich wyznacznikiem człowieczeństwa.
Wychowana
w duchu tradycji romantycznej i powstańczej Barbara nie potrafi zaakceptować
wartości codziennej, znojnej, gospodarskiej pracy. Duchowo i intelektualnie
czuje się upośledzona brakiem głębszych aspiracji kulturalnych i umysłowych
środowiska, w którym przyszło jej żyć i działać.
Barbarze
obce jest to co dla Bogumiła najważniejsze: akceptacja świata, praca na roli.
Bogumił lekceważy domowe troski Barbary, lekceważy kompleksy, utrudniające jej
przystosowanie do środowiska. Barbara wychowana w przekonaniu, że pragnienia
seksualne są poniżające, że należy je ukrywać , nie znajduje pełnego szczęścia
w objęciach Bogumiła, oszukuje siebie, uciekając myślami do idealnej miłości
młodzieńczej. Przeszłość i wydumane troski przesłaniające jej to, co dziś
ważne, rzucają cień na teraźniejszość.
Od
momentu narodzin dzieci ,a zwłaszcza po stracie pierwszego z nich, Barbara
staje się przede wszystkim matką. Nieporozumienia dotyczące wychowania dzieci,
różnice charakterów, hulaszczy tryb życia syna -Tomaszka, burzą spokój rodzinny.
Pociechę mają natomiast rodzice ze swej najstarszej córki, Agnieszki, wzorowej
uczennicy, a potem doskonalej studentki. Szacunek dla pracy , miłość do dzieci,
a także wzajemne zaufanie pomagają Niechcicom wspólnie przeżywać ich noce i
dnie. Barbara nie potrafi zrozumieć swojego męża i jego otwartej natury. Skryta
i skomplikowana wewnętrznie, nie umie cieszyć się światem jak on, co prowadzi
do licznych zadrażnień. Nie akceptuje także jako matka metod wychowawczych
męża.
Podsumowując
, dla Barbary najważniejszą siłą jest w życiu miłość. Jej wyobrażenia i
pragnienie przeżywania tego uczucia rozmijają się z rodzajem miłości, jaką
ofiarowuje żonie Bogumił. Barbara pragnie romantycznych uczuć, porywów,
zapomnienia. Nie istnieje dla niej "uczuciowy rozsądek". Dlatego
latami pielęgnuje uczucie do Józefa Toliboskiego - ukochanego z czasów
młodości. Życie rodzinne, solidne oparcie w osobie męża, jego szczerość,
ciepło, serdeczność, potem miłość do dzieci są bodźcami do pracy dla dobra
rodziny. Dopiero po śmierci Bogumiła Barbara zrozumiała, że był on jedyną
miłością jej życia. Skomplikowana i zawiła natura Barbary Niechcicowej powoduje
, że bohaterka "Nocy i dni" jest najciekawszą postacią kobiecą w
literaturze międzywojennej.
"Granica" Zofii Nałkowskiej to utwór w którym pisarka zawarła
galerię postaci kobiecych. Każda bohaterka ma inne cechy, inne podejście do
życia, małżeństwa, macierzyństwa, starości. Mnogość postaci kobiecych urozmaica
utwór jak również daje pełny przekrój różnorodności postaw kobiecych.
Jednym
z najważniejszych elementów życia kobiety jest macierzyństwo. Nałkowska
pokazuje w powieści kilka matek, analizuje ich podejście do własnego dziecka,
problem odpowiedzialności za urodzenie i wychowanie, sposób okazywania miłości.
Wszystkie matki w "Granicy" nie są idealne w wychowaniu dzieci i
popełniają wiele błędów. Nie ma więc matki wzorcowej gdyż każdy człowiek
popełnia jakieś błędy. Każda matka odczuwa natomiast wcześniej czy później
miłość do dziecka. Taką osobą jest Justyna, która nie decyduje się na urodzenie
nieślubnego dziecka. Pod wpływem postawy Zenona, który nie zachęca jej do
urodzenia dziecka i zapewnia pieniądze na zabieg, dziewczyna zabija dziecko.
Nie może jednak przejść nad tym do porządku dziennego, nie może zapomnieć. Myśl
o tym, że zwiodła istotę, która w niej miała schronienie, nie daje jej spokoju,
doprowadza do choroby psychicznej i do zamachu na życie Zenona. Do tragedii tej
doprowadziła niedojrzałość Justyny i słabość jej psychiki gdyż potrafiła oprzeć
się Zenonowi.
Matki
które zdecydowały się urodzić nieślubne dziecko także są nieszczęśliwe.
Bogutowa rodzi dzieci nieślubne, ale dość niefrasobliwie traktuje tę sytuację.
Nie zależy jej na opinii ludzi, nie obawia się skandalu. Bez żalu zmienia pracę
i jest zadowolona wychowując Justynę samotnie. Podobną postawę przyjęła
Władziowa ,podopieczna Elżbiety. Jest to kobieta, która od czasu do czasu
mieszka u znajomych w kamienicy Kolichowskiej. Także ma nieślubne dziecko -
Zbysiunia, którego uwielbia i któremu przesadnie hałaśliwie tę miłość okazuje.
Nie chce się rozstać z dzieckiem, mimo że nie jest w stanie zapewnić mu
spokojnego i pewnego bytu. Chłopiec jest co jakiś czas umieszczany w ochronce
przez litościwych ludzi, ale Władziowa zawsze odbiera dziecko kierując się
instynktem macierzyńskim.
Matki,
które urodziły dzieci częstokroć mają złe stosunki z dziećmi. Przykładem może
być tu pani Kolichowska, matka Karola, która czuje się zdradzana przez własne
dziecko. Syn z pierwszego małżeństwa po ponownym ślubie matki, zazdrosny o nią,
znienawidził ją. Nie chciał jej znać, nie chciał do niej wrócić z zagranicy,
dokąd wywiozła go na leczenie. Pani Cecylia tęskni za miłością syna, którą
poświęciła, by ułożyć sobie życie. Pragnie troski, pomocy. Stąd macierzyńskim
uczuciem obdarza Elżbietę, choć nie potrafi się do tego przyznać.
Także
pani Niewieska- matka Elżbiety ma słaby kontakt z dzieckiem, którego nie
wychowała. Elżbieta ogromnie tęskni za matką. Jej potrzeba miłości, czułości,
normalnego domu z ojcem i matką jest ciągle niezaspokojona. Ale jej matka żyje
własnym życiem, w którym nie ma miejsca na córkę. Nie chce zrezygnować z
własnych praw na rzecz praw dziecka.
Matka
która ma dobre stosunki z dziećmi i kocha je jest tragicznie doświadcziana
przez los. Przykładem może tu być Jasia Gołąbska. Jest nieszczęśliwą matką,
której dzieci kolejno umierają z powodu nędzy i wynikających z niej chorób.
Jasia nie ma możliwości zapewnienia dzieciom normalnych warunków życia. Kocha
swoje dzieci, ale cieszy się, że umierają, bo tak jest dla nich lepiej, unikają
cierpienia. W "Granicy" Nałkowska przedstawiła także różne postawy
kobiet w małżeństwie.
Zdecydowanie
negatywny model żony prezentuje pani Żancia. Mąż jej zaspokaja swój wybujały
erotyzm z wiejskimi dziewczynami, po czym spowiada się z tych zdrad żonie i
zawsze uzyskuje wybaczenie. Pani Żancia toleruje zdrady męża, a nawet im
sprzyja, zachwalając zalety kochanek męża. Uważa to za umiejętność postępowania
z mężem. Takie postępowanie wypacza sens małżeństwa i nie pozwala założyć
dobrze rozumiejącej się rodziny. Negatywna jest także postawa pani Niewieskiej,
która rozwiodła się z mężem gdy jej córeczka miała rok. Przebywając ciągle za
granicą, wciąż nawiązywała nowe romanse z wysoko postawionymi osobistościami.
Zdecydowanie
inną postawę reprezentuje Elżbieta. Kocha swojego męża Zenona. Poświęca się dla
niego i na jego prośbę zgadza się pomagać Justynie znajdując jej posadę w
sklepie. Elżbieta jest wrażliwa na krzywdę ludzką i niesprawiedliwość.
Różnorodność
postaci kobiecych wypływa także w ich stosunku do starości. Pani Kolichowska
bardzo boleśnie przeżywa starość. Nie może się z nią pogodzić, traktuje ją jak
stan chorobowy, nienawistny. Jej gorycz wiąże się także z tym, że jej życie
składało się z nadziei, planów, że kiedyś w przyszłości los się poprawi.
Starość jest definitywnym rozwianiem tych złudzeń. Dlatego pani Cecylia ciężko
znosi swoje coroczne przyjęcia imieninowe, na które przychodzą przyjaciółki
równie wiekowe. Ciężko jej pogodzić się z myślą, że należy do tego towarzystwa.
Kolichowska jest przykra dla otoczenia, nieprzystępna i prawie bezlitosna dla
swych lokatorów. Chcąc zarobić pieniądze przerobiła piwniece w kamienicy na
mieszkania. Cecylia dbając o swój ogródek głodziła psa by ten lepiej go
pilnował. Wydaje mi się, że postępowanie na postępowanie pani Kolichowskiej
miało wpływ to, iż była ona dwukrotnie owdowiała a także starość negatywnie
wpływała na jej psychikę. Ludzie osiągający podeszły wiek często popadają w
różne skrajności. Pani Ziembiewiczowa ma natomiast całkowicie odmienny stosunek
do swojego wieku. Traktuje to jak normalną kolej rzeczy. Potrafi znaleźć własne
miejsce u boku syna i jego żony, usuwa się w cień tego małżeństwa, szczerze się
ciesząc szczęściem młodych. Jest zadowolona z przeżytego życia, własnego
małżeństwa, w którym umiała postępować z mężem. Nie rozważa swojej sytuacji
kobiety starej, żyje po prostu dalszym życiem. Także na panią Niewieską starość
nie ma wpływu. Żyje ona beztroskim życiem młodej, pięknej, pełnej uroku
kobiety, podziwianej przez mężczyzn, nawiązującej ciągle nowe romanse. Starość
powoduje u kobiety skrajne postawy. Jedne nie przyjmują do siebie wiadomości,
iż się starzeją, drugie natomiast wiedzą, że nie powstrzymają upływającego
czasu. Podsumowując, "Granica" Zofii Nałkowskiej zawiera wiele postaci
kobiecych, z których każda różni się od siebie. Różne są postawy kobiet w
sprawach życiowych takich jak małżeństwo, rodzina, macierzyństwo czy starość.
Urozmaicenie postaci kobiecych świadczy o wnikliwym przeanalizowaniu przez
pisarkę psychiki kobiecej jak i znajomości różniących się od siebie postaw
kobiecych.
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach