Bohater to czlowiek, który wyróznia sie w sposób szczególny od szarej masy spoleczenstwa. Stawia on sobie szlachetne cele, których realizacji nie podjalby sie zaden zwykly smiertelnik. Sam wybiera droge i za wszelka cene dazy do wypelnienia swojej misji. Dzialania te nadaja sens i ksztalt jego zyciu.
Idea bohaterstwa, formowana glównie przez literature, zmieniala sie na przestrzeni wieków. Twórcy róznych epok przedstawiali odmienne modele bohaterów. Znaczacy wplyw miala na to sytuacja polityczno-spoleczna kraju i swiata.
Pierwsi bohaterowie pojawiali sie juz w literaturze antycznej. Okreslano ich mianem herosów, czyli ludzi posiadajacych cechy boskie. Dokonywali oni czynów, które wykraczaly poza mozliwosci smiertelników. Kierowali sie zwykle dobrem calej ludzkosci, niekiedy kosztem samych siebie, jak np. uczynil to Prometeusz, który za obdarowanie ludzi ogniem skazany zostal na wieczne cierpienie. Mimo znacznej dozy fantastyki w opowiesciach o dzielnych herosach, ich zachowania staly sie wzorcem modelowym bohatera, do którego nawiazywali twórcy niemalze kazdej pózniejszej epoki.
Biblia, jeden z najstarszych zabytków literatury, równiez prezentuje postawy bohaterskie. W Starym Testamencie sa one dosc róznorodne. Oto bowiem Hiob, to czlowiek do konca oddany woli bozej, który mimo zsylanych na niego nieszczesc, wytrzymuje próbe wiary i nie odwraca sie od Boga. Zupelnie odmiennym typem bohatera jest Samson, którego atrybutem jest potezna sila, której tajemnica tkwi w jego wlosach. Natomiast biblijny Dawid swoje bohaterstwo przejawia kierujac sie w walce rozumem i sprytem. Nowy Testament przedstawia przede wszystkim postac Chrystusa, który jest wzorem postepowania dla wszystkich chrzescijan. Postac ta stala sie symbolem meczenstwa, stad tez pochodzi mesjanizm, do którego wielokrotnie nawiazywano, a szczególnie w okresie romantyzmu.
Kierujac sie dalej poprzez dzieje literatury dochodzimy do sredniowiecza. Sa to czasy walecznych rycerzy, którzy honor przedkladali ponad wszystko. Ich celem w zyciu byla walka w dobrej sprawie, najczesciej w obronie wiary i ojczyzny. Odnoszac sukcesy zdobywali slawe i szacunek. Zawsze dotrzymywali danego slowa. Byli wzorcem do nasladowania. Najbardziej znanym jest tytulowy bohater "Piesni o Rolandzie", który zginal w samodzielnej walce, gdyz duma nie pozwalala mu wezwac pomocy. Mimo poniesionej smierci, honor rycerski zostal uratowany.
Zupelnie odmienny byl ideal czlowieka renesansu. Tutaj inne wartosci nabieraly znaczenia. Przede wszystkim wazne bylo wyksztalcenie, kazdy szlachcic powinien byl szanowac wlasny stan, ojczysty jezyk, pielegnowac kulture, byc znawca sztuki. Twórcy renesansowi kreowali raczej wzorce postaw do nasladowania, anizeli samych bohaterów.
Natomiast barokowi sarmaci to hulacy, milosnicy wielkich uczt, ale jednoczesnie obroncy wiary, wolnosci i ustroju. Konserwatywni, pielegnujacy tradycje i przeciwni poszerzaniu wiedzy poprzez zagraniczne studia i wyjazdy.
Czasy wielkich bohaterów-buntowników to niewatpliwie okres romantyzmu. Bohater romantyczny to czlowiek, który nie akceptuje porzadku rzadzacego otaczajacym go swiatem i prowadzi z nimi bezkompromisowa walke. Zawsze dziala w samotnosci, za wszelka cene stara sie zrealizowac postawione sobie cele. Kieruje nim zasada - "cel uswieca srodki", czesto wiec musi zapomniec o dumie i honorze. Podczas swojej misji przechodzi liczne metamorfozy. Jest postacia rozdarta wewnetrznie, jego tragizm poteguje dodatkowo nieszczesliwa milosc. Dzialajac impulsywnie podejmuje sie desperackich czynów, gdyz kieruja nim emocje a nie rozum. Zazwyczaj jego misja konczy sie katastrofa - ginie albo popelnia samobójstwo.
Romantyczna walka o wolnosc, wyzwolenie kraju nie sprawdzila sie, totez w okresie pozytywizmu pojawily sie nowe idee, które mialy doprowadzic do tego celu. Hasla takie jak praca organiczna, praca u podstaw oraz kult filantropii kreowaly zupelnie nowy typ bohatera. Pozytywista to przedsiebiorca, który dazy do pomnazania swojego majatku, interesuje sie sprawami ekonomicznymi kraju, szczególnie problemem nedzy posród ubogich warstw spolecznych.
Róznorodnosc typów bohaterów na przestrzeni wieków wynika glównie z przemian zachodzacych w kulturze, stosunkach spolecznych i politycznych. Gdy na swiecie pojawialy sie nowe problemy, bohaterowie mieli nowe misje do spelnienia. Totez sredniowieczni rycerze nie potrafiliby sie realizowac w zadnym innym okresie. Ich walecznosc bylaby bezwartosciowa w czasie pozytywizmu, a honor nie pozwolilby im walczyc metodami bohaterów romantycznych. Natomiast romantycy za swe czyny w okresie sredniowiecza zostaliby okryci hanba. Wynika wiec z tego, ze model bohatera z jednej epoki zupelnie nie pasuje w innej.
A jaki jest bohater naszych czasów? Odpowiedzi na to pytanie nie znajdziemy, tak jak dawniej, w literaturze. Prawdopodobnie dlatego, ze kazdy wspólczesny bohater nie jest czlowiekiem o scisle okreslonych cechach charakteru, nasi bohaterowie nie stawiaja tez sobie identycznych celów w zyciu. Bohaterem moze byc naukowiec, który poswieca cale swoje zycie na badania i eksperymenty, których wyniki przynosza pózniej korzysc calemu swiatu. Bohater to tez filantrop, który zajmuje sie ludzmi w rózny sposób pokrzywdzonymi przez los. Zolnierze otrzymujacy medale za swoje wyczyny równiez zdobywaja miana bohaterów. Wedlug mnie o bohaterstwie moze tez swiadczyc pojedynczy czyn - kazdy czlowiek, który jest gotów prawidlowo zareagowac w sytuacji zagrozenia zycia innej osoby, takze zasluguje na status bohatera.
Mimo róznic posród wszystkich bohaterów, u kazdego wymagane jest poswiecenie, które jest glównym warunkiem bohaterstwa. Silna wola i wytrwalosc niezbedne sa w dazeniu do postawionych sobie celów. Niekiedy wazna role pelni odwaga. Bohaterami moga byc zarówno ludzie znani calemu swiatu, jak i tacy, o których nikt nigdy nie slyszal.
Adam Mickiewicz "Dziady część III"