Podstawowe instrumenty rynku kapita³owego
Pojêcie i rodzaje inwestorów
Ryzyko inwestycyjne na rynku kapita³owym
Strategie inwestycyjne na rynku kapita³owym Inwestycje portfelowe
Ryzyko ocena warto¶ci akcji
analiza fundamentalna
analiza techniczna
Inwestowanie na polskim rynku kapita³owym
Pojêcia
inwestycje, inwestycje kapita³owe, rynki kapita³owe = inwestowanie
Inwestycje - pochodzi od ³aciñskiego Inwestio (os³aniam, ubieram), wyrzeczenie siê bie¿±cych korzy¶ci na rzecz przysz³ych
3 elementy inwestycji:
element psychologiczny ( wyrzeczenie )
czas
ryzyko
KLASYFIKACJA INWESTYCJI : PODZIA£
Inwestycje rzeczowe: tworz± maj±tek rzeczowy, do którego mo¿emy zaliczyæ grunty, budynki, budowle, maszyny, rzeczowe ¶rodki obrotowe itd.
Inwestycje finansowe( kapita³owe ) : kszta³tuj± maj±tek finansowy. Obejmuj± one zakup dewiz, lokowanie kapita³u w formie oszczêdno¶ci na rachunkach bankowych, nabycie papierów warto¶ciowych, jak akcji obligacji, udzia³ów i innych terminowych lokat inwestycyjnych
Inwestycje niematerialne i pozosta³e obejmuj± wydatki na nabycie warto¶ci maj±tkowych i innych dóbr, s³u¿±cych prowadzeniu badañ, rozwojowi i reklamie, a tak¿e zaspokajanie potrzeb spo³ecznych, socjalnych oraz ochronie i poprawie ¶rodowiska naturalnego. Zalicza siê do nich równie¿ wydatki na szkolenie i podnoszenie kwalifikacji, poprawê jako¶ci produktów i us³ug, na wzrost wydajno¶ci pracy oraz racjonalizacjê i poprawê efektywno¶ci procesów gospodarczych.
Inwestycje kapita³owe
Inwestycje po¶rednie (portfelowe)
Inwestycje bezpo¶rednie
Inwestycji bezpo¶rednie - polegaj± na anga¿owaniu przez inwestora kapita³u w okre¶lone przedsiêwziêcie gospodarcze np. na zakup ca³o¶ci lub czê¶ci okre¶lonego maj±tku rzeczowego (przedsiêbiorstwa), finansowanie budowy, obiektu, firmy - samodzielnie lub przy udziale partnerów itp.
Inwestycje portfelowe - charakteryzuje natomiast lokowanie kapita³u w nabycie praw maj±tkowych w postaci papierów warto¶ciowych. Ten rodzaj inwestowania na rynku kapita³owym jest szczególnie szeroko rozpowszechniony i ma charakter publiczny.
W ramach rynku finansowego nale¿y wyró¿niæ:
rynek pieniê¿ny
rynek walutowy
rynek kapita³owy z podzia³em na rynek akcji i obligacji
rynek instrumentów pochodnych
RYNEK FINANSOWY
RYNEK
PIENIʯNY RYNEK WALUTOWY
£
Krótkoterminowe lokaty i kredyty, bony i certyfikaty, kary pieniê¿ne Kupno sprzeda¿ ró¿nych walut
Instrumenty rynku pieniê¿nego i kapita³owego - ró¿nice
Kryterium ró¿nicuj±ce
Rynek pieniê¿ny
Rynek kapita³owy
Charakter dominuj±cych strumieni finansowych Krótkoterminowy kapita³ po¿yczkowy ¦rednio i d³ugoterminowy kapita³ udzia³owy i po¿yczkowy
Papiery warto¶ciowe podlegaj±ce obrotowi Bony skarbowe, bony komercyjne i podobne instrumenty zbudowane na bazie weksla i konstruowane na zasadzie dyskonta Akcje i obligacje, certyfikaty inwestycyjne
Termin realizacji praw z instrumentu finansowego (jego okres zapadalno¶ci) Do jednego roku Powy¿ej jednego roku, lub wrêcz bez podawania czasowej granicy roszczeñ ( jak np. w akcjach)
O¶rodek handlu W sensie fizycznym nie istnieje Gie³da
Rozmiary pojedynczych transakcji (rynek detaliczny czy hurtowy) Rynek hurtowy dla du¿ych podmiotów instytucjonalnych Rynek detaliczny i zarazem hurtowy, transakcje pakietowe
Istota sprawowanych funkcji S³u¿y sfera podzia³u g³ownie przez regulowanie p³ynno¶ci w obrocie gospodarczym S³u¿y sfera produkcji, g³ownie przez mobilizowanie kapita³u dla celów inwestycyjnych
¦REDNIOTERMINOWE DO 3 LAT
D£UGOTERMINOWE 3 LUB 5 LAT
PAPIERY WATO¦CIOWE
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami warto¶ciowymi ( Dz. U 1997r. nr 118).
Papierami warto¶ciowymi w rozumieniu ustawy s± akcje i obligacje, jak równie¿ inne papiery warto¶ciowe wyemitowane na podstawie w³a¶ciwych przepisów.
Papierami warto¶ciowymi w rozumieniu ustawy s± równie¿ zbywalne prawa maj±tkowe wynikaj±ce z papierów warto¶ciowych, o których mowa w ust. 1.
Papierami warto¶ciowymi s± równie¿ inne, ni¿ wymienione w ust. 2, prawa maj±tkowe, których cena zale¿y bezpo¶rednio lub po¶rednio od ceny papierów warto¶ciowych wyemitowanych w ust. 1 i 2 (prawa pochodne).
Do papierów warto¶ciowych rynku kapita³owego w Polsce zalicza siê:
akcje prywatyzowanych przedsiêbiorstw pañstwowych i spó³ek akcyjnych
obligacje pañstwowe
obligacje gmin, przedsiêbiorstw i banków
hipoteczne listy zastawne
certyfikaty inwestycyjne
prawa poboru
prawa do akcji - PDA
Cechy rynku kapita³owego J. Socha
przejrzysto¶æ - - zawiera siê w przyjêtym sposobie zawierania transakcji i informowaniu o zrealizowanych transakcjach
rzetelno¶æ - zwi±zana jest przede wszystkim ze sposobami i trybem przekazywania informacji pochodz±cych od emitentów do publicznej wiadomo¶ci
efektywno¶æ - opiera siê na zbudowanej strukturze ,,przemys³u gie³dowego,, , który w coraz wiêkszym stopniu obs³uguje wszystkie segmenty rynku - inwestorów, emitentów, inwestycje rynku papierów warto¶ciowych
p³ynno¶æ - zale¿y od wielko¶ci popytu i poda¿y
Funkcje rynku kapita³owego
alokacja kapita³u - czyli finansowy przedsiêwziêæ gospodarczych ró¿nych podmiotów, mo¿e byæ prowadzona w gospodarce na kilka sposobów. Przez sektor bankowy, inwestycje bezpo¶rednie, za po¶rednictwem rynku papierów warto¶ciowych i dokonywanych na nim inwestycji portfelowych.
2. mobilizacja kapita³u - polega na :
kszta³towaniu zachowañ inwestora
informowaniu go o mo¿liwo¶ciach na rynku
¶wiadczeniu us³ug, takich jak lokowanie pieniêdzy w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych, zarz±dzania oszczêdno¶ciami inwestorów
¶wiadczenie us³ug doradczych przez domy maklerskie
3. wycena kapita³u - nastêpuje na rynku wtórnym przez codzienne notowanie papierów warto¶ciowych
4. transformacja kapita³u- na rynku papierów warto¶ciowych polega na przybieraniu przez kapita³ ró¿nych postaci, w zale¿no¶ci od ceny, ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu z inwestycji.
PODSTAWOWE INSTRUMENTY RYNKU KAPITA£OWEGO
(3 pytania z obligacji na egzaminie)
Obligacja- papier warto¶ciowy oznaczaj±cy nabycie przez jej posiadacza prawa do uzyskania w okre¶lonym terminie sumy pieniê¿nej okre¶lonej w obligacji oraz ewentualnie odsetek.
Emitentem obligacji- jest d³u¿nikiem wobec nabywcy obligacji.
CHARAKTERYSTYKA OBLIGACJI
Podstawowymi charakterystykami wiêkszo¶ci obligacji s±:
1. Warto¶æ nominalna obligacji- jest to warto¶æ okre¶lona w dokumencie, który potwierdza wyemitowanie obligacji. Jest to jednocze¶nie warto¶æ, któr± emitent zobowi±zuje siê wyp³aciæ po up³ywie terminu okre¶lonego w obligacji
2. Warto¶æ emisyjna obligacji - jest to cena po jakiej emitent sprzedaje obligacje na rynku pierwotnym. Cena emisyjna mo¿e kszta³towaæ siê trojako mog± byæ sprzedawane:
wed³ug nomina³u- warto¶æ emisyjna jest równa warto¶ci nominalnej
obligacje sprzedawane z premi±- gdy warto¶æ emisyjna jest wiêksza od warto¶ci nominalnej
obligacje sprzedawane dyskontem - warto¶æ emisyjna jest mniejsza od warto¶ci nominalnej
3.Warto¶æ rynkowa obligacji- jest to rzeczywista warto¶æ obligacji tzn. jej cena na gie³dzie
4.Termin wykupu zwany równie¿ terminem wa¿no¶ci- jest to termin, po up³ywie którego emitent zobowi±zany jest wykupiæ obligacjê tzn. zwróciæ d³ug zaci±gniêty u posiadacza obligacji, równy warto¶ci nominalnej obligacji
5.Odsetki, inaczej zwane kuponami- s± p³acone posiadaczowi obligacji co pewien ustalony okres do momentu wykupu.
KLASYFIKACJA OBLIGACJI
I Ze wzglêdu na kryterium podmiotowe, a wiêc rodzaj emitenta, obligacje mo¿na podzieliæ na:
1. skarbowe (pañstwowe) - emitentem jest Skarb Pañstwa, s± wolne od ryzyka, bardzo wysoka p³ynno¶æ nie ma problemu ze zbyciem, s± to obligacje na okaziciela
2. komunalne (municypalne) - emitowane przez samorz±dy lokalne .W Polsce s± emitowane przez gminy, zaliczane do papierów pewnych, samorz±dy lokalne mog± wystawiaæ je z ulgami podatkowymi. Mniejsza p³ynno¶æ finansowa
3. przedsiêbiorstw (korporacyjne) - charakteryzuj± siê bardzo du¿ym zró¿nicowaniem stopnia ryzyka odsetki s± wyp³acane przed opodatkowaniem
II Ze wzglêdu na sposób generowania dochodu mo¿na wyró¿niæ obligacje:
o sta³ej stopie procentowej – naj³atwiej obliczyæ dochód, wyp³acane s± odsetki takie same i do momentu wykupu
o zmiennej stopie procentowej -
zero kuponowe - nie s± odsetki wyp³acane co jaki¶ czas, dostaj± w zamian rekompensatê sprzeda¿ obligacji z dyskontem, kupuj± j± po cenie ni¿szej od warto¶ci nominalnej. W okresie wykupu obligatariusz otrzymuje odsetki i kapita³
indeksowane- o zmiennej stopie procentowej, s± korzystne gdy jest wysoka stopa inflacji, odsetki i warto¶æ nominalna jest podwy¿szana o pewien indeks którym jest procent wynikaj±cy ze stopy inflacji
III Przyjmuj±c jako kryterium prawa i przywileje zwi±zane z zakupem i emisj± obligacji mo¿na wyró¿niæ:
obligacje zwyk³e (klasyczne) - co pewien czas otrzymuj±, odsetki w terminie wykupu otrzymuj± warto¶æ nominaln±
obligacje zamienne- nabywca ma takie prawo do zamiany na akcje emitenta w okre¶lonym czasie (zamiana obligacji na akcje). W warunkach ogólnych przeliczania musi byæ podany sposób zamiany, termin zamiany obligacji na akcje. (mo¿e byæ na egzaminie)
obligacje z prawami poboru, zwane warrantami- posiadacz takiej obligacji ma prawo w okre¶lonym czasie do zakupu akcji spó³ki wg okre¶lonego kursu (mo¿e to prawo sprzedaæ, lub mo¿e zakupiæ akcje, ale nie sprzedawaæ obligacji)
obligacje z mo¿liwo¶ci± przed³u¿enia pierwotnego terminu wykupu przez emitenta- dla obligatariusza jest to niekorzystne, emitent zastrzega sobie prawo zmiany oprocentowania, s± czêsto sprzedawane poni¿ej ceny nominalnej
obligacje z mo¿liwo¶ci± skrócenia pierwotnego terminu wykupu przez inwestora- korzystne dla nabywcy niekorzystne dla inwestora (musi mieæ fundusz w pogotowiu na wykup tych obligacji)
obligacje premiowe- pewien element loterii nie wystêpuj± na gie³dzie. Odsetki od obligacji kumuluje siê ze wszystkich obligatariuszy. Losuje siê okre¶lone obligacje i im siê daje zysk.
IV przyjmuj±c jako kryterium ryzyko ponoszone przez inwestorów (które zwi±zane jest miêdzy innymi z ich wykupem) mo¿na wyodrêbniæ obligacje:
zabezpieczone ca³kowicie – zabezpieczenie daje emitent obligacji np. zastaw na maj±tek lub hipoteka lub instytucje Skarb Pañstwa, NBP, instytucje finansowe, banki, gminy ( nie wszystkie banki i instytucje finansowe mog± dawaæ zabezpieczenia -10 mil. EURO)
zabezpieczone czê¶ciowo - zabezpieczona albo warto¶æ nominalna i czê¶æ odsetek, albo odsetki, albo warto¶æ, zawsze poni¿ej warto¶ci nominalnej
nie zabezpieczone - zobowi±zanie emitenta które wynika z obligacji. Ryzyko przyjmuje inwestor, który kupuje obligacje. Zaliczamy obligacje ¶mieciowe, tandetne emitowane dla ratowania przedsiêbiorstwa, oprocentowanie wy¿sze ni¿ wystêpuje na rynku
V Bior±c pod uwagê przeznaczenie ¶rodków zgromadzonych przez emitenta wyró¿niamy
Obligacje aktywne – pozwalaj±ce na zdobycie ¶rodków finansowych na nowe przedsiêwziêcia, a wiêc zwi±zane z ró¿nego rodzaju dzia³alno¶ciami inwestycyjnymi
Obligacje bierne – kiedy dochód z ich emisji przeznacza siê na sfinansowanie istniej±cych .............
VI Z uwagi na formê obligacji
Obligacje imienne – posiadaj± nazwê w³a¶ciciela,.................. mog± sobie zastrzec prawo obrotu tymi obligacjami, ma³o popularne
Obligacje na okaziciela – popularne
Obligacje zmaterializowane – tradycyjne obligacje; sk³adaj± siê z ......., arkuszu wykupu, arkusz kuponowy, ¼ród³o wystêpuj±ce, forma obligacji
Obligacje zdematerializowane – bardzo popularne , u³atwia obrót obligacjami
Rodzaje obligacji:
krótkoterminowe (okres wykupu do 1 roku)
¶rednioterminowe
d³ugoterminowe (powy¿ej 10 lat)
WZORY I ZADANIA
Warto¶æ (cenê) obligacji wyznaczyæ mo¿na za pomoc± wzoru:
Cz – cena zakupu (warto¶æ bie¿±ca obligacji
Cn – warto¶æ nominalna obligacji
Ot – odsetki nale¿ne w okresie t
n – liczba okresów do terminu wykupu obligacji
r – wymagana stopa dochodu z obligacji (stopy dyskontowe)
W przypadku obligacji o sta³ym oprocentowaniu mo¿na korzystaæ ze wzoru uproszczonego (co ma znaczenie przy bli¿szym okre¶leniu wykupu obligacji)
P – warto¶æ bie¿±ca
S – warto¶æ przysz³a
R – rata
Przyk³ad 1
Nale¿y obliczyæ warto¶æ bie¿±c± 2-letniej obligacji o sta³ym oprocentowaniu 10% rocznie, je¿eli warto¶æ nominalna obligacji wynosi 100 z³, odsetki s± wyp³acane co roku, a wymagana stopa zwrotu z inwestycji wynosi 12%
Wzór nr 1
Roczne odsetki z obligacji wynosz± 100 x 10% = 10
Podstawiaj±c do wzoru nr 2 otrzymujemy
Zatem warto¶æ bie¿±ca przy 12% stopie dyskontowej wynosi 96,62 z³ (z dyskontem ni¿sze od ceny nominalnej)
Wzór nr 2
Przyk³ad 2
Obligacje o sta³ym oprocentowaniu równym 16% i odsetkach wyp³acanych co pó³ roku zosta³a zakupiona na dwa lata i trzy miesi±ce przed terminem wykupu. Obliczyæ cenê zakupu obligacji je¶li stopa dyskontowa wynosi 12%, a warto¶æ nominalna obligacji 5000 z³
P³atno¶æ odsetek wystêpuje czê¶ciej ni¿ raz w ci±gu roku (pó³rocze, kwarta³) co wymaga zastosowania wzoru zmodyfikowanego
m – warto¶æ wyp³at w ci±gu roku
pó³roczne oprocentowanie obligacji wynosi - 16% : 2 = 6%
Kwota wyp³aconych odsetek wynosi zatem – 5000 x 8% = 400
Pó³roczna stopa dyskontowa wynosi odpowiednio – 12% : 2 = 6%
Podstawiaj±c dane do wzoru otrzymujemy
Aby uzyskaæ 12% stopy zwrotu, nale¿y obligacjê kupiæ za nie wiêcej ni¿ 5581,50 z³.
Nale¿y zwróciæ uwagê, ¿e w powy¿szym przypadku warto¶æ wynosi 2,25, st±d
n x m = 2,25 x 2 = 4,5
Warto¶æ obligacji z zerowym kuponem wynosi
Przyk³ad
Jaka jest warto¶æ bie¿±ca dziesiêcioletniej obligacji zerokuponowej o stopie dyskontowej 5% je¶li jej warto¶æ nominalna wynosi 100 z³
Podstawiaj±c do wzoru otrzymujemy
Warto¶æ obligacji bezterminowej (wieczystej), termin wykupu niezosta³ okre¶lony obliczamy korzystaj±c ze wzoru
Przyk³ad
Jak± rentowno¶æ uzyskamy z obligacji bezterminowej, je¿eli zakupimy j± za 240 z³, a otrzymamy z niej roczny dochód równy 80 z³
Przekszta³caj±c wzór mamy
zatem
Czyli rentowno¶æ tej inwestycji wynosi 33%
Przyk³ad
Dana jest obligacja o sta³ym oprocentowaniu równym 20%, termin wykupu wynosi 2 lata i warto¶æ nominalna 1000 z³. Obliczyæ stopê dochodowo¶ci obligacji je¿eli warto¶æ bie¿±ca obligacji wynosi 1100 z³ a odsetki wyp³acone s± coroku.
Dla stopy dyskontowej 13% warto¶æ obligacji wynosi 1116,77 z³
Dla stopy dyskontowej 14% warto¶æ obligacji wynosi 1098,80 z³
ro – ni¿sza stopa dyskontowa
- warto¶æ obligacji dla ni¿szej stopy dyskontowej
- warto¶æ obligacji dla wy¿szej stopy dyskontowej
Cn – cena nabycia obligacji
Przy stopie oprocentowania 12% jest op³acalne bo wynosi 13,38%
Zadanie
Oblicz warto¶æ bie¿±c± obligacji o sta³ym oprocentowaniu o warto¶ci nominalnej 1000 z³, z 4–letnim okresem wykupu , oprocentowaniu nominalnym 5%, je¿eli odsetki p³acone s± co roku , a stopa oprocentowania podobnych obligacji wynosi 4%.
Odpowied¼ 1036,34
Zadanie
Oblicz warto¶æ bie¿±c± 3-letniej obligacji o sta³ym oprocentowaniu, o warto¶ci nominalnej 500 z³, oprocentowaniu nominalnym równym 10%, je¿eli odsetki p³acone s± co kwarta³, a wymagana stopa dochodowo¶ci obligacji wynosi 12%
Odpowied¼ 475,05
Zadanie
Za jak± kwotê mo¿na zakupiæ 4,5% obligacjê wieczyst± (konsolê) o warto¶ci nominalnej 100 z³ by uzyskaæ 8,5% rentowno¶ci zakupu.
Odpowied¼ 52,94
Zadanie
Oblicz stopê zwrotu z obligacji 2-letniej o warto¶ci nominalnej 500 z³, po cenie zakupu 480 z³, oprocentowanie 12% rocznie je¿eli odsetki p³acone s± co roku
Odpowied¼ <12 ; 16>
AKCJE
Akcje – papier warto¶ciowy oznaczaj±cy wspó³w³asno¶æ firmy
Akcje mo¿e4 emitowaæ spó³ka akcyjna (egzamin)
Podstawowe funkcje
Z punktu widzenia spó³ki akcyjnej akcje s± form± pozyskiwania kapita³u przez spó³ki akcyjne
Z punktu widzenia akcjonariusza s± instrumentem inwestowania bez podjêcia dzia³alno¶ci gospodarczej we w³asnym imieniu i na w³asny rachunek
Kodeks Spó³ek Handlowych
Dokument akcji powinien byæ sporz±dzony na pi¶mie i zawieraæ nastêpuj±ce dane:
Firmê, siedzibê i adres firmy
Oznaczenie s±du rejestrowego i numeru pod którym spó³ka jest wpisana do rejestru
Datê zarejestrowania spó³ki i wystawienia akcji
Warto¶æ nominaln±, seriê i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji
Wysoko¶æ dokonanej wp³aty w przypadku akcji imiennych
Ograniczenie co do rozporz±dzania akcj±
Postanowienia statutu o zwi±zanych z akcj± obowi±zkach wobec spó³ki
Statut mo¿e przewidywaæ dodatkowe postanowienia dotycz±ce tre¶ci dokumentu akcji oraz jego formy.
(egzamin) Ka¿da akcja jest charakteryzowana za pomoc± pewnych wska¼ników, z których czê¶æ podaje siê w notowaniach gie³dowych akcji, czyli w sprawozdaniach z obrotu akcjami na gie³dzie papierów wtórnych. Zalicza siê do nich nastêpuj±ce wska¼niki:
warto¶æ nominalna akcji- okre¶lona jako warto¶æ kapita³u akcyjnego spó³ki (wniesionego przez akcjonariuszy) przypadaj±ca na jedn± akcjê ( nie ni¿sza ni¿ 1 z³, kapita³ zak³adowy 500 ty¶.)
warto¶æ emisyjna – okre¶lana jako cena po jakiej akcja jest sprzedawana przez emitenta jej pierwszemu w³a¶cicielowi (z regu³y dokonuje siê tego za po¶rednictwem instytucji finansowych b±d¼ delara) czêsto równa jest warto¶ci kapita³u w³asnego przypadaj±cej na jedn± akcjê
warto¶æ rynkowa akcji – czyli cena akcji na rynku
warto¶æ ksiêgowa akcji – czyli warto¶æ aktywów netto firmy przypadaj±cej na jedn± akcjê
wspó³czynnik cena – zysk (ang. P/E ratio) – jest to stosunek ceny akcji i zysku netto spó³ki przypadaj±cego na jedn± akcjê
stopa dywidendy – jest to wielko¶æ dywidendy podzielona przez cenê akcji
zabezpieczenie dywidendy – jest to iloraz dochodów firmy emituj±cej akcjê do wielko¶ci dywidendy (im wska¼nik wy¿szy tym firma lepiej wyp³aca dywidendê)
Do praw akcjonariusza zalicza siê:
prawo do uczestnictwa w spó³ce akcyjnej (korporacyjnej) – ma ka¿dy kto posiada akcje w w³a¶ciwy sposób op³acone; w Polsce zgodnie z przepisami walne zgromadzenie musi byæ og³oszone na 3 tygodnie wcze¶niej, powinno zawieraæ termin, godzinê, miejsce i szczegó³owy porz±dek obrad; gdy spó³ka emitowa³a tylko akcje imienne to emitent mo¿e wys³aæ zawiadomienia które musz± byæ potwierdzone przez odbiorcê (dwa tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia)
prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu z prawem do g³osowania – mog± uczestniczyæ ci inwestorzy, którzy co najmniej na tydzieñ przed terminem walnego zgromadzenia zostali wpisani do ksiêgi akcyjnej, w przypadku akcji na okaziciela w³a¶ciciele musz± zdeponowaæ akcje w siedzibie spó³ki albo mieæ za¶wiadczenie o tym ¿e z³o¿yli akcje w banku, biurze maklerskim lub u notariusza; w za¶wiadczeniu musi byæ napisane ¿e w³a¶ciciel nie we¼mie akcji do momentu walnego zgromadzenia, mo¿e wyst±piæ osobi¶cie lub mo¿e byæ pe³nomocnik z pisemnym potwierdzeniem. W przypadku akcji zwyk³ych akcjonariusz posiada jeden g³os.
prawo do udzia³u w zysku rocznym (dywidendy) - . akcjonariusz ma prawo do dywidendy gdy spó³ka wypracuje zysk i gdy jest to potwierdzone przez rewidenta, gdy walne zgromadzenie pozwoli to mo¿na dopiero wtedy wyp³aciæ dywidendê; w³a¶ciciel akcji imiennych dostaje tyle ile wp³aci³; zysk dzieli siê na akcje, dywidenda jest wyp³acana za rok poprzedni
prawo poboru akcji nowych emisji – ka¿dy akcjonariusz posiadaj±cy akcje zwyk³e ma takie prawo, a w uzasadnionym wypadkach mo¿e byæ tego prawa pozbawiony
prawo do udzia³u w maj±tku spó³ki (egzamin) – akcjonariusze maj± prawo do udzia³u w maj±tku w przypadku likwidacji przedsiêbiorstwa, najpierw sp³acani s± obligatariusze a dopiero pó¼niej akcjonariusze.
Prawa akcjonariuszy:
maj±tkowe – mog± byæ przedmiotem samodzielnego obrotu
korporacyjne – mog± byæ zbywane wraz z akcj±
W zale¿no¶ci od przepisów prawa jak równie¿ postanowieñ statutu spó³ki akcje mog± byæ emitowane w formie dokumentów:
imiennych – mo¿e byæ wydany zanim zosta³a uiszczona op³ata za akcje; statut spó³ki mo¿e uzale¿niæ rozporz±dzanie akcj± imienn± od zgody spó³ki b±d¼ te¿ w inny sposób ograniczyæ mo¿liwo¶æ rozporz±dzania akcjami imiennymi. W przypadku emisji akcji imiennych spó³ka jest zobowi±zana do prowadzenia ksiêgi akcyjnej (s± w niej podstawowe informacje o posiadaczu akcji – imiê i nazwisko lub nazwa firmy, siedziba, adres oraz wysoko¶æ wp³aconych kwot); akcje te mog± byæ przenoszone tylko za zgod± spó³ki.
na okaziciela – osoba która nabywa j± otrzymuje ¶wiadectwo depozytowe (potwierdzenie, ¿e osoba posiada akcje), jest nimi ³atwiejszy obrót ni¿ imiennymi; nie s± rejestrowane w ksiêdze akcyjnej.
Zamiana akcji imiennych na na okaziciela lub odwrotnie mo¿e nast±piæ tylko na ¿±danie akcjonariusza
Ze wzglêdu na formê pokrycia równowarto¶ci akcji mo¿na wyodrêbniæ akcje;
1. Op³acone gotówk± (jest wa¿ne przy wyp³acaniu dywidendy)
ca³kowicie
czê¶ciowo
2. Wydane za wk³ady rzeczowe tj. aporty, czyli akcje aportowe
pojedyncze
zbiorcze – gdy warto¶æ akcji jest niska mo¿na wydawaæ akcje zbiorcze musz± zawieraæ: ilo¶æ akcji, warto¶æ jednej akcji i sumê akcji zbiorczej
W zale¿no¶ci od uprawnieñ jakie przys³uguj± akcjonariuszowi, akcje mo¿na podzieliæ na:
zwyk³e
uprzywilejowane (dopuszczalna prawem nierówno¶æ akcjonariuszy) – preferowane, powinny byæ akcjami imiennymi
Przywileje mog± dotyczyæ:
prawa g³osu – akcjonariusz mo¿e mieæ co najwy¿ej dwa g³osy?????????????????
dywidendy – nie mo¿e przekraczaæ wiêcej ni¿ o po³owê dywidendy przeznaczonej do wyp³aty akcjonariuszom posiadaj±cym akcje zwyk³e
podzia³u maj±tku w razie likwidacji spó³ki – tê czê¶æ która zostanie po sp³aceniu wierzytelno¶ci dostaj± w pierwszej kolejno¶ci posiadaj±cy akcje uprzywilejowane
Je¿eli s± emitowane obligacje i akcje uprzywilejowane to obligatariusz ma prawo do maj±tku jako pierwszy (obligatariusz jest wierzycielem)
Akcje uprzywilejowane powinny byæ akcjami imiennymi
Porównanie akcji z obligacjami (ró¿nice)
AKCJE OBLIGACJE
- stanowi udzia³ w kapitale akcyjnym, jest to papier warto¶ciowy odzwierciedlaj±cy prawa udzia³owe - jest papierem warto¶ciowym odzwierciedlaj±cym wierzytelno¶ci pieniê¿ne
- daje akcjonariuszom tak¿e prawa korporacyjne, oprócz praw maj±tkowych - wywo³uje wy³±cznie skutki obligacyjne
- wysoko¶æ dywidendy za akcjê zale¿y od zysku jaki przeznaczy³o na ten cel walne zgromadzenie akcjonariuszy - posiadacz otrzymuje sta³e oprocentowanie którego poziom nie zale¿y od wyniku finansowego spó³ki
- wi±¿e siê bezpo¶rednio z ryzykiem inwestowania i dlatego mo¿e przynie¶æ w³a¶cicielowi wiêksze korzy¶ci ni¿ obligacja (warto¶æ dochodu akcjonariusza zale¿y od wysoko¶ci dywidendy i zmian warto¶ci ceny rynkowej akcji) - bezpo¶rednio nie podlega ryzyku zwi±zanego z dzia³alno¶ci± gospodarcz± emitenta, jest papierem warto¶ciowym bardziej bezpiecznym ni¿ akcja i z tego wzglêdu z regu³y przynosi jej w³a¶cicielowi mniejsze korzy¶ci w porównaniu z akcj±
Ogólny model wyceny akcji:
P0 – bie¿±ca warto¶æ wewnêtrzna akcji
Dt – wielko¶æ dywidendy wyp³aconej przez spó³kê w roku t
Pn – spodziewany przychód ze sprzeda¿y akcji uzyskany w roku n
n – ilo¶æ lat przez które inwestor zamierza utrzymywaæ akcje
r – wymagana przez inwestora ¶rednioroczna stopa zwrotu (stopa dyskontowa)
Model wyceny warto¶ci akcji w horyzoncie czasowym jednego roku
P0 – bie¿±ca warto¶æ wewnêtrzna akcji
D1 – dywidenda wyp³acona przez spó³kê w okresie roku
P1 – spodziewany przychód ze sprzeda¿y akcji po jednym roku
r – wymagana przez inwestora ¶rednioroczna stopa zwrotu (stopa dyskontowa)
Przyk³ad
Doradca inwestycyjny przygotowuje analizê inwestycji w akcje firmy Omega S.A. Na podstawie informacji p³yn±cych ze sprzeda¿y przewiduje siê, ¿e Omega S.A. w tym roku wyp³aci dywidendê w wysoko¶ci 2,5 z³ na jedn± akcjê. Rynkowa stopa procentowa wynosi 23%, bie¿±ca cena akcji wynosi 50 z³. Doradca spodziewa siê, ¿e za rok cena akcji wzro¶nie i osi±gnie poziom 65 z³. Jak± rekomendacjê powinien on wystawiæ klientowi, który rozwa¿a roczn± inwestycjê w akcje Omega S.A.
Rozwi±zanie
Aby wystawiæ rekomendacjê dotycz±c± akcji Omega S.A. nale¿y wyznaczyæ warto¶æ wewnêtrzn± akcji spó³ki Omega S.A. i porównaæ j± z bie¿±c± cen± akcji.
Warto¶æ wewnêtrzna akcji jest wy¿sza od bie¿±cej ceny gie³dowej, zatem akcje Omega S.A. s± obecnie niedoszacowane i doradca powinien zarekomendowaæ ich kupno.
Model wyceny warto¶ci akcji w nieskoñczenie d³ugim horyzoncie czasu
P0 – bie¿±ca warto¶æ wewnêtrzna akcji
Dt – wielko¶æ dywidendy wyp³aconej przez spó³kê w roku t
r – wymagana przez inwestora stopa zwrotu
UWAGA: Model ten zak³ada, ¿e inwestor bêdzie utrzymywa³ akcje w nieskoñczenie d³ugim czasie dlatego pomija przychody otrzymane ze sprzeda¿y.
Szczególnym przypadkiem tego modelu jest sytuacja gdy dywidendy z kolejnych okresów przyjmuj± sta³± warto¶æ
P0 – bie¿±ca warto¶æ wewnêtrzna akcji
Dt – wielko¶æ dywidendy wyp³aconej przez spó³kê co roku
r – wymagana przez inwestora stopa zwrotu
Przyk³ad
Dokonaj wyceny akcji wiedz±c, ¿e spó³ka planuje wyp³acenie co roku sta³ej dywidendy w wysoko¶ci 5 z³ na jedn± akcjê, a wymagana przez inwestora stopa zwrotu wynosi 20%.
Rozwi±zanie
Model sta³ego tempa wzrostu dywidendy (model Gordona)
P0 – bie¿±ca warto¶æ wewnêtrzna akcji
Dt – wielko¶æ dywidendy wyp³aconej przez spó³kê w pierwszym roku
r – wymagana przez inwestora stopa zwrotu
g – sta³e tempo wzrostu dywidendy
za³o¿enie r > g
tempo wzrostu dywidendy okre¶liæ mo¿na na podstawie wzoru
g = w * r0
w – wspó³czynnik dochodów zatrzymanych w spó³ce
r0 – stopa zysku zatrzymanych dochodów przez spó³kê
Przyk³ad
Wyceñ akcje spó³ki Omega S.A. wiedz±c, ¿e spó³ka prowadzi politykê wyp³acania swoim akcjonariuszom co roku 30% zysku netto w postaci dywidendy oraz przewiduj±c w ci±gu nastêpnych lat sta³y rozwój firmy w dotychczasowym tempie. Przeciêtna stopa zysku z inwestycji dokonanych przez spó³kê wynios³a dotychczas 15%, a wymagana przez inwestora stopa zwrotu wynosi 20%. Ostatnia wyp³acona dywidenda wynios³a 5 z³ na akcjê.
Rozwi±zanie
0,70 =(100% - 30%) / 100 – wielko¶æ zysku zatrzymanego przez spó³kê
Instrumenty pochodne
Pojawi³y siê w latach 70 – tych XX wieku; jest to zabezpieczenie przed ryzykiem
Instrument pochodny – jest to taki instrument finansowy, którego warto¶æ zale¿y od warto¶ci innego instrumentu (w szczególno¶ci papiery warto¶ciowe), na który ten instrument zosta³ wystawiony.
Dwie grupy instrumentów:
instrumenty oparte na kontraktach futures – zawsze wystêpuj± dodatnie przep³ywy pieniê¿ne (kontrakty s± zobowi±zaniem dla obu stron), zaliczamy:
kontrakty futures,
kontrakty forword,
SWAP
instrumenty oparte na opcjach – nie zawsze musi wyst±piæ przep³yw pieniê¿ny (zobowi±zanie dla jednej strony, a dla drugiej prawa), zaliczamy:
opcje
kontrakty typu CAP (czapkowe)
kontrakty typu COLLAR (ko³nie¿ykowe)
kontrakty typu FLOOR
Instrumenty oparte na kontraktach futures – dotycz± transakcji zawieranych w przysz³o¶ci, mo¿na je podzieliæ na:
COMMODITYL futures (przedmiotem transakcji s± towary)
FIANANCIAL futures (przedmiotem transakcji s± instrumenty finansowe)
Kontrakt financial futures – jest to uzgodnienie dotycz±ce dostarczenia w okre¶lonym czasie, po okre¶lonej cenie pewnej ilo¶ci instrumentu finansowego, którego dotyczy kontrakt. Kontrakt obowi±zuje dwie strony. Jedn± stron± jest nabywca a drug± wystawiaj±cy kontrakt. Stosuje siê tutaj okre¶lenia:
krótka pozycja – jest to pozycja osoby wystawiaj±cej kontrakt
d³uga pozycja – jest to pozycja osoby nabywaj±cej kontrakt
W¶ród kontraktów financial futures nale¿y wyró¿niæ:
walutowe kontrakty financial futures - dotycz± dostarczania okre¶lonej waluty innego kraju po kursie okre¶lonym w kontrakcie
procentowe kontrakty financial futures – dotycz± dostarczenia okre¶lonej ilo¶ci oprocentowanego instrumentu finansowego po cenie okre¶lonej w kontrakcie
indeksowe kontrakty financial futures – przedmiotem kontraktu jest indeks gie³dy (jest to charakter umowny) st±d te¿ je¿eli warto¶æ indeksu jest ni¿sza ni¿ cena umówiona w kontrakcie to nabywca kontraktu p³aci ró¿nicê wystawiaj±cemu kontrakt, a je¿eli warto¶æ indeksu jest wy¿sza ni¿ cena umówiona w kontrakcie to wystawiaj±cy kontrakt p³aci ró¿nicê nabywcy.
Kontrakt forword – jest to instrument finansowy który zobowi±zuje dwie strony do zawarcia w przysz³o¶ci na warunkach zawartych w kontrakcie.
Kontrakt futures
wystêpuje z regu³y na gie³dzie
jest kontraktem standardowym, dla którego ¶ci¶le okre¶lone s± ilo¶ci przedmiotu kontraktu i terminu dostawy, charakterystykê tê okre¶la gie³da, jedynie cena jest negocjowana na rynku
termin dostawy jest okre¶lony jako ca³y miesi±c
w przewa¿aj±cej wiêkszo¶ci przypadków dostawca przedmiotu kontraktu nie wystêpuje gdy¿ pozycja przyjêta w kontrakcie przez inwestora jest likwidowana przed terminem dostawy przy przyjêciu odwrotnej pozycji (np. krótka pozycja poprzez przyjêcie dodatkowo d³ugiej pozycji)
przez obie strony jest wnoszony depozyt, stanowi±cy pewien procent kontraktu (kilka procent) ??????????????????
kontrakt jest rozliczany codziennie na zasadzie „marketing to market”
Kontrakt forword
wystêpuje w obrocie pozagie³dowym
jest kontraktem niestandaryzowanym, na zamówienie co oznacza, ¿e strony kontraktu ustalaj± ilo¶æ przedmiotu kontraktu i termin dostawy
termin dostawy okre¶lony jest jako konkretny dzieñ
prawie zawsze dochodzi do dostawy przedmiotu kontraktu
zawarcie kontraktu nie wymaga wniesienia depozytu
p³atno¶æ nastêpuje po dostawie (jest rozliczone po dostawie towaru)?????????????
SWAP
SWAP definiowany najbardziej ogólnie jest operacj± wymiany strumieni finansowych, których warto¶æ i terminy s± z góry okre¶lone. Na podstawie zawartej umowy strony transakcji zgadzaj± siê wymieniæ miêdzy sob± w okre¶lonym terminie strumieñ p³atno¶ci przy czym wykonanie zobowi±zania jednej strony wynikaj±ce z umowy jest uzale¿nione od realizacji zobowi±zañ drugiej strony. Najczê¶ciej spotykane to:
procentowe kontrakty swapowe, w których strony zamieniaj± siê zad³u¿eniem (oprocentowanie wed³ug sta³ej stopy procentowej na oprocentowanie wed³ug zmiennej stopy procentowej i vice wersa)
walutowe kontrakty swapowe, w których strony zamieniaj± siê p³atno¶ciami w ró¿nych walutach
Opcje
¦wiatowym centrum opcji s± Stany Zjednoczone, a drugim Wielka Brytania. Wyró¿niamy opcje towarowe i finansowe.
Opcja – jest to dokument stwierdzaj±cy nabycie prawa do zakupu lub sprzeda¿y papierów warto¶ciowych lub innego instrumentu finansowego.
Wyró¿nia siê dwa podstawowe rodzaje opcji:
opcja kupna (typu call) – daje prawo jej posiadaczowi do zakupu instrumentu finansowego, którego ta opcja dotyczy w okre¶lonym czasie po okre¶lonej cenie
opcja sprzeda¿y (typu put) – daje prawo jej posiadaczowi do sprzeda¿y instrumentu finansowego, którego ta opcja dotyczy w okre¶lonym czasie po okre¶lonej cenie
Posiadacz opcji
Wystawiaj±cy opcjê
Zale¿no¶æ pomiêdzy rodzajem transakcji a rodzajem prawa p³yn±cego z opcji
call Put
Kupno Prawo do nabycia instrumentu pierwotnego po cenie z góry ustalonej Prawo do sprzeda¿y instrumentu pierwotnego po cenie z góry ustalonej
Sprzeda¿ Zobowi±zanie do sprzeda¿y na ¿±danie posiadacza opcji, instrumentu pierwotnego po cenie ustalonej z góry Zobowi±zanie do sprzeda¿y na ¿±danie posiadacza opcji, instrumentu pierwotnego po cenie ustalonej z góry
W transakcjach opcyjnych mog± braæ udzia³:
kupuj±cy opcje kupna
sprzedaj±cy opcje kupna
kupuj±cy opcje sprzeda¿y
sprzedaj±cy opcje sprzeda¿y
Ze wzglêdu na kryterium czasu mo¿na mówiæ o dwóch terminach:
termin wyga¶niêcia opcji jest to termin po up³ywie którego opcja nie mo¿e byæ wykonana i traci swoj± wa¿no¶æ
termin wykonania opcji jest to termin w którym opcja jest wykonana
W zwi±zku z powy¿szym wyró¿nia siê dwa rodzaje opcji:?????????????????
opcje amerykañskie – posiadacz mo¿e j± wykonaæ w dowolnym dniu od momentu jej nabycia do terminu wyga¶niêcia (mo¿emy sprzedaæ w dowolnym dniu)
opcja europejska – posiadacz mo¿e j± wykonaæ jedynie w dniu w którym przypada termin wyga¶niêcia opcji
Z opcjami wi±¿± siê ró¿ne ceny:
cena wykonania inaczej cena rozliczenia, jest to cena po jakiej opcja jest wykonana, jest ona ustalona w momencie wystawienia opcji i nie zmienia siê
cena opcji zwana premi± jest to cena prawa które nabywa posiadacz opcji (prawo to dotyczy przysz³ych warunków sprzeda¿y b±d¼ kupna instrumentu pierwotnego), jest to warto¶æ rynkowa opcji zmieniaj±ca siê w czasie
cena instrumentu pierwotnego jest to warto¶æ rynkowa instrumentu na który opiewa opcja.
Przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu opcji mog± wyst±piæ trzy sytuacje z których ka¿da ma tradycyjn± nazwê:
opcja „jest w cenie” gdy op³aca siê j± wykonaæ. W przypadku opcji kupna oznacza to ¿e cena wykonania jest ni¿sza ni¿ bie¿±ca cena rynkowa instrumentu pierwotnego, a w przypadku opcji sprzeda¿y oznacza to ¿e cena wykonania jest wy¿sza ni¿ bie¿±ca cena rynkowa instrumentu pierwotnego
opcja” nie jest w cenie” gdy nie op³aca siê jej wykonywaæ. W przypadku opcji kupna oznacza to ¿e cena wykonania jest wy¿sza ni¿ cena bie¿±ca rynkowa instrumentu pierwotnego, a w przypadku opcji sprzeda¿y oznacza to ¿e cena wykonania jest ni¿sza ni¿ bie¿±ca cena rynkowa instrumentu pierwotnego
opcja „jest po cenie” gdy cena wykonania jest równa bie¿±cej cenie rynkowej instrumentu pierwotnego którego ta opcja dotyczy
Rodzaje opcji(dwie grupy):
Opcje kasowe (natychmiastowe):
opcje akcyjne, instrumentem pierwotnym jest akcja
opcje walutowe, instrumentem pierwotnym jest waluta kraju innego tzn. cena wykonania jest wyra¿ona jako kurs waluty
opcje procentowe, instrumentem pierwotnym jest tu oprocentowany papier warto¶ciowy np. obligacje
opcje indeksowe, instrumentem pierwotnym jest tu indeks rynku
W przypadku opcji kupna w momencie wykupienia opcji posiadacz otrzymuje sumê pieniê¿n± proporcjonaln± do ró¿nicy miêdzy warto¶ci± indeksu w momencie wykonania a cen± wykonania.
W przypadku opcji sprzeda¿y w momencie gdy wykonujemy opcjê posiadacz opcji otrzymuje sumê pieniê¿n± proporcjonaln± do ró¿nicy miêdzy cen± wykonania a warto¶ci± bie¿±c± indeksu
Opcje terminowe
opcje na kontrakty futures
Pojêcie i rodzaj inwestorów
Inwestorem jest osoba posiadaj±ca zasoby inwestycyjne i chc±ca je zainwestowaæ.
Na rynku kapita³owym mog± inwestowaæ osoby fizyczne i prawne.
Cechy:
p³ynno¶æ obrotu
skala ryzyka
dochód
Do podstawowych kryteriów klasyfikacyjnych inwestorów mo¿na zaliczyæ:
rozmiary kapita³u i profesjonalizm zarz±dzaj±cych kapita³em
czas inwestowania
¼ród³a pochodzenia kapita³u
Na rynku kapita³owym mo¿na wyró¿niæ dwie zasadnicze grupy inwestorów:
Inwestorzy indywidualni – mo¿e byæ ka¿dy, nieprofesjonali¶ci, czêsto korzystaj± z informacji zawartych w prasie; dwie grupy:
akcjonariat pracowniczy – osoby które dosta³y akcje od spó³ki w której pracuj±
gospodarstwa domowe
Inwestorów indywidualnych mo¿na podzieliæ na (zale¿y od stopnia zamo¿no¶ci, stopy zwrotu):
inwestorzy indywidualni drobni
inwestorzy indywidualni ¶redni
inwestorzy indywidualni wiêksi
Inwestorzy instytucjonalni
Do najpotê¿niejszych grup inwestorów instytucjonalnych nale¿±:
banki korporacyjne, banki inwestycyjne
fundusze zbiorowego inwestowania
fundusze ubezpieczeniowe i emerytalne
fundusze typu venture capital
przedsiêbiorstwa
Skarb Pañstwa
inni np. domy maklerskie
Bankowo¶æ inwestycyjna obejmuje wiele us³ug finansowych do których mo¿na zaliczyæ przede wszystkim:
przeprowadzanie i gwarantowanie emisji na rynku pierwotnym
dzia³alno¶æ dealersk± na rynku wtórnym
konstruowanie i oferowanie nowych instrumentów finansowych przede wszystkim instrumentów pochodnych
zarz±dzanie inwestycjami w instrumenty finansowe na zlecenie klientów
Fundusz zbiorowego inwestowania – rodzaje:
zamkniête fundusze inwestycyjne – spó³ka inwestycyjna o okre¶lonej liczbie udzia³ów (akcji) które s± kupowane i sprzedawane na rynku wtórnym
otwarte fundusze inwestycyjne (fundusz powierniczy) – spó³ka inwestycyjna od której inwestorzy kupuj± udzia³y i które odsprzedaj±
(ró¿nice na egzamin??????????????)
Uczestnicy funduszy uzyskuj± korzy¶ci:
efekt skali gdy¿ fundusz mo¿e nabywaæ instrumenty o du¿ej warto¶ci nominalnej (takie jak bony skarbowe) na które staæ pojedynczego , drobnego inwestora
profesjonalne zarz±dzanie inwestycjami gdy¿ fundusz zatrudnia zarz±dzaj±cych portfelem którzy s± specjalistami w tej dziedzinie
Fundusze emerytalne i ubezpieczeniowe zarz±dzaj± znacznymi ¶rodkami
Fundusze typu venture capital – zapewniaj± zasilanie kapita³owe na okresy ¶rednie i d³ugoterminowe firmom, które nie wesz³y jeszcze na rynek papierów warto¶ciowych z zamiarem pó¼niejszej odsprzeda¿y udzia³ów lub akcji z zyskiem. G³ównym obszarem lokat kapita³owych jest wspieranie dzia³alno¶ci gospodarczej firmy o du¿ym potencjale wzrostu, finansowo zaawansowanych prac nad zastosowaniem nowoczesnych technologii, wprowadzenie do produkcji nowych lub zmodernizowanych produktów czy te¿ unowocze¶nienie przedsiêbiorstwa i dzia³ania prywatyzacyjne.
Przedsiêbiorstwo mo¿e byæ inwestorem instytucjonalnym, mo¿e kupowaæ akcje lub obligacje innych spó³ek.
Przyjmuj±c jako kryterium czas inwestowania i aktywno¶æ na rynku kapita³owym inwestorów mo¿na podzieliæ na:
inwestorzy krótkoterminowi o zachowaniach spekulacyjnych
inwestorzy ¶rednioterminowi
inwestorzy d³ugoterminowi
Przyjmuj±c jako kryterium pochodzenie kapita³u mo¿na wyró¿niæ:
inwestorów krajowych (inwestycje w kapita³ pochodzenia krajowego)
inwestorów zagranicznych
miêdzynarodowe instytucje inwestowania
Ryzyko inwestycyjne na rynku kapita³owym mo¿na okre¶liæ jako potencjalny obiektywny i subiektywny odczuwalny stopieñ zagro¿enia w uzyskaniu oczekiwanych przez inwestora korzy¶ci ekonomicznych.
Przez pojêcie ryzyka rozumie siê niebezpieczeñstwo straty lub (inaczej) niebezpieczeñstwo nie osi±gniêcia celu za³o¿onego przy podejmowaniu decyzji.
Ryzyko mo¿na podzieliæ na:
ryzyko w³a¶ciwe funkcjonuj±ce na zasadach wielkich liczb (np. klêski ¿ywio³owe)
ryzyko obiektywne zwi±zane z niemo¿liwo¶ci± przewidzenia niektórych zmian (np. odkryæ naukowych w przysz³o¶ci)
ryzyko subiektywne wynikaj±ce z niedoskona³o¶ci dzia³añ cz³owieka (b³êdne przewidywanie koniunktury rynkowej)
ryzyko polityczne –stabilno¶æ polityki spo³ecznej i gospodarki (zaufanie do rz±du itp.)
ryzyko makroekonomiczne – ocena rozwoju gospodarczego
ryzyko rynku – stabilno¶æ i p³ynno¶æ
ryzyko technologiczne – zmiany procesów technologicznych
ryzyko finansowe – stabilno¶æ pieni±dza, kursy walutowe, podatki (mo¿liwe zmiany i zagro¿enia)
Mo¿na wyró¿niæ grupy instrumentów:
Instrumenty finansowe o ma³ym ryzyku i umiarkowanym ale wzglêdnie pewnym dochodzie (obligacje)
Instrumenty finansowe o wiêkszym ryzyku i mo¿liwo¶ci wy¿szych dochodów (akcje)
Instrumenty finansowe o wysokim ryzyku i wysokich mo¿liwych dochodach (instrumenty pochodne).
Strategie inwestycyjne rynku kapita³owego – kryteria:
okres inwestowania
ryzyko inwestycyjne
Jako kryterium bierzemy pod uwagê okres inwestowania;
strategie krótkookresowe – horyzont czasowy od kilku sesji gie³dowych do kilku miesiêcy, decyzje opieraj± siê na aktualnych relacjach miêdzy popytem a poda¿± na rynku papierów warto¶ciowych; erystyczne jest to ¿e te inwestycje charakteryzuj± inwestorów operuj±cych kapita³em spekulacyjnym oraz cze¶æ inwestorów indywidualnych którzy kupuj± akcje gdy ich cena jest niska a sprzedaj± gdy ich cena jest wysoka. Du¿y udzia³ inwestorów krótkoterminowych mo¿e wp³ywaæ destabilizuj±co na rynek papierów warto¶ciowych. Charakteryzuj± siê du¿± p³ynno¶ci± która wyra¿a siê szybko¶ci± i ³atwo¶ci± zamiany papierów warto¶ciowych na gotówkê
strategie d³ugookresowe – bazuj± na analizie emitentów poszczególnych grup papierów warto¶ciowych, w mniejszym stopniu uwa¿a siê na bie¿±ce wska¼niki. Du¿a ilo¶æ inwestorów wp³ywa stabilizuj±co na gie³dê, tymi inwestorami s± inwestorzy instytucjonalni (np. fundusze inwestycyjne).
Z punktu widzenia ryzyka inwestycyjnego wyró¿niamy:
strategie dochodowe – obejmuj± inwestycje w papiery warto¶ciowe zapewniaj±ce wzglêdnie pewny dochód; stosowana przez inwestorów mniej sk³onnych do ryzyka (obligacje, pewne akcje)
strategie wzrostowe – zorientowane na zakup papierów warto¶ciowych zak³adaj±cych osi±gniêcie zysku wyniku wzrostu cen gie³dowych; s± bardziej ryzykowne wi±¿e siê to z trudnymi do przewidzenia zmianami globalnymi, z ryzykiem b³êdnej wyceny papierów warto¶ciowych , z tej strategii korzysta wielu inwestorów poniewa¿ kiedy ro¶nie ryzyko rosn± te¿ dochody
Do podstawowych innych rodzajów strategii mo¿na równie¿ zaliczyæ:
metodê regularnego inwestowania – polega ogólnie na systematycznym lokowaniu sta³ej sumy pieniêdzy w regularnych odstêpach czasu na zakup okre¶lonego pakietu papierów warto¶ciowych
metodê sta³ego kapita³u inwestycyjnego i sta³ej relacji kierunków inwestowania – przeznaczamy pewn± kwotê na zakup akcji i kiedy cena zacznie rosn±æ to ró¿nice pomiêdzy aktualn± cen± a cen± zakupu przeznaczmy na zakup instrumentów pewnych (np. obligacji), a jak cena spada to sprzedajemy te obligacje aby uzupe³niæ kapita³ pocz±tkowy
metodê cenowo – wska¼nikow± – opiera siê na zasadzie przyjêcia za podstawê decyzji inwestycyjnej okre¶lonego poziomu cen lub wska¼ników papierów warto¶ciowych wynikaj±cych z analizy danego rynku (np. wska¼nik indeksu gie³dowego, wska¼nik P/E)
Inwestowanie portfelowe – jest chêtnie stosowane przez inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych
Rodzaje ryzyka i ich wp³yw na ca³kowite ryzyko portfela
¬ród³a ryzyka:
Ryzyko ca³kowite:
Ryzyko specyficzne (dywersyfikowalne)
ryzyko zwi±zane z dzia³alno¶ci± gospodarcz± – ryzyko zwi±zane z natur± przedsiêwziêcia gospodarczego (biznesu)
ryzyko finansowe - ryzyko zwi±zane ze ¼ród³ami finansowania dzia³alno¶ci firmy
Ryzyko systematyczne (niedywersyfikowalne)
ryzyko rynkowe - ryzyko zwi±zane z tendencj± pod±¿ania cen akcji za ogólnym trendem rynku
ryzyko stopy procentowej – niepewno¶æ zwi±zana ze zmianami stóp procentowych. Prawdopodobieñstwo poniesienia straty spowodowanej wzrostem stopy procentowej
ryzyko stopy reinwestycyjnej - ryzyko zwi±zane z reiwestycj± dochodów z kapita³u na ni¿szy procent
ryzyko si³y nabywczej – ryzyko zmniejszenia si³y nabywczej aktywów i dochodu przez przysz³± inflacjê
ryzyko kursowe – niepewno¶æ zwi±zana ze zmianami warto¶ci walut
Do podstawowych kryteriów wyboru zestawu portfela papierów warto¶ciowych mo¿na zaliczyæ:
sformu³owanie strategii inwestowania na rynku papierów warto¶ciowych, g³ównie w aspekcie oczekiwanego dochodu i ryzyka inwestycyjnego (strategia bezpieczna, umiarkowanego b±d¼ wysokiego ryzyka)
analiza papierów warto¶ciowych znajduj±cych siê na rynku i uporz±dkowanie ich wed³ug ustalonych cen, na przyk³ad akcje solidnych spó³ek (blue chips) niestabilnych czy spó³ek du¿ych i ma³ych
okre¶lenie horyzontu czasowego inwestycji portfelowych (d³ugookresowych, krótkookresowych)
dokonanie wyboru zestawu portfela z ró¿nych grup papierów warto¶ciowych i wybór z licznych dostêpnych na rynku papierów warto¶ciowych zestawu ograniczonego, wed³ug ustalonych wcze¶niej kryteriów
okre¶lona cena posiadanego portfela i wprowadzenie korekt wynikaj±cych z bie¿±cej analizy rynku papierów warto¶ciowych.
Mianem portfeli efektywnych okre¶la siê te dla których nie istnieje portfel o tej samej oczekiwanej stopie zysku i mniejszym ryzyku lub o tym samym ryzyku i wiêkszej stopie zysku.
Ryzyko inwestycyjne w systemie portfelowym zale¿ne jest od ryzyka wystêpuj±cego przy poszczególnych papierach warto¶ciowych i od ich udzia³ów w portfelu oraz od wspó³czynników korelacji miêdzy nimi.
Podstawowymi wielko¶ciami w analizie portfelowej s±: oczekiwana stopa zwrotu oraz ryzyko mierzone odchyleniem standardowym stopy zwrotu
R – oczekiwana stopa zwrotu
Pi – prawdopodobieñstwo wyst±pienia i – tej mo¿liwej stopy zwrotu
Ri – i – ta mo¿liwa do osi±gniêcia stopa zwrotu
m – liczba mo¿liwych do osi±gniêcia stóp zwrotu
Gdy brak jest danych na temat rozk³adu stopy zwrotu oczekiwan± stopê zwrotu mo¿na oszacowaæ na podstawie danych z przesz³o¶ci
Rt – stopa zwrotu zrealizowana w okresie t
n – liczba okresów z których pochodz± obserwacje stopy zwrotu
Przyk³ad
Roczne stopy zwrotu akcji spó³ki Omega S.A. zrealizowane w ci±gu ostatnich 8 lat s± nastêpuj±ce
Rok 1 2 3 4 5 6 7 8
Zrealizowana stopa zwrotu 2% 5% -7% -2% 12% 5% 7% 4%
Oszacuj oczekiwan± stopê zwrotu dla akcji Omega S.A.
Rozwi±zanie
R= 0,0325 = 3,25%
Ryzyko inwestowania w akcje mo¿na okre¶liæ za pomoc± wariancji oraz odchylenia standardowego stopy zwrotu. S± to bezwzglêdne miary ryzyka
V – wariancja oczekiwanej stopy zwrotu
s – odchylenie oczekiwanej stopy zwrotu
Wzglêdna miara ryzyka inwestycyjnego jest wspó³czynnikiem zmienno¶ci stopy zwrotu
CV – wspó³czynnik zmienno¶ci stopy zwrotu
Gdy brak jest danych na temat rozk³adu stopy zwrotu wariancjê mo¿na oszacowaæ na podstawie historycznych stóp zwrotu
Odchylenie standardowe papierów warto¶ciowych wyra¿one w procentach wskazuje jakie jest przeciêtne odchylenie mo¿liwych stóp zysku od oczekiwanej stopy zysku.
Im wy¿sze odchylenie standardowe tym wiêksze ryzyko zwi±zane z papierem.
Wspó³czynnik zmienno¶ci jest relatywn± miar± ryzyka wzglêdem stopy zwrotu. Okre¶la on jakie ryzyko przypada na jednostkê stopy zwrotu z papierów warto¶ciowych.
Wielko¶æ ryzyka przypadaj±ca na jednostkê stopy zysku powinna byæ jak najni¿sza.
Przyk³ad
Opieraj±c siê na danych z poprzedniego przyk³adu oszacuj wariancjê, odchylenie standardowe i wspó³czynnik zmienno¶ci oczekiwanej stopy zwrotu dla akcji spó³ki Omega S.A.
(0,02 - 0,0325)2 + (0,05 – 0,0325)2+ (-0,07 – 0,0325)2+ (-0,02 – 0,0325)2+ (0,12 – 0,0325)2+ (0,05 – 0,0325)2+ (0,07 – 0,0325)2+ (0,04 – 0,0325)2 = 0,02315
Wyszczególnienie Inwestycja A Inwestycja B
Oczekiwana stopa zwrotu 0,07 0,12
Odchylenie standardowe 0,05 0,07
CV A = 0,05 : 0,07 = 0,714
CV B = 0,07 : 0,12 = 0,583
Analiza fundamentalna polega na badaniu czynników ekonomicznych które wp³ywaj± na zachowanie siê kursów papierów warto¶ciowych.
Podej¶cie fundamentalne skupia siê na poziomie:
kraju i jego otoczenia
bran¿y
przedsiêbiorstwa
Analiza kraju i jego otoczenia obejmuje miêdzy innymi:
produkt krajowy brutto
politykê pieniê¿n±
politykê procentow±
poziom inflacji
bilans handlowy
stopê bezrobocia
stan d³ugu publicznego
stopieñ i sposób inwestycji pañstwa
Analiza bran¿y (celem jest wybór bran¿y o du¿ych szansach rozwoju) ocena miêdzy innymi nastêpuj±cych elementów:
wra¿liwo¶æ bran¿y na czynniki makroekonomiczne
fazy cyklu ¿ycia bran¿y (wprowadzenie, wzrost, dojrza³o¶æ, nasycenie, spadek)
stabilno¶æ zysków i rentowno¶æ bran¿y
potencja³ bran¿y (perspektywy rozwoju, nowe rynki zbytu, nowe produkty, produkty substytucyjne)
struktury popytu (rodzaj odbiorców, ryzyko utraty odbiorców)
stopnia konkurencyjno¶ci w bran¿y (bariery wej¶cia i wyj¶cia)
zaopatrzenie w surowce dla bran¿y (si³a negocjacyjna dostawców)
wp³ywu na ¶rodowisko naturalne
Analiza przedsiêbiorstwa; podstawowym ¼ród³em informacji wykorzystywanych w analizie s±:
prospekty emisyjne
bilanse
rachunki wyników
rachunki przep³ywów pieniê¿nych
Analiza wska¼nikowa
porównania w przestrzeni polegaj± na porównywaniu wska¼ników jednej spó³ki z takimi samymi wska¼nikami innej spó³ki z tej samej bran¿y lub z warto¶ciami tych wska¼ników wyznaczanymi dla ca³ej bran¿y
porównania w czasie polegaj± na odniesieniu warto¶ci wska¼nika do takiego samego wska¼nika wyznaczonego dla tej samej firmy we wcze¶niejszych lub pó¼niejszym okresie (w przypadku prognozy)
W analizie wska¼nikowej bierze siê pod uwagê nastêpuj±ce wska¼niki:
p³ynno¶æ
zad³u¿enie
sprawno¶æ dzia³ania(zarz±dzanie aktywami)
rentowno¶æ
warto¶æ rynkowa
Metoda wyceny warto¶ci przedsiêbiorstwa. Warto¶æ przedsiêbiorstwa otrzymana w wyniku analizy fundamentalnej mo¿e byæ interpretowany jako:
warto¶æ ksiêgowa – warto¶æ firmy wynikaj±ca z zapisów w ksiêgach handlowych (bilansie)
warto¶æ likwidacyjna – suma cen uzyskanych ze sprzeda¿y poszczególnych sk³adników maj±tkowych lub ca³ego przedsiêbiorstwa
warto¶æ odtworzeniowa – suma nak³adów finansowych niezbêdnych do odtworzenia poszczególnych elementów (przy okre¶lonym poziomie ..........)maj±tku przedsiêbiorstwa na dany moment
warto¶æ zastosowana – warto¶æ gwarantuj±ca zabezpieczenie udzielonego kredytu, czêsto jest wyra¿ana jako procent warto¶ci aktywów netto przedsiêbiorstwa któremu bank udziela kredytu
warto¶æ ekonomiczna – warto¶æ odzwierciedlaj±ca zdolno¶ci przedsiêbiorstwa do pomna¿ania zysków
Na podstawie wyró¿nionych mo¿liwych warto¶ci przedsiêbiorstwa w ramach analizy fundamentalnej mo¿na okre¶liæ trzy podstawowe grupy metod:
metoda wyceny na podstawie substancji firmy (warto¶ci maj±tku)
metoda wyceny oparta na dochodowo¶ci firmy (zdolno¶ci do generowania zysków)
metoda mieszana
Analizê techniczn± mo¿na zdefiniowaæ jako proces studiowania aktualnych i historycznych danych o kursach ilo¶ci przeprowadzonych transakcji, warto¶ci wska¼ników gie³dowych.
W literaturze przedmiotu dokonuje siê podzia³u tej metody na:
klasyczn± analizê techniczn±, która obejmuje:
analizê trendu
analizê formacji
analizê warto¶ci obrotów
analizê fal i cykli
nowoczesn± analizê techniczn±
Do najbardziej znanych typów wykresów ilustruj±cych ruch cen akcji (warto¶ci wska¼ników itp.) nale¿±:
wykres liniowy
wykres s³upkowy
wykres punktowo – symboliczny (wykres punktów i figur) popularnie zwane wykresami typu kó³ko – krzy¿yk
wykres ¶wiecznikowy