Interpretacja i rola tytułu oraz motta w wybranych 3-4 utworach różnych epok
|
|
|
|
LITERATURA WSPÓŁCZESNA: 1. Zofia
Nałkowska "Medaliony" , motto utworu: "Ludzie ludziom
zgotowali ten los". - tytuł
"Medaliony" został zaczerpnięty z jednego z opowiadań -
"Kobieta cmentarna", a pochodzi od medalionów nagrobnych,
zamieszczanych na grobach portretów ludzi zmarłych. Autorka prezentuje w
swoich krótkich opowiadaniach-relacjach literackie portrety ludzi, którzy
przeżyli gehenne hitleryzmu - ich wypowiedzi, zeznania, zwierzenia. Tytuł
zbioru opowiadań symbolizuje chęć nadania utworowi charakteru pomnika
wystawionego wszystkim poległym, każde z opowiadań ma pomoc utrwalić,
zachować w pamięci. - motto
"Ludzie ludziom zgotowali ten los" to bezmiar przerażenia, że
przedstawione "drobne" obrazy są dziełem człowieka, że ludzie
stworzyli faszyzm, hitleryzm, piece i miejsca kaźni, że są autorami tak
strasznej rzeczywistości. Chcąc osądzić jakiś niegodny człowieka czyn,
określa się go niekiedy jako "nieludzki". W zwrotach
"nieludzkie postępowanie", "nieludzka zbrodnia", brzmi
echo przekonania, że człowiek jest do pewnych złych czynów niezdolny, echo
wielkiej wiary humanistów. Zbrodnie hitlerowskie niewątpliwie zaprzeczały tej
wierze, urągały pojęciu człowieczeństwa i nazywanie ich
"nieludzkimi" nie tylko nie zawierałoby w sobie żadnej przesady,
ale również można by je uznać za pozbawione jakiejkolwiek ekspresji, banalne.
Natomiast stwierdzenie odwrotne, uprzytomnianie przez pisarkę, że to właśnie
ludzie te nieludzkie zbrodnie popełnili, że to "ludzie ludziom zgotowali
ten los" - miało w sobie moc mobilizującą do oceny moralnej, do
refleksji nad istotą takich pojęć, jak "ludzkość", "człowieczeństwo",
"humanizm" oraz nad istotą zatraty, dewaluacji tych pojęć. 2. Albert
Camus "Dżuma". Jak
rozumieć tytuł "Dżuma"? Wyjaśnień jest kilka: - dżuma
jako choroba, która zaatakowała Oran. Jest to znaczenie realistyczne i
organizuje całość wydarzeń w powieści. Lecz jako choroba dżuma oznacza także
zarazę, żywioł, który w każdej chwili i nie wiadomo skąd może spaść na
społeczność ludzką. To symbol zagrożenia człowieka wobec sił, na które nie ma
wpływu. - dżuma
jako wojna. Jest to znaczenie przenośne, a i wojna jest żywiołem nieco innym
niż choroba - bo jej sprawcami są ludzie. Lecz jest równie groźna - i jest
także "godziną próby", wyzwala z ludzi różne zachowania i postawy.
Z wojną wiążą się ucisk, totalitaryzm - to także odmiany dżumy, wobec których
człowiek musi się opowiedzieć. - dżuma
jako zło tkwiące w człowieku. Jest to zaraza, negatywny pierwiastek, który
tkwi w każdej jednostce ludzkiej i z którym trzeba się zmagać. To zło ujawnia
się często w chwilach zagrożenia takich jak żywioł lub wojna. Poraża, niszczy
i rodzi nowe zło - jest zatem tak samo zaraźliwą chorobą jak dżuma -
"Każdy z nas nosi w sobie dżumę, nikt bowiem, nikt na świecie nie jest
od niej wolny.". DWUDZIESTOLECIE
MIĘDZYWOJENNE: 1. Stefan
Żeromski "Przedwiośnie". Wśród
partii opisowych pisarz zamieścił opis przedwiośnia - szarości i nędzy tej
pory roku, która skupia zimowe pozostałości, jest chłodna i brzydka, lecz
zapowiada wiosnę - najpiękniejszą i najbardziej żywotną z pór roku. Tytuł
powieści jest symboliczny, posiada ukrytą wartość znaczeniową, którą jest
sfera zagadnień politycznych. Oto pisarz ogląda sytuację wyzwolonej ojczyzny
i jest rozczarowany jej nieprawidłowościami, krytykuje zaobserwowane wady.
Lecz Polska - właśnie otrząsnęła śnieg zimy zaborów. Jest brzydka, zimna,
nieuporządkowana - to pesymistyczny wymiar symbolu. Lecz jest to przedwiośnie
- a zatem niesie nadzieję na rozkwit, reformę i poprawę - w tej mierze możemy
mówić o optymistycznej wymowie tytułu powieści. 2. Zofia
Nałkowska "Granica". Granica
to pojęcie, które możemy rozpatrywać w kilku warstwach: - w
świetle problematyki społeczno-politycznej. Ta interpretacja jest
najprostsza: ludzi warstw wyższych i nizin społecznych dzieli granica nie do
przebycia. Najlepszym symbolem tego podziału jest kamienica Kolichowskiej -
materialne podzielenie w poprzek. Na górze żyją ludzie "lepsi" - na
dole biedota w rodzaju Justyny. "dla jednych jest to sufit, dla drugich
podłoga" - oto definicja społecznej granicy zawarta w powieści. - w
świetle problematyki psychologicznej. "Granica" Zofii Nałkowskiej
jest pytaniem o możliwości poznania świata i siebie przez człowieka. Jest to
granica między tym co subiektywne (co sądzimy o sobie my) a tym co obiektywne
(ca sądzą o nas inni). Gdzie winna się mieścić ta granica, aby móc siebie i
innych prawidłowo zdefiniować? -
"granica" odporności moralnej. Zenon Ziembiewicz przekroczył
granicę, której nie można przekraczać bez konsekwencji. Chodzi nie tylko o
romans z Justyną - chodzi także o zdradę młodzieńczych ideałów, o wydany
rozkaz strzelania do robotników. Gdzie jest granica, której przekroczyć nie
można? Dzieje głównego bohatera wskazują, iż przekroczył on tę granicę, co
mogło pociągnąć za sobą tylko tragiczne skutki. - w
świetle problematyki filozoficznej. W tym zakresie pyta Zofia Nałkowska o granicę
poznania rzeczywistości przez człowieka. Gdzie jest granica między tym co
subiektywne, a obiektywne? Jakie są nasze możliwości poznania świata? Jak to
się dzieje, że własne "morale" maleje, a konformizm i proces
uległości wzrasta - i gdzie tkwi nieprzekraczalna granica tego procesu? MŁODA
POLSKA: 1. Stefan
Żeromski "Ludzie bezdomni". Tytuł
utworu możemy rozumieć na wiele sposobów. Bezdomni są ludzie, którzy nie mają
mieszkania lub mieszkają w norach, w warunkach, których nie można nazwać
domem. Autor ukazuje biedotę paryską i polską, zarówno w mieście jak i na
wsi. Ich bezdomność możemy potraktować jako dosłowną, materialną. Inną
bezdomnością jest natomiast brak ojczyzny, podążanie w poszukiwaniu własnego
miejsca. Wszędzie obcy są polscy emigranci, a ich powieściowy przykład to
Wiktor Judym z rodziną. Kolejnym przykładem bezdomności jest bezdomność
moralno-ideowa - wyrzeczenie się domu, rodziny i prywatnego życia dla idei
społecznej. Na bezdomność i rozstanie z Joasią decyduje się Judym - składa ofiarę
ze swojego prywatnego szczęścia. ROMANTYZM:
1.
Zygmunt Krasiński "Nie-boska komedia". Tytuł
utworu nawiązuje do dzieła Dantego - "Boska komedia". W opozycji do
treści starożytnego utworu Zygmunt Krasiński ukazuje świat ludzkich usiłowań,
które są jedynie antyboskie, szatańskie, albo też tylko - z perspektywy planu
świata, a może i z perspektywy romantycznego poety - pozbawione pierwiastka
boskiego, komiczne. Podobnie jak Dante prowadzony przez poetę Wergiliusza
przez kolejne kręgi piekieł, Czyściec i Niebo, tu Hrabia Henryk prowadzony
jest przez Przechrztę, lecz nie przez sfery boskie, lecz czysto ludzkie. Tak
jak starożytny bohater jest on świadkiem dantejskich, przerażających
okrucieństwem scen, lecz nie mają one nic wspólnego z Bogiem - są dziełem
ludzkim lub szatańskim. Tytuł ten przenosi uwagę odbiorcy z samego bohatera i
jego losów na dzieje człowieka i rozważania o rewolucji. Motta
utworu: a). Do
błędów, nagromadzonych przez przodków, dodali to, czego nie znali ich
przodkowie - wahanie się i bojaźń; i stało się zatem, że zniknęli z
powierzchni ziemi, i wielkie milczenie jest po nich. [Bezimienny] W
pierwodruku motto opatrzone było podpisem: Koran, ks. 2, wers. 18. W
wydaniach późniejszych (trzecie wydanie), ów fikcyjny adres znikł, poeta określił
autora jako Bezimiennego, czyli pośrednio wskazał, że potępiające zdanie
napisał sam. Motto, zawierające wyrok na całą zbiorowość, nie pochodzi ze
świętej księgi mohometan, w "Koranie" nie dzieli się ludzi wedle
klas społecznych; niewierni i niesprawiedliwi są tam skazani na karę
potępienia, nie na jakieś "znikanie z powierzchni ziemi" i
"wielkie milczenie". Osąd Zygmunta Krasińskiego, sformułowany w
zgodzie z romantyczną wiedzą o przemianach historii, w daleki tylko sposób
przypomina zdania "Koranu", wymierzone w niewiernych. b). To be
or not to be, that is the question. [Hamlet] "Być
albo nie być, oto jest pytanie." - są to początkowe słowa słynnego
monologu Hamleta ze sceny pierwszej aktu trzeciego tragedii Szekspira.
Najczęściej cytowane zdanie Szekspira. Zygmunt Krasiński nadaje mu tutaj
dodatkowe znaczenie pytania o byt albo zagładę własnej klasy społecznej, a
wraz z tym całej dotychczasowej cywilizacji, zagrożonej rewolucją. 2. Adam
Mickiewicz "Dziady". Dziady to uroczysty obrzęd na pamiątkę zmarłych, obchodzony pospolicie w wigilię Wszystkich Świętych w cerkwi na cmentarzu. W czasie obrzędu rozkładano na grobach rozmaite pokarmy. Częstowano się wzajemnie i symbolicznie karmiono zmarłych. W formie pokarmów rozdawano również jałmużnę dziadom-żebrakom. Wspólne posiłki wieczorne i wspominanie zmarłych urządzano również w domach mieszkalnych. |
|
Ten preparat zabezpiecza beton przed olejem i jest stosowany na stacjach benzynowych
Mit grecki - pojęcie i podział
Biblia
Literatura parenetyczna; ideał rycerza i władcy, ascety - świętego, oraz kochanka
Quo Vadis
"Treny" J. Kochanowskiego
Topos śmierci w kulturze i sztuce średniowiecza
Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II, IV, I
Molier "Świętoszek" - charakterystyka Tartuffe'a
Filozofowie greccy.
Barok - literackie i ideowe wyznanie epoki
Henryk Sienkiewicz „Potop”
Barok - charakterystyka epoki.
„Pan Tadeusz” czyli Ostatni zajazd na Litwie...
Filozofia starożytnej Grecji i Rzymu
Wizja Boga, świata i człowieka...
Prometeizm i mesjanizm w "Dziadach części III" Adama Mickiewicza
Wybrane mity greckie, ich sens oraz ponadczasowy charakter
"Świętoszek” Molier’a – charakterystyka postaci
Porównaj dwie wybrane relacje literackie z życia w obozach