Wyszukiwarka:

Wszędzie ------------------ Artykuły Newsy Informacje Linki Pliki

Integracja gospodarcza Ogólne problemy integracji Unii Europejskiej. Bezpośrednią inspiracją badań problemu integracji były przedsięwzięcia zmierzające do utworzenia z grupy krajów Europy Zachodniej obszaru zintegrowanego ekonomicznie i politycznie. Zainteresowania te znalazły wyraz w pracach poświęconych teorii Unii Celnej oraz teorii międzynarodowej integracji gospodarczej. Autorami byli J. Vienar, Bue, Tinbrgen, Balassa. Punktem wyjścia tych badań była ogłoszona w 1950 r. teoria Unii Celnej. J. Vienar, który wychodząc z założenia teorii dobrobytu przyjmował, że powszechny wolny handel optymalizuje alokacje zasobów produkcji i maksymalizuje dobrobyt ekonomiczny świata. Stawia pytanie "czy w warunkach stosowanych ograniczeń w handlu międzynarodowym przy utrzymaniu takich ograniczeń wobec krajów nie wchodzących w skład Unii utworzenie UC między dwom lub większą liczbą państw i zmniejszenie ograniczeń handlu stanowi najkorzystniejszą alternatywę w stosunku do powszechnej wolności handlu?". J. Vienar opowiadając się za pełną liberalizacją handlu w świecie stwierdził, ze na to pytanie nie można dać jednoznacznej odpowiedzi i to gdy częściowa liberalizacja handlu stanowi krok zmierzający do ogólnej liberalizacji w przyszłości. Utworzenie Unii Celnej wywołuje 2 efekty: Efekt kreacji CREATION EFFECT - stworzenie nowych strumieni handlu (możliwości dla handlu) w wyniku zniesienia ceł wewnętrznych, także stwarza możliwości rozszerzenia się specjalistycznego co może prowadzić do bardziej racjonalnego wykorzystania zasobów krajów tworzących UC. Efekt przesunięcia DIVERSION EFFECT - powoduje zmianę kierunków handlu międzynarodowego w wyniku dyskryminacji eksportu krajów nie wchodzących w skład UC. Prowadzi to do ograniczenia eksportu krajów nie należących do Unii a także do realokacji zasobów w krajach Unii i w reszcie świata i często w kierunku zwiększającym koszty wytwarzania tj. zmniejszając efektywność wykorzystania zasobów - w wyniku efektu przesunięcia. wzrastają obrotu handlowe między krajami członkowskimi UC z zmniejszają się obroty z innymi krajami nie należącymi do Unii. Tylko łączenie występowania tych dwóch efektów uwzględnia łączny skutek realokacji zasobów oraz efekt wykorzystania w Unii i poza tym dać może pozytywną lub negatywną odpowiedź na temat funkcjonowania UC. Teoria integracji ekonomicznej - uwzględnia się więcej czynników niż w teorii UC. Przyjmuje się, że kraje wkraczające na drogę integracji gospodarczej znoszą między sobą nie tylko cła i inne przeszkody dla handlu ale także bariery dla przepływu czynników produkcji tj. dla kapitału i pracy. Starają się koordynować politykę ekonomiczną, (fiskalną, monetarną, podatkową), politykę subsydiów, politykę rolną. W stosunku do krajów trzecich prowadzą niejednolitą politykę handlową dotyczącą ceł, ograniczeń pozataryfowych, politykę walutową. Gdy utworzono ugrupowania integracyjne sytuacja bardziej złożona niż w UC - dochodzą przypadki integracji tzw. efekty dynamiczne związane z ogólnym wpływem integracji gospodarczej na rozszerzenie integracji gospodarczej i specjalizacji wewnętrznej i międzygałęziowej, rozwój produkcji, postęp techniczny, przyciąganie kapitału i kadr technicznych do najbardziej efektywnych gałęzi wytwórczych. Łączny wpływ tych czynników przyspieszając tempo wzrostu gospodarczego może powodować wzrost popytu na import także z krajów trzecich. Międzynarodowa integracja gospodarcza oznacza wykształcenie się jednolitego spoistego wewnętrznie organizmu gospodarczego obejmującego co najmniej dwa kraje np. RFN i NRD. Proces ten sprowadza się do wytwarzania trwałych i strukturalnych powiązań i wzajemnego przystosowania między istniejącymi na obszarze tych krajów przedsiębiorstwami, grupami przedsiębiorstw, branżami i gałęziami produkcji, dziedzinami działalności gospodarczej, regionami gospodarczymi w taki sposób, że tworzą one w efekcie pewien scalony wewnętrznie obszar i organizm gospodarczy. Wzajemne oddziaływanie tych przedsiębiorstw, branż, gałęzi produkcji, regionów itp. na ich wielkość, tempo i kierunki rozwoju powodują pogłębianie się między gałęziami i wewnętrznymi gałęziami podziału pracy w obrębie każdego z integrujących się krajów a zwłaszcza między nimi. Równocześnie szeroko rozwija się specjalizacja i kooperacja produkcji. W wyniku integrujące się kraje w dużym stopniu staja się wzajemnie ekonomicznie komplementarne tzn. znajdują zwłaszcza u siebie rynki zbytu i źródła zaopatrzenia. Cele integracji ekonomicznej w Europie: Cele ekonomiczne - zwiększenie rynku zbytu - szczególnie RFN z powodu szybkiego wzrostu produkcji przemysłowej. Dalszym celem lepsze wykorzystania czynników produkcji wszystkich krajów członkowskich i wzrost wydajności pracy. Były spodziewane korzyści z powiększenia skali produkcji, obniżenie kosztów produkcji i wzrost jej efektywności. Obniżenie cen produkcji dzięki zniesieniu ceł i barier handlowych. Zaostrzenie konkurencji między producentami, szybki rozwój postępu technicznego i technologicznego. Cele pozaekonomiczne - chęć wzmocnienia pozycji ekonomicznej krajów europejskich wobec Ameryki i Związku Radzieckiego. Proces integracji w Europie rozpoczął się w okresie realizacji planu Marshala czyli pomocy USA dla krajów europejskich zniszczonych przez wojnę (późne lata 40 i 50). Integracja ekonomiczne rozpoczęła się w sektorze węgla i stali w ramach Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. EWWiS utworzona na mocy traktatu paryskiego z 1950 r. - w życie weszła w 1952 r.- obowiązywać miała do 23-07-2002 r. Celem EWWiS było utworzenie wspólnego rynku produkcji przemysłu węgla i stali i zacieśnienie współpracy pokojowej między Francją i Niemcami oraz innymi zainteresowanymi krajami. EWWiS = RFN, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. W wyniku rozwoju koncepcji integracji konferencji członków EWWiS w Mesynie powstałą w 1955 r. koncepcja utworzenia dalszych organizacji integracyjnych Europejska Wspólnota Gospodarcza i Europejska Wspólnota Energii Atomowej. EWG i EWEA utworzone - traktat rzymski 25-03-1957 r., funkcjonuje od 01-01-1958 r. Kraje te same co w EWWiS. Funkcjonują one do dnia dzisiejszego. Na mocy traktatu o UE z 07-02-1992 zwanego traktatem z Mastrit, obowiązującego od 01-11-1993 r. nazwę Wspólnota Europejska zmieniono na Unia Europejska ale ww. organizacje nadal funkcjonują. Organy ponad narodowe RUE - Rada Unii Europejskiej - Rada Ministrów - 1993 r. składa się z przedstawicieli państw członkowskich w randze ministrów, na posiedzeniach zmienia się skład członków Rady w zależności od dyskutowanych spraw. RUE jest głównym organem decyzyjnym i legislacyjnym. Jest odpowiednikiem Sejmu. Podejmuje decyzje - jaki poziom cen interwencyjnych artykułów rolnych, zmiany poziomu ceł importowych. Uchwala akty prawne, dyrektywy i rozporządzenia. Akty prawne na wniosek KE. Decyzje są podejmowane w drodze głosowania, przy czym poszczególne kraje mają różną ilość głosów do dyspozycji w proporcji do potencjału gospodarczego i ludności. W niektórych przypadkach decyzje wymagają głosów jednomyślnych np. przyjmowanie nowych członków, zmiany stawek podatkowych. W innych przypadkach mają charakter większościowy. Szczególnie dotyczące rynku wewnętrznego. KE - Komisja Europejska - rola Rządu - składa się z 20 niezależnych urzędników delegowanych przez państwa członkowskie. Po dwóch z RFN, Francji, Hiszpanii, Włoch, Anglii reszta po jednym. KE ma uprawnienia kontrolne inicjatywy legislacyjnej oraz uprawnienia wykonawcze. KE sprawuje nadzór nad realizacją traktatów oraz administrowaniem środkami finansowymi czyli budżetem. KE ma wyłączne prawo inicjatywy legislacyjnej z wyjątkiem polityki zagranicznej, wymiaru sprawiedliwości oraz spraw wewnętrznych. Tylko KE ma prawo zgłaszania nowych aktów prawnych a są one uchwalane przez KUE przy pełnym głosie opiniodawczym PE. Zadaniem KE je4st przygotowanie propozycji strategicznych działań Unii (Romano Prodi). RE - forma spotkań szefów państw i rządów krajów członkowskich, wspólnot oraz przewodniczącego. Odbywają się dwa razy w roku na zakończenie przewodnictw w RE. RE określa stanowiska państw członkowskich w kluczowych sprawach dla rozwoju integracji i stosunków z partnerami zewnętrznymi. Podejmuje decyzje w kwestiach spornych. PE - Parlament Europejski - od 1979 r. wybierany w wyborach bezpośrednich. Liczy 626 posłów, którzy zasiadają w PE wg przynależności klubowej a nie wg kraju pochodzenia. Ma on ograniczone uprawnienia w porównaniu z parlamentem narodowym. Najczęściej współdecyduje w uchwalaniu aktów prawnych wraz z Radą a niekiedy jedynie opiniuje projekty nowego prawa. Ma prawo odrzucenia budżetu oraz odwołania KE. Siedziba - Strasburg. Stolica UE - Bruksela. TS - Trybunał Sprawiedliwości - zajmuje się interpretacją prawa UE, jego przestrzeganiem i rozwojem. Składa się z 16 sędziów powoływanych przez RUE po jednym z każdego kraju plus jeden z większych krajów na zasadzie rotacji. Do TS wchodzi jeszcze sześciu generalnych adwokatów pełniących role quasi prokuratorów publicznych wyznaczanych na sześcioletnie okresy, które na mocy porozumienia między rządami krajów członkowskich mogą być przedłużane. Jurysdykcja TS rozciąga się na rozstrzyganie sporów między krajami członkowskimi UE, krajami członkowskimi i instytucjami unijnymi, samymi instytucjami unijnymi oraz pomiędzy jednostkami i korporacjami a poszczególnymi wspólnotami. W jego kompetencji znajduje się rozpatrywanie legalności zarządzeń i dyrektyw wydawanych przez RUE lub KE oraz interpretacja umów międzynarodowych. Na prośbę Sądów Narodowych. TS wydaje orzeczenie wstępne w zakresie interpretacji traktatów i prawa unijnego co zapewnia jednolitość stosowanego prawa na terytorium UE. Działalność Wspólnot Europejskich obejmuje 3 filary : 1 - obejmuje zakres działań trzech Wspólnot wraz z nowoutworzonymi Unią Gospodarczą i Walutową od 01-01-1999 2 - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa 3 - spraw wewnętrznych i wymiar sprawiedliwości Rozszerzenie UE. Pierwsze rozszerzenie Wspólnoty Europejskiej (WE) w 1973 r., kiedy do WE przystąpiły: Wielka Brytania, Irlandia, Dania. Wcześniej kraje te należały do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). EFTA utworzona z inicjatywy Wielkiej Brytanii w 1960r. ponieważ w początkowym okresie funkcjonowania WE napotykała poważny opór Francji, szczególnie DeGoulle, który przeciwstawiał się przystąpieniu Wielkiej Brytanii do EWG, tak więc powstała w tym samym czasie w Europie Zachodniej - kolejna organizacja integracyjna, która grupowała kraje nie należące do EWG. Oprócz ww. Wielkiej Brytanii, Danii, Irlandii do EFTA należały : Szwecja, Finlandia, Norwegia, Islandia, Austria, Portugalia, Lichtenstein oraz później przystąpiła Szwajcaria. Obecnie w wyniku rozszerzenia WE większość krajów EFTA przystąpiła do WE a mianowicie w wyniku drugiego rozszerzenie WE, które rozpoczęło się w 1981 r. do wspólnot przystąpiła Grecja, która wcześniej nie należała do EFTA. W 1986 r. WE rozszerzyła się o dalsze kraje Portugalie i Hiszpanie(nie należała do EFTA) i była przyjęta na podstawie umów i porozumień o handlu preferencyjnym. Przyjęcie tych dwóch krajów obejmowało drugie rozszerzenie ( 1981 r. i 1986 r.). Drugie rozszerzenie w 1995 r. - gdy do WE przystąpiły trzy kraje EFTA - Austria, Szwecja, Finlandia. Obecnie UE liczy 15 członków. Natomiast EFTA została zmniejszona i obecnie należą : Norwegia, Szwajcaria, Islandia, Lichtenstein. Trzeba powiedzieć, że istnieje wyraźna różnica między funkcją UE i EFTA. Podstawową funkcją UE na mocy traktatu rzymskiego art. 9 jest Unia Celna (UC), natomiast EFTA opiera swoją działalność na luźniejszych podstawach, gdyż nie utworzono w niej UC. Dokonuje się również liberalizacja wzajemnego obrotu handlowego. Jednakże ta liberalizacja nie musi obejmować wszystkich towarów i nie musi być doprowadzona do całkowitego zniesienia ceł jak to wystąpiło w przypadku UE, gdzie funkcjonuje UC. Dlatego EFTA określana jest w literaturze ekonomicznej jako strefa wolnego handlu. Należy powiedzieć, że UE jak i EFTA zostały utworzone na mocy tego samego art. (art. 24 GATT - układu ogólnego w sprawie taryf celnych i handlu). GATT prowadził swoją działalność w określonym przez statut zakresie do momentu zakończenia 8-mej rundy rokowań handlowych w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego zwanej "rundą urugwajską, bo rozpoczęła się ona w Punta Del Este w Urugwaju 26-09-1986 r. a zakończyła 15-12-1993 r. Akt końcowy rundy podpisano 15-04-1994 r. w Maroku - Marakesz. Na mocy aktu końcowego "rundy urugwajskiej" utworzono Światową Organizację Handlu WTO, która kontynuuje działalność GATT, ale jej kompetencje są szersze niż układu ogólnego. GATT nadal istnieje, ale funkcjonuje w ramach WTO i zajmuje się handlem towarami. Oprócz GATT na mocy "rundy urugwajskiej" utworzona GATS (Układ Ogólny w Sprawie Handlu Usługami), zajmuje się on handlem usługami. Utworzono również TRIPS (Handel Prawami Autorskimi i Własnościami Intelektualnymi) oraz TRIMS (Handel Przepływami Inwestycyjnymi). WTO czyni wysiłki w kierunku zwołania kolejnej rundy rokowań w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego. Listopad - grudzień 1999 r. w czasie narady ministrów krajów członkowskich WTO w Seatle odbyła się narada, gdzie miała być decyzja w sprawie zwołania 01-01-2001 r. kolejnej rundy rokowań w sprawie liberalizacji handlu międzynarodowego określonej jako runda milenijna. Wobec protestu partii zielonych, organów poza rządowych, anarchistycznych, grup lewicowych i lewackich nie doszło do zwołania kolejnej rundy rokowań handlowych. Działania przeciw zwołaniu nowej rundy rokowań handlowych związane są z ruchem antyglobalistycznym oraz z tymi działaniami przeciw globalizacji wiąże się atak terrorystyczny na Nowy Jork i Pentagon z 11-09-2001 r. Podłożem do takich obserwacji jest atak terrorystyczny na World Trade Center, którego działalność związana jest z WTO. Światowa Organizacja Handlu uważana jest za instytucje opowiadającą się i promującą procesy globalizacji współczesnej gospodarki światowej. Z atakiem terrorystycznym nastąpiło osłabienie procesu globalizacji we współczesnej gospodarce światowej. Wynika to z pojawienia się nowych barier handlu związane z zagrożeniem wynikającym z wojny przeciw terroryzmowi. Przejawia się to w zaostrzeniu kontroli granicznej, które na mocy wprowadzenia 339 ustaw w USA przez Kongres będą obowiązywać szczególnie na granicy USA - Meksyk i USA - Kanada. Wydłuży to postoje transportowe na granicy USA - Meksyk, które związane są z przeprowadzeniem szczegółowej inwentaryzacji towarów przewożonych z Meksyku do USA. Ruch na granicy wynika z związków handlowych i ekonomicznych między USA a Meksykiem ponieważ przykładowo fabryki produkujące samochody przewożą codziennie duże ilości towarów - odprawia się 500samochodów dziennie. Również ograniczenia wystąpią na granicy USA - Kanada, które dotkną napływu imigrantów z Kanady do USA. Wpłynie to na zmniejszenie tempa wzrostu gospodarczego w USA i na efekty uzyskiwane z realizacji idei tzw. nowej gospodarki albo nowej ekonomii. Idea ta opierała się na zatrudnianiu imigrantów pochodzących z Chin oraz Indii, którzy przedostawali się do USA przez granicę Kanada - USA. Wskazuje się, że zakładany przed 11-09-2001 r. wzrost gospodarczy w wysokości 2,5% obniży się do poziomu 1,5% po 11-09-2001 r. Działania przeciwko terroryzmowi znajdą swoje negatywne konsekwencje w przepływach kapitałów. W wyniku pojawią się obawy o bezpieczeństwo pracowników zagranicą . USA wycofuje inwestycje z krajów arabskich oraz Indonezji i Filipin. Kraje te uważane są jako kraje wysokiego ryzyka. Bardziej stabilne to Chiny, Korea Południowa, Meksyk. Oczy świata zwrócone są na Chiny, które po decyzji z 17-09-2001 r. mają być przyjęte do WTO i przyjęcie reguł obowiązujących w tej organizacji rozszerzy rynki zbytu i inwestycji kapitałowych krajów członkowskich WTO. Przyspieszenie decyzji o przyjęciu Chin do WTO wiąże się z prowadzoną wojną przeciwko terroryzmowi, gdyż w ten sposób Chiny znalazły się w koalicji antyterrorystycznej do której należą: USA, Japonia, Nowa Zelandia, Australia, Kanada, Wielka Brytania oraz kraje UE. Wojna przeciwko terroryzmowi prowadzi do odejścia od polityki otwarcia gospodarki prowadzonej przez USA, UE i inne kraje wysoko rozwinięte w latach 90-tych. Charakterystyczną cechą obecnego rozwoju gospodarczego jest oparcie się poszczególnych krajów świata na najważniejszym problemie - problemie bezpieczeństwa. Dlatego przypisuje się ważną rolę w zwołaniu nowych rokowań handlowych w sprawie liberalizacji handlu w ramach WTO, których początek w wyniku narady przedstawicieli krajów członkowskich tej organizacji, które mają się odbyć w listopadzie 2001 r. w Katarze. Mimo, że do momentu zwołania tej narady jest mało czasu. Brak pewności czy się ona odbędzie. Nowa runda rokowań handlowych wywiera wpływ na politykę handlową krajów członkowskich w tym UE miałaby doprowadzić do dalszej liberalizacji handlu międzynarodowego. Funkcjonowanie innych organów integracyjnych. Należy wyróżnić organizacje integracji - Środkowo Europejskie Porozumienie o Wolnym Handlu CEFTA. CEFTA grupuje kraje Europy Środkowej i Wschodniej znajdujące się w drodze do integracji z UE. Do tej organizacji należą kraje grupy wyszehradzkiej czyli grupy skład. - Polska, Węgry, Czechy, Słowacja. Decyzje o utworzeniu CEFTA zapadły w grudniu 1992 r. a początek funkcjonowania organizacji integracyjnej 01-01-1993 r. W tym czasie do CEFTA należały tylko kraje grupy wyszehradzkiej. Później przyjęto inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej - Słowenia, Bułgaria, Rumunia. Funkcjonowanie CEFTA opiera się na art. 24 WTO, który dotyczy tworzenia UC i stref wolnego handlu. Funkcjonowanie tej organizacji jest podobne do działania EFTA, oznacza że w CEFTA nie zakłada się utworzenia UC a jest to strefa wolnego handlu. Doszło już w ramach działań tej organizacji do obniżek taryf celnych na artykuły przemysłowe krajów członkowskich. Rozważając problem integracji ekonomicznej w Europie należy zwrócić uwagę na współpracę handlową i ekonomiczną między UE i krajami EFTA. W piramidzie preferencji handlowych udział krajów trzecich przez kraje UE, kraje EFTA znajdują się na najwyższym poziomie. Dotychczas doszło do poważnego zliberalizowania wzajemnej wymiany handlowej między krajami UE i krajami EFTA. W procesie współpracy między tymi dwom organizacjami doszło do pojawienia się koncepcji utworzenia Europejskiego Obszaru Gospodarczego EOG (EES ang., EWR niem.). W wyniku tych koncepcji EOG został utworzony w 1994 r. Doprowadził on do rozszerzenia zliberalizowania wymiany handlowej oraz pojawienia się ściślejszych form współpracy produkcyjnej i naukowo - technicznej między dwoma ważniejszymi ugrupowaniami integracyjnymi w Europie. AMERYKA PÓŁNOCNA Północno Amerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu - NAFTA, obejmuje dwa kraje wysoko rozwinięte - USA i Kanadę oraz kraje słabo rozwinięte - Meksyk. Jest to przykład krajów wysoko rozwiniętych i krajów słabo rozwiniętych. Na podstawie funkcjonowania tego ugrupowania integracyjnego przewiduje się utworzenie integracji gospodarczej obejmującej Amerykę Północną i Amerykę Południowa. Istotą funkcjonowania NAFTA jest wzajemne znoszenie ceł przez kraje członkowskie, rozwój współpracy kapitałowej, inwestycyjnej oraz swobodny przepływ siły roboczej. Również ważną bazą dla integracji obu Ameryk będą organizacje integracyjne funkcjonujące w Ameryce Północnej, z których należy wymienić organizacje CARICON - Wspólnota Gospodarcza Krajów Basenu Morza Karaibskiego albo byłych kolonii brytyjskich znajdujących się w tym regionie. A ponadto w Ameryce Łacińskiej należy wyróżnić inne najsilniejsze ugrupowania integracyjne np. MERCOSUR - Wspólny Rynek Południowy, który obejmuje takie kraje jak : Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj. Obejmuje ono szeroką stopniowo redukcję ceł do całkowitego ich zniesienia i w rezultacie utworzenia na wzór UE - UC oraz przewiduje się koordynację polityki makroekonomicznej i sektorowej a w tym również polityki przemysłu. MERCOSUR przyczynia się do stabilizacji politycznej i gospodarczej w tym regionie a dzięki restrukturyzacji gospodarczej pozwoli osiągnąć poszczególnym krajom większą konkurencyjność na rynku światowym. Oprócz ugrupowań integracyjnych funkcjonujących w Ameryce Północnej i Południowej należy wyróżnić ugrupowania funkcjonujące w Afryce do których należą Wspólny Rynek Afryki Zachodniej i Wspólny Rynek Afryki Wschodniej. Procesy integracyjne w Afryce wzorują się w dużym stopniu na funkcjonowaniu ugrupowań integracyjnych w Europie. Tak jak duży wpływ na rozwój Ameryki Łacińskiej wywierają USA to na kraje Afryki wywiera UE. Procesy integracji występują w Azji, do których szczególnie należy zaliczyć ASEAN - Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo - Wschodniej. Obejmuje ono : Malezję, Filipiny, Kambodżę, Laos, Wietnam oraz zapowiedź przystąpienia Chin. Wiąże się to z zapowiedzią przyjęcie Chin do Światowej Organizacji Handlu w końcu 2001 r. W końcu listopada 1994 r. w Bogorze w Indonezji odbyło się posiedzenie przywódców poszczególnych krajów, którzy utworzyli organizacje pod nazwą APEC - Wspólnota Gospodarcza Krajów Azji i Pacyfiku. Organizacja ta postawiła sobie cel utworzenia w regionie Pacyfiku ponad regionalnej strefy wolnego handlu a w tym między innymi zniesienia barier dla rozwoju handlu i inwestycji, wspierania średnich i drobnych przedsiębiorstw, promowanie inwestycji i współpracy regionalnej. Do tej pory należą kraje Azji Daleko Wschodniej jak : Japonia, Chiny, Korea Południowa, Tajwan, Hongkong, Filipiny oraz Australia, Nowa Zelandia, USA, Kanada, Rosja Chile, Peru i Meksyk. Ważną ideą współdziałania tej organizacji jest integracja na poziomie przedsiębiorstw co ją odróżnia od innych organizacji posiadających organizacje instytucjonalne. Ponadto na Oceanie Spokojnym funkcjonuje organizacja integracyjna SPARTECA, która grupuje: Australię, Nową Zelandię, Wyspy Fudżi, Samoa Zachodnie oraz inne. Celem jest rozszerzenie współpracy handlowej i ekonomicznej. WE po okresie stagnacji gospodarczej na początku lat 80-tych i utrzymującej się tendencji protekcjonalistycznej podjęła w połowie lat 80-tych nowe wezwanie - utworzenie do 1992 r. jednolitego wspólnego rynku wewnętrznego. Funkcjonujący dotychczas wspólny rynek, którego podstawą jest UC przekształcił się w jednolity rynek wewnętrzny. Głównym założeniem jednolitego rynku wewnętrznego było zniesienie wszelkich istniejących barier na rynku wspólnoty w celu zwiększenia współpracy handlowej i ekonomicznej. Znosząc wewnętrzne ograniczenia handlu WE utrzymała nadal bariery zewnętrzne w postaci wspólnej zewnętrznej taryfy celnej i stosowania różnego rodzaju środków poza taryfowych, wśród których szczególne miejsce zajmuje dobrowolna organizacja eksportu i subwencji eksportu. Stosowane są one głównie przeciw krajom, które nie mają zawartych ze wspólnotą umów o handlu preferencyjnym czy umów o stowarzyszeniach. Z uwagi na to, że w wyniku wielostronnych rokowań handlowych w ramach GATT stawki celne zostały znacznie obniżone. We współczesnej ochronie handlu UE przeważają środki poza taryfowe. Współczesny protekcjonizm handlowy określany jest mianem neoprotekcjonalizmu. Od tradycyjnego, gdzie dominują bariery celne odróżniają go środki poza taryfowe, selektywne ich stosowanie wobec wybranych tzw. "wrażliwych" gałęzi produkcji i regionalizm. Oprócz tradycyjnej argumentacji przemawiającej za stosowaniem ochrony handlu pojawiają się nowe uzasadnienia do wprowadzenia środków ochronnych. Sama istota neoprotekcjonalizmu nie odbiega od pojęcia, które określa zjawisko protekcjonalizmu handlu w teorii handlu międzynarodowego. Pojęcie protekcjonalizmu handlu obejmuje ogół działań interwencyjnych ba rynku mających na celu ochronę produkcji krajowej przed konkurencją importerów oraz popieranie własnego eksportu przy pomocy środków polityczno - ekonomicznych. Zjawisko protekcjonizmu handlu jest więc całkowicie przeciwstawne idei wolnego handlu. W okresach wzrostu gospodarczego przeważają tendencje liberalizmu a w okresach kryzysu i stagnacji gospodarczej nasila się protekcjonizm handlowy. Podobnie kraje wysoko rozwinięte opowiadają się za stosowaniem wolnego handlu a kraje rozwijające się bardziej zainteresowane są stosowaniem środków ochronnych. Argumenty przemawiające za stosowaniem środków ochronnych: ► poprawa terms of trade T>1 – korzystne ceny exp > cen imp T<1 – niekorzystne W pewnych warunkach nałożenie cła na import lub eksport może przyczynić się do poprawy terms of trade i może powodować wzrost dobrobytu danego kraju. Występuje gdy protekcjonalizm prowadzi do spadku cen produktów, które kupuje od partnerów handlowych tzn. gdy wzrost ochrony handlowej skłania zagranicznych dostawców do obniżki cen oferowanych towarów. ► infant industry argument - ochrona nowych gałęzi przemysłu – Zasada wolnego handlu stosowana w warunkach nierównomiernego rozwoju gospodarczego w poszczególnych krajach gospodarczych świata, jest korzystna dla krajów mających przewagę w handlu międzynarodowym i powiększa ich korzyści wymiany handlowej. Rozwój krajów słabiej rozwiniętych jest utrudniony co skłania je do stosowania protekcjonalizmu handlowego. Tego typu motywację opowiadającą się za stosowaniem protekcjonalizmu w krajach mniej rozwiniętych od Anglii w XIX wieku upowszechnił List. Wysunął on ideę tzw. ceł wychowawczych, które głosiły, że do wykorzystania potencjalnych możliwości krajów mniej rozwiniętych potrzebne są cła ułatwiające pierwsze kroki nowym gałęziom przemysłu, które po osiągnięciu pełnej dojrzałości ekonomicznej będą zdolne do konkurowania bez pomocy tych ceł. Wychodził on z założenia, że każdy kraj powinien dążyć o ile ma odpowiednie warunki do osiągnięcia najwyższej fazy rozwoju ( fazy przemysłu). W związku z tym kraj taki dotychczas słabiej rozwinięty nie może opierać swojego rozwoju na mechanizmie rynku międzynarodowego i wolnego handlu lecz musi stosować protekcjonalizm. Protekcjonalizm List różni się istotnie od szerokiego odnoszenia się do całej gospodarki protekcjonalizmu merkantristów. F.List uznawał także korzyści wynikające z liberalizmu gospodarczego, ale tylko dla państw reprezentujących podobny wysoki poziom rozwoju sił wytwórczych. ► argument ochrony młodych przemysłów. W obecnym czasie jak stwierdza P.Samelson w dużej mierze dotyczy krajów, w których nie nastąpiło jeszcze przejście od gospodarki o charakterze rolniczym do gospodarki o charakterze przemysłowym. Stąd też należałoby raczej mówić nie o młodym przemyśle a o młodej gospodarce. "Young economy" Wg Samelsona argument ochrony młodego przemysłu albo młodej gospodarki nie jest sprzeczny z zasadą korzyści komparatywnych a przeciwnie jego znaczenie wynika z założenia zmian w dynamice możliwości produkcyjnych w kierunku tworzenia nowych korzyści komparatywnych w gałęziach potrzebujących czasowej protekcji. W UE postuluje się różne formy ochrony przemysłów przodujących np. elektroniki, budowy samolotów ponad dźwiękowych, różnych zastosowań energii atomowej i innych przemysłów charakteryzujących się stosunkowo wysokim udziałem nakładów na prace badawcze i rozwojowe. Czasowa ochrona najnowocześniejszych gałęzi przemysłu w krajach UE ma przede wszystkim usunąć te niedoskonałości rynkowe, które utrudniają szybki ich rozwój oraz ma przynieść korzyści towarzyszące takie jak transfer nowości technicznych do innych branż i podnoszenie w ten sposób poziomu wydajności w całej gospodarce a także zatrudnianie wysoko wykwalifikowanej kadry naukowej. ► ochrona bilansu płatności bieżących. W sytuacji trudności w bilansie płatności bieżących handlu nie kierujemy się i nie możemy kierować się względnymi różnicami w kosztach wytworzenia między krajami. O kierunku handlu decydują wówczas względne trudności lub łatwość uzyskania określonej waluty. Uzasadnienie to stosowanie ograniczeń w handlu międzynarodowym i to nawet ograniczeń o charakterze dyskryminacyjnym. Sytuacja tego rodzaju wystąpiła w krajach WE pod koniec lat 70-tych i w pierwszej połowie lat 80-tych. W tym czasie powstało szereg nowych przemysłów a inne w zasadniczy sposób zmieniły swoją podstawową działalność a inne traciły na znaczeniu. Wystąpienie kryzysu koniunkturalnego w latach 1974 - 1975 i następującym po nim stagnacji strukturalnej, której koniunktura w krajach WE przypadła na lata 1980-1982 skomplikowało procesu adaptacyjne do nowych warunków rozwoju i równocześnie spowodowało wzrost zapotrzebowania na produkty handlowe. Stagnacja charakteryzuje się głównie deficytem bilansów płatności bieżących, wzrostem bezrobocia, inflacyjnym wzrostem cen. ► ochrona płac i zatrudnienia. Nabrał on szczególnego znaczenia we współczesnych warunkach rozwoju gospodarczego krajów WE. Jego rola wiąże się z bardzo istotnym dla każdego kraju problemem jakim jest utrzymanie stabilności społecznej. Ograniczenie importu towarów zagrażających produkcji krajowej ma na celu utrzymanie podaży krajowej tych artykułów i dzięki temu nie zmniejszanie płac a także zatrudnienia w przypadku silnej presji importu w gałęziach objętych ochroną. Gałęzie domagają się ochrony w krajach WE motywując swoje żądania tym, że nie mogą konkurować z dostawcami głównie z nowo uprzemysłowionych krajów Azji Dalekiego Wschodu z powodu występujących w tych krajach dużo niższych płac. Wyższy stopień konkurencyjności zagrożenia z zewnątrz towarów można by we wspólnocie uzyskać poprzez obniżkę ich cen co w konsekwencji mogłoby doprowadzić do obniżki płac pracowników produkcyjnych oraz zmniejszenie zysków właścicieli. Jeżeli wielkość protekcji jest przy tym odpowiednio wysoka to przemysł konkurujący z importem może nie tylko przetrwać ale nawet się rozwinąć. Względna korzyść gałęzi lub producenta określona jest przez relację między wzrostem płac i wzrostem wydajności w danej gałęzi. Dopóki tempo wzrostu wydajności pracy wyprzedza dynamikę wzrostu płac gałąź może być konkurencyjna wobec dostawców zagranicznych. Jak długo rośnie wydajność pracy w danej gałęzi tak długo mogą rosnąć płace. W obecnych warunkach rozwoju podłożem motywacji protekcjonistycznych jest nie tyle niedopuszczalne do spadku poziomu płac, ile dążenie ile dążenie do ochrony zatrudnienia, a także zapewnienie wzrostu płac w miarę poprawy płac pracowników najbardziej wydajnych. Protekcja nie zapewnia utrzymania miejsc pracy i osiągania wyższych płac od tych jakie określają ogólne trendy wzrostu wydajności pracy. Ochrona handlu nie może być utrzymywana stale gdyż przedłużałoby to występowanie rozpiętości w płacach. Oznaczałoby to także utrzymywanie wszystkich niekorzystnych skutków towarzyszących stałemu wspieraniu nieefektywnych gałęzi produkcji czyli takie jak obniżanie efektywności związanych z nimi branż, koszty dla konsument itp. Stała obrona zagrożenia ze strony konkurentów zewnętrznych gałęzi produkcji mogłaby także doprowadzić do osłabienia podaży siły roboczej dla gałęzi bardziej dynamicznych. Potencjalni pracobiorcy pozostawaliby w gałęziach nieefektywnych i nie mieliby bodźców do przenoszenia do gałęzi wydajniejszych gdyż płace nie odzwierciedlają w sposób prawidłowy różnic efektywnych poszczególnych gałęzi produkcji. ► nadmiaru zależności gospodarki od importu - jest to nowy argument na rzecz ochrony handlu. Początkowo był on rozpatrywany w ramach motywacji dotyczącej bezpieczeństwa narodowego. Wiązało się to z kwestią niedopuszczenia do nadmiernego uzależnienia kraju od zagranicznych dostawców towarów o charakterze strategicznym, które mogą mieć ważne znaczenie dla obronności danego kraju. Aktualna wersja tego argumentu sprowadza się do tego, że im większy jest udział importu określonego towaru konsumpcji krajowej tym większe jest niebezpieczeństwo uzależnienia kraju od zakłóceń w jego dostawach. Dotyczy to zakłóceń wywoływanych nałożeniem embarga lub działań typu kartelowego. Istnieją też znaczne możliwości nadużywania argumentów o nadmiarze zależności od importu, które są wykorzystywane przez zwolenników protekcji handlu w krajach UE. We współczesnych warunkach rozwoju występuje szereg wyrobów lub gałęzi, które można uznać za ważne z punktu widzenia kraju. Oznacza to, że gałęzie produkcji, które nie mogą sprostać konkurencji zagranicznej uciekają się do tego argumentu powołując się na zbyt dużą zależność od zagranicznych dostawców, które mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa danego kraju. ► nadmiaru otwartości wobec handlu zagranicznego a makroekonomicznej stabilności gospodarczej. Motywacja opowiadająca się za tym argumentem sprowadza się do tezy, że wysoki lub wzrastający szybko udział handlu zagranicznego w gospodarce, który mierzony jest stosunkiem importu do produktu narodowego brutto lub do konsumpcji, zwiększa podatność gospodarki na zakłócenia zewnętrzne i utrudnia utrzymanie jej makroekonomicznej stabilności w dziedzinie zatrudnienia, stopy inflacji, bilansie płatniczym bieżącym itp. Należy zwrócić uwagę na fakt, że może istnieć sytuacja odwrotna, w której zakłócenia o charakterze makroekonomicznym powstają w danym kraju a gospodarka światowa może być bardziej ustabilizowana. W takich warunkach handel zagraniczny może łagodzić problemy wewnętrzne. Szczególnie ma to miejsce w przypadku, gdy kraje znajdują się w różnych fazach cyklu koniunkturalnego. Recesje są wtedy mniej ostre ponieważ inne kraje, które aktualnie znajdują się w fazie ożywienia dokonują poważnych zakupów w kraju gdzie jest stagnacja gospodarcza. Tak więc otwarta gospodarka może mieć również korzystny wpływ na rozwój ekonomiczny kraju. W czasie recesji, która wystąpiła w połowie lat 70-tych nastąpiła synchronizacja cyklu koniunkturalnego krajów uprzemysłowionych co spowodowało, że poprzez handle zagraniczny imp. była trudności ekonomiczne występujące jednocześnie we wszystkich krajach zachodnich oraz UE. Stało się to przyczyną wzrostu popularności argumentu o nie korzystnym wpływie nadmiaru otwartości wobec handlu zagranicznego na makroekonomiczna stabilność gospodarki. Zakłócenia, które mogą mieć wpływ na makroekonomiczną stabilność przenoszą się nie tylko drogą obrotu towarowego. Mają bowiem one źródła w operacjach finansowych. Poważne zakłócenia mogą powstać np. w efekcie masowych przepływów kapitałów krótkoterminowych między krajem a rynkiem zagranicznym. Dało się to zauważyć w czasie odpływu kapitału z krajów WE do USA w lata 80-tych, co związane było z wyższą stopą oprocentowania w USA. W takich sytuacjach polityka gospodarcza powinna koncentrować się korektach stosunków finansowych. Przykładem było odejście krajów uprzemysłowionych od stałych kursów walut na początku lat 70-tych i wprowadzenie kursów płynnych. Wzrost handlu kontrolowanego wynika ze zjawisk kryzysowych, które szczególnie przejawiły się w krajach WE w latach 1974 - 1975 oraz w latach 1980 - 1982. Okazało się, że gospodarka światowa znalazła się w okresie poważnych trudności rozwojowych o charakterze strukturalnym, których przełamanie wymagało istotnych zmian strukturalnych produkcji i zatrudnienia. Zmiany te określał trzeci etap rewolucji naukowo - technicznej bazującej na mikroelektronice, biotechnologii, komputeryzacji, robotyzacji telekomunikacji i informatyce. Nie tylko tradycyjne gałęzie produkcji także jak : przemysł stalowy, tekstylny, górnictwa węgla kamiennego, rolno - spożywczy znalazły się w sytuacji zagrożenia z uwagi na zbyt dużą kapitałochłonność i materiałochłonność metod produkcji i duże koszty wytworzenia. Trudności rozwojowe objęły: przemysł samochodowy i elektrotechniczny. Nastąpił równocześnie wzrost zdolności wytwórczych krajów rozwijających się. Spowodowało to powrót kontroli handlu zagranicznego głównie przy pomocy środków poza taryfowych. Oprócz ochrony żywności, tekstyliów, odzieży, stali większą wagę przywiązywano do kontroli handlu maszynowego i środków transportu oraz sprzętu RTV. W przypadku WE cały import produktów rolnych podlegał efektywnej ochronie a obroty handlu wewnętrznego WE były regulowane za pomocą środków, jak stosowanie wspólnej polityki rolnej i przyjęty system cen na artykuły rolno-spożywcze oraz przez stosowanie środków indywidualnych przez poszczególne kraje. Punktem zwrotnym w rozwoju handlu światowego w tym krajów WE był 1974 rok. Do tego czasu udział handlu kontrolowanego w ogólnym handlu sukcesywnie zmniejszał się w krajach WE, podobnie jak w krajach uprzemysłowionych. W 1974 r. pojawiła się tendencja odwrotna. Nastąpił istotny wzrost udziału handlu kontrolowanego w ogólnym handlu poszczególnych krajów a gospodarka rynkowa wzrosła z około 40% w 1974 r. do prawie 48% w 1980 r. Krajów WE z 35,8% do 44,8%. Później tendencja ta również się utrzymywała. Wzrost skoncentrowany był głównie na artykułach przetworzonych. W krajach WE udział handlu kontrolowanego wyrobami przemysłu przetwórczego w handlu tymi wyrobami ogółem wzrósł z 0,1% w 1974 r. do 16,1% w 1980 r. Wzrost restrykcyjnego handlu krajów WE skierowany był głównie przeciw importowi z krajów rozwijających się oraz z Japonii. Cecha charakterystyczną nowego protekcjonizmu handlowego był wzrost liczby gałęzi przemysłu, które wprowadziły środki poza taryfowe na zasadzie porozumienia bilateralnego, wynegocjowane poza układem ogólnym w sprawie taryf celnych i handlu GATT. Porozumienia: = VERA - o dobrowolnym ograniczeniu eksportu = MULTI FIBRA - ogólnotekstylne = OMA - o uporządkowaniu marketingu Do innych niewidzilnych barier handlu, które zostały wprowadzone przeciw importowi towary konkurencyjne, zaliczane były częste zmiany prawa antytrustowego, ustaw anty dumpingowych, reguł obrotu patentami, markami handlowymi i licencjami, ochroną zdrowia i środowiska naturalnego w celu ochrony przestrzennej produkcji i utrzymania wybranych gałęzi produkcji, wprowadzeniu różnego rodzaju subsydiów. Wiele form protekcjonizmu handlu jak i porozumienie barterowe lub transakcje kompensacyjne oraz wyrażony wzrost bilateryzacji stos. Handlu i finansowy nawiązuje do kryzysu ekonomicznego lat 3-tych. Należy zaznaczyć, ze wyrażone różnice w poziomie protekcjonizmu międzynarodowego krajów WE nie występowały. Większość krajów WE wykazywała podobny poziom ochrony handlu. Jej poziom był podobny do takiej ochrony w handlu zagranicznym w przypadku wyrobów przemysłu przetwórczego, była trochę wyższa. Jej wzrost w porównaniu z 1974 r. był niższy niż w krajach WE. Niższy wzrost ochrony handlu w USA niż we WE wynikał z szybszego wprowadzania wtedy do procesów produkcji najnowocześniejszych osiągnięć z dziedziny pracy badawczych i rozwojowych i dlatego łatwiejsze pokonywanie stagnacji o charakterze strukturalnym. W tym okresie niski wzrost ochrony handlu obserwujemy także w Japonii. Wśród przyczyn wzrostu kontroli handlu krajów WE jako pierwsze wysunęły się czynniki strukturalne i instytucjonalne. Założenia WE w ramach realizacji programów integracyjnych było upodobnienie struktury przemysłu. W okresie stagnacji strukturalnej, które były charakterystyczne dla II połowy lat 70-tych i 80-tych. Uwidocznił się problem o charakterze strukturalnym, który przełamał komplikacje mniejsze niż w USA elastycznie dostosowawczo wynik między innymi z instytucjonalizacji rynku pracy, co powodowało opóźnienia we wprowadzeniu do procesów produkcji najnowszych osiągnięć z dziedziny pracy badawczych i rozwojowych. Znacznie spadła w USA liczba miejsc pracy w przemyśle tekstylnym. Przemysł obuwniczy i odzieżowy należał do najniżej opłacanych gałęzi a w Francji przemysł odzieżowy i tekstylny. Kraje WE nie nadążały za USA i Japonią w dziedzinie innowacji produktów mimo prób zwiększenia wydatków na prace badawcze i rozwojowe. Oprócz przeszkód na rynku pracy obciążenie podatkiem czy brak kapitału, który chciałby przyjąć ryzyko wskazujące głównie na brak wspólnego zintegrowania rynku wewnętrznego oraz paralerności, która wynikała z tego zjawiska. Wyjaśniał to fakt dlaczego wydatki na prace badawczo rozwoje w krajach WE aczkolwiek porównywalne z wydatkami w USA i Japonii nie przynosiły takich rezultatów. Zwrócono uwagę na niezbędne specjalności i ukierunkowania w kooperacji wewnętrznej Europy tak aby WE mogła samodzielni wytwarzać nowe produkcje i tworzyć nowe rynki oraz szukać możliwości rozwojowych nie tylko tam gdzie z uwagi na istniejące wielkości rynku są one oczywiste. Pojawiła się konieczność rozwoju współpracy międzykontynentalnej w celu doprowadzenia do możliwości najgłębszego podziału pracy. Japoński model sukcesu opiera się na produkcji licencji a nie na ambicjach produkcyjnych wszystkich w ramach własnych działów gospodarki. Do barier stojących na drodze rozwoju nowych firm zaliczono głównie wysokie opodatkowanie i jego hamując wpływ na całokształt atmosfery w Europie Zachodniej. Biorąc pod uwagę fakt, że kraje WE były opóźnione w reformie systemu podatkowego nie usuwały szybko barier przed nowymi przedsiębiorstwami oraz nie likwidowały handlu tradycyjnego prod. proces przechodził do wzrostu gospodarczego podobnie do poziomu osiągniętego w USA zachodził w Europie zbyt wolno. Przejściowe sukcesy będące rezultatem zastosowania w tradycyjnych dziedzinach przemysłu mikrokomputerowej technologii uzyskiwane były kosztem zatrudnienia. Sytuacja taka to konsekwencja założenia , że wszystko lub większość problemów ekonomicznych uda się rozwiązać poprzez wprowadzenie do istniejącej struktury produkcji wysoko rozwiniętej techniki. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że technika jest istotnym warunkiem wzrostu gospodarczego i konkurencyjności na rynkach światowych , to najważniejsze znaczenie dla prosperity ma klimat ogólno-gospodarczy sprzyjający przedsiębiorczości. W warunkach powolnego wzrostu i radykalnie zwiększonej konkurencji zewnętrznej konieczna była większa elastyczność gospodarki. Szczególnie wymowny był amerykański aspekt tworzenia nowych miejsc pracy, gdzie z 600.000 nowych przedsiębiorstw tylko około 10.000 powstało na bazie nowoczesnej technologii. 590.000 stosowało przeciętną lub niska technologię albo nie opierało działalności na techn. Coraz więcej miejsc w USA powstawało w sektorze usług, który skupiał 70% zatrudnionych. Usługi - sektor trzeci stawał się dominujący w strukturze gospodarki USA. Rozwój światowego handlu usług jako konsekwencja rozszerzenia sfery usług w działalności gospodarczej mógł przyczynić się do osłabienia ważnego podłoża wewnętrznego presji protekcjonalizmu wynikającego z reakcji społeczeństwa na problem groźby wzrostu bezrobocia. Presje protekcjonalistyczne wywierane były nie tylko przez związki zawodowe ale również ze strony producentów. W związku z długą zniżkową tendencją stopy zysku, producenci starali się długo zwlekać z koniecznością modernizacji i adaptacji do zmniejszonego popytu. Widoczna była ogólna niechęć do inwestowania w ryzykowne przedsięwzięcia np. uruchomienie produkcji nowych towarów mogących zastąpić te które napotykały na trudności. Presja ze strony przemysłu konkurencyjnego wobec importu była zawsze silna ze strony tych którzy byli zainteresowani liberalizacją. Istotną przyczyną wzrostu tendencji protekcjonalizmu krajów WE na przełomie lat 70-tych i 80-tych zaliczonych do przyczyn zewnętrznych było pojawienie się w lata 70-tych tzw. nowych krajów uprzemysłowionych czyli nowych producentów i eksporterów z bardziej uprzemysłowionych krajów rozwijających w Azji Południowo-Wschodniej i Ameryki Łacińskiej. W Azji - Hongkong - największy dostawca odzieży, Tajwan, Korea Południowa - kluczowe pozycje w wywozie obuwia oraz grupa krajów rozwijających się, na które przypada duży udział obroty artykułami tekstylnymi. Największymi dostawcami artykułów tekstylnych na rynki WE były: Hongkong, Indie, Korea Południowa, Tajwan, Brazylia. Paradoks ochrony rynków krajów WE przed importem z krajów nowo uprzemysłowionych związany był, ze ekspansje eksportu tych krajów głównie z Azji Południowo-Wschodniej objęła gałęzie produkcji, których sytuacja na rynku wewnętrznym WE była i tak bardzo trudna. Trudności rozwojowe krajów WE podobnie jak innych uprzemysłowionych pogłębił szybki rozwój gospodarczy nowych konkurentów, którzy oferowali rosnący wolumen taniej podaży eksportowej. Nowi konkurenci dążyli do zwiększenia swojego udziału w imporcie krajów WE oraz innych krajów uprzemysłowionych i przeciwstawiali się przeszkodom w dostępie do ich rynków. Kolejną z zewnątrz przyczyną nasilenia tendencji protekcjonalizmu był brak międzynarodowej równowagi płatniczej i skutki funkcjonowania obecnego międzynarodowego systemu walutowego - głównie skutki stosowania płynnych kursów walutowych. Brak kontroli i dyscypliny sprzyjał tworzeniu pieniądza zdeprecjonowanego co prowadziło do inflacji światowej, która hamuje rozwój gospodarki światowej i handlu międzynarodowego ale w sposób zasadniczy utrudnia proces przystosowania się poszczególnych gospodarek do zmieniających się warunków w międzynarodowym podziale pracy. Wzrost ochrony handlu wywoływał specjalne efekty dla dużej organizacji gospodarki i handlu jakim jest WE. Panowało przekonanie, że wspólna działalność handlowa lub negocjacje ograniczą wzrost ochrony handlu gdyż w przypadkach indywidualnych kraje stosują protekcjonizm, nie powstrzymują siebie i innych do uciekania się do stosowania podobnych środków. Wydaje się, że wewnątrz WE oraz jeżeli chodzi o rolę tego ugrupowania w stosunku do krajów trzecich występuje sytuacja odwrotna. Wzrost ochrony handlowej Wzrost presji protekcjonistycznej i potrzeba wprowadzenia ochrony handlu w UE albo przynajmniej nakłaniania drogą zarządzeń do dostosowania do wolnego poziomu kontroli obowiązującej we Wspólnocie co można było zaobserwować na przykładzie przemysłu stalowego i tekstylnego wywoływało wzrost roli planowania gospodarczego KE. Bezpośredni nacisk zakresów wewnętrznych poszczególnych odbiorców osłabił przy tym znacznie rozproszoną bazę opozycyjną względem interwencjonizmu państwowego i kontroli. Stało się to główną przyczyną przyjęcia przez Komisję roli planowania rozwoju w różnych kierunkach jednakże zamiast pożądanej potrzeby wzrostu koordynowania polityki ekonomicznej coraz bardziej dążyło się do węższych rozwiązań co spowodowało do zmniejszenia ważności sektorów. W ramach WE miało miejsce wzrost narodowego protekcjonizmu, na który oprócz recesji poważny wpływ obejmował rozszerzenie WE. Istnieniem WE jako mechanizmu gospodarczego o szerokim zakresie działalności podejmującego decyzje dotyczące wyrównania poziomów rozwoju gospodarczego między krajami małymi i średnimi stanowiło dla członków wspólnot minimum zależności w układach międzynarodowych i maksimum oparcia zagwarantowanego regułami odpowiadającymi ich interesom. W ramach WE kraje członkowskie występują na arenie międzynarodowej wspólnie co daje im przewagę podczas negocjacji międzynarodowych. Aktywność WE w kontekście realizowania wspólnej polityki handlowej w ramach GATT a obecnie WTO dotyczących funkcji taryf celnych i ograniczeń poza taryfowych. Na forum tej organizacji WE jest równorzędnym partnerem w stosunku do USA i Japonii, do czasu ostatniej recesji. WE występowała często w charakterze inicjatora różnego rodzaju kroków liberalizujących w handlu międzynarodowym a największymi zwolennikami wolnego handlu. W ramach wspólnej polityki handlu w WE jest Republika Federalna Niemiec. W czasie recesji zabrakło sił, które napędzały rozwój gospodarki. Między zainteresowanymi rządami trudno było uwzględnić działalność gospodarczą. Brakowało z Europy inicjatyw zmierzających do likwidacji światowego kryzysu gospodarczego. WE wycofywała się przy tym z popierania zasad wolnego handlu co świadczyło o przedłużaniu się trudności społeczno - gospodarczych poszczególnych krajów. Należy podkreślić, że protekcjonizm obejmujący właściwe temu pojęciu ekonomicznemu i środki interwencjonalizmu ułatwia procesy adaptacyjne lecz stosowane zbyt długo i szeroko staje się poważnym hamulcem rozwoju gospodarczego. W ramach UE protekcjonalizm jest w ogóle zaprzeczeniem idei integracji u której podstaw leży wolna wymiana handlowa jako niezwykle ważny stymulator jej rozwoju. Wzrost protekcjonalizmu w stosunku do krajów trzecich osłabia rolę handlu z krajami nie należącymi do UE. W jej ogólnym wzroście gospodarczym generalnym skutkiem protekcjonizmu było zmniejszenie roli handlu we wzroście gospodarczym UE i osłabienie jego stymulacyjnej roli w rozwoju procesów integracyjnych. Oznaki pozytywnych dostosowań strukturalnych w krajach UE, z którymi wiązało się osłabienie tendencji protekcjonalizmu uwidoczniły się w 1983 r. Dało się to zaobserwować przede wszystkim w Republice Federalnej Niemiec i w Wielkiej Brytanii. Francję natomiast cechowało w tym czasie słabsze tempo wzrostu. Jednak te trzy kraje oraz większość pozostałych odznaczało się dużymi sukcesami gospodarczymi. Bardzo ważną przyczyną wzrostu gospodarczego Europy Zachodniej i być może największą nadzieja na przyszłość była obniżka kosztów robocizny, ożywienie gospodarcze we WE. Od 1983 roku charakteryzuje się deficytów przedsiębiorstw i państwa. Wzrosły również od tego czasu zasoby finansowe gospodarstw domowych. Uważano, że właściwym bodźcem do dalszego wzrostu wydajności pracy i tworzenia nowych miejsc pracy oraz powiększenia wzrostu zdolności wytwórczych była polityka udogodnień finansowych. Wzrost popytu wewnętrznego nie rekompensował całkowicie strat wynikających z ograniczenia eksportu dóbr przemysłowych. W tej sytuacji niezwykle ważne znaczenie miało zachowanie odpowiedniej pozycji konkurencji krajów UE na rynku światowym a przede wszystkim względem USA i Japonii. Wskazywało na to, że wspólna konkurencyjność towarów Europy Zachodniej może otwierać nowe rynki zbytu i stymulować działalność inwestycyjną. Konkurencyjność ta a więc dalszy wzrost handlu zagranicznego uzależniona była od wzrostu dynamiki inwestycyjnej oraz szybkiego wprowadzenia do procesu produkcji najnowocześniejszych osiągnięć prac badawczych i rozwojowych. W końcu lat 80-tych kraje UE mimo uzyskiwania bardziej korzystnych wskaźników rozwoju gospodarczego nadal ustępowały USA i Japonii. Dla tych krajów bardzo pozytywnym był rok 1988. Uwidoczniło się w nim prowadzenie skuteczniejsze w USA i Japonii niż w UE zdecydowanie polityki pobudzania popytu wewnętrznego. Wzrost tempa wydajności pracy, poprawa stopy zysków i wzrost inwestycji przemysłowych. Na dalszy wzrost ekspansji inwestycyjnej UE w końcu lat 80-tych, z którą wiązało się zwiększenie handlu zagranicznego i jego liberalizacja wpłynęło szereg czynników. Należała do nich głownie malejąca nadal stopa inflacji, postępująca obniżka cen ropy naftowej i innych źródeł energii. Umiarkowany wzrost jednostkowych kosztów pracy oraz wyraźna poprawa stopy zysku. Realizacja procesów dostosowawczych do nowych warunków rozwoju wyznaczonych przez postęp techniczny i innowacje technologiczne. Utwierdzała równocześnie kraje UE w przekonaniu, że do bardziej równomiernego i długofalowego wzrostu gospodarczego przyczyni się przyspieszenie zmian strukturalnych i spadek kosztów braku wolnego handlu. Cost of non Europe - koszty braku rynku wewnętrznego, które pojawiły się we wszystkich sferach życia gospodarczego w UE w skali makro i mikroekonomicznej. Klasyfikowane były z reguły w dwie duże grupy jako koszty barier handlowych tj. barier fizycznych technicznych i fiskalnych oraz koszty braku integracji rynkowej w tym efektów związanych w wielkością rynku czyli dotyczyło to korzyści skali możliwości ekspansji handlu zwiększenie technicznej efektywności oraz efektów konkurencji. Ze względu na istniejące ograniczenia w rozwoju procesów integracyjnych producenci Europy nie mogli realizować korzyści płynących z dużego rynku wewnętrznego a więc korzyści w skali technicznej i dynamicznych korzyści wynikających z międzynarodowej produkcji ze względu na ograniczenia migracji kapitału i tworzeniu europejskich przedsiębiorstw czy też korzyści z eliminacji wewnętrznej poza taryfowych barier handlowych. Uważano, że w bezpośrednim efekcie znoszenia barier poza taryfowych będzie obniżka kosztów. Obniżka ta transferowana do on marż powinna rozprzestrzenić się w całej gospodarce poprzez odpowiednie zmniejszenie kosztów pośrednich w różnych dziedzinach działalności gospodarczych. Eliminacja barier poza taryfowych powinna chronić inne mechanizmy z jednej strony zniesione zostały bowiem przeszkody do działalności gospodarczej wynikające z ograniczenia rozmiarów rynku a z drugiej nastąpiło umocnienie bodźców wynikających ze wzmocnienia procesu konkurencji. Nastąpiło też jednoczesne powiązanie różnorodnych efektów przez dwa kanały a mianowicie przez rozmiary rynku i konkurencje. Charakter tych powiązań był synergiczny jak i osłabiający, w zależności od konkretnych przypadków. Nowe warunki działalności przedsiębiorstw przejawiające się w zwiększaniu popytu i w wzmacnianiu konkurencji, wywoływały zmianę ich strategii z uwzględnieniem rysujących się możliwości jak zwiększonego ryzyka działalności gospodarczej. Uruchomione mechanizmy doprowadzały do wystąpienia efektów w trzech dziedzinach 1- wystąpiło obniżenie kosztów wynikające zarówno ze zdyskontowaniem korzyści komparatywnych jak i korzyści skali oraz efektów opanowania technologii, które stały się możliwe do uzyskania na skutek wzrostu produkcji oraz procesów restrukturyzacji między i wewnątrz gałęziowej. 2- presja konkurencji na ceny szczególnie w gałęziach chronionych przez konkurencję doprowadziło z jednej strony do spadku marż cenowo - kosztowych a z drugiej do pobudzenia przedsiębiorstw do wzmocnienia efektywności technicznej poprzez minimalizacje kosztów wewnętrznych w celu utrzymania w zagrożonych marż zysku. 3- zwiększona konkurencja jednocześnie doprowadziła do ujawnienia się efektów nie celowych poprzez pobudzenie przedsiębiorstw do ulepszenia struktury organizacyjnej, wzrostu jakości i różnorodnych produkcji, innowacji tak w dziedzinach procesów produkcyjnych jak w dziedzinie oferowanych produktów. W krajach UE w wyniku uruchomienia procesów dostosowawczych różnego rodzaju powiązania ekonomiczne przyczyniły się do polepszenia sytuacji w wymiarze makroekonomicznym. Niezależnie od skutku prowadzenia jednolitego rynku wewnętrznego w sferze mikroekonomicznej oczekiwano równocześnie wystąpienia jego konsekwencji w sferze makroekonomicznej. Liberalizacja przepływu towarów w jednolitym rynku UE. Taryfy celne są najstarszymi i najbardziej rozpowszechnionymi we współczesnych warunkach rozwoju gospodarczego tradycyjnymi środkami. W swojej istocie cło jest opłatą pobieraną przez państwo od wywozu, przywozu w momencie przekroczenia granicy celnej. Jest to więc swojego rodzaju podatek wzrastający cenę towaru i spadek jego konkurencyjności na rynku wewnętrznym. Poprzez wpływ na wysokość cen towarów. Cło aktywnie oddziałuje na akumulację kapitału, tempo wzrostu gospodarczego i stopę zysku poszczególnych gałęzi gospodarki a także przyczynia się do zmniejszenia różnic wewnętrznych i zewnętrznych warunków produkcji. Jedną z najważniejszych jego funkcji jest tworzenie bariery wartościowej importu powiększającej cenę przywożonego towaru. Wysokość ceł zawarta jest w taryfach celnych. Taryfa celna stanowi usystematyzowany spis towarów objętych cłem. Towary te zagregowane są w grupy według ich pochodzenia, mogą to być towary przemysłowe, pochodzenia roślinnego, wydobywczego itp.. Oraz wg stopnia przetworzenia: surowce, półfabrykaty lub wyroby gotowe. Przy każdym rodzaju towaru ukazana jest wysokość nałożonego cła. Podstawą prawną systemu celnego UE stanowi prawo o taryfach celnych i zasadach jego stosowania. O utworzeniu Unii Celnej wzmogły próby unifikacji reguł celnych oraz ustanowienia jednolitego ustawodawstwa celnego. Rada UE wprowadziła jednolitą koncepcje określenia kraju producenta towarów, zatwierdziła jednolite pojęcie terytorium celnego wspólnoty, reguły tranzytu, w granicach wspólnoty i jednolite rejestry przedstawiania towarów do kontroli celnej. W sferze międzynarodowej stosowanie i działanie taryf celnych regulują umowy międzynarodowe. Zazwyczaj dwu-stronne umowy handlowe zawierają w sobie zobowiązania umawiających się stron do stosowania klauzuli największego uprzywilejowania KNU we wszystkich sprawach związanych z taryfami celnymi. Stosowanie KNU wymaga od partnerów umowy międzynarodowej nakładania na importowane towary minimalnych stawek celnych. Szeroko praktykowane są jednak różnego rodzaju wyjątki i zastrzeżenia pozwalające na omijanie klauzuli największego uprzywilejowania i stosowaniu różnych stawek celnych. Kraje UE jako uczestnicy UC nie rozprzestrzeniają opartych na zasadzie KNU warunków celnych wzajemnego handlu ale kraje nie będące członkami Unii i nie objęte przez Unię systemem referencji celnych. Istotny wpływ na politykę celną krajów UE wywierał układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu a obecnie wywiera WTO, której treść stanowi szereg warunków regulujących problemy taryfowo - celne na zasadach wielostronnych. WTO obejmuje głównie sprawy związane z obniżaniem ceł, zmniejszeniem ograniczeń w handlu międzynarodowym. Art.1 WTO stwierdza, że w przypadku ceł kraje w niej uczestniczące będą stosować klauzulę największego uprzywilejowania. Art.5 WTO głosi swobodę tranzytu przez terytorium każdego z uczestniczących krajów i zwalnia towary tranzytowe od ceł i opłat tranzytowych.. Art.7 dotyczy oceny towarów do celu pobierania cła. Określa on ogólne dla wszystkich krajów WTO zasady ustanawiania wartości celnej towaru. Art.24 ustanawia zasady jakimi powinny kierować się kraje uczestniczące w WTO w przypadku tworzenia UC lub stref wolnego handlu. Art. ten określa UC jako zamianę kilku obszarów celnych na jedno przy całkowitym zniesieniu ceł wewnątrz UC i utworzeniu jednej zewnętrznej taryfy celnej co pojawiło się w procesie budowania UE. Natomiast strefa wolnego handlu - grupa krajów, które zniosły wzajemne cła na wszystkie lub część towarów. Na osobną uwagę zasługuje Art.6 WTO dotyczący cen antydumpingowych i kompensacyjnych. Określa on dumping jako operacje handlową polegającą na tym, że towary jednego kraju eksportowane są do drugiego kraju po cenie niższej niż wartość normalna. Wartość normalna jest to niższa cena od porównywalnej ceny wewnętrznej na towar w kraju eksportującym. W przypadku sprzedaży towarów na eksport po cenach niższych niż cena normalna WTO pozwala na stosowanie cła antydumpingowego , które równa się różnicy pomiędzy ceną normalną o faktyczną ceną eksportową. Art. ten wskazuje że nałożenie podobnego cła na towary importowane może mieć miejsce jeżeli dumping przynosi szkody materialne przemysłu kraju importującego. Sposoby ustanawiania ceł w zewnętrznej taryfie celnej UE: 1. cło od ceny, ad valorem - jako procentowy udział w cenie towaru 2. cło specyficzne – stawka celna jako określona suma pobierana od ciężaru, objętości, sztuk towaru często stosuje się też cło kombinowane – mieszane stawki ceł, towar objęty jest cłem od ceny i specyficznym. Dla niektórych towarów w taryfie ustanawia się co od ceny i specyficzne i w zależności od uznania władz celnych pobiera się cło wyższe – cło alternatywne. W zależności od kraju pochodzenia towaru podział cła: 1. max – ustanawiane dla wszystkich krajów 2. min - ustanawiane dla tych, które stosują klauzulę największego uprzywilejowania 3. preferencyjne - ustanawiane w stosunku do poszczególnych krajów lub grup krajów objętych systemem preferencji handlowych Biorąc pod uwagę charakter pochodzenia ceł: 1. autonomiczne – tworzone niezależnie od porozumień dwu lub wielostronnych, zwykle osiągają znaczne rozmiary i w czasie dwu lub wielostronnych rozmów obniża się je w zamian za uprzednie ustępstwa i w ten sposób powstają umowne stawki 2. umowne stawki celne – jest to cło, które powstało w procesie zawierania umowy handlowej z innymi krajami. Wartość celna towaru – ocena wartości towaru importowanego w celu określenia rozmiaru pobieranego cła stanowi jedną z najbardziej złożonych procedur polityki celnej. Stosując różne sposoby określania WCT można zmienić rozmiary pobieranego cła. Wzrost ochrony celnej uzyskuje się np. przez podniesienie stawki celnej z 10 do 15%. Taki sam efekt można otrzymać w wyniku zmiany bazy oceny towaru. Jeżeli przyjmiemy że cena imp = 100 EUR, cło 10%, albo cło nie od ceny importowej lecz od wew = 150 EUR, faktyczny poziom ochrony taryfowej wzrasta do 15%. Określenie WCT zawiera art. 7 WTO, nie zawiera dokładnych reguł określających WCT. Odnotowuje się, że WCT powinna być oparta na faktycznej jego wart, a nie ustalana na bazie dowolnych lub fikcyjnych ocen wart towaru pochodzenia krajowego. Pojęcie faktycznej WCT wyrażone w par 2 art. 7 nie odpowiada jednak w pełni temu twierdzeniu. Zgodnie z tym par faktyczna WCT to cena wg której ten czy analogiczny towar sprzedaje się lub przedkłada do sprzedaży w takim czasie i miejscu, które określone jest prawami kraju importera w warunkach pełnej konkurencji. Takie sformułowanie w istocie daje prawo władzom celnym kraju imp do wyboru w charakterze WCT jakiejkolwiek wew ceny analogicznego towaru lub jakiejkolwiek jego ceny eksportowej. Oprócz tego par 2b mówi, że w przypadku gdy faktyczna wart towaru nie może być określona przy pomocy wskazanej metody może być ona oparta na ekwiwalencie tej wart. Sytuacja taka daje więc możliwość władzom celnym kraju imp do dokonania własnej oceny WCT. Efektywność protekcjonizmu celnego zależy nie tylko od wielkości absolutnej cła. Porównanie struktury: taryfy celnej, produkcji wew i importu prowadzi do wniosku, że wysokość cła na określony produkty gotowy zależy także od wysokości cła na imp części składowe i materiały służące do jego wykonania. Cło nałożone na wyroby gotowe lub półfabrykaty faktycznie może zabezpieczyć znacznie wyższy poziom ochrony celnej niż jego wielkość nominalna. Stawka celna obliczana w ten sposób zwana efektywną, nominalna – ujęta w taryfie celnej. Aby obliczyć efektywną należy najpierw ustalić nominalne stosowane do dóbr pośrednich (surowce, półfabrykaty) jeżeli stawki na półprodukty są niższe od stawek dot wyrobu gotowego to efektywne stawki są wyższe od nominalnej. W sytuacji odwrotnej stawki celne wyższe na półprodukty niż wyroby gotowe to ochronna stawka efektywna będzie niższa od nominalnej. Z = (t - ĺms) / v Z – efektywna stawka celna t – nominalna na produkty gotowe s - nominalna na surowce m – wskaźnik obrazujący udział wart surowców w cenie towaru v – wskaźnik obrazujący udział wart dodanej w procesie produkcji Środki para taryfowe Różnica między podatkiem imp, a cłem: cło pobiera się tylko od towarów pochodzenia zagran w momencie przekroczenia granicy celnej co jest warunkiem zezwalającym na przywóz towaru z zagranicy, a podatek ma charakter wyrównawczy. Pobiera się go zarówno od towarów wytwarzanych przez producentów krajowych jako podmioty wew i od towarów producentów zagran – jako podmioty importowe. Takie rozróżnienie określeń cła i podatku wynika z art. 3 WTO, który obejmuje największą liczbę uregulowań w dziedzinie opodatkowania. Mówi też, że podatki i opłaty krajowe powinny być stosowane w takich samych rozmiarach w stosunku do towarów pochodzenia zagran, tak jak do krajowych. Opłaty wyrównawcze – działanie opłat w ramach UE podobne było do ceł, tak samo jak cła opłaty te pobierane były przy imp towaru i również jak cła bezpośrednio wpływały na cenę towaru. Istotna różnica polegała na tym, że ich stawka nie była stała lecz ulegała zmianom w zależności od wzajemnego stosunku cen wew i światowych na określone towary. Opłaty utrzymywały na stałym poziomie ceny wew na artykuły rolne. Ich wysokości zwiększały się gdy ceny światowe obniżały się i spadały gdy ceny światowe rosły. Zastosowanie opłat zawsze pozwalało utrzymać ustanowiony poziom ochrony rynku wew. System opłat charakteryzował się znacznie wyższym stopniem elastyczności niż taryfy celne. Ich wysokość corocznie mogła ulegać zmianie, mogły one całkowicie izolować ruch cen na rynku i istotnie przyczyniać się do wzrostu konkurencyjności towarów wytwarzanych przez producentów krajowych i zamykać drogę towarom imp. System opłat był częścią składową mechanizmu handlowego i finansowo – kredytowego UE, którego celem było regulowanie produkcji, exp i imp artykułów rolnych. Ochraniał on pozycję producentów rolnych UE i przyczyniał się do wzrostu cen na artykuły rolne na rynkach UE i wzrostu zysków farmerów. W polityce tej główne cele: 1. izolacja rynku UE od rynku światowego przy swobodnym przemieszczaniu się towarów rolno-spożywczych z krajów UE na rynki innych krajów 2. utrzymywanie cen na art. Rolne na poziomie wyższym niż światowe 3. tworzenie warunków finansowych dla subsydiowanie exp towarów rolno-spożywczych z krajów UE na rynki innych państw Podstawę wspólnej polityki rolnej stanowił system jednolitych cen wew, które obowiązywały dla art. Rolnych na rynku UE. Wszystkie ceny wew ustanowione w UE można było podzielić: indykatywne, interwencyjne, ceny progu. Centralne miejsce w systemie cen UE zajmowały ceny indykatywne – ustalane każdego roku przez Radę UE na poziomie wyższym niż światowy. Ustanawiane one był w zasadzie wg tego regionu UE w którym popyt w najwyższym stopniu przekraczał podaż. Wokół cen wahały się ceny rynkowe po których dokonywane były transakcje kupna – sprzedaży w ramach UE. Ceny interwencyjne ustalone były na poziomie od 5-7% niższym od ceny indykatywnej. Jeżeli cena rynkowa spadła do tego poziomu zaczynały się zakupy interwencyjne mające na celu niedopuszczenie do dalszego jej obniżenia. W przypadku zbóż organizacje rynkowe zobowiązane były do zakupu ca